جالاڭ عانا كول بەتىنىڭ كەڭدىگىنە قىزىقپادى، ەكولوگيا جاقساردى

”لاۋما، كەڭسەدەسىز بە؟ سىزگە بالىق بەرەيىن“.

تاعى دا بالىق اكەلىپ بەرەسىڭ بە؟ ليۋ جينياڭنىڭ تەلەفونىن العان نيڭشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى رايونى شىزۇيشان قالالىق سۋ ىستەرى مەكەمەسىنىڭ اعا ينجەنەرى ما جۇڭپيڭ ابدىراپ قالدى.

قانشا دەگەنمەن، ليۋ جينياڭ الدىڭعى جولى بالىق اكەلىپ بەرگەن ەمەس پە ەدى.

بۇل 2018 - جىلدىڭ جازى بولاتىن، شىزۇيشان قالاسىنا ورنالاسقان شيڭحاي كولىندە بالىقتار سۋ ساپاسىنىڭ ناشارلىعىنان قىرىلىپ قالادى. جاقىن ماڭدا تۇراتىن ليۋ جينياڭ تۇتاس كولدىڭ ساسىپ كەتكەنىنە توزە المايدى، ول تورمەن ولگەن بالىقتى ءسۇزىپ الىپ، قالالىق سۋ ىستەرى مەكەمەسىنە بارىپ ءوز ويىن ايتادى.

”قاراڭىزشى، جاپ - جاقسى كول قالايشا وسىلاي بولدى!“ ما جۇڭپيڭنىڭ كەڭسەسىنە كىرىسىمەن ليۋ جينياڭ بالىقتى جەرگە لاقتىرىپ جىبەردى.

”بۇرىنعى كولدى جونگە سالۋ وي جەلىسى ىسكە اسپادى...“ دەدى ما جۇڭپيڭ ءتۇسىندىرىپ.

شيڭحاي كولى حۋاڭحى وزەنىنىڭ بايىرعى ارناسىنداعى ويپات جەردەن قالىپتاسقان، حىلان تاۋىنداعى تاسقىن سۋدى بوگەيتىن ماڭىزدى قالتقى. باتپاق كوبەيگەندىكتەن، ونىڭ ۇستىنە باتىس سولتۇستىكتەگى ىشكى قۇرلىقتىق قۋاڭ وڭىرلەردىڭ بۋلانۋ مولشەرى ارتقاندىقتان، كولدىڭ سيىمدىلىعى مەن كولەمى وسى عاسىردىڭ باسىندا كۇرت تارايدى. 2002 - جىلدان باستاپ شىزۇيشان قالاسى حۋاڭحى وزەنىنەن ءار جىلى 20 ميلليون تەكشە مەتر سۋ باستاپ شيڭحاي كولىن قۇتقارىپ، كول ايدىنىن 23 شارشى كيلومەترگە كەڭەيتتى.

ليۋ جينياڭ: ”جىل سايىن سۋ تولىقتاسا قالاي ماسەلە تۋىلادى؟“ دەگەن كۇدىك – كۇمانىن ايتتى.

”كول ايدىنى ۇلكەن، بۋلانۋ مولشەرى دە زور“. ما جۇڭپيڭ عىلىم جالپىلاستىرۋ تۇرعىسىنان تۇسىنىك جاسادى: ”حۋاڭحى وزەنىندە لاي - باتپاق، تۇز قۇرامى كوپ، شيڭحاي كولى _ اعىس كەمشىل ’ءولى سۋ‘ بولىپ، سۋ ساپاسى وسىدان بۇرىنعى Ⅲ تۇردەن ناشار Ⅴ تۇرگە تومەندەدى. ءبىز دە ابىرجىپ تۇرمىز“.

كول سۋىن جاڭارتۋ ءبىر - ەكى رەت قانا بولعان جق، قالاي دا ءبىر امالىن تابۋ كەرەك“. كەتەرىندە ليۋ جينياڭ ءوز پىكىرىن قاداعالاپ ايتتى.

حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ _ ورگانيكالىق تۇتاس تۇلعا، جۇيەلى كوزقاراسقا تاباندى بولۋ _ ماسەلەنى شەشۋدىڭ تەتىگى. وي جەلىسىندە بۇرىلىس جاساپ، قايتا - قايتا دالەلدەگەن شىزۇيشان قالاسى كولدى جونگە سالۋدىڭ جاڭا جولىن تۇراقتاندىردى: جالاڭ سۋ ايدىنىن ساقتاۋدان تۇتاس تۇلعالىق ەكولوگيالىق جۇيەنى جان - جاقتى جونگە سالۋعا ويىسۋ كەرەك. كول رايونىنىڭ كولەمىندە ەندىگارى ۇلكەندىككە ۇمتىلۋعا بولمايدى.

بىرنەشە جىلدان بەرى شيڭحاي كولىنىڭ سۋى تازاردى، كەيبىر سۋ ءۇستى جارىستارى دا وسى ارادا وتكىزىلدى.

وتكەندە ليۋ جينياڭنىڭ ۇلى ەسكەك تاقتايشا جارىسىنا قاتىناسىپ، ناتيجەسى اعالاپ العا شىقتى. مەدالعا بالىق ويىلعان، بۇل ليۋ جينياڭنىڭ ەسىنە بالىق جەتكىزۋگە قاتىستى وتكەن ىستەردى ورالتتى. سونىمەن ول وسى ”بالىقتى“ ما جۇڭپيڭعا بەرمەكشى بولىپ، وسى ورايدا كولدىڭ قالاي جونگە سالىنعانىن سۇرادى.

”ايتەۋ الىسقا بارمايمىز، كەتتىك!“ ما جۇڭپيڭ ليۋ جينياڭدى كول جاعاسىنا ەرتىپ بارىپ: ”قازىر كولگە قۇيىلاتىن سۋدىڭ بارلىعى لاس سۋ زاۆودى ءبىر جاقتى ەتىپ بەرگەن تازارتىلعان سۋ“ دەدى.

”بۇل جەتكىلىكتى مە؟“ دەدى ليۋ جينياڭ كۇدىكتەنىپ.

”ءبىز قايتادان جوسپار جاساپ، كول ايدىنىنىڭ تەڭ جارىمىن تارايتتىق. تارايتۋدان كەيىن كول سۋىنىڭ بۋلانۋ مولشەرى ازايىپ، سۋ تولىقتاۋ مولشەرى دە جارتىسىنان استام ازايدى“ دەپ جاۋاپ بەردى ما جۇڭپيڭ.

جۇيەلى جونگە سالۋدا تەك سۋدى عانا تولىقتاۋعا بولمايدى، ەكولوگيانى تازارتۋدى دا ويلاستىرۋ كەرەك. بۇرىنعى كول جاعالاۋى مەن ”كول سۋىن قايتارۋ“ وڭىرىنە اندىز، قامىس سياقتى وسىمدىكتەر ەگىلدى ءارى جاڭادان ناسوس پۋنكتى قۇرىلىپ، كول سۋىنىڭ اعۋىن جەبەدى.

”جاڭادان ارتقان وسىمدىك جامىلعىسى 4500 مۋ، وسىمدىك سورتى 100 گە تاياۋ“. ما جۇڭپيڭ ءبىر توپ ساندى مالىمەتتى ايتتى، ”شيڭحاي كولىنىڭ سۋ ساپاسى جاقساردى، كول رايونىنداعى قۇستار دا 2015 ـ جىلعى 55 تۇردەن 80 تۇردەن استامعا كوبەيدى“.

ءسوز اراسىندا بىرنەشە قىزىل تۇمسىق شاعالا كول بەتىنەن ۇشىپ ءوتتى.

ما جۇڭپيڭ تاعى ليۋ جينياڭعا مىناداي ءبىر قۋانىشتى حابار جەتكىزدى: ”تارايتقاننان كەيىن سۋ دەڭگەيى تومەندەپ، تاسقىننان ساقتانۋ قويماسىنىڭ سيىمدىلىعى 10 ميلليون تەكشە مەترگە تايادى“.

”سۋ ايدىنى كولەمىنە تالپىنۋدان جان ـ جاقتى جونگە سالۋدى دارىپتەۋگە دەيىن، سىزدەر ۇلكەن قيىن ماسەلەنى شەشتىڭىزدەر! ليۋ جينياڭ مەدالدى ما جۇڭپيڭگە كورسەتىپ: ”بۇل ’بالىق‘ ءىس جۇزىندە سىزدەرگە بىلدىرگەن العىسىمىز“ دەدى.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى