«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى يان كى، سۇن چاۋ
2025.01.20 14:23 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
بالا كەزىندە تەاتردا بالانىڭ رولىنا شىعاتىن، ەندى ۇلكەندەردىڭ رولىن سومداپ ءجۇر، 53 جاستاعى حۋنان چاڭدى حانجۇي گاۋچياڭ تەاترىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ ورتالىعى (تومەندە قىسقاشا ”ورتالىق“ دەلىنەدى) مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى ديڭ سۇڭ قايتكەندە گاۋچياڭ تەاترىن ۇرپاقتارعا جالعاستىرۋعا بولادى دەگەنگە باس قاتىرىپ كەلەدى.
چاڭدى گاۋچياڭ تەاترى 2006 - جىلى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەني مۇرالاردىڭ ۋاكىلدىك نىساندارى تىزىمىنە ەنگىزىلدى. 2024 - جىلى 3 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ چاڭدى قالاسىندا قىزمەت تەكسەرىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”چاڭدى − مادەنيەتتى جالعاستىرعان جەر، بۇل ارانىڭ سىشيان، گاۋچياڭ، حاۋزى سياقتىلارىن ۇيلەسىمدى دانەكەر ارقىلى ويداعىداي جالعاستىرىپ، ودان ويداعىداي پايدالانىپ، داۋىرمەن بىرگە ىلگەرىلەپ ويداعىداي دامىتۋ كەرەك“.
”ورتالىقتا ىستەيتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ورتاشا جاسى 40 جاستا، بۇل ’جاسى ۇلعايعان‘ تەاتر ۇيىرمەسى سانالادى. جاڭا قان تولىقتاماسا، ونى قالاي جالعاستىرۋعا، پايدالانۋعا، دامىتۋعا بولادى؟“ ءبىرقانشا جىلدان بەرى ديڭ سۇڭ وسى ماسەلەگە الاڭداۋشىلىق تانىتىپ كەلەدى.
30 نەشە جىلدىڭ الدىندا ديڭ سۇڭ چاڭدى كوركەمونەر مەكتەبىنىڭ تەاتر كاسىبىنەن وقۋ ءبىتىردى. مەكتەپتىڭ رەتتەلۋىنە بايلانىستى، جەرگىلىكتى مەكتەپ ءداستۇرلى تەاتر دارىندىلارىن تاربيەلەۋ مىندەتىن ەندىگارى ارقالامايتىن بولدى. كەزىندە ”تەاتردىڭ بەسىگى“ دەپ اتالعان چاڭدىدا تەاتردى ۇيرەنەتىن بالالار بارعان سايىن ازايدى.
قىستى كۇنى تۇستەن كەيىنگى مەزگىل، چاڭدى قالالىق 7 - ورتا مەكتەپتىڭ دەنە تاربيە سارايى. جاتتىعۋ كيىمىن كيگەن 13 - 14 جاستار شاماسىنداعى ءبىر توپ ورەننىڭ دەنە ءبىتىمى شىمىر، ارەكەتى شيراقى.
بالالار چاڭدى حانجۇي تەاترىنىڭ زاپاس دارىندىلارىن باعىتتامالى تاربيەلەۋ كلاسىنىڭ تۇلەكتەرى ەدى. چاڭدى حانجۇي تەاترى دارىندىلارىن تاربيەلەۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، ورتالىق چاڭدى قالالىق 7 - ورتا مەكتەپپەن، حۋنان بالالار پەداگوگيكا جوعارى دارەجەلى ارناۋلى كۋرس مەكتەبىمەن بىرلەسىپ، باعىتتامالى تاربيەلەۋ مەحانيزمىن ورناتتى: وقۋ قاراجاتىن كەشىرىم ەتىپ قانا قويماي، مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن ورتالىققا قىزمەتكە تىكەلەي كىرە الادى. وقۋشى قابىلداۋ قۇلاقتاندىرۋى شىعارىلىسىمەن تىزىمدەلگەن ادام سانى 800 دەن استى. دەن قويا تاڭداۋدان كەيىن، 40 بالا تۇڭعىش كەزەكتى كۋرسانتقا اينالدى.
جاتتىعۋ بولمەسىندە وقىتۋشى، وقۋشىلاردىڭ ەرەكشە قاتىناسى ورناعان، تاربيەلەۋ كلاسىنىڭ جاسى ەڭ ۇلكەن وقىتۋشىسى ۋ جيانجۇن − ديڭ سۇڭنىڭ وقىتۋشىسى، كلاس جەتەكشىسى نيە چاڭۋەي − ديڭ سۇڭنىڭ وقۋشىسى. قازىر حانجۇي گاۋچياڭ تەاترىنىڭ مۇراگەرلەرى ءتورت ۇرپاقتى جالعاۋدا. ”دارىندى جەتىلدىرۋدىڭ، جەتكىزۋدىڭ ورنىقتى مەحانيزمى بولعاندىقتان، كوڭىلىم جاي تاپتى“ دەدى ديڭ سۇڭ.
جاڭا تۇلەك تابۋدان سىرت، الاڭ دا ءبىر مەزەت قيىن ماسەلە بولىپ، ورتالىق تەاتر قويۋدا ءار جەردى شيىرلاپ جۇرەتىن. تەاترعا مۇراگەرلىك ەتۋ، پايدالانۋ، دامىتۋ بارىسىندا جاڭا كەڭىستىكتى قايدان تابۋ كەرەك؟
بىلتىردان بەرى چاڭدى قالاسىنىڭ ۇگىت، مادەنيەت تاراۋلارىنىڭ قولداۋىندا، ورتالىق چاڭدىحى كوشەسىنە ورنالاستى. ديڭ سۇڭعا ىلەسىپ چاڭدىحى كوشەسىندەگى سارالا قاز عيماراتىنا باردىق، ورتالىق ارتيستەرى كوكتەم مەرەكەسىن قارسى الۋ ءۇشىن قاربالاس جاتتىعۋدا ەكەن. جاس ارتيستەر ءبىر ءۇزىندىنى ايتىپ بولعاننان كەيىن، ديڭ سۇڭ ەرىكسىز القاۋ جاۋدىردى.
مۇنان دا ۇلكەن ساحنا بار. قالادا چاڭدى تەاترحاناسى جاڭادان سالىندى، مەجەمەن الدىڭعى جارىم جىلدا پايدالانۋعا بەرىلەدى.
دامۋدىڭ جاڭا كەڭىستىگىندە داۋىرمەن بىرگە العا باسقان جاڭالىق اشۋ دا قامتىلىپ جاتادى.
كونە تەاتردى جاستار ۇناتپاي ما؟ مۇنى جانىمىزداعى ادامداردان، جانىمىزداعى ىستەردەن باستاپ ايتۋعا تۋرا كەلەدى. جاتتىعۋ جاسالىپ جاتقان «شاپتول باعىندا ەگىن سالۋ» − ورتالىق 2024 - جىلى ناق مايداندا دەتال جيناعاننان جەدەل جاتتىعۋ جاسالعان جاڭا تەاتر، تاياۋدا عانا 8 - كەزەكتى حۋنان كوركەمونەر فەستيۆالىنىڭ 6 ءتۇرلى ۇلكەن سيلىعىن الدى. جاڭاشا اۋىل - قىستاق ادامدارىنىڭ اۋىل - قىستاققا تامىر تارتىپ، استىق ەگىپ، اۋقاتتانۋىنىڭ جاندى حيكاياسى مازمۇن ەتىلگەن، ”باس كەيىپكەرلەردىڭ“ بارلىعى چاڭدىداعى بۇقارا قانىق بىلەتىن اۋىل - قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ باستاماشىلارى. ”كيىم ـ كەشەك، ءبي ەستەتيكاسى، تاقىرىپ جاقتارىندا جاڭالىعى بار“. ديڭ سۇڭ بىلاي دەدى: ”ءداۋىردىڭ اياق الىسىنا تىعىز ىلەسىپ، پارتيا ساياساتىنىڭ ۇگىتشىسى، جاڭا داۋىردەگى تاريحي جەتىستىكتەردى جىرلاۋشى بولۋ كەرەك“.
چاڭدى قالالىق 7 - ورتا مەكتەپتىڭ دەنە تاربيە سارايىندا 14 جاستاعى شاڭگۋان رىنجيە تەرگە مالشىنىپ كەتىپتى، ول: ”حانجۇي تەاترىن گۇلدەندىرۋدە 2010 – جىلدىڭ تۇلەگى دە ايانىپ قالمايدى“ دەدى.
ديڭ سۇڭ ىشتەي ەسەپ جاساپ: ”ءبىرىنشى توپتاعى بالالار 2031 - جىلى وقۋ بىتىرەدى، ول كەزدە مەن زەينەتكە شىعا قويمايمىن، ولارمەن ءبىر ساحنادا اسقاقتاتا تەاتر ورىنداۋدى كوكسەيمىن!“ دەدى.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى