- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
اشىق ويلىلىق، باۋىرمالدىق دولان مادەنيەتىنە ومىرشەڭ كۇش سيلادى
− ماكىت اۋدانىنداعى دولان مادەنيەتىنىڭ وسى زامانعى مادەنيەتكە مول ءنار سيلاعانى جونىندە
2014.05.20 13:33 كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابى
جاڭ چۇنشيان جولداستىڭ اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم اتىنان ورتاعا قويعان «وسى زامانعى مادەنيەت ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋگە» تاباندى بولۋ دارىپتەمەسى شينجياڭنىڭ جاڭا عاسىر، جاڭا كەزەڭدە وسى زامانعى مادەنيەت قۇرىلىسىن جەبەۋدەگى كەلەلى تاقىرىبى سانالادى، وسى كەلەلى تاقىرىپ ورتاعا قويىلعان 4 جىلدان بەرى، ءىس جۇزىندىك قىزمەتتە اسا ماڭىزدى رول اتقارىپ، تۇتاس شينجياڭداعى ءار ۇلت جۇرتشىلىعىنىڭ جاپپاي قولداۋىنا يە بولدى.
ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلعاندىعىنا 4 جىل تولۋ ورايىندا ءبىز شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاڭا عاسىر، جاڭا كەزەڭدەگى رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا وسى زامانعى مادەنيەت ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋ ءمانىنىڭ اناعۇرلىم كەمەلدەنە تۇسكەندىگىن، اتاپ ايتقاندا، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن جۇيەسى ارقىلى شينجياڭداعى ءار ۇلت قاۋىمىنا ورتاق مادەني جانە رۋحاني الەمدى قۇرۋعا جەتەكشىلىك ەتىپ، «ءتورت وسكەلەڭ تانىمدى» ۇزدىكسىز كۇشەيتكەندىگىن، ءمورالدى جانە قايىرىمدىلىقتى دارىپتەۋدەي پارمەندى كۇشتى جەبەپ، شينجياڭ رۋحىن كۇش سالا ساۋلەلەندىرگەندىگىن بايقادىق. «قۇلشىنعاندا عانا وزگەرتۋگە بولادى، قۇلشىنساق عانا وزگەرتە الامىز» تانىمى ءار ۇلت كادر جۇرتشىلىعىنىڭ تالىقپاي تالپىناتىن سانالى ارەكەتىنە اينالدى.
گازەتىمىزدە بۇگىننەن باستاپ، نەگىزگى ساتىنىڭ وسى زامانعى مادەنيەتىندەگى ءىس جۇزىندىك قيمىلىن ارقاۋ ەتە وتىرىپ، شينجياڭ وڭىرىندەگى وسى زامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ تىڭ جاعدايى، سونى بەينەسى، الىسقا قانات قاققان جاڭا ارماندارى تىلگە تيەك بولادى. ءبىز شينجياڭ سىندى وسى كەنىشتى مەكەندە تۋىلعان وسى زامانعى مادەنيەت امالياتىنىڭ ۇشقىنىنان جالىن قاۋلاۋىن، تيانشاننىڭ وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك باۋرايىندا قانات قاعۋىن، ءتىپتى دە باياشات، ءتىپتى دە مادەنيەتتى، ءتىپتى دە جاراسىمدى دا جارقىن بولاشاق قۇرۋدى، جۇڭگو ارمانىنىڭ شينجياڭ سيمفونياسىن ويداعىداي ورىنداۋدى ءۇمىت ەتەمىز.
تىلشىلەرىمىز يان رۇڭ، جاڭ بەي
ماكىتكە بارعان ادام دولان مادەنيەتىنىڭ وسى وڭىرگە ءنار سيلاعانىن سەزىنبەي قويمايدى. اۋدان قالاشىعىنداعى الاڭ، باقشالاردا ءار كۇنى كەشتە دولان مۇقامى مەن دولان ءماشىرابى ورىندالسا، اۋىلداعى تۇرعىن ۇيلەردىڭ داۋال - قابىرعالارىنان دولاندىق ديقاندار سالعان سۋرەتتەردى كورۋگە بولادى.
قاينار: مادەنيەتتەردىڭ توعىسۋى دولان مادەنيەتىنە مول ءنار سيلادى
دولان مادەنيەتىنىڭ توركىنىنە ۇڭىلەر بولساق، ارينە، اماننيساحاننان اتتاپ وتە المايمىز. كەيىنگى ادامدار جاعىنان «ۇيعۇر ءبيىنىڭ اناسى» اتالعان اماننيساحان ياركەن وزەنىنىڭ بويىندا دۇنيەگە كەلىپ، كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ اكەسىنەن مۇقام ايتۋدى ۇيرەنگەن. اكەسىنىڭ ءتالىم - تاربيەسىندە اماننيساحان ولەڭ - جىرلار جاتتايدى، ءار ءتۇرلى مادەنيەت شىعارمالارى ونىڭ كوز اياسىن كەڭەيتەدى. ياركەن حاندىعىنا ۇزاتىلعاننان كەيىن ول ۋاقىتىنىڭ كوبىن مۇقامدى جيناۋعا، رەتتەۋگە، ارناعا تۇسىرۋگە، جازۋعا ارنايدى. بۇگىندە ۇيعۇر مۇقامىندا ادىلەتتىلىك پەن ىزگىلىك، اتا مەكەن جىرلانىپ، باقىتتى ءومىر مەن ءمولدىر ماحابباتقا دەگەن تالپىنىس ماڭگىلىك تاقىرىپقا اينالعان.
دولان مۇقامىمەن بىرگە كەلە جاتقان دولان ءماشىرابى دا ياركەن وزەنىنەن تارىم وزەنىنە دەيىنگى وڭىردە كەڭىنەن تارالعان حالىقتىق ويىن - ساۋىق فورماسى. تالاي تاريحتى باستان كەشىرگەن دولان ءماشىرابى بۇگىندە ماكىتتىكتەردىڭ تابيعات سيلاعان «تۋما تالانتى»، ەر، ايەل، كارى - جاس دەمەي، قايسى ۇلت بولۋىنا قاراماستان، دولان مۇقامىنىڭ سازى شىقسا بولعانى، ءماشىراپقا بيلەي جونەلەدى.
ال دولان مادەنيەتىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى قۇرامداس بولەگى سانالاتىن دولان ديقاندار سۋرەتى دە قاراپايىمدىلىعىمەن، ومىرگە جاقىندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. دولان ديقاندار سۋرەتى 19 - عاسىردىڭ اياعىنان باستالىپ، 20 - عاسىردىڭ ورتا شەنىندە دامىپ، جاڭا عاسىردا گۇلدەنگەن. سوڭعى جىلداردا مادەنيەتتىڭ گۇلدەنىپ دامۋىنا وراي، ديقاندار سۋرەتى سىندى سۋرەت ونەرىنىڭ جاڭا ۇلگىلەرى شىعا باستادى.
دامۋ: دولان مادەنيەتى وسى زامانعى تاسىلمەن ورنەكتەلدى
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، پارتيا مەن مەملەكەت قىرۋار ادام كۇشىن، زات كۇشىن شىعارىپ، 60 نەشە جىل بويى مۇقام ونەرىن جاڭعىرتتى، رەتتەدى جانە قۇتقاردى، ارينە، مۇنىڭ ىشىندە دولان مۇقامىن قورعاۋ جانە وعان مۇراگەرلىك ەتۋ قىزمەتى دە بار.
دولان مادەنيەتىن شىن مانىندە قورعاۋ جانە وعان مۇراگەرلىك ەتىپ جالعاستىرۋ ءۇشىن، ماكىت اۋدانى «ماكىت اۋدانىنىڭ دولان مادەنيەتىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ، ساۋلەلەندىرۋ جونىندەگى ۋاقىتشا بەلگىلەمەسىن» ارنايى شىعارىپ، قورعاۋ بارىسىندا مۇراگەرلىك ەتۋ، مۇراگەرلىك ەتۋ بارىسىندا ساۋلەلەندىرۋ، ساۋلەلەندىرۋ بارىسىندا دەڭگەيىن وسىرۋگە تاباندى بولدى.
بۇگىندە ماكىت اۋدانىندا دۇنيە جۇزىلىك، مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى بەي زاتتىق مادەنيەت مۇرالارى تىزىمىنە 2 مۇرا، اۆتونوميالى رايوندىق دەڭگەيدەگى بەي زاتتىق مادەنيەت مۇرالارى تىزىمىنە 5 مۇرا، ايماقتىق دەڭگەيدەگى بەي زاتتىق مادەنيەت مۇرالارى تىزىمىنە 8 مۇرا كىرىپ وتىر. 2 ادام مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى بەي زاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ مۇراگەرى اتاعىن السا، 3 ادام اۆتونوميالى رايوندىق دەڭگەيدەگى بەي زاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ مۇراگەرى بولىپ تانىلدى. حالىق ونەرپازدارىن شابىتتاندىرۋ، قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمى ورناتىلىپ، كەمەلدەندىرىلىپ، حالىق ونەرپازدارىن قالا نوپۇسىنا وتكىزۋ، قالاداعى ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىندەردىڭ قاتارىنا الۋ، مىندەتتى ەڭبەكتەن قالدىرۋ، تۇرعىن ءۇيدى جاڭالاۋ بويىنشا قوسىمشا قاراجات بەرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى دولان مادەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ جانە حالىق ونەرپازدارىنىڭ «جالعاستىرۋ، كومەكتەسۋ، جەتەكتەۋ» رولىن اناعۇرلىم ساۋلەلەندىرۋىن جەبەپ، ولاردىڭ شىعارماشىلىققا دەگەن ىنتاسىنا شابىت بەردى. سونىمەن قاتار اۋداندىق كاسىپتىك ورتا تەحنيكۋم مەن جۇمىسشى - تەحنيكتەر مەكتەبىندە دولان مۇقامى، دولان ديقاندار سۋرەتى، دولان قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋ ارناۋلى كلاستارىن اشىپ، دولان مادەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرىن «ارناۋلى وقىتۋشىلىققا» ەرەكشە ۇسىنىس ەتىپ، دولان مادەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرىن باۋلۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، دولان ونەرپازدارى قوسىنىن ۇزدىكسىز زورايتتى.
قازىردە ماكىت اۋدانىندا دولان مۇقامىن ايتاتىن حالىق ونەرپازدارىنان 538ى بار، دولان ديقاندار سۋرەتىن سالاتىن تىرەكتى سۋرەتشىلەردىڭ سانى 300دەن استى. تۇتاس اۋدانداعى ورتا، باستاۋىش مەكتەپتەردە ساپا تاربيەسى ساباعى ءوتىلىپ، «دولان مۇقامىن»، «دولان ءماشىرابىن»، «دولان ديقاندار سۋرەتىن»، حالىقتىق ونەردى جالعاستىرۋ، ۇيرەنۋ ساپا تاربيەسىنىڭ باستى مازمۇنىنا ەنگىزىلىپ، تۇتاس اۋدانداعى ورتا، باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارى دولان مۇقامى مەن دولان ءماشىرابىنىڭ، ديقاندار سۋرەتىن سالۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنىپ، دولان مادەنيەتىنىڭ مۇراگەرلەرى جارىققا شىقتى.
دولان مادەنيەتى مەن وسى زامانعى مادەنيەت جاراسىم تاپتى
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن جەتىلدىرۋدە جانە ساۋلەلەندىرۋدە، ءسوز جوق، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وزىق ءداستۇرلى مادەنيەتىن تياناق ەتۋ كەرەك. مىعىم وزەكتى قۇن كوزقاراسىنىڭ وزىندىك داعدىلى توركىنى بار. ءداستۇردى قايىرىپ تاستاپ، توركىندى ۇمىتۋ ءوزىنىڭ رۋحاني جان تامىرىن كەسكەنمەن تەڭ. ويعا شۇلەن جۇڭحۋانىڭ وزىق ءداستۇرلى مادەنيەتى ءبىزدىڭ تولقىعان دۇنيە ءجۇزى مادەنيەتىندە نىق قامداممەن تۇرۋىمىزعا بەرىك نەگىز قالادى. جۇڭحۋا مادەنيەتى ۇزاقتان - ۇزاققا سوزىلىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ەڭ تەرەڭ رۋحاني تالپىنىسىن ۇيىستىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ەرەكشەلىككە يە رۋحاني بەلگىسىنە ۋاكىلدىك ەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ توقتاۋسىز ءوسىپ - وربۋىنە، دامىپ قۇدىرەتتەنۋىنە قويۋ ءنار بەردى.
دولان مادەنيەتى باستان - اياق ءوزىنىڭ قۇدىرەتتى ومىرشەڭدىگى ارقىلى ياركەن وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى دولاندىقتارعا ءۇن - ءتۇنىسز ءنار بەرىپ، ولارعا تابيعاتقا العىس ايتۋدى، اتا مەكەنىن ءسۇيۋدى، قاجىرلىلىق پەن باتىلدىقتى، ىنتالى دا ۇمىتكەر بولۋدى ۇيرەتتى، وسىنداي قاراپايىم يدەيالاردى ولاردىڭ تۇرمىسىنا ءسىڭىرىپ، زاماندار بويى جاساعان دولاندىقتاردىڭ اماليات بارىسىندا ونى سەزىنۋىنە، تۇسىنۋىنە، وعان مۇراگەرلىك ەتىپ، ونى ساۋلەلەندىرۋىنە مۇمكىندىك تۋدىردى. ونىڭ جارىققا شىعۋى مەن دامۋى وسكەلەڭ مادەنيەتتى سەزىنۋى مەن مادەنيەتتىك سەنىمدىلىگىن ايگىلەدى.
مۇراگەرلىك ەتۋگە شەبەر بولعاندا عانا، ءتىپتى ويداعىداي جاسامپازدىق جاساۋعا بولادى.
قازىرگە دەيىن ماكىت اۋدانىندا تۇرمىس كەشىرگەن دولاندىقتار وس ءبىر ۇمىتكەر، العا باسقان مادەنيەتتى باياعىداي ساقتاۋدا ءارى ونى ەرەكشە مويىنداۋدا، سونىمەن بىرگە، وعان رەفورما جاساپ، جاڭالىق اشاتىن ءداۋىر رۋحىن باعىشتادى. ءبىر جاعىنان، دولان مادەنيەتىنە وسى زامانعى، بەلسەندى، اقاۋسىز مازمۇن ەنگىزىپ، دولان مۇقامى مەن دولان مادەنيەتىن، دولان ديقاندار سۋرەتىن ۇلى وتانعا العىس ايتۋ، باقىتتى تۇرمىستى جىرلاۋ، تاماشا بولاشاققا شارق ۇرۋ، قوعامدىق ناشار جايتتەردى شەنەۋ سياقتى بەلسەندى مازمۇندارمەن توعىستىرىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا وسى زامانعى مادەنيەت ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ ءمانىن بايىتتى. ەندى ءبىر جاعىنان، سىرتپەن مادەنيەت جاعىنداعى اۋىس - كۇيىستى كۇشەيتىپ، دولان حالىق ونەرپازدارى مەن ويىن كورسەتۋ ۇيىرمەلەرىن سىرتقا شىعىپ اۋىس - كۇيىس جاساپ، ويىن قويۋعا ۇنەمى ۇيىمداستىرىپ، دولانداعى حالىق ونەرپازدارىنىڭ كوز اياسىن كەڭەيتىپ، ءتۇرلى جاقتاردىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن ۇيرەتىپ، ودان ۇلگى الىپ، ءنارىن قابىلداتىپ، دولان مادەنيەتىنىڭ قاراپايىمدىعىن، ءداستۇرلى ستيلىن ساقتاۋمەن بىرگە وسى زامانعى وركەنيەتپەن جاراسىم تاۋىپ، وسى زامانعى مادەنيەت ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋ ىسىنە ەرىك - جىگەردى ۇيىستىرىپ، نەگىزدى بەكەمدەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. «شينجياڭ گازەتى»
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
