ناقتى ىستەۋ جاڭا سالتى جارىققا شىقتى (كوكتەم مەرەكەسىندە نەگىزگى ساتىنى ارالاۋ)

باقشادا سەيىل قۇرۋشىلار قايشالىسىپ، بالالار جۇمباق شەشىپ، ويىننىڭ قىزىعىنا باتىپ، قايتۋدى ۇمىتتى؛ كورشىلەر قاتارلاسىپ وتىرىپ، سىر اقتاردى... جياڭشي ولكەسى پيڭشياڭ قالاسى انيۋان رايونى حوۋبۋ ءمالى باسقارماسى ۋليجيڭ الەۋمەتتىك اۋماعى پارتكومىنىڭ شۋجيى ۋ بيڭجيە وسى رەتكى كوكتەم مەرەكەسىن ”كوڭىلدى ءارى ءماندى وتكىزدى“. ”قازىر مەرەكەنىڭ الدى - ارتىندا جيىن از اشىلدى، ەسەپ داپتەرى ازايدى، الەۋمەتتىك اۋماق كادرلارى كوكتەم مەرەكەسى قيمىلدارىنا ۋاقىت شىعارىپ، كوپشىلىكتىڭ كوكتەم مەرەكەسىن شات - شادىمان وتكىزۋىنە مۇمكىندىك جاسادى“ دەدى ۋ بيڭجيە.

وسى كوكتەم مەرەكەسىندە ءتىلشى نەگىزگى ساتىنى ارالاپ، ءبىرىنشى شەپكە بارىپ، نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدەن تۋىنداعان وزگەرىستەردى تىڭداپ، جاڭا سالتتىڭ جارىققا شىققاندىعىن سەزىندى. شىنايى كۇلىمسىرەگەن جۇزدەر ناقتى تابىس سەزىمىن تاسقىنداتىپ، تولىق سەنىمدى اڭعارتتى.

”دوڭ ايباتقا سالىنباي، قىزمەتتى شىنايى ىستەيمىز“

”سىزگە باقىت تىلەيمىن! ءبىز ءسىزدى كورۋگە كەلدىك، تاعى قانداي قيىنشىلىعىڭىز بار؟“ انحۇي ولكەسى حىفي قالاسى باۋحى رايونى دايۇي قالاشىعى پارتكومىنىڭ شۋجيى چىن شيانفا ”باقىت“ دەگەن جازۋ جازىلعان تەرەزە ويۋىن الا كەلىپ، بۇقاراعا مەرەكەلىك سالەم جولدادى.

كاسىپورىنداردى ارالاپ، بۇقارادان حال سۇراپ، كەزەكشىلىك ىستەيدى... جىل ءولاراسى، مەرەكە كەزى، شارۋا كوپ، نەگىزگى ساتى كادرلارى نەشە رەت جيىن اشادى؟ ”رايوندىق پارتكوم تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ماجىلىسىنە تەك ءبىر رەت قانا سىرتتاي قاتىناستىم. كوكتەم مەرەكەسى دەمالىسىندا كەزەكشىلىك ىستەۋ، كۇزەتكە تۇرۋ، شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ، ءوندىرىس حاۋىپسىزدى سياقتى بىرنەشە قىزمەتكە ءبىر رەت ورنالاستىرۋ جاسادىم، دوڭ ايباتقا سالىنباي، قىزمەتتى شىنايى ىستەيمىز، تۇگەلدەي ماڭىزدى ءتۇيىندى يگەرىپ، ناقتى ىستەۋدى دارىپتەيمىز!“ دەدى چىن شيانفا.

قاجەتسىز جيىندار اشىلمايدى، بىرىكتىرۋگە بولاتىندارى بىرىكتىرىلەدى، ءبىر دارەجە ءبىر دارەجەگە نۇسقاۋشىلىق ەتەدى، ءبىر دارەجە ءبىر دارەجەنى باستاپ ىستەيدى. دايۇي قالاشىعى حۋاڭگاڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى لين جيانشىن دە وسىلاي سەزىندى. ول بىلاي دەدى: جاڭا جىلدىڭ الدىندا قالاشىقتا ءبىر رەت ورنالاستىرۋ ءماجىلىسىن اشىپ، كوكتەم مەرەكەسىنىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەرىن شوعىرلى ورنالاستىردىق، قىستاقتارىمىز الىس ورنالاسقان، بارۋ - كەلۋ ءۇشىن 50 نەشە مينۋت ۋاقىت كەتەدى. مۇنداي ورنالاستىرۋ بىزگە كوپ ۋاقىت ۇنەمدەپ بەردى!

”ءماجىلىس ازايدى، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋگە ءتىپتى دە كوپ ۋاقىت جۇمسايتىن بولدىق“، ”اۋىرتپالىق جەڭىلدەپ قالدى، جىگەر - قايراتىمىز تاسقىنداي ءتۇستى“، ”توبە كورسەتۋ ازايدى، ناقتى ناتيجە كوبەيدى“... نەگىزگى ساتى كادرلارى وزگەرىستى ناقتى سەزىندى.

جىل ءولاراسىندا ءتۇرلى باعالاۋ، تەكسەرۋ نەگىزگى ساتى كادرلارىن توتەپ بەرۋگە يتەرمەلەيدى. قازىر باقىلاۋ، تەكسەرۋ، سىننان وتكىزۋ ۇزدىكسىز ىقشامدالىپ، قىزمەت ءتاسىلى ۇزدىكسىز جاقساردى، مالىمەت تىڭداۋ، ماتەريال كورۋ ازايدى، ناق مايدانعا تىكەلەي ارالاسۋ كوبەيدى، باعالاۋ كورسەتكىشى دە زور مولشەردە ىقشامدالىپ، ساپالىلاندى، بوساتىلعان ۋاقىت، زەيىن – زەردە ناقتى ءىس ىستەۋگە، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋگە ءتىپتى دە كوپتەپ جۇمسالدى.

”جەر استىنداعى زاريادتاۋ باعاناسىن سالىپ بولعان سوڭ، جولعا ايقىن بەلگى ورناتپاعان...،“ تاياۋدا جىجياڭ ولكەسى نيڭبو قالاسى يىنجوۋ رايوندىق باقىلاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ناقتى ىستەردى قاداعالاۋ - تەكسەرۋدى ”ءتورت بولماۋ، ەكى تىكەلەي“ تاسىلىمەن ورىستەتىپ، بايقالعان ماسەلەلەردى قاتىستى تاراۋلارعا، قالاشىق، ءمالى باسقارمالارىنا تىكەلەي اڭىس ەتتى.

”قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى جاعدايدى وسىنشاما ەگجەي - تەگجەيلى يگەرىپتى، ءبىز بار كۇشىمىزدى سالىپ، دەرەۋ رەتتەپ - تۇزەتەمىز“ دەدى شۇيجوۋ رايونى جياڭشان قالاشىعى جالپىلىق ينفورماتسيا قولباسشىلىق كەڭسەسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى ما نيڭ.

شۇيجوۋ رايونى جۇڭحى ءمالى باسقارماسى پارتيا قىزمەتى كوميتەتىنىڭ شۋجيى رۋان كاي بىلاي دەدى: ”قازىر قىزمەت ناتيجەسىن تىكە تەكسەرىپ، باعالاپ، كۇتىپ الۋ قىسىمىن جەڭىلدەتتى، كوپشىلىك تۇگەلدەي ناقتى جۇمىستارعا كىرىستى، بۇل ءبىزدىڭ جايشىلىقتاعى كۇش سالۋىمىزدى ءتىپتى دە جەبەدى“.

”ناقتى ءىس تىندىرساڭ، مول تابىسقا قول جەتكىزەسىڭ، قاربالاستىققا تۇسۋگە تاتيدى“

گانسۋ ولكەسى ديڭشي قالاسى لۇڭشي اۋدانى گۇڭچاڭ قالاشىعى شينچىڭ الەۋمەتتىك اۋماعى شىت جاڭا بەينەگە ەنىپ، جىلى لەپ ەستى. ەرەن بازاردان ساتىپ العان جەمىس - جيدەك، ەتتى كوتەرگەن الەۋمەتتىك اۋماق 6 - بولەگىنىڭ قىزمەتكەرى گو بين تۇرعىن لي زىليدىڭ ەسىگىن قاقتى. ”كەلدىم!“ لي زىلي گو بيندى ەسىكتەن كۇتىپ الدى.

”قارتتىڭ اياعى شابانداپ قالدى، بالاسى ءالى كەلە قويعان جوق، مەرەكەلىك بۇيىمداردى ساتىپ الۋى قيىن. سونىمەن مەن وعان كومەكشى بولىپ، زاتتارىن ساتىپ الىپ ۇيگە جەتكىزىپ جاتىرمىن“. گو بين بىلاي دەدى: مەرەكە - مەيرام بولعان سايىن، جالعىز تۇراتىن قارتتار سياقتى ءتۇيىندى قاۋىمعا سولعۇرلىم نازار اۋدارىپ، قارتتار مەن بالالاردىڭ قاجەتىن ويداعىداي شەشۋ كەرەك.

جاڭا قالا الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى كاڭ لى دا دامىل تاپپادى، ”تۇرعىنداردىڭ بۇرىن اڭىس ەتكەن ماسەلەلەرىنىڭ شەشىلگەن، شەشىلمەگەنىنە كوز جىبەرۋ ءۇشىن، تۇرعىنداردىڭ ءالى دە قانداي قيىنشىلىقتارى مەن سۇرانىستارى بار ەكەندىگىنە كوز جىبەرۋ كەرەك“.

الەۋمەتتىك اۋماقتا قىزمەت ىستەگەنىمە 7 جىلدان استى، قۋانىشىمىزدا شەك جوق: ”قازىر جيىن اشۋ، تەكسەرۋشىلەردى قارسى الۋ، كەستە تولتىرۋ سياقتى اۋىرتپالىقتار جەڭىلدەپ قالدى، بۇقارامەن بەتپە - بەت اڭگىمەلەسەتىن، ارىز - ارمان تىڭدايتىن ۋاقىتىمىز كوبەيدى، وتباسىلاردى ارالاۋ اياق الىسىمىز تەزدەپ، بۇقارامەن جۇرەكتەس بولىپ جاتىرمىز“ دەدى ول.

”قاربالاستىعىمىز تەككە كەتپەيدى، قاربالاستىقتان تابىس سەزىمىن اڭعارامىز!“ تىلشىلىك بارىسىندا نەگىزگى ساتى كادرلارى جۇرەك ءۇنىن ايتتى. اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ جاۋاپكەرشىلىكتى جەڭىلدەتۋ دەگەندىك ەمەس.

مىندەت وتەۋدە كادرلار ستيلگە بۇرىلىس جاساپ، بۇقاراعا اناعۇرلىم مول باقىت سەزىمىن سيلادى.

سىرتقا شىعىپ جانتالاسىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن اۋىلداستار مەرەكەدە قايتىپ كەلدى، جياڭسۋ ولكەسى پۋجوۋ قالاسى گاڭشاڭ قالاشىعى شىفاڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى دۋ شۋەفۋ تىنىم تاپپاي جۇمىس ىستەدى: الدىمەن كوپشىلىكتى باستاپ شيڭگاڭ لۇڭگو زاۆودىنا، جالبىرشاق باكتەرياسى جىلىجايىنا، الما جەمىس باعىنا كوز سالدى؛ ءبىر اينالعاننان كەيىن كوپشىلىكتى پارتيا مەن بۇقارانىڭ قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنا ەرتىپ بارىپ، ۇستەل – ورىندىقتاردى ءتىزىپ، شاي ۇستەلىن رەتتەپ، ”اۋىلعا قايتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن“ وتكىزدى...

”دۋ شۋجيدىڭ كوكتەم مەرەكەسىندە دە بوس وتىرا الماعانىن كوردىك!“ دەپ القاپ جاتتى جيىنعا قاتىناسقان اۋىلداستار.

”ءبىزدىڭ شيڭگاڭ لۇڭگو زاۆودىمىزدىڭ 2024 - جىلعى ونىمدىلىگى جامان ەمەس، ءبىراق ازدىڭ تابىس تاپقانى كوپتىڭ تابىس تاپقانىنا جەتپەيدى، قىستاق ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن دە ءوندىرۋدى ويلايدى. كوپشىلىك سىرتقا شىعىپ كوز ايالارىن كەڭەيتتى، باسقا جەردىڭ قالاي ىستەپ جاتقانىن ايتىپ، بىزگە امال قاراستىرسا“ دەپ دۋ شۋەفۋ ءسوز تيەگىن اعىتتى.

دۋ شۋەفۋدىڭ قاراۋىنشا، اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ كادرلاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ىرىقتىلىعىن كۇشەيتكەن، ”ىرىقسىز تۇردە ۇستىمىزگە الاتىن مىندەت ازايدى، سونىمەن ءبىزدىڭ نەنى ىستەي الاتىنىمىزدى، نەنى ىستەيتىنىمىزدى ويلاستىراتىن ۋاقىتىمىز بەن زەيىن - زەردەمىز كوبەيدى. وسى جىلداردا قىستاعىمىزدان كاسىپورىن اشاتىن، شارۋاشىلىقتان حابارى بار كوپتەگەن ىسكەر ادام شىقتى، ولار جىل سايىن قايتىپ كەلەدى، قىستاعىمىز وسىنداي پىكىر اۋىستىرۋدى ۇيىمداستىرىپ وتىر، بىرنەشە رەت تاعى سول جەردىڭ وزىندە تاپسىرىس بەردىك!“

جەتەكشى كاسىپ سالالارىن ويداعىداي يگەرۋ، ەرەكشە كاسىپ سالالارىن كەڭەيتۋ ءۇشىن، تاعى ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى تىكە تاراتۋدى جولعا قويۋ، سول قىستاقتىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ساتىلۋ جولىن اشۋعا كومەكتەسۋ كەرەك... جاڭا ءبىر جىلدا دۋ شۋەفۋ كوپ ەسەپ جاسادى، ول: ”ناقتى ءىس تىندىرساڭ، مول تابىسقا قول جەتكىزەسىڭ، قاربالاستىققا تۇسۋگە تاتيدى!“ دەدى.

شاعىن كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ قارقىنى ۇدەدى

ساتىلار بويىنشا سەرىك بولۋ ازايدى، كەستە تولتىرۋ، مالىمەت جولداۋ ازايدى، ىرىقتىلىقپەن ىسكەرلىك كورسەتۋ تەبىنى اناعۇرلىم كۇشەيدى، بۇقاراعا قىزمەت كورسەتۋ ۋاقىتى اناعۇرلىم كوبەيدى... جىل ەسەبى كوكتەمدە، تىلشىلىك بارىسىندا نەگىزگى ساتى كادرلارى جاڭا جىلداعى ۇمىتتەرىن اقتارىلا اڭگىمەلەدى.

كوكتەم مەرەكەسى كەلدى، شاندۇڭ ولكەسى يانتاي قالاسى موۋپيڭ رايونى نيڭحاي ءمالى باسقارماسى جينبۋ كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعىنا شىراقتار ءىلىنىپ، شاعىن الاڭدا ادامدار ءيىن تىرەستى. مىنا جاقتا تەرەزە ويۋى، بوساعالىق كوزدىڭ جاۋىن الادى؛ انا جاقتا الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قىسقى دەمالىسقا بايلانىستى اماناتتاۋ كلاسىنا تىزىمدەلۋشلىەر ۇزىننان - ۇزاق قاتارعا تۇردى.

”وسى ءبىر جىلدا ءبىز فۋنكتسيالىق تاراۋلار، قوعامدىق ۇيىمدار سياقتى ءار جاقپەن بايلانىستى اناعۇرلىم جيىلەتىپ، كوپتەگەن بايلىقتى الەۋمەتتىك اۋماقتارعا جەتكىزىپ، بولەكتەرگە كىرىپ، قىزمەت وتەۋ قابىلەتىمىزدى جوعارىلاتتىق. مىسالى، وسى جارمەنكەنى اشۋ قوس تىزىمدەلۋ قيمىلىنا قاتىناسۋشى مەكەمەلەردىڭ، ەرىكتى قىزمەت وتەۋ اترەتىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىنا يە بولدى“ دەدى جينبۋ كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعى پارتكومىنىڭ شۋجيى ياڭ جىچاۋ.

تاياۋدا الەۋمەتتىك اۋماق تاعى 2 جاس الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرىن قارسى الدى. جاڭا جىلعا كوز جىبەرگەن ياڭ جىچاۋ نىق سەنىممەن بىلاي دەدى: ”ءتىپتى دە كوپ بايلىق پەن كۇشتى نەگىزگى ساتىعا بەيىمدەپ، سۇرانىستى دالمە - ءدال سايكەستىرىپ، شاعىن كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ قارقىنىن ۇدەتۋدى ءۇمىت ەتەمىز!“.

نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ قالىڭ نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ ءىس تىندىرىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋ ىنتاسىن قوزعاپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋدىڭ قۇدىرەتتى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالۋدا.

سۇڭشۋۋان بالىعى، كارتوپ قۋىرماشى، تۇڭعيىق تامىرى سورپاسى... دەن قويا جاسالعان قۋىرماشتار ۇستەلگە قويىلدى، حۋبەي ولكەسى ۋحان قالاسى ۋچاڭ رايونى نانحۋ ءمالى باسقارماسى جاڭا جۇمىسقا ورنالاسقاندارعا قىزمەت وتەۋ ايالداماسىندا شاتتىق ءۇنى تولاستامادى، مەرەكەلىك مول داستارقان ازىرلەندى.

قىزمەتكەرلەردىڭ قولىنان كوكتەم بوساعالىعىن، ”باقىت“ جازۋىن، ”جاڭا“ ساۋعا سومكەسىن العان تاماق تاسۋشى قىزمەتكەر سۇڭ چىڭ كۇلىمسىرەپ تۇرىپ: ”جايشىلىقتا بارلىعىمىز باسقالارعا تاماق جەتكىزىپ بەرەمىز، بۇگىن الاڭسىز وتىرىپ، باس قوسۋ تاماعىن جاقسىلاپ جەپ الايىق“ دەدى.

”بۇقارانىڭ جۇرەگىن جىلىتۋ قىزمەتتىڭ شىنايى ىستەلگەندىگىن تۇسىندىرەدى، ءبىز قانشا شارشاساق تا الاڭسىز بولامىز“ دەدى نانحۋ ءمالى باسقارماسى باۋ - ان الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ بولەك قىزمەتكەرى ۋاڭ بيشيا. بۇرىن ءتۇرلى توپتىق حابارلار تاۋسىلمايتىن، قازىر توپتىق اڭگىمەلەسۋ ىقشامدالىپ بىرىكتىرىلدى، ونىڭ ۇستىنە ۇقساس تۇردەگى ىستەردى بىرىكتىرۋ مالىمەت كەستەسى جاسالىپ، توعىسپالى ىستەر ءبىر جولدا جوعارىعا جولداندى... نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدەگى ءتۇرلى شارالاردى مىسالعا العاندا، ۋاڭ بيشيا بىلاي دەپ قارادى: ”ماڭىزدى ءتۇيىندى مىقتى يگەرىپ، كوپشىلىكتى الاڭسىز ەتتىك“.

وعان ەرەكشە تەرەڭ اسەر ەتكەنى ۋچاڭ رايونى جاساعان ءمالى باسقارماسىنىڭ مىندەت وتەۋ ىستەرى تىزىمدىگى ەدى. ”نەگىزگى ساتىدا نەنى ىستەۋ كەرەك، نەنى ىستەي الامىز دەگەن ماسەلە جونىندە، جوعارى دارەجەلى تاراۋلار ءبارىن انىق كورىپ – ءبىلىپ وتىر. مىسالى، ءۇي حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرگەندە، ءبىز حاۋىپ - قاتەرى كورنەكتى قاتەرلى ۇيلەردى كورگەندە، تىزىمدىككە نەگىزدەلىپ، ناق مايداندا زەرتتەپ شەشەمىز، قىزمەتتى ءتىپتى دە جاقسى ورىستەتە الاتىن بولدىق، بۇقارا ءتىپتى دە رازى بولدى“ دەدى ۋاڭ بيشيا.

نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدە قول – اياق جەڭىلدەپ، حالىق قولداۋ ءبىلدىردى. ۋاڭ بيشيا «فورماشىلدىقتى جونگە سالىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ جونىندەگى ءبىرقانشا بەلگىلەمەنى» باياندى، قاتاڭ اتقارىپ، نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ جەڭىلدەنىپ، ەمىن - ەركىن جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋدى ءۇمىت ەتتى. ول نىق سەنىممەن: ”كوپشىلىك بىرگە قۇلشىنىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قىزمەت وتەۋىنىڭ اناعۇرلىم ەتەنە بولۋىنا، بۇقارانىڭ تۇرمىسىنىڭ اناعۇرلىم جايلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز!“ دەدى.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى