- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
دۇنيەدەگى بايلار اقشاسىن قايدا جاسىرادى
2015.11.04 16:56
الەمدەگى بايلاردىڭ، ءسىرا، قانشالىق اقشاسى بار ەكەندىگىن دالەلدەپ بەرەتىن ەشقانداي ساندى مالىمەت جوق. بار دەگەندە دە ول ۇكىمەت جاقتىڭ ساندى مالىمەتى. شەتەل مەديالارىنىڭ حابارىنا قاراعاندا، ماكنسى باسقارۋ، اقىل-كەڭەس بەرۋ سەرىكتىگىندەگى ەكونوميس تاموس حەنريدىڭ ەكونوميكا سالاسىنداعى ماماندارمەن بىرلەسىپ جۇرگىزگەن « جاسىرىلعان قۇپيا بايلىق» دەگەن تاقىرىپتاعى تەكسەرۋ دوكلاتىندا: جەكەلەر اشقان بانكەلەردىڭ كومەگىندە ءبىر تريلليون 339 ميلليارد 300 ميلليون يۋاننان ەكى تريلليون 40 ميلليارد 800 ميلليون يۋانعا جۋىق اقشا ءارقايسى ەلدەردەن ليۋكسەمبۋرگ، شۆەتساريا، كايمان توپ ارالى جانە بەرمۋدا توپ ارالى سىندى ورىندارعا جوتكەلەدى، بايلاردىڭ ءوزى تۇرعان ورىنداعى ۇشاق، كەمە، ساقتاعان باعالى بۇيىمدارى، قورا-جايى مۇنىڭ ىشىندە ەمەس، دەپ جازىلعان. ماكنسى باسقارۋ، اقىل-كەڭەس بەرۋ سەرىكتىگىنىڭ دوكلاتىندا دا بايلار جاسىرعان بايلىقتىڭ ءبىزدىڭ ويلاعانىمىزدان الدە قايدا كوپ ەكەنى ايتىلعان. وندا ولار بايلىعىن قايدا، قالاي جاسىرادى؟
شەتەلدەگى بانكەلەر جانە شالعايداعى شاعىن ارالدار
ءبىز تىلگە تيەك ەتكەن«باجىدان جالتارۋداعى ەڭ ءتيىمدى ورىن» ءىس جۇزىندە ينفورماتسيا، قۇپيالىقتى ساقتاۋعا قولايلى، شەتەل اقشاسىن باسقارۋ ءتۇزىمى اتقارىلماعان، باجى تاپسىرۋ اۋىرتپالىعى جوق، باجىدان جالتارۋعا قولايلى رايون جانە فينانس قۇرىلىمدارىن مەڭزەيدى. مىسالى، كورەيانى الساق كورەيا يمپورت -ەكسپورت بانكەسىنىڭ ماتەريالىنا نەگىزدەلگەندە،جۋىقتاعى 40 جىلدان بەرى كورەيانىڭ شەتەلدەگى باجىدان جالتارۋعا قولايلى ورىنداردا جاسىرعان بايلىعى 779 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتكەن. مۇنداي زور مولشەردەگى باجى تاپسىرىلمايتىن بايلىق ءتابيعى تۇردە كوپتەگەن ەلدەردىڭ كوزىن قىزارتقان. 2008-جىلى گەرمانيا ۇكىمەتى 4 ميلليون 200 مىڭ ەۆروعا ليحتەنشتەين LGT بانكەسىنىڭ بۇرىنعى ساندى مالىمەتتى باسقارىپ -ساقتاۋشىسىنان ءبىر مىڭ 250 قاريداردىڭ ەگجەي-تەگجەيلى ساۋدا ماتەريالىن ساتىپ العان ءارى ا ق ش ۇكىمەتىمەن بۇل پايدادان ورتاق يگىلىكتەنبەك بولعان. ارادان كوپ وتپەي الگى ساندى مالىمەتتى باسقارىپ -ساقتاۋشى جوعارعى ماتەريالدى ۇلى بريتانيا ۇكىمەتىنە 100 مىڭ پوندسترليگە ساتىپ بەرگەن.باجىدان جالتارۋ جونىندەگى ەگجەي-تەگجەيلى تىزىمدىك قولعا تۇسكەننەن كەيىن ا ق ش، ۇلى بريتانيا، گەرمانيا قاتارلى 3 مەملەكەت ءوز ەلىندەگى باجى ۇرلاعان، باجى تاپسىرۋدان جالتارعان كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۋاكىلدەرى مەن جوعارى دارەجەلى باسقارۋ قىزمەتكەرلەرىن جاپپاي تەكسەرگەن ءارى قولعا العان. ليحتەنشتەين ۇكىمەت جاعى گەرمانيا ۇكىمەتىن ساۋدا تىڭشىلىعىمەن اينالىستى، دەپ جازعىرسا، گەرمانيا، ا ق ش، ۇلى بريتانيا قاتارلى 3 ەل ليحتەنشتەين ۇكىمەتىن ءارقايسى ەلدەردىڭ شەتەلدەگى سەرىكتىكتەرىنىڭ باجى تاپسىرۋدان جالتارىپ، زاڭسىز اقشانى زاڭداستىرۋىنا سايكەستى، دەپ شاعىم ايتتى. وسىلايشا ليحتەنشتەين بانكەسىنىڭ جامان اتى تارالىپ، ەشقانداي ورىن وعان سەنبەيتىن بولدى. دەسە دە شۆەتساريا سىندى ەلدەردىڭ فينانس تاراۋلارى قۇپيالىقتى ساقتاۋ ءتۇزىمىن قاتاڭ اتقارىپ، قاريدارلاردىڭ قۇپيالىعىن ساقتاپ كەلدى. بانكە جانە ءتۇرلى فينانس قۇرىلىمدارىنان باسقا قىرۋار مەملەكەت جانە رايون شەتەل كاسىپورىندارىنىڭ باجىدان جالتارۋىنداعى ءتيىمدى ورنىنا اينالعان. ۇلى بريتانيا تاۋەلدىلىگىندەگى ۋەرگين توپ ارالىندا حالىقارالىق ساۋدا سەرىكتىكتەرى جەرلىك ۇكىمەتكە باجى تاپسىرمايدى، تەك، از مولشەردەگى جىلدىق قاراجات تاپسىرادى. مىسالى، مال-مۇلكى 50 مىڭ ا ق ش دوللارىنا جەتپەيتىن سەرىكتىكتى تىزىمگە الدىرسا، جىلىنا 650 ا ق ش دوللارى، مال-مۇلكى 50 مىڭ ا ق ش دوللارىنان اساتىن سەرىكتىكتى تىزىمگە الدىرسا، ءبىر مىڭ 500 ا ق ش دوللارى تولەيدى. بۇل جەردە سەرىكتىكتى تىزىمگە الدىرۋ ءراسىمياتى دا وتە قاراپايىم، تەك، ءبىر ديرەكتور جانە جارنا قوسۋشى بولسا بولعانى سەرىكتىك قۇرۋعا بولادى ءارى ولاردىڭ مەملەكەت تاۋەلدىلىگى شەكتەلمەيدى. سەرىكتىكتىڭ زاڭدى ۋاكىلى دە ديرەكتورلىق مىندەتىن وتەي بەرەدى. سەرىكتىكتىڭ باجى تاپسىرۋ مالىمەت كەستەسىنىڭ دە قاجەتى جوق. سەرىكتىك دۇنيەنىڭ ءارقانداي جەرىندە، مەيلى، قايسى مەملەكەتتىڭ اقشاسىن ىستەتسىن زاڭدى ساۋدامەن اينالىسا الادى. سوندىقتان قازىر جالپى جەر اۋماعى 153 شارشى كيلومەتر كەلەتىن ۋەرگين توپ ارالىندا شامامەن 400 مىڭ سەرىكتىك تىزىمگە الدىرعان. كەيبىرەۋلەر: بۇل شاعىن ارالداعى ءار ءبىر ازاماتتىڭ ورتا ەسەپپەن 20 عا جۋىق سەرىكتىگى بار، ءبىر باسكەتبول الاڭىنداي جەرگە ءبىر سەرىكتىكتىڭ تۋرا كەلەدى، دەسەدى.
مەملەكەت اتتاعان سەرىكتىكتەردىڭ ىشكى باعاسى
ەگەر ءبىر قالتالىنىڭ مەملەكەت اتتاعان سەرىكتىگى بولسا ول قايتكەندە باجىدان جالتارۋعا بولاتىندىعىن ەڭ الدىمەن ويلاسادى. شارپ سەرىكتىگى وساكا مەملەكەتتىك باجى مەكەمەسىنىڭ كەنەتتەن تەكسەرۋىنە تاپ بولعاننان كەيىن سەبەبىن قۋزاستىرعاندا، اسىلىندە شەتەلدەگى بولىمشە سەرىكتىگىنىڭ جۋىقتاعى 5 جىلدا باجىدان جالتارعاندىعى جانە باجى ۇرلاعاندىعى اشكەرەلەنگەن. وساكا مەملەكەتتىك باجى مەكەمەسى اشكەرەلەگەن ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، جۋىقتاعى 5 جىلدا شارپ سەرىكتىگى جالتارعان باجى سوماسى 7 ميلليارد 400 ميلليون جاپون يەنىنە (شامامەن 603 ميلليون يۋان) جەتكەن. بۇل سەرىكتىك شەتەلدەگى بولىمشە سەرىكتىگىنە جاپونيادا وندىرىلگەن ونىمدەردى بازار باعاسىنان نەداۋىر تومەن باعادا ساتىپ بەرىپ، تيجارات سوماسىن ازايتۋ ارقىلى، ءتىپتى دە كوپ باجى تاپسىرۋدان ساقتانعان. شاريپ سەرىكتىگىنىڭ مۇنداي باجىدان تايساقتاۋ ءتاسىلى ۋاقىتتىق باعا بەلگىلەۋ بولىپ، بۇل مەملەكەت اتتاعان سەرىكتىكتەردىڭ ىشكى جاعىنداعى، باس سەرىكتىك پەن بولىمشە سەرىكتىك، بولىمشە سەرىكتىك پەن بولىمشە سەرىكتىك اراسىنداعى ونىمدەردى ساتۋ، ساۋدا ورايىمەن قامداۋ، تەحنيكانى وتكەرمەلەپ بەرۋ جانە مال-مۇلىك، اقشا قارىز بەرۋ سىندى قيمىلدارعا قاراتا بەلگىلەنگەن كاسىپورىن توبىنىڭ ىشكى جاعىنداعى باعانى مەڭزەيدى. ۋاقىتتىق باعا بەلگىلەۋدىڭ شارپيتىن اۋماعى اسا كەڭ بولىپ، ول ءارقايسى ەلدەر اراسىنداعى باجى سالىستىرماسىنداعى ۇقساماستىق جانە قاتىستى بەلگىلەمەدەگى پارىقتان پايدالانىپ، باجىدان جالتارۋدىڭ ءبىر ءتۇرلى ءتاسىلى. ۋاقىتتىق باعا بەلگىلەۋ-شەتەلدەگى سەرىكتىكتەردىڭ ىشكى جاعىنداعى ساۋدا جانە ەڭبەككۇشتىڭ ۋاقىتتىق باعاسىن بەلگىلەۋ بولىپ قانا قالماستان، مال-مۇلىكتى قارىزعا الۋ، قارجى قوسۋ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى جانە پاتەنت ۇقىعى، مايعا الىپ پايدالانۋ، ساتىپ الۋ، مايعا بەرۋ جانە جۇمسالىمدى باسقارۋ، ەڭبەككۇش ءراسىمياتى سىندى جاقتاردا دا ۋاقىتتىق باعا بەلگىلەۋ ارقىلى باجىدان جالتارۋ ماقساتىنا جەتۋگە بولادى. ساناققا قاراعاندا، حالىقارالىق ساۋدا سوماسىنىڭ شامامەن ٪60 تى مەملەكەت اتتاعان سەرىكتىكتەردىڭ ىشكى جاقتاعى ساۋداسى ارقىلى قالىپتاسادى ەكەن. سەبەبى بۇل سەرىكتىكتەر ىشكى باعا بەلگىلەگەندە ۇنەمى ۋاقىتتىق باعا بەلگىلەۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، باجى مولشەرىن ازايتىپ، پايدانى كوبەيتەدى. مۇنداي باجىدان جالتارۋ جولىمەن تاپقان ىرعىن پايدانى بۇل سەرىكتىك باسقا جاقتاردا زاڭعا قيعاشتىق جاساپ، ەسەپ-حيسابى جاپپاي تەكسەرىلگەندە بارىپ انىقتالماسا، ادەتتە ەشكىم سەزە المايدى ءارى جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرمايدى.
بولىمشە سەرىكتىك قۇرۋ ارقىلى باجىدان جالتارۋعا بولادى
بايلاردىڭ سەرىكتىگىن باجىدان جالتارتۋىنىڭ تاعى ءبىر تاماشا ءتاسىلى بولىمشە ورگانىن بولىمشە سەرىكتىككە وزگەرتۋ. بولىمشە ورگان قۇرعاندا سەرىكتىك مال-مۇلكىن تىزىمگە الدىرۋ باجىسى جانە ماركا باجىسى تاپسىرمايدى. باس سەرىكتىك بولىمشە سەرىكتىكتىڭ تيجاراتىن تىكەلەي باسقارىپ، بولىمشە سەرىكتىك تۇرعان ورىندا ەسەپ وتكىزۋ كەستەسىن تولتىرۋ، قازىنالىق باقىلاۋ تاراۋلارىنىڭ تەكسەرۋىنەن ءوتۋ جانە سەرىكتىك زاڭىنا بويسىنۋداي ءتۇرلى اۋرەشىلىك ازايىپ، سەرىكتىك قازىنا ماتەريالىن اشكەرەلەمەيدى نەمەسە وتە از اشكەرەلەيدى. سەرىكتىك العاش قۇرىلعاندا ءتۇرلى قاراجاتتاردى تاپسىرۋعا تۋرا كەلەدى ءارى كوپ زيان تارتادى. سوندىقتان باجى تاپسىرۋشى تاۋەلدى بولعان مەملەكەت باجى جيناۋدا شەتەلدەگى بولىمشە سەرىكتىكتەردىڭ مۇنداي شىعىندارى مەن زياندارىن باس سەرىكتىكتىڭ تاپقان پايداسىنان تارتىپ قالادى. وسىلايشا باس سەرىكتىكتىڭ شىعىمى دا ازايادى. بولىمشە سەرىكتىك قۇرعاندا باس سەرىكتىك جارنا قوسۋ ارقىلى تيجارات كىرىسىنەن الىناتىن باجىنى كەشىرىم ەتۋدەن الدىمەن يگىلىكتەنسە، جەرگىلىكتى ورىنداعى ۇكىمەتتە ۇنەمى بولىمشە سەرىكتىكتەردىڭ باجىسىن كەشىرىم ەتۋ مەرزىمىن بەلگىلەپ بەرۋ جانە باسقا ساۋدا تۇرلەرىنە قارجى قوسۋعا شابىتتاندىرۋ سىندى ءمان بەرۋ ساياساتتارىنان يگىلىكتەندىرەدى. بولىمشە سەرىكتىك تاپقان پايدا سول ءبىر جىل ىشىندە باس سەرىكتىككە جىبەرىلىپ، باس سەرىكتىكتىڭ پايداسىنا قوسىلاتىندىقتان باس سەرىكتىك ۋاكالاتان باجى تاپسىرادى. وسىلايشا شەتەلدەگى باجى سالىستىرماسى ءوز ەلىندەگى باجى سالىستىرماسىنان تومەن بولعان جاعدايدا باس سەرىكتىك جانە باجى تاپسىرۋ ۋاقىتىن ۇزارتۋ سىندى تيىمدىلىكتەن يگىلىكتەنەدى. باجىدان جالتارۋ ءۇشىن، شەتەلدەگى سەرىكتىكتەر العاش تيجارات باستاعاندا بولىمشە ورگان رەتىندە ساۋدامەن اينالىسىپ، تيجارات جانە بازار ساۋداسىندا بەلگىلى تاجريبە توپتاعان جانە قىرۋار پايدا العان سوڭ بارىپ بولىمشە ورگاندى بولىمشە سەرىكتىككە وزگەرتەدى. ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ اسەرى ءالى تولىق ايىعا قويماعان قازىرگە جاعدايعا قاراتا، جۋىقتاعى بىرنەشە جىلدان بەرى ءارقايسى ەلدەر شەتەل سەرىكتىكتەرىنىڭ باجىدان جالتارۋىن تەجەۋ جانە تيىم سالۋ شارالارىن بارىنشا كۇشەيتتى. 2009-جىلى لوندوندا اشىلعان 20 مەملەكەت توبى ماجىلىسىندە باجىدان جالتارۋ باستى تاقىرىپ ەتىلىپ، قاتىستى ءادىس-شارالار قالىپتاستىرىلدى. كەزىندە باسىم كوپ سانداعى ادامدار: دۇنيەدەگى ءىرى ەلدەردىڭ بەلسەنە سايكەسۋى جانە زور كۇشپەن قولداۋى ارقاسىندا باجىدان جالتارۋعا تيىم سالۋ شارالارى ويداعىداي اتقارىلىپ، ەركىن، ءادىل، سەنىمدى ساۋدا ورتاسى جاراتىلاتىن بولدى، دەپ قۋانعان ەدى. وكىنىشكە وراي بالتا شاپقانشا دوڭبەك جال تابادى، دەگەندەي باجىدان جالتارۋ ءتاسىلىنىڭ قۇپيا ءارى جەڭ ىشىندە جۇرگىزىلۋى سەبەپتى ءارقايسى ەلدەردىڭ قىرۋار اقشا جۇمساپ، مامان، وقىمىستىلاردى ۇسىنىس ەتىپ، كوپتىڭ اقىلىمەن جاساپ شىققان شارالارىنىڭ ءونىمى ايتارلىقتاي بولمادى. بايقايمىز، مىڭ جىلعا جۋىق ۋاقىتقا سوزىلعان باجىدان جالتارۋعا قارسى كۇرەس بۇدان بىلاي دا ۇزدىكسىز جالعاساتىن كورىنەدى.
گۇلباھار قۇرمانعالي قىزى(اۋد)
كەلۋ قاينارى: ىلە كەشى گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
