”رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ جاڭا ءورىسىن قۇلشىنا اشايىق“

العا باسۋ جولىندا ءبىر شىڭنان سوڭ تاعى ءبىر شىڭنان استى، تايعاق كەشۋلەردى باسىپ، داڭعىل جولعا ءتۇستى.

2024 - جىل − ”شەشۋشى جىل“، سونداي - اق ”ماڭىزدى جىل“، رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق مىندەتى جاپالى دا اۋىر.

وسى جىلى حالىقارالىق ورتانىڭ داۋىلى زور، تولقىنى شۇعىل بولدى، ىشكى دامۋ حاۋىپ - قاتەر مەن سىن – سايىسقا ءدوپ كەلدى؛

وسى جىلى قيىندىقتاردى جەڭىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ، رەفورما جاساپ، جاڭالىق اشۋدا العان بەتىنەن قايتپاۋ جىگەرىن ساقتادىق.

ۋاقىت پەن اۋقىمعا كوز جىبەرىپ، حاۋىپ - قاتەر مەن ورايعا تالداۋ جاسادى.

شي جينپيڭ جولداستى ۇيىتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، قىسىمعا توتەپ بەرىپ، قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، سالماقتىلىقپەن ىستەپ، كەشەندى شارالار قولداندى، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق اينالىمى جالپى جاقتان ورنىقتى بولىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەدى، تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانا - مىندەتتەرى ءساتتى ورىندالۋ الدىندا تۇر، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا تىڭ دا مىعىم قادام تاستالىپ، ”رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ تىڭ ءورىسىن قۇلشىنا اشتىق“.

قيىنشىلىقتار مەن سىن - سايىسقا توتەپ بەرىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ تۇتاس جىلدىق نىسانا - مىندەتتەرىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرايىق

”بۇل ارا نوسەرلى داۋىلعا توتەپ بەرە الادى، بولاشاعى تىپتەن نۇرلى“. 11 - ايدا قوڭىر كۇزدەگى بايتاق دالاعا قادام تاستاعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ باتىل دا پارمەندى سوزىندە شىنايى ءۇمىت، سەنىم، بايسالدىلىق قامتىلىپ جاتتى.

ەكى قيسىق سىزىقتان جۇڭگو ەكونوميكاسىنا كوز جىبەرۋ.

ءبىرىنشى قيسىق سىزىق، الدىڭعى ءۇش توقسانداعى ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنى، ءبىرىنشى توقساندا %5.3، ەكىنشى توقساندا %4.7، ءۇشىنشى توقساندا %4.6، تولقۋ بولعانىمەن، جالپى تۇلعالىق جاقتان %5 شاماسىنداعى مەجەلى نىساناعا تاياۋ بولدى.

تاعى ءبىر قيسىق سىزىق، جاساۋ كاسىبىنىڭ ساتىپ الۋ ديرەكتورىنىڭ كورسەتكىشى 8 -ايداعى تومەن نۇكتەدەن 10 - ايدا كەڭەيۋ ارالىعىنا قايتا ورالدى ءارى 11 - ايدا جالعاستى 0.2 پايىزدان 50.3 پايىزعا جوعارىلاپ، ەكونوميكانىڭ جاقسارۋ جاعدايىنىڭ نىعايعاندىعىن ايگىلەدى.

نەگىزدى بەكەمدەپ، كاسىپورىنداردى ورنىقتىرۋدىڭ ناتيجەسى جاقسى بولىپ، بيىلعى وزگەشە بارىستى ەسكە العاندا، مۇنداي بەتالىس وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەدى، كوپتەگەن حالىقارالىق قايراتكەر ”بۇل جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ قۋاتتى سەرپىمدىلىگى مەن وراسان زور كومەسكى كۇشىن كورنەكتىلەندىردى“ دەپ بەلسەندى باعا بەردى.

2024 – جىلعا قادام تاستاعاندا، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كەمەسى جاڭا اساۋ اعىنعا، قاتەرلى قايراڭعا تاپ بولدى −

ساۋدا قورعانىمپازدىعى، سىڭار جاقتىلىق جانە وڭىرلىك ساياسي قاقتىعىس شىرما - شاتۋ بولىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ اينالىمىنداعى تۇراقسىزدىقتى كۇشەيتتى. ”دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى كىبىرتىكتەپ تۇردى“، ”دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى ارتۋ تومەندەۋ، قارىز كوبەيۋ حاۋپىنە ءدوپ كەلدى“، حالىقارالىق اقشا قورى ۇيىمى قايتا - قايتا ەسكەرتۋ بەردى.

ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى سىرتقى ورتانىڭ وزگەرىسى الا كەلگەن ءتيىمسىز ىقپالدارعا بەتپە - بەت كەلۋدەن سىرت، ەل ىشىندە دە كەيبىر قيىنشىلىقتار مەن سىن - سايىستارعا ءدوپ كەلىپ وتىر، باستىسى، ىشكى سۇرانىمنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى، ەكونوميكالىق اينالىمدا جىكتەلۋ جارىققا شىقتى، ءتۇيىندى سالالارداعى حاۋىپ - قاتەر مەن كومەسكى كىناراتتار ءالى دە ءبىرشاما كوپ، جاڭا، كونە قوزعاۋشى كۇشتەردىڭ اۋىسۋى تولعاقتى بولىپ وتىر.

شەشۋشى ساتتە ەڭ ۇلكەن ابزالدىق قيىنشىلىق پەن سىن - سايىسقا توتەپ بەرۋ سەنىمى مەن جىگەرىن الا كەلدى.

”دۇنيە جۇزىندەگى ەكىنشى ۇلكەن ەكونوميكالىق تۇلعانى ويداعىداي مەڭگەرە الۋ - الماۋ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىن ساقتاي الۋ - ساقتاي الماۋ، تۇپتەپ كەلگەندە، پارتيانىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋداعى باسشىلىق ۇيىتقىلىق رولىنىڭ جاقسى ساۋلەلەنۋ - ساۋلەلەنبەۋىنە بايلانىستى“.

بىلتىر جىل سوڭىنداعى ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ”سەنىم مەن جىگەردى نىعايتۋ كەرەك“ دەپ اتاپ كورسەتتى، بيىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە ۇيىرمە، گرۋپپا تالقىسىنا قاتىناسقاندا ”تۇتاس قوعامنىڭ دامۋ سەنىمىن سەرپىلتۋ كەرەك، پارتيالى كادرلار الدىمەن سەنىمدى بەكەمدەپ، شىنايى يگەرىپ، ناقتى ىستەۋى كەرەك“ دەپ دارىپتەدى، حالىقارالىق ورتادا ”جۇڭگونىڭ دامۋ بولاشاعى نۇرلى، بىزدە وسىنداي جىگەر مەن سەنىم بار“ دەپ جاريالادى...

ايقىن يدەيالىق جەتەكشىلىك تە، جۇيەلى ستراتەگيالىق جوبا دا بار.

ۇزاق بولاشاقتى كوزدەي وتىرىپ، پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسى جوبا جاساپ، ”ەكونوميكالىق ءتۇزىلىس رەفورماسىن جەتەكشى ەتىپ“، رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدەگى ءتۇيىندى مىندەتتەردى ايقىندادى، نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسىن ايقىن كورسەتتى.

باتىلدىقپەن شەشىم جاسادى، 9 - ايدىڭ 26 - كۇنى اشىلعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە ورنالاستىرۋ جاسالىپ، مولشەردى ارتتىرۋعا قاتىستى ءبىرقىدىرۋ ساياسات ارت – ارتىنان شىعارىلىپ، قازىرگىگە ءتيىمدى، بولاشاققا ءتيىمدى بولىپ، ”ماكرولىق رەتتەۋ - مەڭگەرۋدەگى بەلەستىك كىرىسۋ“ دەپ اتالدى.

شەشۋشى ساتتە كىرىسىپ، ماڭىزدى ورىنعا كۇش سالدى. ىركىندى ساياساتتىڭ ءونىمدى تياناقتانۋىنا، ساياساتتىڭ جەدەل اتقارىلۋىنا بايلانىستى، ەكونوميكالىق اينالىمدا بەلسەندى وزگەرىستەر جارىققا شىعىپ، %5 اينالاسىندا مەجەلى نىسانانى جۇزەگە اسىرۋ سەنىمى كۇشەيدى.

ماكرولىق شەشىم جاساۋ جونىندە جوبا - جوسپار جاساپ، ورنالاستىرۋدى تياناقتاندىرۋ عىلمي، پارمەندى بولدى. فۋجياننىڭ تاۋلى ءوڭىرىن، سۋلى القابىن ارالاپ، چاڭجياڭ - حۋايحى دالاسىنا، جياڭحان جازىعىنا بارىپ، ”شەشۋشى ازشىلىققا“ ”شەشۋشى ساباقتى“ جاقسى ءوتۋ ءۇشىن، باس شۋجي شي جينپيڭ ”تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نىسانالارىن، مىندەتتەرىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرۋدى“ قايتا - قايتا قاداعالادى.

نىسانادان كوز جازباي، بوساڭسىماي، ءارى بايىپتىلىقپەن ىستەپ، ءارى باتىلدىقپەن قامال الدى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، جۇڭگو ەكونوميكاسى تولقىن جارا العا ىلگەرىلەپ، ۇدەرە العا تارتىپ، ”ساپانىڭ ءونىمدى جوعارىلاۋى مەن ساننىڭ ۇيلەسىمدى ارتۋىن جۇزەگە اسىردى“.

قىسىمعا توتەپ بەردى، الدىڭعى 3 توقسانداعى %4.8 تىك ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنى دۇنيە جۇزىندەگى نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ ىشىندە ءالى دە الدىڭعى قاتاردا تۇر.

ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەدى، الدىڭعى 3 توقساندا جوعارى تەحنيكالى كاسىپ سالاسىنا قارجى قوسۋ مەن جوعارى تەحنيكالى جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنى جالپى تۇلعالىق ورەدەن زور دارەجەدە الدا بولدى. جوعارى عىلىم - تەحنيكا، جوعارى ءونىمدى، جوعارى ساپالى كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋى بارعان سايىن جاقساردى.

اسىرەسە، 9 - ايدان بەرى ەكونوميكالىق اينالىمدا جارىققا شىققان بەلسەندى وزگەرىستەر بارعان سايىن كوبەيىپ، بازار سەنىمى كۇشەيىپ، قوعامدىق مەجە جاقساردى.

كوپتەگەن مامان - وقىمىستىلار بىلاي دەپ قارادى: ەلىمىزدىڭ 4 - توقسانداعى ەكونوميكالىق اينالىمى جالپى جاقتان جاقسارۋعا بەت الدى، تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانا - مىندەتتەرى ءساتتى ورىندالادى. ”ساياسات ونىمدىلىگىنىڭ ۇزدىكسىز كورنەكتىلەنۋىنە ىلەسە، تۇتاس جىلدا ەكونوميكادا الدىڭعى مەزگىلدە جوعارى بولۋ، ورتا مەزگىلدە تومەن بولۋ، كەيىنگى مەزگىلدە جاقسارۋ اۋقىمى جارىققا شىقتى“ دەدى جۇڭگو ماكرولىق ەكونوميكانى زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى حۋاڭ حانچۋان.

”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا حالىق تۇرمىسى نەگىزگى ورىندا تۇرادى“. وسى جىلى تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، قىستاقتاردى، وتباسىلاردى ارالاپ، تۇرعىنداردىڭ ۇيىنە باس سۇقتى، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسى باستان - اياق باس شۋجيدىڭ زور تەرەڭ قامى بولدى.

”بۇقارانىڭ ءىسى − ەڭ ماڭىزدى ءىس“، بيىل كوكتەم مەرەكەسى قارساڭىندا باس شۋجي شي جينپيڭ تيانجينگە بارىپ نەگىزگى ساتى كادر - جۇرتشىلىعىنان حال سۇرادى.

ليۋبۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى دۋ حۇڭگاڭنىڭ ۇيىنە بارعاندا، قارتتاردىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، بالالاردىڭ وقۋى، جاستاردىڭ جۇمىستانۋى جونىندە باس شۋجي ەگجەي - تەگجەيلى سۇراپ ءبىلدى. سۇراق - جاۋاپ ساتىندە جىلى لەپ اڭعارىلىپ تۇردى.

ەكونوميكانىڭ دامۋى قىسىمعا ءدوپ كەلگەن سايىن، حالىق تۇرمىسىنىڭ ىستىق - سۋىعىنا باسا نازار اۋدارۋ كەرەك. ادامدى نەگىز ەتۋگە، حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋعا تاباندى بولعان ەلىمىز مولشەردى ارتتىرۋداعى ءبىرقىدىرۋ ساياساتتىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنىن حالىق تۇرمىسى سالاسىنا قويىپ، رەفورمانى تىزگىندەۋ بارىسىندا جۇرگىزىپ، جالپى حالىقتىڭ بىرگە كۇرەس جۇرگىزۋ بارىسىندا رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋعا قۇلشىندى.

جاڭا داۋىردەن بەرى تۇڭعىش رەت ورتالىق دەڭگەيىنەن جۇمىستانۋدى جەبەۋ جەتەكشى قۇجاتى شىعارىلدى، ”ەكى ماڭىزدى“ قۇرىلىسى قالانىڭ جاڭالانۋى سياقتى حالىق تۇرمىسى نىساندارىنا كۇش سالا قولداۋ كورسەتتى، حالىق تۇرمىسى سالاسىنا قوسىلعان قارجى ورنىقتى ارتتى، ”ەكى جاڭا“ تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋىن سەرپىلتىپ، حالىقتىڭ جوعارى ساپالى تۇرمىس قاجەتىن اناعۇرلىم ويداعىداي قاناعاتتاندىردى... الدىڭعى 3 توقساندا بۇكىل ەل بويىنشا قالا - قالاشىقتاردا تىڭنان 10 ميلليون 490 مىڭ ادام جۇمىستاندى، تۇرعىندار كىرىسىنىڭ ءىس جۇزىندىك ارتۋ قارقىنى GDP دىڭ ارتۋ قارقىنىنان ءسال جوعارى بولدى، ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن قوعامدىق قۇتقارۋ جانە كومەك قاراجات كىرىسى، ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن قارتتاردى كۇتىمدەۋ قاراجاتى نەمەسە زەينەتاقى جەكە - جەكە %11.5، %8.1 ارتتى، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ پارمەندى، ءونىمدى بولىپ، جوعارى ساپالى دامۋعا ءتىپتى دە جىلۋ بەردى.

بۇرىن ءبىزدى تابىسقا جەتۋگە باستايتىندار ءبىزدى ۇزدىكسىز تابىسقا جەتۋگە جەتەلەيدى.

وراي الدىندا ىرىقتىلىقپەن ىسكە كىرىسىپ، قيىنشىلىق الدىندا قيىندىققا قارسى ۇمتىلىپ، حاۋىپ - قاتەر الدىندا بەلسەنە توتەپ بەردىك، پارتيا باستان - اياق ”ءبىزدىڭ ۇلى ىستەر تىندىرۋىمىزداعى ەڭ سەنىمدى تىرەك“ بولدى.

ماڭداي الدى مىندەتتى كوزدەپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتتى

جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جاۋابىن ويداعىداي جازۋدا دۇرىس يدەيا مەن ساياسات بولۋ، دۇرىس قىزمەت تاكتيكاسى مەن ءادىسى بولۋ كەرەك. باس شۋجي شي جينپيڭ بولاشاقتى كوزدەپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇش ماڭىزدى ءتۇيىن دەپ اتاپ كورسەتتى.

1 - ايدىڭ 31 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ساياسي بيۋروسى بيىلعى تۇڭعىش رەت توپتىق ۇيرەنۋىندە نازاردى ”جوعارى ساپالى دامۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋگە“ شوعىرلاندىردى.

”جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ − جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ىشكى تالابى جانە ماڭىزدى كۇش سالۋ ءتۇيىنى، ءسوز جوق، جاڭالىق اشۋ سىندى وسى كەلەلى ءىستى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ جەدەل دامۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“. ۇيرەنۋدى باسقارعاندا باس شۋجي شي جينپيڭ وسىلاي دەپ ايقىن تالاپ قويدى.

”جوعارى ساپالى دامۋ سىندى ماڭداي الدى مىندەتتى مىقتاپ يگەرىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ كەرەك“. مەملەكەت ءىسىن بىرگە اقىلداسقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بۇلاردى ەسىنەن شىعارمادى.

اماليات، تانىم، تاعى دا اماليات، تاعى دا تانىم، اياق الىس توقتاممايدى، ىزدەنۋ توقتامايدى.

2 - ايدا تيانجيندى ”جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدا باتىلدىقپەن الدا جۇرۋگە، شەبەرلىكپەن ءىس تىندىرۋعا“ شابىتتاندىردى؛ 4 - ايدا جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە ”جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ، وسى زامانعى جاساۋ كاسىبىن جانە ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن دامىتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋدى“ ورنالاستىردى... ءبىر - بىرلەگەن ماڭىزدى ماجىلىستەر، ءبىر - بىرلەگەن ماڭىزدى قىزمەت تەكسەرۋلەر، باس شۋجي شي جينپيڭ ءبىرقىدىرۋ جاڭا تۇجىرىمداردى، جاڭا تالاپتاردى العا قويىپ، شي جينپيڭ ەكونوميكا يدەياسىن ونان ارى بايىتىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەدەل دامىتۋعا ايقىن باعدار كورسەتتى.

بۇل ماركسيزمدىك وندىرگىش كۇش نازارياسىندا جاڭالىق جاراتۋ جانە ونى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. ”وندىرگىش كۇش − ادامزات قوعامى دامۋىنىڭ ءتۇبىرلى قوزعاۋشى كۇشى ءارى بارلىق قوعامدىق وزگەرىس پەن ساياسي وزگەرىستىڭ تۇپكى سەبەبى“.

بۇل ىشكى - سىرتقى جاعدايدىڭ دامۋى مەن وزگەرىسىن تەرەڭ بايقاۋ بولىپ تابىلادى. دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس جان - جاقتى، تەرەڭ قاتپارلى جەدەل قۇبىلىپ، ”بايلانىستى ءۇزۋ، تىزبەكتى بۇزۋ“، ”شاعىن اۋلاداعى بيىك داۋال“ اسقىندى. وزىمىزگە قايىرىلا قاراساق، ەلىمىز ەكونوميكاسى جوعارى جىلدامدىقپەن ارتۋ كەزەڭىنەن جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە بۇرىلىس جاسادى، ”جاڭالىق اشۋ قابىلەتى جوعارى ساپالى دامۋ تالابىنا ۇيلەسپەيدى“، دامۋدا ”جاڭالىق اشۋ جەتەكشى رول اتقاراتىن“ جاڭاشا وندىرگىش كۇش بولعاندا عانا، وندىرگىش كۇش دەڭگەيىندە اناعۇرلىم زور سەرپىلىس جاساۋعا بولادى.

بۇل جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ امالياتتىق تالابىن دۇرىس يگەرۋ بولىپ تابىلادى. ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ تەتىگى عىلىم - تەحنيكانى وسىزامانداندىرۋدا“ دەگەن ءسوز بىزدەن عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى، اسىرەسە، ءتول جاسامپازدىقتى، ورنىن باسۋ سيپاتتى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتىپ، جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جەدەل جۇزەگە اسىرۋدى تالاپ ەتەدى.

يدەيانىڭ ۇلى كۇشى امالياتتىڭ سان قيلى اۋقىمىندا بەينەلەنەدى.

باس شۋجي شي جينپيڭ 2013 ـ، 2018 ـ، 2022 - جىلدارى حۋبەيگە 3 رەت بارىپ قىزمەت تەكسەرگەندە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا جانە كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋعا ايرىقشا نازار اۋداردى. بيىل حۋبەيگە ساپارلاي بارعاندا، باس شۋجي ۋحان كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشا دامۋدى زەرتتەۋ ورنىنا بارىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قامداۋ تىزبەگى تۇعىرىنىڭ تابىستى مىسالدارىن جانە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىن كوردى.

”سىزدەر قانشا ۋاقىت جۇمساپ جاڭا كاسىپ سالاسىن باستادىڭىزدار؟“، ”وزىندىك قۇن قانشا تومەندەدى؟“، ”حالىقارالىق تۇرعىدان قاراعاندا قانداي ارتىقشىلىقتارى بار؟“، ”كاسىپورىندارمەن ءتۇيىلىسۋ اياق الىسى ءساتتى بولدى ما؟“ باس شۋجي شي جينپيڭ ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ماسەلەلەردە جاڭالىق اشۋعا وي جۇگىرتۋ قامتىلىپ جاتىر: ”جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدى توعىستىرۋعا اناعۇرلىم كوكەي تەستى سۇرانىستى العا قويدى“.

عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ − دۇنيە جۇزىندەگى عاسىرلىق وزگەرىستىڭ ”شەشۋشى اينىمالى شاماسى“، جاڭا شا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدىڭ وزەكتى فاكتورى. تاريحقا كوز جىبەرسەك، ءار رەتكى وندىرگىش كۇشتەردىڭ سەكىرىسى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، ورنىن باسۋ سيپاتتى جاڭالىق جاراتۋدا جارىققا شىعىپ وتىرعان.

جاعداي، سايىس، بورىش ءبىزدى ماجبۇرلەپ وتىر.

گانسۋعا ”جەرگىلىكتى ورىننىڭ جاعدايىنا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتىپ، بۇكىل ەلدەگى ماڭىزدى جاڭا ەنەرگيا ءوندىرۋ جانە جاڭا ەنەرگيا جابدىقتارىن جاساۋ بازاسىن قۇرۋدى“، نيڭشياعا ”ءداستۇرلى كاسىپ سالالارىنىڭ تيبىن جاڭالاپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەبەپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ جاعدايىنا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدى“، حۋنانعا ”كاسىپ سالالارىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە، زەردەلىلەنىپ، جاسىلدانىپ دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەت دارەجەلى كاسىپ سالاسى شوعىرىن قالىپتاستىرۋدى“ قاداعالاي تاپسىردى... باس شۋجي شي جينپيڭ تامىردى ءداپ باسىپ ۇستاپ، ”جاڭاشا وندىرگىش كۇش دەگەن نە، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتى قالاي دامىتۋ كەرەك“ دەگەن داۋىرلىك تاقىرىپقا تەرەڭدەي جاۋاپ بەردى.

ءتۇيىن مەن كولەم، نازاريا مەن رەالدىق ءوزارا توعىسىپ، كەڭ بايتاق دالاعا تامىر تارتىپ، جوعارى ساپالى دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشتى.

شيۇڭ - ان جاڭا رايونى جاڭا بۋىن ينفورماتسيا تەحنيكاسى، وسى زامانعى تىرشىلىك عىلىمى جانە بيولوگيا تەحنيكاسى، جاڭا ماتەريال سىندى 3 ۇلكەن جەتەكشى كاسىپ سالاسىن ارقاۋ ەتىپ، بىرەگەي جاڭالىق اشۋ تۇعىرىن قۇرىپ، تۇتاس بارىستاعى جاڭالىق اشۋ ەكولوگيالىق تىزبەگىن العاشقى ادىمدا قالىپتاستىردى؛

گۋاڭدۇڭ - شياڭگاڭ – اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىندا شىنجىن جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ دامۋىن ارناۋلى ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتەتىن ۇكىمەت قۇرىلىمى − لۇڭگاڭ رايونىنىڭ جاڭاشا وندىرگىش كۇشىن جەبەۋ ورتالىعىن قۇرىپ،ءتۇيىندى تۇردە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا، ساندى مالىمەتپەن قولداۋ كورسەتۋگە جانە جۇمىس ورتاسىن قۇرۋعا نازار اۋدارىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ كاسىپ كۇيىن كۇش سالا قالىپتاستىردى؛

…

جاڭالىق اشۋدى يگەرىپ، جاڭالىق اشۋعا تالپىندى، وڭىرلەر، تاراۋلار تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، ورايدى مىقتى يگەرىپ، بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، قۇلشىنا ورگە ۇمتىلدى.

جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتىڭ ءونىم مولشەرى تۇڭعىش رەت 10 ميلليوننان استى، الدىڭعى 3 توقساندا ينفورماتسيا جەتكىزۋ، جۇمساق بولشەك جانە ينفورماتسيالىق تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %11.3 ارتتى... جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ”ناتيجە تىزىمدىگىنە“ قايىرىلا قاراساق، قوزعالتقىش ساندى مالىمەت ”جاڭالىق“ بەتالىسىمەن جالعاسىپ، ساننىڭ جينالۋى ”ساپانىڭ“ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسىن تۋىنداتتى.

جاڭالىق اشۋ جولىمەن ويداعىداي ءجۇرۋ ءۇشىن، تاباندى بولۋ ءارى سەرگەك بولۋ كەرەك. ”جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ ءداستۇرلى كاسىپ سالاسىنا نەمقۇرايدى قاراعاندىق، ونى تاستاندى ەتكەندىك ەمەس، دۇرمەككە ىلەسۋدەن، سىلدىر سوزگە اينالدىرۋدان ساقتانۋ، ءبىر ءتۇرلى ۇلگى قولدانباۋ كەرەك. جەر - جەر ءىس جۇزىندىكتى شىعار ءتۇيىن ەتۋگە تاباندى بولىپ، الدىمەن قۇرىپ، ونان سوڭ كۇشىنەن قالدىرىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، تۇرگە ءبولىپ جەتەكشىلىك ەتۋى كەرەك“.

باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ وسى ءسوزى ديالەكتيكالىق ويدى قامتىپ، تەرەڭ تولعانىستى اڭعارتتى. اركىمنىڭ جالپى جاعدايداعى ابزالدىعىن، وراي ابزالدىعىن، سالىستىرۋ بارىسىنداعى ابزالدىعىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ءداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، وزگەرتىپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىن زورايتىپ، بولاشاق كاسىپ سالاسىنا الدىن الا ورنالاستىرۋ جاساپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇش ورلەۋىن كوتەرىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسى ”جاڭارۋعا“ قاراي ىلگەرىلەدى.

رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا ۇزدىكسىز پارمەندى قوزعاۋشى كۇش قوستى

”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ بارىسىندا ۇزدىكسىز ىلگەرىلەيدى ءارى رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ بارىسىندا كەڭ ءورىس اشادى“. پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ”رەفورمانى سانالى تۇردە اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى.

وسى كەزدە ”ءداۋىر بولگىش“ پارتيا 11 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنە 46 جىل ءوتتى؛ ”ءداۋىر بولگىش“ پارتيا 18 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنە دە 10 جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى.

46 جىلدان بەرى رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ پارتيا مەن حالىق ىستەرىنىڭ ارشىندى قاداممەن داۋىرگە ىلەسۋىنىڭ ماڭىزدى اسىلى بولدى.

10 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مىزعىماس بەرىك سەنىمنەن ەشقاشان اۋىتقىپ كورمەدىك: رەفورما تەك جۇرگىزىلەدى، اياقتالمايدى.

دامۋدان تاقىرىپ تۋادى، رەفورمادان ناتيجە شىعادى. جوعارى ساپالى دامۋ ۇدەرە العا تارتىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ العان بەتىمىزدەن قايتپادىق.

رەفورما − قوعامدىق وندىرگىش كۇشتەردى ازات ەتۋدىڭ جانە دامىتۋدىڭ تەتىگى، مەملەكەتتىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتەتىن ءتۇبىرلى قوزعاۋشى كۇش. نەلىكتەن رەفورما جاسايمىز؟ بوگەتتەردى بۇزىپ، مەحانيزمدى جاقسسارتىپ، ومىرشەڭدىك كۇشتى قاۋلاتىپ، قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ، جۇرەكتىلىكپەن ىستەپ، ”جۇڭحۋا ۇلتى توپتاعان ەنەرگيانى“ قاۋلاتا ءتۇستى.

رەفورما جوباسى نەعۇرلىم ايبىندى بولعان سايىن، رەفورماشىلاردىڭ قايسارلىعى مەن جاۋاپكەرشىلىگىنە سولعۇرلىم مۇقتاج بولادى. 10 - ايدىڭ 16 ـ كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ شيامىنعا كەلىپ قىزمەت تەكسەردى، «1985 ـ جىلدان 2000 ـ جىلعا دەيىنگى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ ستراتەگياسى» باس شۋجيگە تەرەڭ وي سالدى. ول كەزدە بىلمەيتىندەرى وتە كوپ ەدى، ”بىلمەسەڭ، ىزدەنەسىڭ، سىناق تۇيىندەرىندە الدىمەن ىسكە كىرىسىپ، تاس باسىپ وزەننەن وتەسىڭ“.

بۇل كۇندە ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ءجۇردى. فۋجيان ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعان كەزدە، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”فۋجيان ەجەلدەن رەفورما جاساپ، جاڭالىق اشۋ رۋحىنا باي، كوپتەگەن رەفورمالار بۇكىل ەلدىڭ الدىڭعى لەگىندە كەلەدى“.

جالپى جاعدايعا تۇتاس وڭىردەن كوز جىبەرگەندە، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ ءۇشىن، كەنەت تەرەڭ سۋ ايدىنىنا كىرۋگە، قيىن تۇيىندەردى شەشۋگە، قاتەرلى قايراڭدارعا بارۋعا باتىل بولۋ كەرەك.

10 نەشە كۇننەن كەيىن ورتالىق پارتيا مەكتەبىنىڭ (مەملەكەتتىك اكىمشىلىك شۋەيۋانى) ساباقحاناسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ساياسي جاۋاپكەرشىلىك سەزىمدى، تاريحي بورىشتىلىق سەزىمدى كۇشەيتىپ، قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭەتىن، قيىندىقتان تايسالماي العا ۇمتىلاتىن ساياسي باتىلدىقپەن قايشىلىقتان، ماسەلەدەن تايساقتاماي، ەسكىلىكتى دەرتتى الاستاپ، حاۋىپ - قاتەرگە، سىن - سايىسقا توتەپ بەرۋدە شەگىنشەكتەمەي، رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ جاڭا ءورىسىن قۇلشىنا اشۋ كەرەك“ دەپ ىقىلاستى تاپسىرما بەردى.

تاۋ كەزىكسە جول اشىپ، سۋ جولىقسا كوپىر سالدى. وسى جاڭا ءورىس بۇرىن بولىپ كورمەگەن جاڭا بەينەنى ايگىلەۋدە.

جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى كەڭسە مەڭگەرمەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسە مەڭگەرمەسى «بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى پىكىردى» باسىپ تاراتىپ، اشىق، جاريالى، ارناعا تۇسكەن، ءتارتىپتى، تەڭ تۇرعىدا باسەكەلەسەتىن، ۇقىق پەن جاۋاپكەرشىلىگى ايقىن، باقىلاۋ - باسقارۋى پارمەندى بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ ءتۇزىمى جۇيەسىن ورناتۋدى ىلگەرىلەتتى؛ 10 - ايدىڭ 10 – كۇنىنەن باستاپ حالىقتىق شارۋاشىلىقتى جەبەۋ زاڭىنىڭ جوباسى جونىندە قوعامنان اشىق پىكىر الدى... ءبىرسىپىرا ناقتى رەفورما شارالارى دامۋعا قوزعاۋشى كۇش قوسىپ، پايدا جەتكىزىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ قۋاتتى ومىرشەڭدىك كۇشى مەن وراسان زور كومەسكى كۇشىن ۇزدىكسىز قاۋلاتتى.

ۋاقىتتىڭ شكالاسىندا كومەسكى ءوسىپ - جەتىلۋدىڭ كۇشى جاتىر.

لاتىن امەريكاسىنداعى ساپارى اياقتالعانىنا جارىم اي بولماي، 4 - رەتكى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسى قىزمەتى اڭگىمە ءماجىلىسى وتكىزىلدى.

G20 باسشىلار ماجىلىسىندە باس شۋجي ”بىرگە داميتىن ءادىل دۇنيە ءجۇزىن قۇرۋ“ باستاماسىن العا قويىپ، جاڭا ارمان - تىلەكتى بەينەلەدى.

اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي ”’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى‘ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ“ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساپ، ”نازىك كارتينانى“ سالدى.

”تەك قانا اشىق ۇستالاتىن جۇڭگو وسىزاماندانعان جۇڭگوعا اينالادى“، ەسىك اشۋ مەن رەفورما ءبىر – بىرىنە سەرىك بولىپ ومىرگە كەلدى، ءبىرىن - ءبىرى جەبەيدى.

11 - ايدىڭ 15 - كۇنى تاۋ قالاسى چۇڭچيڭنەن گۋدوك شالىپ، 10 - رەتكى جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ازيا - ەۆروپا ۇلى قۇرلىعىن كەسىپ ءوتىپ، رەين وزەنى جاعاسىنداعى گەرمانيانىڭ دۋيسبۋرگ قالاسىنا بارىپ، ”رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ − جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ بىرگە دامۋىنىڭ، العا باسۋىنىڭ تاريحي بارىسى“ بولۋىنا كۋا بولدى.

جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ەسىك اشقاندىقتان جارىققا شىقتى. 2013 - جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويدى، سونىمەن جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى وسىعان سايكەس دۇنيەگە كەلدى.

جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى رەفورما ارقىلى گۇلدەندى. ”سيفرلى شەكارا وتكەل“ جۇيەسىن زەرتتەپ اشىپ، ىسكە قوسىپ، تەمىر جولدىڭ كەدەننەن تەز ءوتۋ كاسىپ ۇلگىسىن جالپىلاستىرىپ، كەدەننەن ءوتۋ ونىمدىلىگى مەن قولايلىلانۋ دەڭگەيىن زور دارەجەدە جوعارىلاتتىق.

قىس پەن جاز الماسادى، كوكتەمدە گۇل اشىپ، كۇزدە جەمىس بەرەدى. جوباداعى كوپىرلەر، قۇبىر جەلىلەرى، كەمەجايلار بارعان سايىن كوپ مەملەكەتتىڭ تاۋ - وزەندەرىنە سالىنىپ، سان مىڭداعان وتباسىنىڭ ەلەكترىن، اۆتوكولىگى توقتاۋسىز اعىپ جاتقان جولدارىن نۇرلاندىرىپ، كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ الاۋىمەن توعىسىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ دۇنيە ءجۇزى بويىنشا اۋقىمى ەڭ زور، كولەمى ەڭ كەڭ، ىقپالى ەڭ تەرەڭ حالىقارالىق ەكونوميكالىق سەلبەستىك تۇعىرىنا اينالدى.

12 – ايدىڭ 1 – كۇنىنەن باستاپ جۇڭگومەن ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقان دامۋدا ەڭ ارتتا قالعان ەلدەرگە %100 سالىق تۇرىندەگى ونىمدەردەن كەدەن سالىعىن الماۋ مامىلەسى جاسالدى؛ 11 - ايدىڭ 1 – كۇنىنەن باستاپ مەملەكەت بويىنشا شەتەل قارجىسىنىڭ بازارعا كىرۋىنە رۇقسات ەتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىندەگى شەكتەلگەن سالالار ءتىزىمى رەسمي اتقارىلدى؛ بەيجيڭ قاتارلى 9 ولكە، قالا شەتەل ساۋداگەرلەرى دەربەس قارجى قوسقان شيپاحانا قۇرۋعا رۇقسات ەتتى... سىرتقا ەسىك بارعان سايىن ايقارا اشىلىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ دامۋ كەڭىستىگى كەڭەيدى، سونداي - اق دۇنيە جۇزىنە اناعۇرلىم كوپ بىرگە دامۋ ورايىن ازىرلەپ، ”كەلەسى ’جۇڭگو‘ نە ءۇشىن ءالى دە جۇڭگو بولادى“ دەگەندى جاندى ءتۇسىندىردى.

”دۇنيە ءجۇزىن تۇتاستىرىپ، بولاشاقتى بىرگە اشتى“. 11 - ايدىڭ 26 – كۇنىنەن 30 – كۇنىنە دەيىن 2 - كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق قامداۋ تىزبەگىن جەبەۋ كورمەسى بەيجيڭدە ءساتتى وتكىزىلدى. ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ داۋىرىندە، تەك دۇنيە جۇزىلىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ اشىق سەلبەستىگىنە تاباندى بولعاندا عانا، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن دامۋ جارىققا شىعادى“. پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ «قاۋلىسىندا»: ”كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋ“ ورتاعا قويىلدى.

”تىزبەك كورمەسىنە قاتىناسۋ ارقىلى جۇڭگولىق، شەتەلدىك كاسىپورىندار مەن قۇرىلىمدار ءوزارا ات سالىسىپ، ءوزارا تابىسقا جەتىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن دامۋدىڭ جاڭا ءورىسى اشىلدى“ دەدى جۇڭگو ساۋدانى ىلگەرىلەتۋ قوعامى باستىعىنىڭ ورىنباسارى جاڭ شاۋگاڭ.

تاريحتىڭ تەرەڭ قويناۋىنان قاينار تاۋىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىنە قاراي جوڭكىلدى. ”وسىدان ءبىز ءبىر ءتۇرلى سەنىمدى بەكەمدەۋىمىز كەرەك، بۇل − جۇڭگونىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ جولى، ءسوز جوق، تابىسقا جەتەدى دەيتىن سەنىم“.

ۋاقىت پەن اۋقىم بىزگە ءتيىمدى بولۋدا. ءسوز جوق، قايراتتى تاسقىنداتىپ، اۋىر مىندەتتى جۇرەكتىلىكپەن ارقالاۋىمىز كەرەك.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى