شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى كوپ ءتۇرلى شارانى قاتار قولدانىپ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتتى

ەنەرگيا كۇرە تامىرى شىعىس پەن باتىستى ەندەي ءوتىپ، سان مىڭداعان وتباسىلارعا مەيىر باعىشتادى؛ تۇيىقتالعان ىشكى قۇرلىق الدىڭعى شەپكە اينالىپ، ەل ءىشى مەن حالىقارانىڭ قوس اينالىمىن ىركىلىسسىزدەندىردى؛ قۇمدى ءشول قۇنارلى اتىزعا اينالىپ، استىق ءوندىرىس قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى؛ ۇلتتار ىنتىماعى جۇرەككە تامىر تارتىپ، باقىت ءۇنى شار تاراپقا تارالدى... تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندە، تارىم وزەنىنىڭ ەكى جاعالاۋىندا جۇرسەڭىز، بارلىق جەردە كوز تارتارلىق كورىنىس بار.

باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: شينجياڭ قىزمەتى پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ جالپى جاعدايىندا ەرەكشە ماڭىزدى ورىنعا يە، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنا، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ جالپى جاعدايىنا سايادى.

پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شينجياڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ سىندى نەگىزگى جەلىنى ەكونوميكالىق قۇرىلىس، ساياسي قۇرىلىس، مادەنيەت قۇرىلىسى، قوعامدىق قۇرىلىس، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى جانە پارتيا قۇرىلىسى سياقتى جالپى بارىسقا سىڭىرۋگە تاباندى بولىپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردىڭ نەگىزگى جەلىگە شوعىرلانۋىن، نەگىزگى جەلىگە كۇش سالۋىن ىلگەرىلەتتى. بۇگىنگى تاڭدا وسى بايىرعى ءارى ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى جەر شىت جاڭا بەينەمەن ۇلتتار ىنتىماعى مەن بىرگە گۇلدەنۋدىڭ تىڭ داستانىن جازۋدا.

كاسىپ سالاسىن كۇشەيتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ىنتىماق نەگىزىن بەكەمدەدى

شينجياڭدا ”ءۇش تاۋ، ەكى ويپات“ سىندى جەر بەدەرى ەرەكشەلىگى بار، ”تاۋلارىندا التىن، مىس، تەمىر، ويپاتتارىندا كومىر، مۇناي، گازى مول“.

2023 - جىلى مۇناي، تابيعي گاز ءوندىرىسىنىڭ ەكۆيۆالەنتى 66 ميلليون 60 مىڭ تونناعا جەتىپ، ءۇرتىس 3 جىل بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەدى؛ جاڭادان ارتقان كومىر ءونىمى 46 ميلليون تونناعا جەتىپ، ارتۋ مولشەرى بۇكىل ەل بويىنشا 2 - ورىندى يەلەدى؛ ”شينجياڭنىڭ كومىرىن سىرتقا جەتكىزۋ“ مولشەرى 100 ميلليون توننادان اسىپ، ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ“ مولشەرى 126 ميلليارد 300 ميلليون كيلوۆات - ساعات بولىپ، ميلليونداعان وتباسىنا جارىق، جىلۋ باعىشتادى.

مەملەكەتتىڭ قاجەتىن تياناق ەتكەن شينجياڭ مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا قۇلشىنىپ، مەملەكەتتىڭ ءىرى مۇناي، تابيعي گاز ءوندىرۋ، مانەرلەۋ جانە زاپاس ساقتاۋ بازاسى، ءىرى كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىپ بازاسى، ءىرى جەل ەلەكتر بازاسى، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا بايلىعىنىڭ قۇرلىقتاعى ۇلكەن ارناسى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا جانە شەشۋشى كەن بايلىعى حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە شينجياڭنىڭ ۇلەسىن قوستى.

− ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنا ورنالاسقان شينجياڭ چيڭحۋا ەنەرگيا توبى شەكتى سەرىكتەستىگىندە كومىردەن تابيعي گاز وندىرىلگەننەن كەيىن، باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ قۇبىر تورابى ارقىلى 10 نەشە ولكەگە جەتكىزىلدى. شينجياڭ ”كومىردى“ نەگىز ەتىپ، كومىردەن مۇناي، تابيعي گاز الۋ، كومىردەن ولەفين، كومىر تەكتى جاڭا ماتەريال ءوندىرۋ كاسىپ سالاسى تىزبەگىن جەدەل قۇرىپ، كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىبى كاسىپ سالاسى شوعىرىن جەدەل دامىتتى.

− كورىنىسى كوركەم سايرام كولىندە قارلى تاۋ، ورمان، جايىلىم، كول كورىنىستەرى ءبىر اراعا جيناقتالعان. بيىل جىل باسىنان بەرى جوعارى كەڭىستىكتەن پاراشوتپەن سەكىرۋ، تومەن كەڭىستىكتە ۇشۋ، ساياحاتتاپ سۋرەتكە، كەسكىنگە ءتۇسىرۋ، اتقا ءمىنىپ كۇردەلى جەرلەرمەن ءجۇرۋ سياقتى جاڭا كاسىپ كۇيلەرى ارت - ارتىنان جارىققا شىعىپ، ساياحاتشىلاردىڭ سانى ءبىرشاما تەز ارتتى. شينجياڭ مادەنيەت - ساياحات كاسىپ سالاسىن ”9 ءىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ قاتارىنا ەنگىزىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدە، اناعۇرلىم زور تەبىنمەن مادەنيەت - ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ شوعىرلى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، بيىل 300 ميلليون ادام - رەت ساياحاتشى قابىلداۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالدى.

− شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 10 - شىسىنىڭ بەيتۇن قالاسىندا جەرگىلىكتى ورىن سولتۇستىك ەندىك 47 گرادۋستىق ەگىس داقىلدارىنىڭ ”التىن ەگىمشىلىك بەلدەۋىنە“ سۇيەنىپ، شەكىلدەۋىك كاسىبىن دامىتتى، ونىمدەرى ەۆروپاداعى، ورتا ازياداعى، سونداي - اق شىعىس وڭتۇستىك ازياداعى 32 مەملەكەت پەن رايونعا ساتىلىپ، بەيتۇن شەكىلدەۋىگىنىڭ دۇنيە جۇزىنە ايگىلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

...

قازىر شينجياڭ مۇناي، تابيعي گاز ءوندىرۋ، مانەرلەۋ كاسىپ سالاسى شوعىرى، كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىپ كاسىپ سالاسى شوعىرى، استىق، ماي كاسىپ سالاسى شوعىرى، مادەنيەت، ساياحات كاسىپ سالاسى شوعىرى سياقتىلاردى قامتىعان ”9 ءىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىن“ كۇش سالا قالىپتاستىرىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا مىعىم تىرەك ازىرلەۋدە.

سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ ۇزدىكسىز كەڭەيۋىنە بايلانىستى، شينجياڭنىڭ كاسىپ سالاسى جۇيەسى شىعىسپەن بىرلەسىپ باتىسقا شىعارۋ، باتىستان شىعىسقا باستاۋ قۇنىنا يە بولدى.

جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ وڭتۇستىك شينجياڭداعى تىرەكتىك قالاسى − قاشقاردىڭ ”5 وتكەل ارقىلى 8 ەلدى تۇتاستىرۋ، ءبىر جول ارقىلى ەۆروپا مەن ازيانى تۇتاستىرۋ“ سىندى وڭىرلىك ابزالدىعى بار. جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ قۇرىلۋىنا ىلەسە، 3 ۇلكەن اۋماقتىڭ ءبىرى بولعان قاشقار دامۋدىڭ ”التىن مەزگىلىن“ قارسى الدى.

شينجياڭ لۇڭيۋان حالىقارالىق ەلەكتر جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جۇك الاڭىندا تاجىكستاندىق شوفەر داۋلەت ميرزايەۆ ءتۇرلى زاتتاردى تيەپ جاتىر، مۇنى دۋشانبەگە الىپ بارادى، ول ءبىر ايدا وسىلاي 2 رەت بارىپ - كەلەدى، ”جۇڭگونىڭ جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىگى، كۇندەلىكتى تۇتىنۋ بۇيىمدارى ءبىزدىڭ جەردە ەرەكشە قارسى الۋعا بولەنىپ وتىر“ دەدى ول.

”سەرىكتەستىگىمىزدە تاسىمال شوفەرى تاپشى، ەل ارالىق تاسىمال ءۇشىن 42 شوفەردى جۇمىسقا قابىلداۋ توقتامىنا قول قويدىق“. لۇڭيۋان سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ۋاڭ فىڭ بىلاي دەدى: سەرىكتەستىگىمىزدە ءار كۇنى 6 ~ 7 اۆتوكولىك تولتىرا جۇك تيەپ ورتا ازياعا بارادى.

قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى بيڭتۋان بولىمشە رايونى پارتيا قىزمەتى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، باسقارۋ كوميتەتى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى لي كۇن بىلاي دەپ تانىستىردى: ”ءبىز وڭىرلىك ابزالدىقتى تياناق ەتىپ، حالىقارالىق بازارمەن ۇشتاستىرىپ، ەلەكتروندىق ونىمدەردى قۇراستىرۋدى، مانەرلەۋدى جانە حالىقارالىق ساۋدا، زات اينالىمىن نەگىز ەتكەن كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ بەتالىسىن ايقىندادىق“. بيىل 1 - ايدان 10 - ايعا دەيىن شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قاشقار اۋماعى 3 – ديۆيزيا بولەگىندە جاڭادان تىركەلگەن كاسىپورىندار 221 بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %166 ارتىپ، يمپورت - ەكسپورت ساۋدا سوماسى 8 ميلليارد 110 ميلليون يۋان بولدى.

ساناققا قاراعاندا، بيىل الدىڭعى 3 توقساندا ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى بۇكىل رايوننىڭ %40.5 ىن ۇستاعان. ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى، دامۋدى جەبەۋدە شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونى تۇزىمىندە جاڭالىق اشۋ ابزالدىعى مەن جالپىلىق سىناق تۇعىرىنىڭ رولىن كۇش سالا ساۋلەلەندىرىپ، قارجى قوسۋدى قولايلىلاندىرۋ، فينانستا جاڭالىق اشۋ جانە كاسىپ سالاسىن اشىق ۇستاۋ دەڭگەيىن جەدەل جوعارىلاتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇراتىن ەلدەرمەن سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ازيا - ەۆروپا التىن ارناسىن جانە باتىسقا ەسىك اشۋداعى العى قامالدى بۇلجىماستان قالىپتاستىرۋدا.

تاماشا ورتا ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جاسىلدىق ارمانىنا قورعاۋشى بولدى

217 - مەملەكەت تاس جولىن بويلاپ، تاكلاماكان ءشولىنىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىندا جۇرسەڭىز، ەكى جاعىندا قاتار - قاتار ىقتاسىن ورمان ەڭسە كوتەرىپ، قۇمدى بوراندى توسۋدا.

بيڭتۋان 1 - شىسى 11 - تۋانىنىڭ ورمان قورعاۋشىسى شيا ۋانلين ماقتانىشپەن: ”جاسىل جەلەك جامىلعان وسى ورماندى وسىرۋگە ورتا مەكتەپتەگى كەزىمدە قاتىناسقان بولاتىنمىن“ دەدى.

ءبىر ماشينا، ءبىر كۇرەك، 10 مىڭ مۋدان استام ەكولوگيالىق ورمان، مىنە، بۇلار − شيا ۋانلين قىزمەتىنىڭ داعدىلى بارىسى، ”مەنىڭ اتىمدا ’ۋانلين، بايتاق ورمان‘ دەگەن ءسوز بار، ءبىراق مەن ءوزىم باسقارىپ باپتاعان ەكولوگيالىق ورماننىڭ وسى 10 مىڭ مۋلىق ورمانمەن شەكتەلمەۋىن ءۇمىت ەتەمىن“ دەدى ول.

بۇل − شينجياڭنىڭ ”ءۇش تەرىستىك“ ىقتاسىن ورمان ينجەنەرياسىن ىلگەرىلەتكەندىگىنىڭ ىقشام كورىنىسى. 40 نەشە جىل قۇلشىنۋ ارقىلى قازىر ەڭ سوڭعى 200 كيلومەتردەن استام جول عانا قالدى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى تاكلاماكان ءشولىنىڭ شامامەن 3046 كيلومەترلىك جيەگىن قۇلىپتاپ تاستادى− جاسىل قورعانۋ بەلدەۋىنىڭ بيىل تۇتاسۋىنان ءۇمىت بار.

شينجياڭ − ەلىمىزدەگى قۇمايتتانعان جەر كولەمى ەڭ ۇلكەن، تارالۋى ەڭ كەڭ، زيانى ەڭ اۋىر ولكە، قۇمايتتانعان جەر كولەمى 746 مىڭ 800 شارشى كيلومەترگە جەتەدى.

شينجياڭداعى ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر اۋەلدەن مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋدى عاسىرلىق ۇلى جوسپار رەتىندە ىلگەرىلەتىپ كەلەدى. 1978 - جىلدان بەرى شينجياڭ مەملەكەتتىڭ ”ءۇش تەرىستىك ىقتاسىن ورمانى“ ينجەنەرياسىنا سۇيەنىپ، تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندە جيىنى 70 ميلليون مۋدان استام جەرگە اعاش ەگىپ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىك پەن ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە بىردەي قول جەتكىزدى، ونان دا ماڭىزدىسى، ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ ەكەندىگىن دالەلدەدى.

− شايار اۋدانى ”فوتوۆولت + ەكولوگيانى جونگە سالۋ“ ۇلگىسى ارقىلى فوتوۆولت تاقتاسىنىڭ استىنا ءشوپ ەگىپ فوتوۆولت رايونىنىڭ توڭىرەگىنە 1000 مۋدان استام جەرگە سەكسەۋىل ەگىپ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىك پەن ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتەن بىردەي مول ءونىم الۋدى جۇزەگە اسىردى.

− بيڭتۋان 3 - ديۆيزياسىنىڭ 54 - تۋانىندا قۇمدى بوران ۇزىلمەيدى، بۇل تۋان ەرەكشە ەگىمشىلىك ارقىلى قۇمدى ءشولدى 7 كيلومەتر شەگىندىرىپ، بۇكىل ەلدەگى جەكە كولەمى ەڭ ۇلكەن مايلى بۇرشاق ەگۋ بازاسىن قۇردى.

− قورعاس اۋدانى يۋانباۋشان قىستاعىنىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ اۋىل شارۋاشىلىعى، ساياحات امبەباپ تۇلعاسى جانە مانشين ۋاڭيوۋگۋ كورىنىس ءوڭىرى نىسانى ”جۇڭگونىڭ جۇپار ءشوپ مەكەنى“ بايلىق ابزالدىعىنا سۇيەنىپ دامىپ، ”دۇنيە جۇزىلىك دەڭگەيدەگى 10 مىڭ مۋلىق جۇپار ءشوپ اڭعارىن“ قالىپتاستىرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى 3 ۇلكەن جۇپار ءشوپ وندىرىلەتىن جەردىڭ بىرىنە اينالدى.

...

كوكجار سياقتى بۇرىنعى قىلتانسىز جەرلەر قۇنارلى اتىزعا، جەمىس باعىنا اينالدى. تۇمسىق، كۇنيۇي سياقتى قالالار قۇمدى شولدە ەڭسە كوتەردى.

ساناققا قاراعاندا، شينجياڭنىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ شاماسى 1978 - جىلعى %1.03 تەن قازىرگى %5.06 كە جوعارىلاعان. وتكەن 30 جىلدا شينجياڭنىڭ جاساندى جاسىل القابىنىڭ اۋدانى 65 مىڭ شارشى كيلومەتردەن قازىرگى 100 مىڭ شارشى كيلومەترگە جەتىپ، %53.85 ارتقان. 2022 - جىلى شينجياڭ قۇمايتتانعان جانە قۇم تۇيىرشىگى كوبەيگەن جەر اۋدانىندا تۇڭعىش رەت ”ەكىنى ازايتۋدى“ جۇزەگە اسىرىپ، ”قۇم ىلگەرىلەپ، ادام شەگىنۋدەن“ ”جاسىل اۋماق كەڭەيىپ، قۇم شەگىنۋگە“ دەيىنگى تاريحي زور وزگەرىستى جۇزەگە اسىردى.

توۋتۇن وزەنى ءۇرىمجى قالاسىنان، سانجى قالاسىنان، بيڭتۋان 12 - شىسىنان اعىپ وتەدى، بۇل وزەندى بۇقارا بۇرىن ”باسى اۋىرتاتىن وزەن“ دەپ اتايتىن.

”2021 - جىلدان بۇرىن وزەن ارناسىنىڭ ەكى جاعالاۋىندا لاستاۋشى كاسىپورىندار توپتالىپ، قۇم قازۋ الاڭى ءوز بەتىمەن قۇم قازىپ، قورشاعان ورتانى اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىردى“. بيڭتۋان 12 - ديۆيزياسى مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، مەكەمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى ما جيڭ بىلاي دەدى: توۋتۇن وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن جونگە سالۋ كەزەك كۇتتىرمەيدى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا، جان - جاقتى جونگە سالۋ 3 جەردىڭ سەلبەسۋىندە ورىستەتىلدى.

قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا توۋتۇن اڭعارىنداعى ورمان باقشاسى 3 ميلليون تۇپكە جۋىق قالامشا جانە ءتۇرلى گۇل - ءشوپ ەگىپ، 7.8 كيلومەترلىك باقشا سۋ جۇيەسىن، 10.2 گەكتار جاساندى كول قالىپتاستىردى. قازىر ”باسى اۋىرتاتىن وزەن“ بۇقاراعا باقىت جاراتاتىن ەكولوگيالىق وزەنگە، كاسىپ سالاسى وزەنىنە، باقىت وزەنىنە اينالدى.

ورمان باستىعى ءتۇزىمىن، وزەن (كول) باستىعى ءتۇزىمىن جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ جاسىل، تومەن كومىرتەكتى تيپكە بۇرىلىس جاساۋىن ىلگەرىلەتىپ، تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالالار شوعىرىنىڭ اتموسفەراسىنىڭ لاستانۋىن جونگە سالۋدى ورىستەتتى... ناقتى شارالار ارقىلى اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇرۋعا قۇلشىندى.

حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ الاڭسىز تىرشىلىك ەتۋىنە دەم بەردى

بۇراتالا قالاسى ۇتىبۇلاق قالاشىعى باياربۇلاق قىستاعىندا قىستاق تۇرعىندارى قىستاق شيپاگەرى ان يۇڭشيانى ”ايشامگۇل“ دەپ اتايدى. ول 28 جىل بويى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىن قورعۋ قىزمەتىمەن شۇعىلداندى.

ان يۇڭشيادان سىرت، شينجياڭنىڭ نەگىزگى ساتى ەمدەۋ شەبىندە تاعى ”ەڭ تاڭداۋلى كۇرەسكەر“ ۋ دىڭيۇن، ”ەڭ تاڭداۋلى اۋىل - قىستاق شيپاگەرى“ جۇماتاي اۋباكىر ۇلى سياقتى ءبىر توپ ۇلگىلى ادام جارىققا شىقتى. قازىر شينجياڭنىڭ قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا قاتىناسقان ادام سانى 15 ميلليون 445 مىڭ 800 ادامعا جەتتى، ءاربىر قىستاقتا ولشەمدەنگەن شيپاحانا بار، اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردىڭ بارلىعى الىس ارالىقتان ەمدەپ، ”كىشى - گىرىم اۋرۋلاردى قىستاقتىڭ وزىندە، ۇنەمى كەزىگەتىن اۋرۋلاردى اۋىل - قالاشىقتا، سالماقتى اۋرۋلاردى اۋداننىڭ وزىندە ەمدەۋدى“ جۇزەگە اسىردى.

جاڭاءشار اۋدانى تازعۇن اۋىلىنىڭ ”شۋلى - كوكونىس شاتتىعى“ وسى زامانعى جوعارى ءونىمدى اۋىل شارۋاشىلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىندا ”شىعىستىڭ جەمىس - جيدەگىن باتىستا ەگۋ“ جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ وي جەلىسىن بايىتىپ، قالتاسىن قامپايتتى.

”شاندۇڭدىق تەحنيكتەردەن ءبىر جىلدان استام ۋاقىت ۇيرەنىپ، وسى قاربىز سورتىن ەگۋدى تولىق يگەردىم“. تەحنيك بۇحاريش سىدىق بىلاي دەدى: ”تەحنيكاعا جەتىك بولساڭ، ەڭبەكاقىڭ دا سوعان ىلەسە وسەدى، قازىر ايىنا 4500 يۋان الامىن“.

جاڭاشار اۋدانى تازعۇن اۋىلدىق ۇكىمەتتىڭ كادرى لۋ انجۇن بىلاي دەپ تانىستىردى: ءىرى باستاماشى كاسىپورىندارعا سۇيەنىپ، بۇقارانىڭ جەرگىلىكتى ورىندا جوعارى ساپالى جۇمىستانۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەبەدىك. قازىر ”شۋلى - كوكونىس شاتتىعى“ وسى زامانعى جوعارى ءونىمدى اۋىل شارۋاشىلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسى 300 دەن استام ادامدى تۇراقتى جۇمىستاندىرۋعا، 2000 نان استام ادامدى ۋاقىتتىق جۇمىستاندىرۋعا جەتەكشىلىك ەتتى.

قۇلجا قالاسى التىشۋار الەۋمەتتىك اۋماعىندا جاڭادان قۇرىلعان كەڭەس ماركاسى ”ءسۇتتى شاي كەڭەسى“ شاعىن تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ءتارتىپتى ورىستەتىپ، قوعام جاعدايىن، حالىق رايىن جينادى.

”كورشىلەر ارا حالىق تۇرمىسى ءىسىن كەڭەسەمىز، كورشىلەر كەلىپ ءسۇتتى شاي ءىشىپ، كوكەيدەگى سوزدەرىن ايتادى، وسىلايشا كەڭەسۋ، ءىس قاراۋ، ءىستى جاريا ۇستاۋ ارناسىن ىركىلىسسىزدەندىردىك“. التىشۋار الەۋمەتتىك اۋماعى ساياسي كەڭەس مۇشەلەرى قىزمەت پۋنكتىنىڭ باستىعى، التىشۋار الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ديدار كۇناي قىزى بىلاي دەدى: ”ءسۇتتى شاي كەڭەسى نەگىزىنەن ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىستا جولىققان ماسەلەلەرىن تالقىلايدى ءارى بۇقارا اڭىس ەتكەن ماسەلەلەردى دەر كەزىندە جوعارى دارەجەلى پارتكومعا، ۇكىمەتكە جەتكىزىپ، ولاردىڭ ماسەلەنى اناعۇرلىم ويداعىداي شەشۋىنە كومەكتەسەدى“.

”ءسۇتتى شاي كەڭەسىندە“ تۇرعىندار قۇبىر سۋىنىڭ قىسىمى جەتكىلىكسىز ەكەنىن اڭىس ەتتى، ىلە وبلىستىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى حۋا جياكۇي دەرەۋ ارالاپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ماسەلەنى بايقاپ، ۇسىنىس جوبا جازدى؛ تۇرعىندار اۆتوكولىك توقتاتۋ قيىن ەكەنىن اڭىس ەتتى، حۋا جياكۇي ۇسىنىس جوبا تاپسىرعاننان كەيىن، قۇلجا قالالىق پارتكوم، قالالىق ۇكىمەت ايرىقشا ءمان بەردى ءارى دەرەۋ 2 اۆتوكولىك توقتاتۋ الاڭىن سالدى.

قاشقار قالاسى دۇڭحۋ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ شاعىن الاڭىندا تۇرعىندار ءبىر جەرگە جينالىپ الاڭ ءبيىن بيلەپ، شاتتىققا شومۋدا.

”ءبىزدىڭ الەۋمەتتىك اۋماقتا ءار ۇلت ءبىر ءۇيلى جانداي ەتەنە بولىپ كەتتى“. دۇڭحۋ الەۋمەتتىك اۋماعى تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاڭ شياۋجىن مىنانى ءبىلدىردى: ”الەۋمەتتىك اۋماق قارتتار ۇناتاتىن كەيبىر مادەنيەت، دەنە تاربيە قيمىلدارىن ۇنەمى ورىستەتەدى، مىسالى، ءبي بيلەۋ، ءان ايتۋ، حاتكەرلىككە جاتتىعۋ، ەڭ قارسى الۋعا بولەنەتىنى قارتتار شاحمات تاقتاسى، ءار كۇنى تۇستەن كەيىن ەرەكشە دۋمانعا بولەنەدى“.

ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ مۇددەسىن شىعار ءتۇيىن ەتۋگە تاباندى بولىپ، حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ شارالارىن ۇزدىكسىز تياناقتاندىردى: بۇكىل شينجياڭدا اۋىل - قىستاقتا سىلكىنىسكە ءتوزىمدى 2 ميلليون 700 مىڭعا جۋىق بەيقۇت ءۇي سالىندى، 11 ميلليوننان استام ەگىنشى - مالشى جاڭا ۇيگە كوشىپ كىردى. 2023 - جىلى شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن 19 ولكە، قالا شينجياڭعا 17 ميلليارد يۋان قارجى قوسىپ، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قارجىسىنىڭ %80 تەن استامى حالىق تۇرمىسىنا، نەگىزگى ساتىعا بەيىمدەلدى...

شينجياڭ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساپ، ۇزدىكسىز كۇش سالىپ، ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوستى.

مويىنداۋدى كۇشەيتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ رۋحاني مەكەنىن قۇردى

”قىپ - قىزىل كۇن شىعىستان كوتەرىلدى، قۇستار سايراپ، گۇلدەردىڭ حوش ءيىسى اڭقىپ، تاڭعى كۇن نۇرى تەرەزەگە توگىلدى... “ ءار ۇلت بالالارى كۇن شۋاعىندا «قىپ - قىزىل كۇندى» بىرگە شىرقادى.

بيڭتۋان 1 - شىسى ارال ورتا مەكتەبىندە حاتكەرلىك، قاعاز ويما، ءبي، مۋزىكا سياقتىلار ۇيىمداستىرىلادى، كۋرجەك قيمىلى توتەنشە باي مازمۇندى.

”باي مازمۇندى قيمىلدار مەن ساباقتار ارقىلى ءار ۇلت جاستارى مەن ورەندەرىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ كوپ نەگىزدى مادەنيەتى جونىندەگى تۇسىنىگى مەن مويىنداۋىن كۇشەيتتىك“ دەدى ارال ورتا مەكتەبى پارتكومىنىڭ شۋجيى چىڭ شياۋلۇڭ.

جۇڭحۋا وركەنيەتى − ءار ۇلت مادەنيەتىنىڭ تامىرى. شينجياڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى مەكتەپ باسقارۋدىڭ، مەكتەپتى جونگە سالۋدىڭ، ءبىلىم بەرىپ، ادام تاربيەلەۋدىڭ جالپى بارىسىنا ءسىڭىرىپ، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى جاپپاي جالپىلاستىرۋمەن بىرگە، ”وتانعا سۇيىسپەنشىلىك . جۇڭحۋا ساپارى“ شينجياڭ جاستارى مەن ورەندەرىنىڭ وتانشىلدىق ەكسكۋرسيالاۋ، ۇيرەنۋ قيمىلى، ”جىلجىمالى يدەيا - ساياسي ساباعى − ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ قاھارمان ۇلگىلەر شينجياڭ ساپارى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق ۇگىت - تاربيە قيمىلى سياقتىلاردى كۇش سالا ورىستەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن ءار ۇلت جاستارى مەن ورەندەرىنىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتتى.

ساناققا قاراعاندا، 2023 - جىلى شينجياڭ 2653 مەكتەپتى، 3 ميلليون 998 مىڭ جاس ءوسپىرىم وقۋشىنى باسقا ولكە، اۆتونوميالى رايون، قالالارداعى جاستارمەن، ورەندەرمەن جۇپتاسۋعا، دوستاسۋعا ۇيىمداستىرعان.

كوپ ۇلتتى الەۋمەتتىك اۋماق − ۇلتتاردىڭ جاراسىمدى شوعىرلى قونىستانۋىنىڭ جاندى ىقشام كورىنىسى ءارى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدىڭ قۇنارلى توپىراعى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”كوپ ۇلت بۇقاراسى ءوزارا كىرىككەن الەۋمەتتىك اۋماق قۇرۋ − ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدى جولى“.

قاشقار قالاسى دۇڭحۋ الەۋمەتتىك اۋماعى مەرزىم بويىنشا اقىسىز شاش جاساۋ، اقىسىز دياگنوز قويۋ، جاعداي ۇعىسۋ سياقتى ءتۇرلى ەرىكتى قىزمەت وتەۋ قيمىلدارىن ورىستەتۋ ارقىلى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىنا قولايلىلىق تۋدىرىپ، كورشىلەر اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىكتى نىعايتتى؛ بيڭتۋان 12 - شىسى شيشان ەگىن، مال شارۋاشىلىق الاڭى انكاڭ الەۋمەتتىك اۋماعىندا ”ءجۇز وتباسى داستارقانى“، ”ساڭزىنىڭ حوش ءيىسى اڭقىعان كورشىلەر سۇيىسپەنشىلىگى“ سياقتى ۇلكەندى - كىشىلى قيمىلدار تولاستامادى، شاعىن وتباسىلار تاتۋ - ءتاتتى ۇلكەن شاڭىراققا اينالدى...

قازىر شينجياڭدا مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنان ۇلگى كورسەتەتىن ءوڭىر، ورىن 101 بولدى، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسى بويىنشا 14 بازا قۇرىلدى. ءار ۇلت بۇقاراسى بىرگە تۇرىپ، بىرگە ۇيرەنىپ، بىرگە ىستەپ، بىرگە شاتتىققا شومدى، ۇلتتار ىنتىماعى گۇلى تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندە قۇلپىرا اشىلدى.

ەڭ ماڭىزدىسى، مادەنيەت جۇرت جۇرەگىن جىلىتتى. تاياۋ جىلداردان بەرى شينجياڭ مادەنيەتپەن قامداۋدى ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كوپ نەگىزدى رۋحاني مادەنيەت قاجەتىن بايىتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىنىڭ تەرەڭ تامىر تارتۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

− مادەنيەت قيمىلىن بايىتتى. جۇڭگو شينجياڭ حالىقارالىق ۇلتتىق ءبي فەستيۆالى، جۇڭگو شينجياڭ حالىقارالىق كوركەمونەر قوس جىلدىق كورمەسى، شينجياڭ مادەنيەت - كوركەمونەر مەرەكەسى، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار كورمەسى سياقتى ادەبيەت - كوركەمونەر قيمىلدارى ءۇرتىس كوپ كەزەك وتكىزىلدى، بيىل تاعى تۇڭعىش رەت جۇڭگو شينجياڭ حالىقتىق كوركەمونەر ماۋسىمى، شينجياڭ جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋ جينالىسى وتكىزىلدى.

− ىقپالداستىق تۇعىرىن قۇردى. 111 الەۋمەتتىك كىتاپحانا، 118 مادەنيەت سارايى، 1130 اۋىل - قالاشىق (ءمالى) مادەنيەت پۋنكتى، 598 ”مادەنيەت اۋلاسى“ ۇلگى كورسەتۋ ءتۇيىنى قۇرىلىپ، ”قىستاق ساۋىق كەشى“، ”قىستاق BA“، ”قىستاق ەرەكشە بىرىككەن جارىسى“ سياقتى بۇقارالىق مادەنيەت، دەنە تاربيە قيمىلدارى الما - كەزەك وتكىزىلىپ، بۇقارا باس كەيىپكەرگە اينالىپ، ساحناعا شىعىپ ءان شىرقادى.

− تاريحقا ءۇن قاتقىزىپ، مادەني مۇرالاردى سويلەتتى. بۇكىل شينجياڭدا ەستەلىككە الىنعان 150 ءار دارەجەلى، ءار ءتۇرلى مۇراجاي (ەسكەرتكىش سارايى) بار، مەملەكەتتىك وتانشىلدىق تاربيەدەن ۇلگى كورسەتەتىن 11 بازا جانە اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 92 وتانشىلدىق تاربيە بازاسى بار، 2023 - جىلى بۇكىل رايونداعى ءار دارەجەلى مۇراجايلار 10 ميلليون 830 مىڭ ادام - رەت كورەرمەن قابىلداپ، تاريحتاعى ەڭ جوعارى ورەنى جاراتتى.

...

جاڭا ءداۋىردىڭ جاڭا جورىعىندا باس شۋجي شي جينپيڭ سىزعان جوبانى بويلاپ، تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسى اسقاق جىگەرمەن ەرلىكپەن العا باسۋدا، ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن، ەكولوگياسى تاماشا كورىكتى شينجياڭ دۇنيە جۇزىنە بەت الۋدا.

(سۇڭ لييۇن، ياڭ ي، حان ليچۇن، تاڭ شياۋيۇڭ، حۋ رىنبا، شياۋ سۇڭسۇڭ، ياڭ رۇي، لۇي سىجيا، حۋاڭفۋ ۋانلي، لي شينياڭ)

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى