- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
30 جىلدا «جاستۇلەك»، بەلەستەردەن استى كوپ
بولات قاڭتارباي ۇلى
2013.01.21 13:15 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋعا العاش قادام تاستاعان كەزەڭىندەگى پارتيانىڭ ۇلتتىق ساياساتىنىڭ شۇلەن شۇعىلاسىنان قاۋاشاق جارىپ، گۇل اشىپ، ءتۇيىن سالعان جەمىستەر از ەمەس. انە سولاردىڭ ءبىرى «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى ەدى. «جاستۇلەك» – ورتا جانە باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارى مەن مۇعالىمدەرىنە ارنالعان، قازاق تىلىندە شىعارىلاتىن ساياسي، عىلمي، ادەبي، پەداگوگيكالىق، ۋنيۆەرسال قوس ايلىق جۋرنال. ول ەڭ العاش جارىق كورگەننەن باستاپ قازىرگە دەيىنگى 30 جىل ىشىندە، وقىرماندارىنا وراسان زور سۇبەلى تۋىندىلار تارتۋ ەتىپ، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ قىزۋ قولداۋىنا بولەنىپ كەلەدى. وسى بارىستاعى جۋرنالدىڭ باسىپ وتكەن ەلەۋلى بەلەستەرىن ۋاقىت ءتارتىبى بويىنشا بىلاي جيناقتاۋعا بولادى.
«جاستۇلەك» 1982- جىلى التاي ايماقتىق وقۋ-اعارتۋ باسقارماسى جاعىنان «التاي وقۋ-اعارتۋى» دەگەن اتپەن تۇڭعىش رەت ماۋسىمدىق ىشكى جۋرنال رەتىندە جارىق كورگەن بولاتىن. سودان 1982- جىلى 2 سان، 1983- جىلى 4 سان ىشكى جۋرنال شىعارىلىپ، عىلىمعا شولىركەگەن التاي حالقىنىڭ تاڭدايىن جىبىتە باستادى. بۇندا ادەبي شىعارمالاردان اڭگىمە-ولەڭ، عىلمي شىعارمالاردان جاراتىلىستىق ءپان ماقالالارى، باسقا تاقىرىپتاردان ءارتۇرلى اۋدارما شىعارمالار جارىق كورگەنىمەن، وقىتۋدى زەرتتەۋگە قاتىستى مەتوتيكالىق ماقالالار كوپ باسىلعاندىقتان، جۋرنالدىڭ پەداگوگيكالىق سالماعى ارتا تۇسكەن ەدى. سونىمەن جوعارىداعى ىشكى جۋرنالدىڭ 1983- جىلعى 3- سانىن «بالدىرعان» دەگەن اتپەن ارناۋلى بالالارعا ارناپ شىعارىپ، وعان مەكتەپ وقۋشىلارى ءسۇيىپ وقيتىن، بالالار ادەبيەتىنە قاتىستى كوپتەگەن تارتىمدى تۋىندىلاردى دا جاريالادى.
سول كەزدە التاي ايماعىنان باسقا ىلە قازاق وبلىسىندا جانە اۆتونوميالى رايوندا قازاق تىلىندە شىعارىلاتىن وقۋ-اعارتۋ جۋرنالدارى بار بولعانىمەن، بالالار ادەبيەتىن نەگىز ەتكەن وقۋشىلار جۋرنالى جوق بولاتىن. وسىنداي جاعداي استىندا، جۋرنال مازمۇنىنداعى سان سايىن ارتا تۇسكەن پەداگوگيكالىق سالماقتى جەڭىلدەتىپ، باعىتىن وقۋشىلارعا بۇرۋ ءۇشىن؛ التايمەن عانا شەكتەلىپ تۇرعان جۋرنالدىڭ تارالۋ ءورىسىن ونان ارى كەڭەيتىپ، ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتى قونىستانعان ورىندارعا تولىق جەتكىزۋ ءۇشىن؛ سول كەزدەگى التاي وقۋ-اعارتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى تۇركيا كۇركەباي ۇلى مەن جۋرنالدىڭ جاۋاپتى رەداكتورى ابدىلدابەك اقىشتاي ۇلى رەتكوللەگيا مۇشەلەرىمەن اقىلداسۋ ارقىلى، جۋرنالعا تۇبەگەيلى شىعار جول ىزدەدى. اقىرى 1984- جىلى التاي ايماعىنىڭ ۋاليى قادىستىڭ قولداۋى مەن اۆتونوميالى رايوننىڭ ورىنباسار شۋجيى ءجانابىلدىڭ بەكىتۋىندە، قىزىل باستى قۇجات شىعارىلىپ، بۇرىنعى جۋرنالدىڭ اتى «جاستۇلەك» دەپ وزگەرتىلىپ، ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرىنە پوچتا ارقىلى اشىق تاراتىلاتىن رەسىمي شتاتتى جۋرنالعا اينالدى. وسىلايشا التاي ايماقتىق وقۋ-اعارتۋ باسقارماسىىنا قارايتىن، ءبولىم دارەجەلى ارناۋلى رەداكسيا كەڭسەسى بولىپ قۇرىلعان، 7 قىزمەتكەر شتاتى بەكىتىلگەن، وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەرگە بىردەي باعىتتالعان ماۋسىمدىق ۋنيۆەرسال جۋرنال «جاستۇلەك»، سودان باستاپ قۇلاشىن كەڭ سەرمەپ، وتانىمىزدىڭ كوگىندە ەركىن سامعادى. مىنە بۇل مەملەكەتىمىزدىڭ از ۇلتتارعا دەگەن قامقورلىق ساياساتىنىڭ شىنايى جەمىسى ەدى.
«جاستۇلەك» جۋرنالى دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ 10 جىلدىعىن الدىن الا ناتيجەلى قارسى الۋ ءۇشىن، جاڭادان تاعايىندالعان رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى جاناربەك پەن ونىڭ ورىنباسارى بولاتتىڭ قۇلشىنا ىسكە كىرىسۋىندە، 1991- جىلى ەلىمىز ىشىندەگى تۇتاس قازاق قالامگەرلەرىنە اڭگىمە جانرىنان جابىق جارىس جاريالاندى. رەداكسياعا پوچتا ارقىلى كەلگەن اۆتورى بەلگىسىز قالىڭ شىعارمالار سۇرىپتالىپ، كوپ رەت تالقىعا ءتۇستى. ونىڭ ۇزدىكتەرى سارالانىپ، قاتارعا تۇرعىزىلدى دا، باعالانعان شىعارمالاردىڭ الدىمەن تەمەسى جۋرنالدا ۇقتىرىلدى. ونان سوڭ اۆتورىن تاۋىپ، سيلىق العان ۇزدىك اڭگەمەلەر جۋرنالدىڭ 1991- جىلعى 4- سانىنان باستاپ جاريالاندى. مۇنداي تاسىلمەن وزدىرىلعان جارىستا شىعارمالار شىنايى باعالاناتىندىقتان، بۇل جولعى قيمىلدىڭ ءونىمى وتە جاقسى بولدى. وسىلايشا قالىڭ وقىرماندار مەن اۆتورلاردىڭ قىزۋ قولداۋىنا يە بولعان «جاستۇلەك»، ىلە وبلىستىق ءتىل- جازۋ كوميتەتىنىڭ جانە اۆتونوميالى رايوندىق باسپا ءسوز مەكەمەسىنىڭ وزدىرعان قيمىلدارىندا ۇزدىك جۋرنال بولىپ، ۇنەمى سيلىق تورىنەن ورىن الىپ وتىردى. مىنە بۇل «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان سۇبەلى تارتۋ بولدى.
سول كەزدەگى جۋرنالداردىڭ مۇقاباسى قاراپايىم، ىشكى بەتتەرى قورعاسىن ارىپپەن تىزىلەتىندىكتەن، ءار سان جۋرنالدىڭ باسىلۋ ساپاسى مەن بەتتىك كوركەمدىگى تىم شىركىناي بولماۋشى ەدى. دامىعان زاماننىڭ تالابىنا سايكەسۋ ءۇشىن، ءار قايسى باسپا زاۆودتار تەحنيكالىق توڭكەرىس جاساپ، بايىرعى باسپا ماشينالارىن جاڭالاۋىنا تۋرا كەلدى. «جاستۇلەك» رەداكسياسى 1992- جىلى مەملەكەتتىك از ساندى ۇلت گازەت-جۋرنالدار قوعامىنا مۇشە بولعاننان كەيىن، ونىڭ بيدايحىدا اشىلعان ءبىر رەتكى قۇرىلتايىنا جۋرنالدىڭ جاۋاپتى رەداكتورى جاناربەك جولداس قاتىناسىپ، دامىعان رايونداردىڭ باسىلىم ساپاسى جونىندە كوپتەگەن تاجىريبە- ساباق قابىلداپ كەلدى. وسىنىڭ ىقپالىندا «جاستۇلەك» جۋرنالى 1994- جىلعى 2- ساننىڭ مۇقاباسىن تۇڭعىش رەت ۇرىمجىگە اپارىپ، رەڭدى باسىلىممەن شىعارىپ، «التاي گازەتى باسپا زاۆودىنىڭ» باسىلىم جابدىقتارىن جاڭالاۋىنا تۇرتكىلىك رول وينادى. مىنە سونىڭ ناتيجەسىندە التايداعى 4 جۋرنالدىڭ ىشكى بەتتەرى 1994- جىلعى 4- ساندارىنان باستاپ قورعاسىن ارىپپەن ماڭگى قوشتاسىپ، كومپيۋتەردە تىزىلەتىن بولدى. مىنە بۇل «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ كوركەمدىك ساپاسىن بارىنشا جوعارلاتقان، مازمۇن سيىمدىلىعىن ەسەلەپ ارتتىرعان تاماشا ءبىر كەزەڭى بولاتىن.
دەگەنمەن، وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىنىڭ سوڭعى مەزگىلىنەن باستالعان، رۋحاني مادەنيەتتەن گورى زاتتىق مادەنيەتكە باسا ءمان بەرىپ، بارلىق ورىنداردا تەك اقشا تابۋدى عانا دارىپتەيتىن، بۇلاي ىستەمەگەن مەكەمە ورىندارىن ءبىر- بىرىنە قوسىپ قىسقارتىپ جاتقان جىلداردا، باسقا جۋرنالدار سياقتى «جاستۇلەك» تە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ەدى. رەداكسيانىڭ 2 شتاتى باسقا كاسىپتىك بولىمدەردىڭ ادامىنا الىپ بەرىلدى. شارتى تولعان ساقا رەداكتورلاردىڭ ءوز كاسىبىنەن عىلمي اتاق الۋىنا ەش ءمان بەرىلمەدى. اۋەلى «جاستۇلەك» كەيبىر ادامداردىڭ قولىنان جابىلۋعا شاق قالدى. جۋرنالدى بۇل قيىنشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلدىرۋ ءۇشىن، جۋرنال جۇمىسىنا ءوزىن ارناعان جانكۇيەر رەداكتورلاردىڭ ارقاسىندا، ءتۇرلى شارالار قولدانىلىپ، جۋرنال جالعاستى شىعىپ تۇردى. اتاپ ايتقاندا، ۋاقىتشا جۋرنالدىڭ بەت سانىن ازايتۋ، ەكى سان جۋرنالدى ءبىر سان ەتىپ شىعارۋ، كەيبىر اۋداندارعا، مەكتەپتەرگە جۋرنالدان باعىتتامالى سان بەرىپ، ولاردان لايىقتى اقى الۋ قاتارلى ءادىس- امالدار قولدانىلىپ، قاراجات تاپشى بولۋ قيىنشىلىعى شەشىلدى. وسى ارقىلى جۋرنال قىزمەتى اقساماي، سول كەزدەگى قيىن وتكەلدەن امان ءوتىپ كەتتى. مىنە بۇل «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ قازىنا قىزىل سيفىرىنا تاپ بولعان ۋاقىتتىق وتپەلى ءداۋىرى ەدى.
جوعارىداعى ءولارا قىسپاعىنان ايتەۋ امان- ەسەن وتكەن سوڭ، جۋرنالدىڭ جاعدايى بىرتىندەپ جاقسارۋعا بەتالدى. رەداكسيا قىزمەتكەرلەرى مەن ءبىر بولىم جابدىقتار تولىقتانىپ، جۋرنال جۇمىسىنا باسا نازار اۋدارىلدى. سونىمەن 2002- جىلى «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەي تويى بولىپ ءوتتى. سول كەزدەگى ايماقتىق وقۋ-اعارتۋ مەكەمەسىنىڭ باسشىلارى مەن جوعارى ورىندارداعى قاتىستى باسشىلاردىڭ قولداپ- قۋاتتاۋىندا، رەداكسياداعى بارلىق قىزمەتكەرلەردىڭ الدىن الا دايىندىقپەن قۇلشىنا كىرىسۋىندە، بۇل مەرەي توي دابىرالى دا تابىستى جۇرگىزىلدى. اتاپ ءوتۋ قيمىلىندا جۋرنالدىڭ 20 جىلدىق جەمىستى ەڭبەكتەرى سوزگە تيەك ەتىلدى. جالپى 80 سان جۋرنالدا جاريالانعان ءار جانرداعى شىعارمالار جونىندەگى قالامگەرلەردىڭ جازعان زەرتتەۋ ماقالالارى وقىلدى. «جاستۇلەكتىڭ» بۇدان بىلايعى ۇستانعان جولى مەن ارقالايتىن مىندەتتەرى تۋرالى عىلمي تالقى وزدىرىلدى. جيىن سوڭىندا جۋرنالعا كوپ رەت شىعارما جاريالاعان ۇزدىك اۆتورلار مەن جۋرنال ءۇشىن ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن ۇزدىك رەداكتورلارعا سيلىق تاراتىلدى. مىنە بۇل قيىنشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلعان جۋرنالدىڭ قايتادان سەرپىلە باستاعان ۇمىتىلماس شاعى بولاتىن.
«جاستۇلەك» جۋرنالى 2005- جىلدان باستاپ شينجياڭ قازاق- قىرعىز ادەبيەتى «ءدۇلدۇل» سيلىعىن باعالاۋ كوميسسياسىنا قاتىناسىپ، وعان تۇراقتى مۇشە بولدى. سودان بەرى شىعارمالارى سيلانعان جۇلدەلى اۆتورلار مەن ەڭبەگى سىڭگەن ۇزدىك رەداكتورلار جىل سايىن «ءدۇلدۇل» سيلىعىن ەنشىلەپ كەلەدى. «جاستۇلەك» جۋرنالى بۇل قيمىلعا قاتىناسۋ ءۇشىن دە كوپ كەدەرگىلەردى بۇزىپ وتكەنى انىق. اۋەلى كەيبىر باسشىلار: «جاستۇلەكتىڭ» ادەبيەتتە نەسى بار- دەپ، جۋرنالدىڭ بۇل قيمىلعا قاتىناسۋىنا بوگەت تە بولعان ەدى. بۇعان جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى جاناربەك كوپ جول ءجۇرىپ: كەزى كەلگەندە «جاستۇلەك» جۋرنالى وتاعاسى بولىپ، بۇل قيمىلدى ءساتتى وتكىزىپ بەرەدى- دەپ، شينجياڭ جازۋشىلار وداعىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى شامىسكە ۋادە بەرىپ، مۇشە بولۋ تولىمدىلىعىنا قول جەتكىزگەن بولاتىن.
2008- جىلدان بەرى وسى «ءدۇلدۇل» سيلىعىنىڭ وقۋشى اۆتورلارعا ارنالعان تەڭ دارەجەدەگى تارماعى ەسەپتەلەتىن «قاۋاشاق» سيلىعى تاراتىلىپ، مەكتەپ قۇشاعىنداعى كىشكەنتاي قالامگەرلەر دە سيلىق ساحناسىنان كورىنە الاتىن بولدى. مىنە بۇل بۇعاناسى قاتپاعان بالدىرعان اۆتورلاردان بولاشاقتا زاڭعار جازۋشىلار جەتىلدىرىپ شىعارۋدىڭ تاماشا باستاماسى بولدى. «جاستۇلەك» جۋرنالىنان قازىرگە دەيىن «ءدۇلدۇل» سيلىعى مەن «قاۋاشاق» سيلىعىن العان ۇزدىك اۆتورلار 7 ادام بولسا، جۋرنالعا ۇزاق جىل ەڭبەگى سىڭگەن ۇزدىك رەداكتورلاردان جاناربەك، بولات، ءمۇنيـرا، گۇلنۇر قاتارلىلار «ءدۇلدۇل» رەداكتور سيلىعىن الدى. جۇڭگو قازاق- قىرعىز ادەبيەتى 10- كەزەكتى «ءدۇلدۇل» سيلىعىنىڭ وتاعاسى مۇشەسى «جاستۇلەك» جۋرنالى بولىپ، جانكۇيەر رەداكتورلاردىڭ جان- جاقتىلى قۇلشىنۋىندا، التاي ايماقتىق ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى رازبەك قامزا ۇلىنىڭ ورنالاستىرۋىمەن، قيمىلدى كوكتوعاي اۋدانىمەن سايكەسىپ، 2010- جىلى قۋەرتىس قالاشىعىندا سالتاناتپەن وتكىزدى. بۇدان تىس، «جاستۇلەكتە» جاريالانعان شىعارمالاردىڭ ءبىر جىل ىشىندەگى ۇزدىك بولىپ باعالانعاندارىنىڭ جۋرنالدا جاريالانۋى، سول شىعارما اۆتورىنىڭ ءوز كاسىبىنەن عىلمي اتاق الۋىنا ەرەكشە ەس قاتۋدا.
مىناۋ زىمىران زامانعا ىلەسىپ، جۇلدەلى باسەكەدەن قالىسپاۋ ءۇشىن، «جاستۇلەك» جۋرنالى بۇرىنعى كونە سۇردەكتى بۇزىپ، بىلايعى بولاشاعىنا داڭعىل دا شۇعىلالى جول سالۋعا قۇلشىنا كىرىستى. جۋرنالداردى ءبىرتۇتاس حالىقارالىق ولشەم بويىنشا شىعارۋ كەرەك دەگەن جوعارىنىڭ ۇقتىرۋىنا ساي، 2010- جىلعى 1- ساننان باستاپ، جۋرنالدىڭ كولەمىن كىشى 16 فورماتتان ۇلكەن 16 فورماتقا وزگەرتكەن، جۋرنالدىڭ بەت سانىن 96 بەتتەن 112 بەتكە ارتتىرعان «جاستۇلەك» جۋرنالى، ءوزىنىڭ قالىڭ وقىرماندارى مەن اۆتورلارىنا شىت جاڭا بەينەمەن كورىنە باستادى. ۇستانعان باعىتى، باسىلىم ساپاسى، مازمۇن اقاۋسىزدىعى، ەستەتيكالىق كوركەمدىگى، شىعارما قۇندىلىعى، سيىمدىلىق كولەمى، ەملەلىك دۇرىستىعى، تارتىمدىلىق ورەسى، تاقىرىپ ۋنيۆەرسالدىعى جاقتارىنان ولشەمدى جۋرنالدار تولىمدىلىعىنا جەتكەن «جاستۇلەك»، جوعارى ورىنداردىڭ تالابىنان شىعىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ كۇتكەن ءۇمىتىن اقتادى. وقۋشىلارعا "وتاندى ءسۇيۋ، ورتانى قورعاۋ" تاقىرىبىندا شىعارما جازۋدان جارىس جاريالاپ، ولاردىڭ تاڭداۋلىلارىن جۋرنالعا شىعارىپ، مەكتەپ ومىرىندەگى بالاپان اۆتورلاردىڭ بالاۋسا قاناتىن ۇشتاۋعا شابىت بەردى.
«جاستۇلەك» العاش شىعا باستاعاننان تارتىپ، 3 ايدا ءبىر سان شىعارىلاتىن ماۋسىمدىق جۋرنال ەدى. 2011- جىلدىڭ سوڭىندا اشىلعان التايداعى 4 جۋرنالدىڭ قىزمەت تالقى جيىنىندا، ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ۇيعارىمى بويىنشا، احپارات- باسپا ءسوز مەكەمەسى ماۋسىمدىق جۋرنالداردى قوس ايلىق جۋرنالعا وزگەرتۋدى قاۋلى ەتىپ، وعان ۇستەمەلەپ قاراجات بوساتۋدى بەكىتكەن بولاتىن. بارلىق راسىمياتتارىن الدىن الا تولىق بىتىرگەن «جاستۇلەك» رەداكسياسى 2012- جىلعى 1- ساننان باستاپ، جۋرنالدى قوس ايلىق ەتىپ شىعارۋدى باسقالاردان بۇرىن، تۇڭعىش رەت ىسكە اسىردى. سونىمەن جۋرنالدىڭ سيىمدىلىعى ارتىپ، باسىلاتىن شىعارمالاردىڭ توپانى كوبەيدى. جىلىنا 6 سان جۋرنال شىعارىلىپ، ءار ساننىڭ وقىرماندارمەن بەت كورىسۋ اينالىمى تەزدەدى. بۇعان شاتتانعان ءار كاسىپتەن شىعارما جازاتىن اۆتورلار مەن جۋرنالدى ءسۇيىپ وقيتىن قالىڭ وقىرماندار قۋانىشتارىن باسا الماي، جۋرنال رەداكسياسىنا شىنايى العىستارىن جاۋدىردى. مىنە بۇل «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ بيىلعى وردا بۇزار 30 جاسقا تولعان مەرەي تويىن قارسى الۋعا ارنالعان، ەڭ تاماشا سۇبەلى تارتۋ بولدى.
«جاستۇلەك» رەداكسياسى ءوزىنىڭ 30 جىلدىق قىزمەت ناتيجەسىن ەلگە ايگىلەۋ ماقساتىمەن، وسى 30 جىلداعى 120 سان جۋرنالدا جاريالانعان بارلىق شىعارمالاردىڭ تىزىمدىگىنەن جالپى مازمۇندىق كورسەتكىش قۇراستىرىپ، «يندەكس» جاساۋدى قولعا العان بولاتىن. جۋرنالداعى ساقا رەداكتورلاردىڭ كوز مايىن سارقىپ، ەرىنبەي ەڭبەكتەنۋىنىڭ ارقاسىندا، بۇل يگىلىكتى جۇمىس ءساتتى ءبىتىپ، «يندەكس» كىتاپ بولىپ شىقتى. مىنە بۇل دا جۋرنالدىڭ 30 جىلدىق مەرەي تويىنا ۇسىنعان باعالى تارتۋ ەسەپتەلەدى. بۇل «يندەكستەن» ءار جىلدىڭ ءار سانىندا وسى جۋرنالعا جاريالانعان جالپى شىعارمالاردىڭ اتى مەن جانر ءتۇرىن انىقتاۋدان سىرت، ءوز ۇلتىمىزدىڭ ءتول اۆتورلارىن دا، اۋدارۋشى، قۇراستىرۋشىلاردى دا بىلۋگە بولادى. سونىمەن بىرگە، كورسەتىلگەن بەت سانىنا نەگىزدەلىپ، جۋرنالدىڭ فورماتى بويىنشا شىعارمالاردىڭ كولەمىن دە مەجەلەۋگە بولادى. ەندى ءبىر جاعىنان، ءار جانردىڭ جارىق كورۋ سانى مەن ءار اۆتوردىڭ قاي جانردان قانشا شىعارما جاريالاعاندىعىن دا ۇعۋعا بولادى. جۋرنالدى العاش قۇرۋشىلار مەن جۋرنال رەداكسياسىندا ۇزاق جىل كوز مايىن سارقىپ، تابجىلماي قىزمەت ىستەپ كەلگەن قاجىرلى رەداكتورلاردىڭ سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى شىعارما اۆتورلارىمەن جارىسا كورىنەتىندىكتەن، بۇل «يندەكس» بىلايعى جەردە قالىڭ عىلمي زەرتتەۋشىلەر مەن ادەبيەت سىنشىلارىنىڭ تابىلمايتىن دەرەك كوزى بولاتىندىعى شىندىق.
ءبىز جوعارىدا «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ 30 جىلداعى باسىپ وتكەن ەسەيۋ جولدارى مەن قولعا كەلتىرگەن ەلەۋلى تابىستارى جونىندە قىسقاشا توقتالىپ وتتىك. اتاپ ايتقاندا، بۇل بارىستاردا «جاستۇلەك»: وقىرماندارىن قۋانتىپ، دۇنيە ەسىگىن اشتى. اياعىن قاز-قاز باسىپ، تۇساۋىن كەستى. ۇكىلەگەن تايعا ءمىنىپ، دىزگىنىن ۇستادى. عىلىممەن سۋسىنداپ، زەردەسىن ۇشتادى. قاناتىن قاتايتىپ، بيىككە سامعادى. وقىرماندارى كوبەيىپ، تارالىمى ارتتى. قورعاسىن ارىپپەن قوشتاسىپ، كومپيۋتەرمەن ءتىزىلدى. مۇقاباسى رەڭدەلىپ، اجارى قۇلپىردى. بەت سانى ارتىپ، سيىمدىلىعى كەڭىدى. فورماتى ۇلكەيىپ، كەلبەتى تولىستى. قوس ايلىققا وزگەرىپ، اينالىمى تەزدەدى. ايدارى مولىعىپ، جالپىلىعى كۇشەيدى. «يندەكس» شىعارىپ، ەڭبەگىن ايگىلەدى. وردابۇزار جاسقا كەلىپ، ناعىز قىرانعا اينالدى... وسىلايشا «جاستۇلەك» ەلىمىز بويىنشا قازاق تىلىندە شىعارىلاتىن ساناۋلى عانا جۋرنالداردىڭ الدىڭعى قاتارىنداعى ەڭ بەدەلدى بىرىنە اينالدى. مىنە بۇل وقىرماندارىن سۇيىنتكەن «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ بىرتىندەپ ەرجەتۋ كەزەڭدەرىنەن الىنعان تارتىمدى كورىنىستەر ەدى.
«جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ باسقا كاسىپتىك جۋرنالداردان دارالانىپ كورىنەتىن بوگەنايى بولەك نەگىزگى ەرەكشەلىگى ونىڭ قوعامدىق عىلىمدار مەن جاراتىلىستىق عىلىمداردى بىردەي قامتىعان جالپىلىق جۋرنال بولعاندىعىندا تۇر. ياعني، ءار سان جۋرنالدىڭ كەيبىر ايدارىندا ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا قاتارلى جاراتىلىستىق ءپان عىلىمدارىنىڭ فورمۋلاسى باسىلىپ جاتسا؛ كەيبىر ايدارىندا اڭگىمە، ولەڭ، شالقىما قاتارلى كوركەم ادەبيەتتىڭ الۋان جانرلارى جاريالانىپ جاتادى. كەيبىر ايدارىندا اتا مۇراعا، تاريحي وقيعالارعا قاتىستى ءارقايسى تاقىرىپتاعى دەرەك كوزدەرى باسىلىپ جاتسا؛ كەيبىر ايدارىندا كوكجيەكتەن كورىنگەن ءتۇرلى جانرداعى اۋدارما شىعارمالار بەرىلىپ جاتادى. كەيبىر ايدارىندا وقۋ-وقىتۋعا، شىعارما تالداۋعا قاتىستى مۇعالىمداردىڭ عىلمي زەرتتەۋ ماقالالارى باسىلىپ جاتسا؛ كەيبىر ايدارىندا وقۋشىلاردىڭ وزدەرى جازعان تۇساۋكەسەر ماشىقتىق شىعارمالارى جاريالانىپ جاتادى... سوندىقتان «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ مازمۇن اياسى ءار ءتۇرلى سالاعا جىكتەلۋمەن قوسا، ونىڭ اۆتورلارى مەن وقىرماندارى دا سان الۋان كاسىپتىڭ قىزمەتكەرلەرى بولا بەرەدى. دەمەك، «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ تارالۋ ءورىسى مەن شارپيتىن كولەمى بارلىق سالانى قامتىپ جاتقاندىعىن وسىدان-اق كورىپ الۋعا بولادى.
جۋرنالعا جاريالانعان شىعارمالاردىڭ اۆتورىنا ۇڭىلەر بولساق، جۋرنالدىڭ جارىق كورۋىنە ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرمەتتى باسشىلاردىڭ، سۇبەلى تۋىندىلارىمەن ۇلتىمىزعا تانىلعان اقىن-جازۋشىلاردىڭ، جاراتىلىستىق جانە قوعامدىق ءپان عىلىمدارىن زەرتتەگەن عىلمي مامانداردىڭ، ادەبيەتتىڭ تارازىسىنا اينالعان كورەگەن سىنشىلاردىڭ، باسقا ۇلت تۋىندىلارىن جەتكىزگەن الىمدى اۋدارۋشىلاردىڭ، بويىنداعىسىن ۇرپاققا ارناعان ارداگەر اعارتۋشىلاردىڭ، تاريحتان شەجىرە شەرتكەن قازىنالى قارتتاردىڭ، العاشقى تۇساۋكەسەرىمەن قالامىن ۇشتاعان بالاۋسا اۆتورلاردىڭ، ون ساۋساعىنان ونەر تامعان حۇسنيحاتشىلاردىڭ، اۋەنىمەن بويدى بالقىتقان سازگەرلەردىڭ، باسىلىم كوركەمدىگىن ارلەندىرگەن فوتوشىلاردىڭ، جۋرنال ءۇشىن كوز مايىن سارىققان مايتالمان رەداكتورلاردىڭ... ەسىمدىكتەرىن كوپتەپ كەزىكتىرۋگە بولادى. «جاستۇلەك» جۋرنالى جالپى سانى مىڭعا تارتاتىن وسىنداي مىقتى قالامگەرلەر قوسىنى مەن تارالىم سانىن ءجۇز مىڭنان اسىرعان جانكۇيەر وقىرماندارى ارقىلى دا جالپاق جۇرتقا الاقايلاپ ماقتانا الادى.
العاش شىعا باستاعاننان 2012- جىلدىڭ سوڭىنا دەيىنگى 30 جىلدا «جاستۇلەك» جيىنى 124 سان جۋرنال شىعارىپ ۇلگىردى. بۇعان باسىلعان ۇلكەندى-كىشىلى شىعارمالاردىڭ جالپى سانى 10 مىڭعا تايادى. تاقىرىبى ۇقسامايتىن 200 دەي ايداردىڭ قولدانىلۋ رەت سانى 1300 گە دەيىن جەتتى. تۇتاس تيـراجى 200 مىڭنان استى. جالپى اۆتورى نەشە مىڭعا، تۇراقتى اۆتورى نەشە جۇزگە جەتتى. اۋەلى بۇل اۆتورلاردىڭ ەڭ الدى 50~60 رەتكە دەيىن شىعارما جاريالادى. تارالۋ ءورىسى شينجياڭدى قويىپ، تۇتاس ەلىمىزدەگى قازاق وقىرماندارى تۇرعان ورىندارعا دەيىن جەتتى. مىنە بۇل وردابۇزار 30 جاسقا كەلگەن «جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ قاسيەتتى حالقىنا سيلاعان 124 ساندىق ءنارلى جەمىسى ەدى. بۇل جەمىستىڭ ءدامىن تاتقان ۇلتىمىزدىڭ ۇلاعاتتى ۇرپاقتارى بويىنا سارقىلمايتىن رۋحاني ازىق جيناپ، بالاشاقتان بولاشاققا قاراي ۇدىرە العا تارتىپ، زاڭعاردان زەڭگىرگە سامعاۋدا.
2012- جىلدىڭ قاراشا ايىندا ايماعىمىزدىڭ جاڭادان تاعايىندالعان ۋاليى تالعات جولداس قاتىستى ورىنداردىڭ باسشىلارىن باستاپ، التايدان شىعارىلاتىن ءبىر گازەت، 4 جۋرنالدىڭ رەداكسيالارىن تۇگەل ارالاپ، كوزدەن كەشىردى. رەداكسيا قىزمەتكەرلەرىنەن احۋال ۇعىسىپ، حال سۇرادى. ونان سوڭ گازەت- جۋرنالداردا ساقتالىپ وتىرعان قيىنشىلىقتاردى جەڭۋدىڭ شارالارىن قاراستىرىپ، ادام تولىقتاۋ، جابدىق تولىقتاۋ جانە قاراجات تولىقتاۋ جاقتارىندا ناقتىلى شەشىم جاساپ، بەلگىلەمە شىعاردى. بەت سانى كوبەيىپ، قوس ايلىق جۋرنالعا وزگەرگەن «جاستۇلەكتىڭ» باسىلىم اقىسى مەن قالاماقىسى ءۇشىن، بۇرىنعى 50 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىنە تاعى 50 مىڭ يۋان قوسىپ، جىل سايىن ايماقتىق قازىنادان 100 مىڭ يۋان قاراجات بوساتۋدى بەكىتتى. تالعات ۋالي سوڭىندا كەزىككەن قيىندىقتاردى بىرتىندەپ جەڭىپ، جۋرنالدى جالعاستى جاقسى شىعارىپ، پارتيا 18- قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جىرلاپ، مەملەكەت پەن حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ جونىندە نۇسقاۋ بەردى. بۇل رەتكى قيمىلدان سوڭ جۋرنال قىزمەتكەرلەرى رەداكتورلىق قىزمەتتىڭ ءارى جاپالى، ءارى داڭقتى ەكەندىگىن ونان ارى سەزىنىپ، بۇدان بىلاي دا پارتيا مەن حالىق ءۇشىن ەرىنبەي ەڭبەكتەنۋگە بارىنشا بەل بايلادى.
ءبىز جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، ماۋەلى جەمىسكە تولى وسى 30 جىلدان بەرى «جاستۇلەكتە» جارىق كورگەن شىعارمالاردىڭ ءتۇرى مول، مازمۇنى تارتىمدى، كوركەمدىگى جوعارى، مۇقاباسى ايشىقتى، ەملەسى تۋرا، تىنىس بەلگىسى دۇرىس، تارالىم اياسى كەڭ بولعاندىقتان، بۇل جۋرنال جوعارعى ورىندارداعى باسپا ءسوز مەكەمەلەرىنىڭ ءتۇرلى باعالاۋلارىنان جىل سايىن سۇرىنبەي ءوتىپ، ءوزىنىڭ تولىمدىلىق ولشەمىن ساقتاپ، ساپالى باسىلىمدار قاتارىندا ۇنەمى سيلانىپ كەلەدى. پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ۇگىتشىسى، مۇعالىمداردىڭ پايدالانۋ ماتەريالى، وقۋشىلاردىڭ قوسىمشا وقۋلىعى، جالپى وقىرمانداردىڭ جالىقپاس ۇستازى، بالاۋسا اۆتورلاردىڭ سىرلاس دوسى بولعان «جاستۇلەك» جۋرنالى بۇدان بىلاي دا ءوز مىندەتىن ادا ەتۋدىڭ سىرتىندا، ۇلتىمىزدىڭ انا ءتىلىن تازا ساقتاپ قالۋدىڭ التىن تۇعىرى بولۋعا دا بارىنشا قۇلشىنادى. پارتيا 18- قۇرىلتايىنىڭ رۋحى بويىنشا، مادەنيەت ارقىلى قوعامدى دامىتۋعا وزىندىك ۇلەس قوسادى!
«جاستۇلەك» جۋرنالىنىڭ 30 جىلدىق جەمىستى ەڭبەگىنە قالام تەربەۋدى قالىڭ ادەبيەت سۇيەر قاۋىمعا جۇكتەدىك. بۇل تاقىرىپتا ومىرشەڭدىك تۋىندىلاردىڭ جارىققا شىعاتىندىعىنا كامىل سەنەمىز. سونىمەن بىرگە، جۋرنالعا ەڭبەگى سىڭگەن بارلىق اۆتورلاردىڭ جورعالاعان قالامىنا سورعالاعان شابىت تىلەيمىز! قاناتى قاتايعان «جاستۇلەك» بولاشاقتا الىپ سامۇرىققا اينالسىن!!
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
