جاۋعا ورتاق قارسى تۇرۋ ــ ەل رايى

ءۇرىمجى "5-شىلدە" اۋىر زورلىقتى كۇش قىلمىستىق ۋاقيعاسىنداعى، قوعامعا، ادامزاتقا قارسى ءىس-ارەكەتتەر شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن ءوز ىشىنە العان بۇكىل ەلدەگى حالىقتى كەكتەندىرىپ، دۇنيە ءجۇزىن تۇرشىكتىرىپ، ادىلەتتىلىك پەن العاباسارلىقتى سۇيەتىن جانداردىڭ جازعىرۋىنا ۇشىرادى. ەل ىشىندەگى ءار ۇلت باۋىرلاستار بولسىن، شەتەلدەگى جۇڭگولىقتار مەن جۇڭگولىق مۇھاجىرلار بولسىن، ءبارى دە : "ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرىپ، وتاننىڭ تۇتاستىعىن قورعايىق"، " ۇلتتار ارا ىنتىماقتى، جاراسىمدى قاتىناستى ءوز ءومىرىمىزدى ايالاعانداي ايالايىق"دەگەن ورتاق تىلەكتەرىن  ءبىلدىردى. ءار ۇلت كادرلەرى مەن جۇرتشىلىعى مەملەكەتكە، حالىققا دەگەن ادالدىق جانە اتا مەكەنگە دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بەلسەندى قيمىلداپ، ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاپ، وتاندى بولشەكتەۋگە قارسى تۇرۋداي قۇرىش قورعان ورناتتى.

     تاريح مىنانى قايتالاي دالەلدەدى: مەملەكەت بىرلىكتى، ۇلتتار ىنتىماقتى بولعاندا، ساياسي ورنىقتى، ادامداردىڭ تۇرمىسى باياشات بولادى. مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى، حالىقتىڭ ىنتىماعى، ەل ىشىندەگى ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعى، جۇڭحۋا ۇلتتارىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنىڭ تياناعى. ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتى جاقسى ىستەلگەن كەزدە، ەكونوميكامىز بەن قوعامىمىزدىڭ دامۋى تەز  بولىپ، ءار ۇلت حالقى دا  مول تابىستان يگىلىكتەنە الادى؛ ال، ۇلتتار ىنتىماعى بۇلدىرىلەتىن  بولسا ، قوعام الاساپىران بولىپ ، دامۋ  توقىراپ، ءار ۇلت حالقى اپاتقا ۇشىرايدى.

  16-شىلدە، قارۋلى ساقشى قۇمىل بولىمشە اترەتى قۇمىل قالاسى شيحى رايوندىق ورتا ايا قىستاعىندا مىندەتتى ەمدەۋ، ءدارى-دارمەك  جەتكىزۋ، تازالىق ىستەۋ، ۇلتتار ىنتىماعىن ۇگىتتەۋ قاتارلى قيمىلداردى ورىستەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قارسى الۋىنا يە بولدى.

  14-شىلدە،  شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقۋشىسى حاميدا جازدىق دەمالىستا ۇيىنە قايتقاندا قۇلجا اۋدانى تۇرپانجۇزى اۋىلىندا مىندەتتى ۇگىت جۇرگىزىپ، قىستاق حالقىنا "5-شىلدە" ۋاقيعاسىنىڭ شىنايى جاعدايىن ءتۇسىندىردى.

  12-شىلدە، ىشكى ولكەلەردەگى شينجياڭ تولىق ورتا كلاسىنىڭ وقۋشىلارى شينجياڭعا قايتىپ، پويەزدان تۇسە سالا ۇيعۇر ءتىل-جازۋىنداعى شينجياڭ گازەتىنىڭ "5-شىلدە" ۋاقيعاسىنىڭ شىنايى جاعدايى جونىندەگى ارناۋلى بەتىن وقىدى.

  2009-جحلى 16-شىلدە، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى سىمايىل.تىلەبالدى اقپارات دانەكەرلەرىنىڭ تىلشىلىگىن قابىلداعاندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ، ەكونوميكا دامۋىنىڭ، قوعام ورنىقتىلىعىنىڭ جەمىستى جەتىستىكتەرىن ءبۇلدىرۋدى كوزدەگەن ءارقانداي قيمىلدىڭ جۇزەگە اسپايتىنى، جەڭىلىسكە ۇشىرايتىنى بەلگىلى.

  2009-جىلى 14-شىلدە، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى ابلەت.ابدرەشيت اقپارات دانەكەرلەرىنىڭ تىلشىلىگىن قابىلداعاندا، -"ۇلتتار ىنتىماعى شينجياڭداعى 21 ميلليون ءار ۇلت حالىقنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنە سايادى"- دەدى.

2009-جىلى 11-شىلدە، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار باستىعى سىمايىل.امەت اقپارات دانەكەرلەرىنىڭ تىلشىلىگىن قابىلداعاندا مىنانى اتاپ كورسەتتى: ۇلتتارى ىنتىماقتى، مەملەكەت بىرلىككە كەلگەن، قوعامى العاباسقان جاعداي قازىرگى جۇڭگوداعى تاريحي اعىم، بۇل اعىمدى ەشكىم دە بوگەي المايدى.

  2009-جىلى 12-شىلدە، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى تەمىر.داۋامات اقپارات دانەكەرلەرىنىڭ تىلشىلىگىن قابىلداعاندا مىنانى اتاپ كورسەتتى: ءار قانداي جاۋ كۇشتەرىنىڭ وتاندى بولشەكتەۋىنە جول بەرىلمەيدى.

  8-شىلدە، ءۇرىمجى قالاسى سايباق رايونى قۇڭمياۋزى كوشەسى توۋگۇڭ الەۋمەتتىك وڭىرىندەگى كادىرلار شينجياڭ گازەتىنىڭ ارناۋلى نۇسقاسىنان 150 پارشادان استامىن تۇرعىنداردىڭ قولىنا تابىس ەتتى. توۋگۇڭ مەشىتىنىڭ يمامى ابلەت اجى شينجياڭ گازەتىنىڭ ارناۋلى نۇسقاسىن مۇقيات وقىدى.

  12-شىلدە، قۇمىل قالاسىنداعى ءدىني قايراتكەرلەر "5-شىلدە" ۋاقيعاسى زاڭعا قايشى قىلمىستىق قانپەزەر ارەكەت دەپ قاراپ، "وتاننىڭ تۇتاستىعىن قورعاۋ، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ  جونىندە" قول قويۋ قيمىلىن ورىستەتۋدى قۋاتتادى.

7-شىلدە، قاشقار قالاسى قۇمداربازا الەۋمەتتىك ءوڭىرى كونە قالا رايونىندا تۇراتىن تۇرعىنداردى "5-شىلدە" ۋاقيعاسى تەلەۆيزور حابارىن كورۋگە ۇيىمداستىرىپ، ءىستىڭ شىنايى جاعدايىن ۇعىندىردى.

  20-شىلدە تۇستەن بۇرىن، ءۇرىمجى اۋدانى ات ۇستىندەگى ۇگىت اترەتىندەگىلەر پارتيانىڭ ۇلتتىق ساياساتىن ايتىس فورماسىندا قازاق مالشىلارعا جەتكىزدى.

  11-شىلدە، قورعاس اۋدانىنداعى پارتيا مۇشەلەرى اۋىل-قىستاقتاردى ارالاپ، قىستاق تۇرعىندارىنا "5-شىلدە" ۋاقيعاسىنىڭ شىنايى جاعدايىن باياندادى.

ادامدى نەگىز ەتىپ، ارتقى جۇمىستارىن جاقسى ىستەدى

ءۇرىمجى "5-شىلدە" اۋىر زورلىقتى كۇش قىلمىستىق ۋاقيعاسىن تىنىشتاندىرۋمەن بىرگە، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى ادام كۇشىىن ۇيىمداستىرىپ جانە قىرۋار زاتتىق بۇيىمداردى بوساتىپ، ارتقى جۇمىستاردى ىڭعايلاستىرۋ قىزمەتىن جەدەل جۇرگىزدى. زيانعا ۇشىراعان بەيكۇنا جۇرتشىلىق دەر كەزىندە ۇيلەسىمدى تۇردە ورنالاستىرىلدى جانە قۇتقارىلدى، قامقورلىقتان يگىلىكتەندى.

  10-شىلدەگە دەيىن، "5-شىلدە " ۋاقيعاسىنىڭ ارتقى جۇمىستارىن ىڭعايلاستىرۋ قىزمەت گرۋپپاسى بەيكۇنا قازا بولعانداردىڭ وتباسىنداعىلار مەن مال-مۇلكى زيانعا ۇشىراعانداردان 1000 نان استام ادامدى قابىلدادى، "5-شىلدە " ۋاقيعاسىنىڭ ارتقى جۇمىستارىن ىڭعايلاستىرۋ قىزمەتى ورنىقتى جۇرگىزىلۋدە.

20-شىلدە، "5-شىلدە" ۋاقيعاسىندا باقىتقا قارسى قازا بولعان ما يانميڭنىڭ وتباسىنداعىلار، قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگىنىڭ "5-شىلدە" ۋاقيعاسىندا جازاتايىم زيانعا ۇشىراعاندارعا بەرىلگەن العاش رەتكى تولەم قاراجاتىن الدى.

  15-شىلدە، قازا بولعانداردىڭ وتباسىنداعىلار "5-شىلدە" ۋاقيعاسىنىڭ ارتقى جۇمىستارىن ىڭعايلاستىرۋ قىزمەت گرۋپپاسىنا تۋ ۇسىندى.

9-شىلدە، اۆتونوميالى رايوندىق ۇكىمەت ءۇرىمجى الەم مەيمانحاناسىندا "5-شىلدە" ۋاقيعاسىنىڭ ارتقى جۇمىستارىن ءبىر جاقتىلى ەتۋ قىزمەت گرۋپپاسىن قۇرىپ، قازا بولعاندار مەن جارالانعانداردىڭ وتباسىنداعىلاردى قابىلداۋ، زيانعا ۇشىراعان مال-مۇلىكتى تەكسەرۋ، جوندەۋ سىندى ءبىر جاقتىلى ەتۋ قىزمەتتەرىن جەدەل قانات جايدىردى. قازا بولعان بەيكۇنا جۇرتشىلىققا، ءبىر ادامعا ءبىر رەتتە 200 مىڭ يۋان قامقورلىق قاراجاتىن بەرۋدى، جەرلەۋ قاراجاتى ءۇشىن 10 مىڭ يۋان كومەك اقشا بەرۋدى، 10 مىڭ يۋان حال سۇراۋ قاراجاتىن بەرۋدى، سونىمەن بىرگە قوعامنىڭ ءار سالاسىنداعىلار جىلۋعا اتاعان "ۇلتتار ىنتىماعى، ءوزارا كومەكتەسۋ قورىنان" 200 مىڭ يۋان اجىراتۋدى، جيىنى 420 مىڭ يۋان بەرۋدى بەلگىلەدى.

  14-شىلدە، تيانشان رايونى جيانچۇان الەۋمەتتىك وڭىرىندەگى قىزمەتكەرلەر، «ءۇرىمجى كەشكىلىك گازەتىنىڭ ارناۋلى نۇسقاسى» مەن ۇلتتار ىنتىماعى تۋرالى ۇرانداردى جاپسىردى.

  13-شىلدە، سايباق رايونى حۇڭمياۋزى كوشە باسقارماسى پيڭديڭشان الەۋمەتتىك رايونىنداعى قىزمەتشىلەر وتباسىلارعا دەيىن بارىپ، ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ جونىندە قىزمەت ىستەدى.

  اۆتونوميالى رايوندىق قوعام ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ قىزمەت گرۋپپاسى داۋان مەشىتىنە بارىپ، ساياساتتى ۇگىتتەدى.

اۆتونوميالى رايوندىق ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ قىزمەت گرۋپپاسىنداعىلار تۇرعىنداردىڭ احۋالىن ەستەلىككە الۋدا.

  اۆتونوميالى رايوندىق ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ قىزمەت گرۋپپاسىنداعىلار تيانشان رايونى بەيبىتشىلىك جولى گۋيۇانشياڭ الەۋمەتتىك وڭىرىندەگى تۇرعىندارعا پارتيانىڭ ۇلتتىق ساياساتىن تىكەلەي ۇگىتتەدى.

  3-تامىز، ءۇشتۇرپان اۋدانىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى ۇگىت ۇيىرمەسى وتباسى اۋىلى سۇعايتەرەك قىستاعىنا بارىپ ۇلتتىق ساياساتتى ۇگىتتەدى، حاباردى ەستىپ جينالعان 1500 دەن استام جۇرتشىلىق جەمىس باعىنا لىق تولدى. ۇگىتتى تىڭداعاننان كەيىن، قىستاق تۇرعىندارى بىلاي دەدى: پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ جاقسى ساياساتى كوپشىلىكتى باياشات تۇرمىسقا كەنەلتتى، ۇلتتار ىنتىماعى بولماسا، قوعامنىڭ ورنىقتىلىعى دا بولماق ەمەس. ولار جانە ۇلتتار ىنتىماعىن ءوز كوز قاراشىعىن ايالاعانداي ايالايتىندارىن ءبىلدىردى.

  15-شىلدە، ەرىكتىلەر قىزۋ ىنتامەن قىزمەت ورىندارىنا بەتتەدى. قازىرگە دەيىن، "5-شىلدە" ۋاقيعاسى مەيىر باعىشتاۋ قىزمەت وتەۋ قيمىلىنا قاتىناسقان ەرىكتىلەر 3700 دەن استام ادامعا جەتتى.

  22-شىلدە، "5-شىلدە" ۋاقيعاسى ەرىكتىلەر اراسىنداعى جاسى ەڭ ۇلكەن ەرىكتى 71 جاستاعى شياڭ زىڭشۇي (سولدان ءبىرىنشى)، كوشەدە قالا تۇرعىندارىنا ۇگىت جۇرگىزدى.