ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمدى ىشكەرىلەي تۇسىنەيىك

بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا وتكىزىلگەن ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيامىزدىڭ ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمىن قورىتىندىلاپ، ءونىمدى بازار مەن ىسكەر ۇكىمەت، جالپى قامداۋ مەن جالپى سۇرانىس، جاڭا قوزعالىس قۋاتىن جەتىلدىرۋ مەن كونە قوزعالىس قۋاتىن جاڭالاۋ، ارتۋ مولشەرىن ساپالىلاندىرۋ مەن ساقتالۋ مولشەرىن جانداندىرۋ، ساپانى جوعارىلاتۋ مەن جالپى مولشەردى ۇلعايتۋ سىندى 5 جۇپ ماڭىزدى قاتىناستى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەكتىگىن اتاپ كورسەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋ ارقىلى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە عىلمي جەتەكشىلىك ازىرلەدى.

وسى 5 ”ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ“ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاڭا داۋىردەگى ەكونوميكانىڭ دامۋ زاڭدىلىعى جونىندە جاساعان كەلەلى تۇجىرىمى، بۇل قولدا بار امالياتتى قورىتىندىلاعاندىق، ونان دا ماڭىزدىسى، بولاشاقتاعى دامۋعا وي سالعاندىق، جەتەكشىلىك ەتكەندىك بولىپ، شي جينپيڭ ەكونوميكا يدەياسىن ونان ارى بايىتتى جانە دامىتتى. ءبىز مىنانى تەرەڭ تانۋىمىز كەرەك: ءونىمدى بازار مەن ىسكەر ۇكىمەتتىڭ قاتىناسىن، ءسوز جوق، ويداعىداي ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەك، بۇل − ”ەركىنە جىبەرىپ جانداندىرا دا“، ”باسقارا دا“ الاتىن ەكونوميكالىق ءتارتىپ قالىپتاستىرۋدىڭ تەتىگى؛ جالپى قامداۋ مەن جالپى سۇرانىستىڭ قاتىناسىن، ءسوز جوق، ويداعىداي ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەك، بۇل − حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ اينالىمىن ىركىلىسسىزدەندىرۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى؛ جاڭا قوزعالىس قۋاتىن جەتىلدىرۋ مەن كونە قوزعالىس قۋاتىن جاڭالاۋدىڭ قاتىناسىن، ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەك، بۇل − جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتى دامىتۋدىڭ ىشكى تالابى؛ ارتۋ مولشەرىن ساپالىلاندىرۋ مەن ساقتالۋ مولشەرىن جانداندىرۋدىڭ قاتىناسىن، ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەك، بۇل − بايلىقتى ورنالاستىرۋدىڭ ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتۋدا، ءسوز جوق، باسىپ وتەتىن جول؛ ساپانى جوعارىلاتۋ مەن جالپى مولشەردى ۇلعايتۋدىڭ قاتىناسىن، ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ كەرەك، بۇل − جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ زاتتىق نەگىزىن بەكەمدەۋدىڭ قاجەتتى تالابى.

ەلىمىز ەكونوميكاسى جوعارى ساپالى دامۋدىڭ شەشۋشى كەزەڭىندە تۇر، تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن وتكەن سايىن، قيىندىقتاردى جەڭىپ، دامۋ زاڭدىلىعىنا سولعۇرلىم قۇرمەت ەتۋ، عىلمي ءادىستى يگەرۋ، قىزمەت ىرىقتىلىعىن جوعارىلاتۋ كەرەك. ءبىز 5 ”ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى“ تەرەڭ يگەرىپ جانە ودان پايدالانىپ، جاڭا داۋىردەگى ەكونوميكانىڭ دامۋ زاڭدىلىعىن ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ ءار جاعىندا، تۇتاس بارىسىندا شىنايى دايەكتىلەندىرۋىمىز، تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك.

بۇل ارادا جالپى قامداۋ مەن جالپى سۇرانىستىڭ قاتىناسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى مىسالعا الا وتىرىپ، تالداۋ جاساپ، تۇسىنىكتى تەرەڭدەتەمىز.

ەلىمىزدە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا كولەمى ەڭ ۇلكەن، ءتۇرى ەڭ تولىق جاساۋ كاسىبى جۇيەسى بار، 500 ءتۇرلى نەگىزگى ونەركاسىپ ونىمدەرىنىڭ ىشىندە 220 نەشە ءتۇرلى ءونىمنىڭ ءونىم مولشەرى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇرادى. پارمەندى قامداۋ قۋاتى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساۋداسىنىڭ ورنىقتى ارتۋىنا تىرەك بولىپ، زات ەكسپورتىنىڭ حالىقارالىق بازار ۇلەسى ءۇرتىس 15 جىل دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋمەن بىرگە، جوعارى ساپالى قامداۋ ارقىلى ءونىمدى قاجەتسىنۋ جاراتىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋىنا قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى.

قامداۋ سۇرانىمدى جاراتادى. قامداۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن كۇش سالا جوعارىلاتقاندا عانا جاڭا سۇرانىستى جاراتۋعا جانە جارىققا شىعارۋعا بولادى. جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل كاسىبىن مىسالعا الساق، جىلىنا 10 مىڭنان استام اۆتوموبيل وندىرۋدەن جىلىنا تۇڭعىش رەت ميلليوننان استام اۆتوموبيل وندىرۋگە دەيىن 6 جىل كەتتى. سول سياقتى، بار بولعانى 6 جىلدا ەلىمىزدىڭ جاڭا ەنەرگيالىق اۆتوموبيل كاسىبىندە جىلدىق ءونىم مولشەرى ميلليون دانادان ون ميلليون داناعا جەتتى. 7 - ايدان بەرى جاڭا ەنەرگيالى ءمىنىس اۆتوموبيلدەرىنىڭ بولشەك ساتىلۋ مولشەرى جانار ماي اۆتوموبيلدەرىنەن اسا باستادى. جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيلدەردىڭ بازاردىڭ قارسى الۋىنا يە بولىپ، الدىعا تۇسۋىندەگى سەبەپ، ءبىر جاعىنان، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق جاراتۋ ارقىلى ساپانى ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋدان بولدى، ەندى ءبىر جاعىنان، حالىق بۇقاراسىنىڭ جوعارى ساپالى تۇرمىس تىلەگىنە سايكەسۋدەن بولدى.

قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى تەرەڭدەتۋدىڭ وزەگى − عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتۋ. ورتالىقتىڭ وسى رەتكى ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ توڭىرەگىندە ماڭىزدى ورنالاستىرۋ جاسالىپ، جاڭا تەحنيكا، جاڭا ءونىم، جاڭا جاعدايدى كەڭ كولەمدە قولدانۋدان ۇلگى كورسەتۋ ارەكەتى العا قويىلدى. بولاشاقتى بەتكە العاندا، جوعارى ساپالى قامداۋ ارقىلى تۇتىنۋدىڭ جاڭا سۇرانىسىن جاراتىپ، تۇتىنۋدىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، تاماشا اينالىمدى جۇزەگە اسىرىپ، سايكەستى كۇش سالۋ كەرەك.

قاجەتسىنۋ قامداۋدى جەتەكتەيدى. تاياۋ جىلداردان بەرى پارتيا ورتالىق كوميتەتى ىشكى سۇرانىمدى كەڭەيتۋ مەن قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى تەرەڭدەتۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ىشكى سۇرانىمدى كەڭەيتۋ سىندى ستراتەگيالىق نەگىزگى ءتۇيىندى مىقتى يگەرىپ، ەل ىشىندەگى زور اينالىمنىڭ اناعۇرلىم ىركىلىسسىز بولۋىن، ىشكى - سىرتقى بازاردىڭ اناعۇرلىم ءونىمدى ۇشتاسۋىن جەبەدى. اسىرەسە، بيىل جىل باسىنان بەرى ”ەكى كەلەلى“، ”ەكى جاڭا“ ساياساتى ءۇرتىس كۇش سالىپ، تۇتىنۋدىڭ كومەسكى كۇشىن ۇزدىكسىز اشىپ، قارجى قوسۋدىڭ ارتۋىن جەبەدى. تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ كونەسىن جاڭاسىنا اۋىستىرۋ ساياساتى جالپى تۇلعالىق جاقتان قاتىستى ونىمدەردىڭ ساتىلۋ سوماسىنىڭ ءبىر تريلليون يۋاننان اسۋىنا تۇرتكى بولدى. 1 - ايدان 10 - ايعا دەيىن بۇكىل ەل بويىنشا تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %3.4 ارتتى. مۇنىڭ ىشىندە نەگىزدىك قۇرىلعىلارعا قوسىلعان قارجى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %4.3 ارتىپ، الدىڭعى 9 ايداعىدان 0.2 پايىز تەزدەدى؛ جاساۋ كاسىبىنە قوسىلعان قارجى %9.3 ارتىپ، الدىڭعى 9 ايداعىدان 0.1 پايىز تەزدەدى.

ورتالىقتىڭ وسى رەتكى ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە كەلەر جىلعى قىزمەتتىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرى جونىندە ورنالاستىرۋ جاسالدى، ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىنى ”تۇتىنۋدى زور كۇشپەن سەرپىلتىپ، قارجى قوسۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، ىشكى سۇرانىستى جان - جاقتى كەڭەيتۋ“ بولدى، بۇل جالپى قامداۋ مەن جالپى سۇرانىستى جوعارى ونىمدىلىكپەن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى، ەكونوميكالىق زاڭدىلىقتىڭ تەرەڭ قولدانىلۋىن بەينەلەيدى. تۇتىنۋدى سەرپىلتۋ ارناۋلى ارەكەتى اتقارىلىپ، ”ەكى جاڭا“ ساياساتى كۇش سالا اتقارىلىپ، ”ەكى كەلەلى“ نىسانعا اناعۇرلىم زور تەبىنمەن قولداۋ كورسەتىلەدى، بۇل ساياساتتىق شارالار قازىرگىنى تياناق ەتۋمەن بىرگە، ۇزاق بولاشاقتى كوزدە ۇستايدى، ءسوز جوق، ىشكى سۇرانىستىڭ كومەسكى قۋاتىن ءونىمدى قاۋلاتىپ، ەل ىشىندەگى ۇلكەن اينالىمدى بەكەمدەپ، زورايتىپ، ەل ءىشى مەن حالىقاراداعى قوس اينالىمدى اناعۇرلىم ويداعىداي جەتەكتەيدى.

قازىر ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق اينالىمى كوپتەگەن قيىنشىلىق پەن سىندارعا ءدوپ كەلىپ وتىر، ىشكى سۇرانىم جەتكىلىكسىز، سىرتقى سۇرانىم حالىقارالىق جاعدايدىڭ ورنىقسىز، تۇراقسىز فاكتورلارى كوبەيۋىنىڭ ءتيىمسىز ىقپالىنا ءدوپ كەلىپ وتىر. ىشكى سۇرانىمدى كەڭەيتۋ ەكونوميكانىڭ ورنىقتىلىعىنا دا، ەكونوميكانىڭ حاۋىپسىزدىگىنە دە قاتىستى ەكەندىگىن، ۋاقىتتىق شارا ەمەس، قايتا ستراتەگيالىق شارا ەكەندىگىن جەتە تانۋ كەرەك. وسىنداي جاعدايدا جالپى قامداۋ مەن جالپى قاجەتسىنۋدىڭ قاتىناسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ ءتىپتى دە شۇعىل ءارى ماڭىزدى بولىپ وتىر.

ا ماليات بىزگە مىنانى ۇعىندىردى: حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ءتيىمدى اينالىمىن جۇزەگە اسىرۋدا، ءسوز جوق، قامداۋ مەن قاجەتسىنۋدىڭ ەكى جاعىنا بىردەي كۇش سالۋعا، اۋقىمدىق تەپە - تەڭدىككە تاباندى بولۋ كەرەك. ءبىر جاعىنان، قامداۋ جاعىن مىقتى يگەرىپ، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، العا دا باسىپ، شەگىنە دە ءبىلىپ، مولشەردى ساقتاپ ءارى ازايتىپ، قامداۋ مەن قاجەتسىنۋدىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن، سايكەسىمدىلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. ەندى ءبىر جاعىنان، نازاردى سۇرانىسقا شوعىرلاندىرىپ، ىشكى سۇرانىستىڭ، اسىرەسە، تۇتىنۋدىڭ ولقىلىقتارىن جەدەل تولىقتاپ، ىشكى سۇرانىستى ەكونوميكانىڭ ارتۋىن جەبەيتىن نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشكە جانە ورنىقتىرعىشقا اينالدىرۋ كەرەك.

تەك زاڭدىلىق بويىنشا ىستەگەندە عانا اناعۇرلىم جاقسى قىزمەت ونىمدىلىگى مەن ناتيجەسىنە قول جەتكىزۋگە بولادى. 5 ”ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى“ − ەكونوميكالىق قىزمەتتى جاقسى ىستەۋدىڭ ماڭىزدى زاڭدىلىق تانىمى، ونى مىقتاپ يگەرۋ كەرەك. شي جينپيڭ ەكونوميكا يدەياسىن ويداعىداي ۇيرەنىپ، ويداعىداي ءتۇسىنىپ، ويداعىداي قولدانىپ، ەكونوميكالىق قىزمەتتى عىلمي ادىسپەن جوسپارلاۋعا جانە ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولساق، ءبىز، ءسوز جوق، دامۋدىڭ ىرىقتىلىعىن يگەرىپ، نىق قاداممەن الىسقا ساپار شەگە الامىز.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى