حالىق گازەتى مەكەمەسى، جۇڭگو حالىقارالىق راديو ستانسياسى 10 ءىرى حالىقارالىق حاباردى بىرگە باعالاپ شىقتى

 (ۋاقىت ءتارتىبى بويىنشا ءتىزىلدى)

2016.12.30 17:12   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　1. تارتىلىس تولقىنىنىڭ شىنىندا بار ەكەنى دالەلدەندى

　　ادامزات عارىشتىڭ «ءۇنىن» تۇڭعىش رەت «ەستىدى»

　　11 – اقپاندا ا ق ش عالىمدارى تارتىلىس تولقىنىن تۇڭعىش رەت تىكەلەي بارلاعاندارىن جاريالادى. ادامزات عارىشتىڭ «ءۇنىن» تۇڭعىش رەت «ەستىدى». ماۋسىم ايىندا عالىمدار تارتىلىس تولقىنىن تاعى دا «انىق» بارلاعاندارىن جاريالادى. ەينشتەيننىڭ كەڭ ماعىناداعى سالىستىرمالىلىق نازارياسىنداعى ەڭ سوڭعى كەمىستىك سانالاتىن تارتىلىس تولقىنىنىڭ بايقالۋى فيزيكا سالاسىنداعى كەلەلى تابىس سانالادى.

　　2. ەۆروپادا بوسقىندار ماسەلەسى ءۇرتىس اسقىندى

　　پۋپۋليستىك اعىم كوپ ەلدە باس كوتەردى

　　قىرۋار بوسقىننىڭ ەۆروپاعا اعىلۋى قوعامدىق ماسەلە تۋدىردى، ەۆروپا وداعىنداعى ءار ەل بوسقىندارعا قاراتىلعان ساياساتىن ارت – ارتىنان قاتايتتى. مامىردا ەۆروپا وداعى القالار كەڭەسى شەكارالىق تەكسەرۋدە ءبىر – بىرىنە سەنىم ارتقان ءىشىنارا ەلدەردىڭ شەكارانى باسقارۋ – مەڭگەرۋدى ۋاقىتتىق ۇزارتۋىنا جول بەردى، قازان ايىندا ەۆروپا وداعى كوميتەتى ۇسىنىس قويىپ بۇل شارانى سوزا ءتۇستى. جەلتوقساندا يتاليانىڭ نەگىزگى زاڭدى جالپىلىق داۋىسقا سالۋى جەڭىلىسكە ۇشىرادى، پرەمەر - مينيستر رەنزي مىندەتىنەن باس تارتتى. فرانسيانىڭ حالىقتىق شەبى، گەرمانيانىڭ تالعام پارتياسى سياقتى پارتيالاردىڭ حالىقتىق قولداۋ شاماسى ۇزدىكسىز جوعارىلادى، پوپۋليستىك اعىم ەۆروپادا باس كوتەردى.

　　3. ۇلى بريتانيا قاۋىمى جالپى حالىقتىق داۋىس بەرىپ ەۆروپا وداعىنان شەگىنىپ شىعۋدى قولدادى

　　ەۆروپانىڭ ءبىر تۇلعالانۋى اۋىر سايىسقا ءدوپ كەلدى

　　ۇلى بريتانيانىڭ ماۋسىمداعى جالپى حالىقتىق داۋىس بەرۋ ناتيجەسىندە كورسەتىلۋىنشە ازاماتتاردىڭ جارىمىنان كوبى ەۆروپا وداعىنان شەگىنىپ شىعۋدى قولداعان، باس ءۋازىر كامەرون مىندەتىنەن بوسادى. ۇلى بريتانيا پارلامەنتىنىڭ تومەنگى پالاتاسى ەۆروپا وداعىنان شەگىنۋ ۋاقىت كەستەسىن ماقۇلداپ، كەلەر جىلى ناۋرىزدىڭ سوڭىندا ەۆروپا وداعىنان شەگىنىپ شىعۋ جۇمىس ءتارتىبىن رەسمي باستاۋدى ۇيعاردى. ەۆروپا ەلدەرى ەكونوميكا قۇلدىراۋ، بوسقىندار داعدارىسى جانە لاڭكەستىك شابۋىل سياقتى قيىن ماسەلەلەر الدىندا دارمەنسىزدىك ىستەدى، جۇرتشىلىقتىڭ الاڭداۋشىلىعى كۇشەيىپ، ەۆروپانىڭ ءبىر تۇلعالانۋى اۋىر سايىسقا ءدوپ كەلدى.

　　4. وڭتۇستىك كورەيا، ا ق ش، سولتۇستىك كورەيا، جاپونيا كولەمدى قيمىلدارىن جيىلەتتى

　　شىعىس سولتۇستىك ازيانىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايى قۇبىلمالى بولدى

　　8 – شىلدەدە وڭتۇستىك كورەيا مەن ا ق ش وڭتۇستىك كورەيادا «ساد» باسقارىلمالى بومبىعا قارسى تۇرۋ جۇيەسىن ورنالاستىراتىندارىن جاريالادى. وسىنىڭ الدى – ارتىندا سولتۇستىك كورەيا ەكى رەت يادرو سىناعىن جۇرگىزدى. ناۋرىزدان باستاپ جاپونيا حاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ جاڭا زاڭىن اتقارىپ، جاڭا نۇسقاداعى «قورعانىس اق تىستى كىتابىن» ماقۇلداپ، جاپونيانىڭ ءوزىن قورعاۋ اترەتىنە «جاساق باستاپ كومەككە بارۋ» مىندەتىن بەردى، بۇل جاپونيانىڭ بەيبىتشىلىك نەگىزگى زاڭى مەن «ارناۋلى قورعانۋ» ساياساتىنان باس تارتقانىن اڭعارتتى. شىعىس سولتۇستىك ازيانىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايى دۇنيە ءجۇزىن الاڭداتتى.

　　5. جۇڭگو حالىقارالىق زاڭمەن باسقارۋدى باتىل قولدادى

　　نانحاي تەڭىزىنە زاڭسىزدىقپەن تورەلىك ايتۋ كۇلكىلى ويىن قاتارىندا اياقتالدى

　　اتالمىش فيلليپپيننىڭ نانحاي تەڭىزىنە تورەلىك ايتۋ ۋاقىتتىق سوت كوللەگياسى 12 – شىلدەدە جاريالاعان فيلليپپين اكيۋنو ۇكىمەتى جەكە – دارا ورتاعا قويعان نانحاي تەڭىزىنە تورەلىك ايتۋ دەلوسىنىڭ زاڭعا قايشى، ءونىمسىز بولۋىنا قاراتا جۇڭگو قابىلداماۋ، مويىنداماۋ مايدانىندا تۇرادى. جۇڭگونىڭ ورىندى مايدانى 120 مەملەكەت پەن ءار ەلدىڭ 240 تان استام پارتياسىنىڭ تۇسىنۋىنە جانە قولداۋىنا يە بولدى. قازاندا فيلليپپيننىڭ پرەزيدەنتى دۋتەرت جۇڭگوعا ساپارلاي كەلگەندە جۇڭگو مەن فيلليپپين ءبىر اۋىزدىلىققا كەلىپ، نانحاي تەڭىزى ماسەلەسىن تىكەلەي قاتىسى بار جاقتار ەكى جاقتى پىكىرلەسىپ، كەڭەس جولىمەن شەشۋ ارناسىنا ءتۇسىرۋ كەرەكتىگىن دارىپتەدى.

　　6. لاڭكەستىك شابۋىلدا جاڭا كۇي جارىققا شىقتى

　　دۇنيە ءجۇزى بولىپ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا تىڭنان وي جۇگىرتۋگە تۋرا كەلدى

　　14 – شىلدەدە فرانسيانىڭ نيسە قالاسى لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىراپ، كەم دەگەندە 84 ادام قازا بولدى. 19 – جەلتوقساندا رەسەيدىڭ تۇركياداعى باس ەلشىسى قاستاندىقپەن ءولتىرىلدى. وسى جىلدىڭ باسىنان بەرى بەلگيا، تۇركيا، ەگيپەت قاتارلى كوپتەگەن ەل لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىرادى. يراق پەن سيريادا ۇشقارى كۇشتەرگە باعىتتالعان سوعىس ءالى دە جالعاسۋدا. لەڭكەستىكتە حالىقارالانۋ، جەرسىنۋ، ۇساقتالۋ، توراپتانۋ سىندى جاڭا كۇيلەر جارىققا شىقتى. ب م ۇ – نىڭ حالىقارالىق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ارەكەتىندەگى سايكەستىرۋ رولىن كۇشەيتىپ، لاڭكەستىككە قارسى بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋ كەرەك دەگەن جۇڭگونىڭ دارىپتەمەسى حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي مويىنداۋىنا يە بولدى.

　　7. 20 ەل توبىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ حاڭجوۋداعى باس قوسۋى وتكىزىلدى

　　جۇڭگونىڭ اقىل – پاراساتى دۇنيە ءجۇزىن وڭاۋعا ۇلەس بولىپ قوسىلدى

　　20 ەل توبىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ 11 - رەتكى باس قوسۋى 4 – قىركۇيەكتەن 5 – قىركۇيەككە دەيىن جىجياڭ ولكەسىنىڭ حاڭجوۋ قالاسىندا وتكىزىلدى. ءتوراعا شي جينپيڭ «دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاڭاشىل، ومىرشەڭ، ىلىكتەس، سيىمدى شارۋاشىلىعىن قۇرۋ» جاڭا دارىپتەمەسىن ورتاعا قويىپ، جۇڭگونىڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ ەكونوميكاسىن وڭاۋداعى كوزقاراسىن جاپپاي پايىمدادى. حاڭجوۋداعى باس قوسۋدا ارتۋ ءتاسىلىن جاڭالاۋ، حالىقارالىق ەكونوميكا - فينانستى جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرۋ، حالىقارالىق ساۋدا مەن قارجى قوسۋ سىندى ەكى ۇلكەن قوزعالتقىشتى سەرپىلتۋ، قامتىمالى جانە ىقپالداس دامۋدى العا ىلگەرىلەتۋ سياقتى سالالاردا بەتاشارلىق تابىسقا قول جەتكىزىلدى.

　　8. حالىق اقشاسى SDR سەبەتىنە سالىندى

　　دۇنيە ءجۇزىنىڭ فينانس جۇيەسىمەن ىشكەرىلەي توعىستى

　　حالىق اقشاسى 1 – قازاننان باستاپ SDR (ارناۋلى نەسيە الۋ ۇقىعى) ۋاليۆتا سەبەتىنە سالىنىپ، ا ق ش دوللارى، ەۆرو، جاپونيا يەنى جانە پۋندسترليڭمەن بىرگە حالىقارالىق ۋاليۆتا قورى ۇيىمىنىڭ رەسمي زاپاس قور ساقتاۋ ۋاليۆتالارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى. بۇل ــ SDR ۋاليۆتا سەبەتى اشىلعاننان بەرى دامۋ ۇستىندەگى ەلدەردىڭ اقشاسىن تۇڭعىش رەت قابىلداۋى. حالىق اقشاسىنىڭ SDR سەبەتىنە سالىنۋى ــ جۇڭگونىڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ فينانس جۇيەسىمەن توعىسۋ اياق الىسىنداعى ماڭىزدى بەلەس، بۇل جۇڭگونىڭ تاياۋ جىلداردان بەرى ىشكى فينانس رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، حالىقارالىق فينانستى وڭاۋعا ىشكەرىلەي قاتىناسۋدا قول جەتكىزگەن كەزەڭدىك تابىسى سانالادى.

　　9. پاريج كەلىسىمى رەسمي كۇشكە يە بولدى

　　دۇنيە ءجۇزىنىڭ كليماتىن وڭاۋدا سۇيەنەرلىك زاڭ جارىققا شىقتى

　　4 - قاراشادا كليمات وزگەرىسى جونىندەگى «پاريج كەلىسىمى» رەسمي كۇشكە يە بولدى. بۇل دۇنيە ءجۇزىنىڭ كليماتىن وڭاۋداعى كوپل جاق اياق الىسىنىڭ جاڭا باستاماعا كوتەرىلگەنىن اڭعارتتى، كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدەگى حالىقارالىق ارەكەت پەن حالىقارالىق ءتۇزىمنىڭ پارمەندى زاڭدىق نەگىزى قالىپتاستى. سول ايدا وتكىزىلگەن ب م ۇ – نىڭ مارراكەچتەگى كليمات ماجىلىسىندە ماجىلىسكە قاتىناسقان ءارقايسى جاق وسى كەلىسىمدى قولداۋ جانە تياناقتاندىرۋ جونىندەگى بەكىمدەرىن دارىپتەدى. حالىقارالىق قوعام جۇڭگونىڭ «پاريج كەلىسىمىنە» قول قويىلۋىن جەبەۋدەگى جانە ونىڭ ەرتەرەك كۇشكە يە بولۋىنداعى سىندارلى ۇلەسىن جوعارى باعالادى.

　　10. ترامپ ا ق ش – تىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى

　　ساياسي ۇيەكتەنۋ كورنەكتىلەنىپ، قوعامدا بولشەكتەنۋ جاعدايى جارىققا شىقتى

　　ا ق ش رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسىنىڭ پرەزيدەنت كانديداتى دونالد ترامپ دەموكراتتار پارتياسىنىڭ كانديداتى حيللاري كلينتوندى جەڭىپ، 9 - قاراشادا ا ق ش – تىڭ 45 – رەتكى پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسى كەڭەس پالاتاسى مەن قاۋىم پالاتاسىندا كوپ ورىندى يەلەدى، الدا اق ساراي مەن پارلامەنتتى قاتار يگەرەدى. وسى رەتكى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ساياسي ۇيەكتەنۋ كورنەكتىلەنىپ، قوعامدا بولشەكتەنۋ جاعدايى جارىققا شىقتى.

　　سۋرەت تۇسىنىكتەرى:

　　1- سۋرەتتە: ا ق ش عالىمدارى تارتىلىس تولقىنىن ولشەگەندەرىن جاريالادى.

　　2 – سۋرەتتە: گرەتسيانى پانالاۋدا ساتسىزدىككە تاپ بولعان بوسقىندار تۇركياعا قايتارىلۋدا.

　　3 – سۋرەتتە: ەرەۋىلشىلەر ۇلى بريتانيا پارلامەنت سارايىنىڭ سىرتىندا ەۆروپا وداعىنىڭ تۋىن جامىلىپ قارسىلىق بىلدىرۋدە.

　　4 – سۋرەتتە: وڭتۇستىك كورەيانىڭ قاۋىمى ۇران كوتەرىپ «ساد» جۇيەسىن ورناتۋعا قارسىلىق بىلدىرۋدە.

　　5 – سۋرەتتە: اۆسترالياداعى جۇڭگولىق مۇھاجىرلار مەن جۇڭگولىقتار كولەمدى ەرەۋىل وتكىزىپ، ايتىلمىش نانحاي تەڭىزىنە تورەلىك ايتۋ دەلوسىنا نارازىلىق بىلدىرۋدە.

　　6 – سۋرەتتە: فرانسيا تۇرعىندارى نيسە قالاسىنداعى لاڭكەستىك شابۋىلدا قازا بولعانداردى ەسكە تۇسىرۋدە.

　　7 – سۋرەتتە: 20 ەل توبىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ 11 – رەتكى باس قوسۋى حاڭجوۋدا وتكىزىلدى.

　　8 – سۋرەتتە: وڭتۇستىك افريكا ولشەم بانكەسىنىڭ كەنياداعى بولىمشەسىنىڭ باستىعى حالىق اقشاسىن ايىرباستاۋدا.

　　9 – سۋرەتتە: كوپشىلىك ب م ۇ – نىڭ مارراكەچتەگى كليمات ءماجىلىسى وتكىزىلگەن الاڭنىڭ سىرتىندا ورتانى، جەر شارىن قورعاۋ جونىندە ۇندەۋ كوتەرۋدە.

　　10 – سۋرەتتە: ا ق ش نيۋ – يورك قالاسىنىڭ جۇرتشىلىعى ەرەۋىل وتكىزىپ زور سايلاۋدىڭ ناتيجەسىنە كوڭىلدەرى تولمايتىنىن بىلدىرۋدە.

　　بۇل بەتتەگى سۋرەتتەردى شينحۋا اگەنتتىگى، حالىق تورابىنىڭ فوتوگرافيا ءبولىمى قامدادى

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى