- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تارلان تاريحتىڭ تاستاعى تاڭبالارى
− ىلە وڭىرىنە قاراستى جەرلەردەگى جارتاس سۋرەتتەرى مەن سىنتاستار جايلى (6)
ءتۇسىپبەك ءسىلامقۇل ۇلى
2014.09.04 15:24 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
اۆتونوميالى رايونىمىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىق تورقالى تويىنا ارنالعان «تارلان تاريحتىڭ تاستاعى تاڭبالارى» اتتى كولەمدى ەڭبەكتى جيناۋدىڭ ەڭ سوڭعى اتبايلارى − ىلە مەن التاي وڭىرىندەگى جارتاس سۋرەتتەرى مەن سىنتاستاردى فوتوعا ءتۇسىرۋ جانە كەسكىنگە الۋ جۇمىسى بيىلعى ماۋسىم، شىلدە ايلارىندا ءساتتى اياقتادى.
ىلگەرى قۇمىل ايماعى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى، ءۇرىمجى اۋدانى جانە ءۇرىمجى قالاسى، بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى، تارباعاتاي ايماعى سياقتى جەرلەردەگى جارتاس سۋرەتتەرى مەن سىنتاستارى جايلى «شينجياڭ گازەتىندە» «تارلان تاريحتىڭ تاستاعى تاڭبالارى» دەگەن اتپەن 1 − 5كە دەيىن سۋرەتىمەن قوسىپ، كورگەن - بىلگەنىمدى وقىرماندارمەن بەت كورىستىرگەن ەدىم. ەندى مىنە ىلە وڭىرىنە قاراستى جەرلەردەگى جارتاس سۋرەتى مەن سىنتاستاردىڭ ورنالاسقان ورنىن، بوياپ، قىرىپ، قاشاپ تۇسىرىلگەن ەرەكشەلىكتەرىن، تاس بەتىنە سالىنۋ سلوبىن جانە مازمۇنىن كوپكە تانىستىرا كەتپەكپىن.
2 - ماۋسىم جەكسەنبى كۇنى تاڭەرتەڭ قۇلجا قالاسىنا جەتىپ باردىم دا قىزىركەلدى ابدىراحمان ۇلىنا تەلەفوندا بۇيىمتايىمدى ايتقان ەدىم:
− ءوز كەزىندە كوپتەگەن ادامدار ەسىگىنىڭ الدىندا تۇرسا دا ەسكەرمەگەن، كەيىن كەلە ەسكەرسە دە قولى جەتپەي ەسەسى كەتىپ جۇرگەن، اتا - بابالار ىزىنەن قالعان تاستاعى تارلان تاريحتى جيناۋعا ءارى زەرتتەۋگە بەل شەشە كىرىسكەنىڭىزدى ءبىرقانشا جىلدان بەرگى «شينجياڭ گازەتىندە» ۇزدىكسىز جاريالاپ كەلە جاتقان ماقالالارىڭىزدان كورىپ قۋانعان ەدىم. ەندىگى ات باسىن ءبىزدىڭ اۋىلعا تىرەگەنىڭىزدى قارسى الامىن ءارى قولدايمىن. بىرگە بولسام جاقسى بولاتىن ەدى، ءبىراق ەرتەڭ تاڭەرتەڭنەن باستاپ 2 كۇن جيىن بار ەكەن. جولىڭىزدان قالماڭىز، باسقالار ارقىلى ورنالاستىرىپ قويايىن. سوندا سىزگە كولىك قاجەت پە، الدە جول باستايتىن ادام با؟ - دەدى تەلەفوندا. مەن ءبىر جۇرگەن جاياۋ مۋسامىن، ماعان ەكەۋى دە قاجەت دەگەن ەدىم، قارقىلداپ ءبىر كۇلىپ الدى دا:
− ولاي بولسا، قازىر وبلىستىق مۇراجاي مەكەمەسىندەگىلەرگە تەلەفون بەرىپ ورنالاستىرىپ قويايىن. ولار ەرتەڭ تاڭەرتەڭ ءسىزدى جاتقان جەرىڭىزگە ىزدەپ بارىپ، ءاربىر اۋدانداعى مادەنيەت مەكەمەسى مەن مۇراجايداعى قاتىستى ادامدار ارقىلى باراتىن جەرلەرىڭىزگە باستاپ بارسىن، - دەدى ءسوزىن قىسقا قايىرىپ.
ورنالاستىرۋ بويىنشا 3 - ماۋسىم كۇنى نىلقى اۋدانىنا باردىق. اۋداندىق مۇراجايدىڭ جاۋاپتىسى جۇماش نۇعىمان ۇلى الدىمىزدان شىعىپ، جارتاس سۋرەتى مەن تاستاعى تاڭبالار ءبىرشاما شوعىرلى ورنالاسقان، اۋداننان 82 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى جىرىنتاي قىساڭ تاس جارتاس سۋرەتىنە باستادى. كۇنگەيدەگى مايدا بەتىنە قىرىپ تۇسىرىلگەن سۋرەتى بار كىشكەنە قويتاستاردىڭ كوپ ساندىسى ءبۇلىنىپ، قۇرىلىسقا ىستەتىلىپ، تەك ورنىنان قوزعاۋعا كەلمەيتىن الىپ تاستار عانا قالىپتى، مۇنداعى تاستاردىڭ ەرەكشەلىگى كوشەدەگى تاس ساۋداگەرلەرىنىڭ بەتىن مايلاپ جىلتىراتىپ قويعانى سياقتى مايى شىعىپ تۇرعان جىلتىر قارا تاستار ەكەن. وسى تاستاردىڭ بەتىنە وتە ەرتەدە ارقار، تاۋتەكە، بۇعى سياقتى اڭداردىڭ جانە ساداق ۇستاعان اڭشىلاردىڭ بەينەسى مولىنان وشكىن قىرىپ ءتۇسىرىلىپتى.
ەل اۋزىنداعى ايتىلۋ بويىنشا ەندىگى نازارىمىزدى ەرەكشە اۋدارعانى شۇمەكباي سايىنداعى تاس بەتىنە ويىپ تۇسىرىلگەن كيىز ءۇيدىڭ سۋرەتى بولدى. 4 - ماۋسىم كۇنى نىلقى اۋدانىنان تاۋ جولىنا جۇرەتىن ءبىر اۆتوكولىكتى قوسالقىعا الدىق تا، جۇماشتىڭ باستاۋىندا ابرالى تاۋىنان كۇنەسكە قاراي اساتىن توتە اسۋ ارقىلى 87 كيلومەتر ءيىر - قيىر تاۋ جولىن باسىپ، مىس اۋىلى اقوزەك قىستاعىنا كەلدىك. جەرگىلىكتى مالشىلاردىڭ جول كورسەتۋىندە، شۇمەكباي سايىنا باراتىن قايقاڭعا قاراي 5 كيلومەتردەي ىلگەرلەگەنىمىزدە، جول سورابى بارعان سايىن وشكىندەپ، قياداعى ات جولى عانا بار تۇيىققا تىرەلدىك. بۇل ءوڭىر قىستاۋلىق بولعاندىقتان، مالشىلاردىڭ بارلىعى جايلاۋعا كوشىپ كەتىپ، اڭىراعان بوس قورالارى عانا قالىپتى. ەندىگى جولدى قالاي جۇرەرىمىزدى بىلمەي تاقاتىمىز تاۋسىلىپ، جان - جاعىمىزعا قاراپ داعدارىپ تۇرعانىمىزدا، سايدىڭ ورتان بەلىندەگى قويناۋدان موتوتسيكلگە مىنگەن ءبىر ادام شىعا كەلدى، قۋانىپ كەتتىك. جانىمىزعا جەتكەندە ءجون سۇراسا كەلە بۇل ازامات ءبىز ىزدەپ جۇرگەن شۇمەكبايدىڭ 4 - ۇرپاعى جەكسەنباي بولىپ شىقتى. ول قارسى 3 سايدى نۇسقاپ:
− جاڭاعى مەن تۇسكەن شىعىستاعى سايدى شۇمەكباي سايى، ورتاداعىنى تاتىران سايى، ال باتىستاعىسىن پىسپەكباي سايى دەپ وسى 3 اعايىندى ادامنىڭ اتىمەن اتايدى. سىزدەر ىزدەپ جۇرگەن كيىز ءۇيدىڭ جانە باسقا حايۋاندار مەن ادامداردىڭ تاس بەتىنە تۇسىرىلگەن سۋرەتتەرى شۇمەكباي سايىنىڭ باسىنداعى سوناۋ كورىنگەن بيىك شوقىدا. قازىر بۇل ماڭدا ادام دا، ات - كولىك تە جوق. بارلىعى تاۋعا كوشىپ كەتكەن. مەن قىستاۋدا ۇمىتىلىپ قالعان نارسەلەرىمدى العالى كەلگەمىن. ەگەر جاياۋ تەزىرەك جۇرسەڭىزدەر 3 ساعاتتا، اقىرىن جۇرسەڭىزدەر 4 − 5 ساعاتتا بارىپ قايتاسىزدار، - دەدى. جانىمداعىلار موتوتسيكلمەن مەنى جارتاس سۋرەتى بار ورىنعا اپارىپ كەلۋدى ايتقان ەدى «تاۋعا ۇزاق جولعا كەتىپ بارامىن، جول - جونەكەي توسىپ تۇرعان سەرىكتەرىم بار، كەشىكسەم تۇنگە قالامىن» دەپ ماقۇلدىق بەرمەدى. بىرگە بارعانداردان اۋاشاراق شاقىرىپ الىپ، كەلە جاتقان جۇمىسىمدى جايمالاپ ايتقان ەدىم:
− ءسىزدى تانىپ تۇرمىن. گازەت - جۋرنالدان ماقالاڭىزدى وقىعانمىن. جانىڭىزداعىلار بىرگە بارىپ كورىپ السا، ول سەبەپ − بۇل سەبەپپەن ارت - ارتىنان ادام باستاپ كەلىپ، قىستاۋىمىزدى توزدىرا ما دەپ ۇناماي تۇرمىن. وسى ارادان تاۋ ەتەگى جاقىن قۇساپ كورىنگەنىمەن وتە ءور، موتوتسيكلگە كۇش كەلەدى، ماي كوپ كەتەدى، - دەدى باعاناعىداي ەمەس ءبىراز ىرىققا كونىپ.
الاشتىڭ ازاماتى ەكەنسىڭ، اۋىلىڭا سونشا الىستان ىزدەپ كەلىپ قالعانىمدا قولىڭنان كەلگەن ءبىر كومەگىڭدى ىستە، موتوتسيكلگە ماي قۇيۋعا قانشا اقشا كەتەدى، مەن شىعارايىن دەگەن ەدىم، 50 يۋان بەرسەڭىز بولدى دەپ، موتوتسيكلىنىڭ ارتىنا تەڭدەگەن جۇكتەرىن القىن - جۇلقىن ءتۇسىرىپ، مەنى ارتىنا مىنگەستىردى دە، جالعىز اياق ات جولىنىڭ سورابى عانا بار تار سايدى باسىنا كوتەرىپ جاڭعىرتىپ، شاڭدى بۇرقىلداتىپ، ورگە قاراي تىرمىسا جونەلدى. 20 مينۋتقا قالماي شانشىلعان بيىك شوقىنىڭ ەتەگىنە دە جەتتىك. فوتو اپپاراتتارىمدى ءوزى كوتەردى دە، ماعان ءبىر تاياق ۇستاتىپ، «ارتىمنان ەرىڭىز» دەپ جالاما جارتاستىڭ بەتىندەگى تاۋەشكىنىڭ جولىمەن بۇتا - قاراعانعا جارماسىپ ورمەلەي جونەلدى. قاراسۇمەك بولىپ ءجۇرىپ، شوقتىق شوقىعا ءبىر ساعاتتا ارەڭ ىلىندىك، قارسى الدىمداعى كەرەگە تاس بەتىنە جامىراي سالىنعان 60تان استام ءار ءتۇرلى مازمۇنداعى جارتاس سۋرەتىن كورگەندە، «ىلە وڭىرىندە جارتاس سۋرەتى سيرەك ۇشىرايدى دەۋشى ەدى، كەرەمەتى وسى جەردە ەكەن عوي» دەپ شارشاعانىم بىردەمدە ايىعىپ، جەردەن التىن تاپقانداي قۋانىپ كەتتىم. باسقا رايوندارداعى سياقتى كەيىنگى كەزدە جارتاس سۋرەتىنىڭ بەتىنە اتتارىن جازعان شيماي دا جوق، اۋەلگىسىندەي تۇنىپ تۇر ەكەن. مۇندا جارتاس بەتىنە قىرىپ جانە قاشاپ تۇسىرىلگەن اڭشى، باقتاشى، تاۋەشكى، بۇعى، جىلقى، سيىر، ءيت، ارىستان، بيلەپ تۇرعان ادامداردان تىس، نازارىمىزدى ەرەكشە اۋدارعانى مايدا بەتى باتىسقا قاراعان ۇلكەن قىزىل سارى جارتاسقا ويىپ تۇسىرىلگەن كيىز ءۇي سۋرەتى بولدى. بۇل قۇمىل قالاسىنان 120 كيلومەتر شىعىستاعى اقشوقى دەگەن جەردەن بايقالعان 2 كيىز ءۇي بەينەسى مەن موري اۋدانى توپتەرەك اۋىلى قاشقىنبۇلاق دەگەن جەردەن بايقالعان كيىز ءۇي بەينەسىنەن كەيىنگى ماعان 4 - رەت بايقالعان كيىز ءۇي سۋرەتى. ءبىراق وسى 4 كيىز ءۇيدىڭ تاس بەتىنە ويىپ ءتۇسىرىلۋ سلوبى 4 ءتۇرلى ەرەكشەلىككە يە. نىلقىداعى مىنا كيىز ۇيدە ىشىندە ادامدار جۇرگەندىگى ايقىن كورسەتىلگەن. ونىڭ ۇستىنە كيىز ءۇي شاڭىراعىنىڭ ۇستىڭگى جاعىنا شىعىڭقى ەتىپ، ءۇيدىڭ ىشىنە جاۋىن كىرمەستەي قالتقى جاسالعان. ءۇيدىڭ سول جاق قاسىندا جانە ماڭايىندا ەشكىلەر جايىلىپ ءجۇر. جانە ءبىر جاڭقا تاس بەتىنە قاشاپ تۇسىرىلگەن سۋرەتتە 3 تاۋەشكى ۇركىپ بارادى. ال ورتاداعى بۇعىعا اڭشى ساداعىن كەزەپ، جەبەسىن سوزىپ اپارىپ بۇعىنىڭ قۇيرىعىنا تيگىزىپ تۇر، مۇنداي بەينەلەۋ اڭعا وق ءتيدى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ال بۇعىنىڭ مۇيىزىندەگى سالالارى شاشىراپ شىققان كۇن بەينەسىندە ەرەكشە اسىرەلەنىپ، دوڭگەلەنتىلىپ كورسەتىلگەن.
ارتتا قالعان ساپارلاستارىمنىڭ قاسىنا قايتىپ كەلگەن سوڭ، جەكسەنبايعا راقىمەتىمىزدى ايتىسىپ، ءوزدى - ءوز جولىمىزعا تۇستىك.
ەندىگى ات بايلارىمىز كۇنەس اۋدانىنا بەت العان ەدىك، اۋداندىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا مەكەمەسىنىڭ باستىعى نۇرتاي ورداقان ۇلىنان:
− قاي جەرگە كەلدىڭىزدەر، زەكتى قالاشىعى مادەنيەت سالاسىنىڭ جاۋاپتىسى ءامىرجان تورەل ۇلى ەكەۋىمىز تاۋعا جۇرەتىن اۆتوكولىك دايىنداپ، زەكتى قالاشىعىندا الدىلارىڭىزدان توسىپ تۇرمىز، - دەگەن تەلەفون كەلدى. نۇرتايدىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى دە وسى ءبىز ىزدەپ جۇرگەن جارتاس سۋرەتى بار كوكيىن قىستاعى لابا قاراساي دەگەن جەردەن ەكەن. نۇرتاي العاش قىزمەتكە شىعىپ، وسى كوكيىن قىستاعىندا 6 جىل وقىتۋشى بولىپ تۇرعاندا، لابا قاراساي مەن قىزىلقورىم قىستاۋلىعىنداعى جارتاس سۋرەتتەرىن بايقاپ، تۇڭعىش رەت قاتىستى ورىندارعا مالىمدەگەن ەكەن.
كۇنەس اۋدانى زەكتى قالاشىعى زەكتى قىستاعىنىڭ قىزىلقورىم قىستاۋلىعىنان ءار ءتۇرلى سلوبتا تاس بەتىنە قىرىپ جانە قاشاپ تۇسىرىلگەن تاۋتەكەنىڭ، بۇعىنىڭ، قاسقىردىڭ، ءيتتىڭ جانە باقتاشى، اڭشىلاردىڭ سۋرەتى مولىنان كەزىكتى، وسىنىڭ ىشىندە نازارىمىزدى ەرەكشە اۋدارىپ، باسقا جەردەگى سۋرەتتەردەن بوگەنايى بولەكشە تۇڭعىش ۇشىراعانى ات ۇستىندە تۇرەگەلىپ تۇرعان سەرىك ونەرى بولدى. ال جارتاس بەتىندەگى وتە ەرتەدە قاشاپ تۇسىرىلگەن مىنا ءبىر سۋرەتتە وڭ جاعىنداعى قارسى شاپقان قاسقىرعا، سول جاعىنداعى اتتى اڭشى ساداعىن كەزەپ اتقالى تۇر. ىلە وڭىرىنەن تۇڭعىش رەت ۇشىراعان جانە ءبىر سوعىس سۋرەتىندە سول جاق ۇستىندە قولىنا ۇزىن نايزا العان اتتى ادام قارسىنداعى قولىندا قۇرالى جوق جاياۋ ادامعا قاراي نايزاسىن كەزەپ ۇمتىلىپ كەلەدى. ونىڭ استىڭعى جاعىندا ءبىر اتتى ادام قارسى الدىنا قاراي ۇشىرتىپ بارادى. ونىڭ استىنداعى جانە ءبىر اتتى ادامدى وڭ جاق قارسىنداعى جاياۋ ادام اتتان اتىپ قۇلاتىپ، ەندى ۇرىككەن اتىنا ساداعىن كەزەپ تۇر. وسىنىڭ وڭ جاق ۇستىندە جانە ءبىر ادام ساداعىن كەزەپ الدىنا ۇشىرتىپ بارادى. مۇنداي سوعىس سۋرەتىنىڭ كولەمدىسى مۇنان ىلگەرى قۇتىبي اۋدانى تورعايتى قالاشىعى كوكقورا قىستاۋلىعى مەن قۇمىل قالاسى تاسبۇلاق اۋىلىنىڭ بۇكىرساي دەگەن جەرىنەن كەزىككەن ەدى. زەكتى قالاشىعىنىڭ كوكيىن قىستاعى لابا قاراساي دەگەن جەرىنەن دە جوعارىداعى سۋرەت مازمۇنىنا ۇقسامايتىنداردان تۇيەنىڭ، كۇنلۇن تاۋىندا بولاتىن كوك ەشكىنىڭ، بۇزاۋىن ەمىزىپ تۇرعان مارالدىڭ جانە قولىنا بۇركىتىن قوندىرىپ الىپ شاۋىپ بارا جاتقان ساياتشىنىڭ تاسقا وتە ەرتەدە ويىپ تۇسىرگەن بەينەلەرى ۇشىرادى.
باسقا اۋداندارداعى جارتاس سۋرەتتەرىنىڭ كوپ ساندىسى بۇرىننان قولدا بار بولعاندىقتان اۋداننان الىستاپ ارالاپ كەتكەمىز جوق. تەكەس اۋدانىنا بارعاننان كەيىن اۆتونوميالى رايونىمىز بويىنشا قورعالاتىن، ىلەدەگى بىردەن ءبىر ۇڭگىر بوياۋلى سۋرەتى − تەكەس اۋدانى شيلوزەك اۋىلى اقتاس شارۋاشىلىق قىستاعى اقتاس ۇڭگىرى بوياۋلى سۋرەتىنە اۋداندىق مۇراجايدىڭ جاۋاپتىسى باقبەرگەن قىزىرقان ۇلى تاۋ جولى اۆتوكولىگىمەن باستاپ باردى. مۇندا اۋزىنان تورىنە دەيىن 6 مەتر كەلەتىن اقتاس ۇڭگىرىنىڭ ەڭ تورىندەگى مايدا تاس قابىرعاسىنا 2 تاۋتەكەنىڭ بەينەسى ءبىرىنىڭ ۇستىڭگى جاعىنا ءبىرى قاتار بوياپ تۇسىرىلگەن. مۇنان تىس، مۇراجايدىڭ جاۋاپتىسى باقبەرگەن 2011 - جىلى شىلدەدە قاراتوعاي اۋىلىنىڭ بوزادىر قىستاعى دۇمبەسايدىڭ اۋزى كوكسۋ وزەنىنىڭ بويىنداعى جول جيەگىنەن تاۋىپ العان ۇزىندىعى 0.35 مەتر، كەڭدىگى 0.22 مەتر كەلەتىن قاراتاس بەتىنە ەرتەدە ويىلعان مىنا جازۋلاردىڭ ماعىناسىن قازىرگە دەيىن ەشكىم شەشىپ ايتا الماپتى. تەكەس اۋدانى شولاقتەرەك اۋىلى كوكسۋ تاڭبالى تاسىنداعى مىنا ۇلكەن قويتاستا ورتاسىن الا ءمۇيىزىن ەرەكشە اسىرەلەپ كورسەتكەن تاۋتەكەنىڭ، ونىڭ سول جاق استىندا اتتى ادامنىڭ جانە مالداردىڭ، ال سول جاق ۇستىندە ءبىر ءۇشبۇرىش جانە دوڭگەلەك تاڭبانىڭ بەينەسى تاس بەتىنە قىرىپ تۇسىرىلگەن.
موڭعۇلكۇرە اعاياز جارتاس سۋرەتى اعاياز وزەنىنىڭ باسقى اڭعارىنداعى وڭتۇستىك جارقاباققا، وزەن اڭعارىنان 60 مەتر بيىكتەگى ۇزىندىعى 3.50 مەتر، بيىكتىگى 2.40 مەتر كەلەتىن جارتاستىڭ مايدا بەتىنە وتە شەبەرلىكپەن ويىپ تۇسىرىلگەن. سۋرەتتە قامتىلعان مازمۇندار ءبىرشاما مول، ءتۇسىرىلۋ سلوبى دا باسقا جەردە ۇشىراعان سۋرەتتەرگە مۇلدە ۇقسامايدى. سۋرەتتە ادامنىڭ باس بەينەسى دوڭگەلەنتىلىپ، ەكى قۇلاعى، كوزى ەرەكشە اسىرەلەنىپ كورسەتىلگەن. تاڭىرىنە تابىنىپ وتىرعان وسى باقسى سول قولىنا توستاعانىن، وڭ قولىنا ادىراسپانىن (ارشاسىن) ۇستاپ، استىنا سالىنعان توسەنىشتىڭ ۇستىندە 2 اياعىنىڭ باقايشىقتارىن جوعارى قاراتىپ مالداسىن قۇرىپ وتىر. سۋرەتتە 2 قولىنىڭ ساۋساقتارى مەن 2 اياعىنىڭ باقايشىقتارى وتە ايقىن بەينەلەنگەن. سۋرەتتىڭ وڭ - سول جاعىنا تيبەت جازۋى جانە تاڭبالار، سول جاق استىن الا ءبىر بۋدا وسىمدىك، 3 تاۋەشكى، ونان وڭعا قاراي تاسباقانىڭ بەينەسى تۇسىرىلگەن.
ال سىنتاسقا كەلسەك، ىلە ءوڭىرى بويىنشا سىنتاس ەڭ كوپ تابىلعان ورىن تەكەس اۋدانى. ىلگەرىدەگى تەكسەرۋگە نەگىزدەلگەندە، تەكەستەن بايقالعان سىنتاس 14 دانا بولاتىن. بيىلعى ماۋسىم ايىندا تەكەسكە بارعانىمىزدا ءدال قازىرگە دەيىن سىنتاستان 72 داناسى، بۇعى تاستان 6 داناسى، كورلىكتەن شىققان قۋىرشاق تاستان ءبىر داناسى، اۋدان بويىنشا جالپى 79 دانا تاس ءمۇسىن تابىلعان. مۇنىڭ 66 داناسى اۋەلگى تۇرعان ورنىنان مۇراجايعا كوشىرىپ اكەلىنگەن. ءوز كەزىندە التاي اۋدانىنا قاراستى جەرلەردەن 57 دانا سىنتاس تابىلىپ، شينجياڭ بويىنشا سىنتاس ەڭ كوپ تابىلعان اۋدان ەسەپتەلگەن ەدى. سوندىقتان سىنتاستاردى تۇرعان ورنىنا، اينالاسىنداعى كورلىكتەرگە، كورلىكتىڭ قايسى جاعىنا ورناتىلعاندىعىنا، بەتىنىڭ قالاي قاراپ تۇرعاندىعىنا، ماڭايىنداعى تاس قورشاۋلارعا، جاسالۋ ەرەكشەلىگىنە قاراي تۇرگە ايىرۋ التايدان باستالعان بولاتىن. قازىر تەكەس اۋدانى كولەمىندەگى جەرلەردەن تابىلعان سىنتاستىڭ 79داناعا جەتۋى زەرتتەرمەندەر جونىنەن وتە قۋانارلىق ءىس بولسا دا، وكىنەرلىگى، وسى سىنتاستاردىڭ 66 داناسىن اۋداندىق مۇراجايعا كوشىرگەندە اۋەلگى تۇرعان ورنىنىڭ ناق قايسى جەردە، قانشا ەندىك، قانشا بويلىقتا ەكەندىگى، سىنتاس ورناتىلعان ورىننىڭ ماڭايىندا نە بارلىعى، بەتىنىڭ قالاي قاراتىلعاندىعى، ت. ب جونىندە اۋەلگى تۇرعان ورنىنا بەلگى قويىلماعان. سوندىقتان مۇنى قاتىستى زەرتتەرمەندەردىڭ كوزقاراسى بويىنشا %90تىك قۇنىن جويدى دەپ ايتۋعا بولادى.
وسى مۇراجايعا اكەلىنگەن سىنتاستار شاۋىپ جاسالۋ شەبەرلىگى جانە سلوبى جاقتان بىرىنەن - ءبىرى اسىپ تۇسەدى. مىسالى، قارادالا اۋىلى كىشى قۇشتايدان اكەلىنگەن مىنا سىنتاستا قاسى، كوزى، مۇرنى، مۇرتى، اۋزى ەرەكشە ايقىن بەينەلەنگەن. ال جوعارىداعىلارمەن سالىستىرعاندا، كەرىسىنشە موڭعۇلكۇرە اۋدانى كىشى قوناقاي سىنتاسى دارقان دالامىز بەن سايىن ساحارامىزعا اتا - بابامىز قوزعالماي تۇر دەپ قويىپ كەتكەن تاريحتىڭ كۇزەتشىسىندەي قارۋ - جاراعىن اسىنىپ، الىستان كەلە جاتقاندارعا موينىن سوزا قاراپ، جاپان جازىقتا قاسقايىپ ءالى تۇر. ورنىنان كوشىرمەسە دە ەشكىم جەپ كەتكەنى جوق. بۇل سىنتاس جىل ساناۋىمىزدىڭ 6 − 8 - عاسىرىنا تۋرا كەلەدى. جەر بەتىنەن بيىكتىگى 2.30 مەتر، يىعىنىڭ كەڭدىگى 0.50 مەتر. بەتى شىعىسقا قاراتىلعان. باس كيىمى، كوزى، قۇلاعى، موينى وتە ايقىن بەينەلەنگەن. اۋزى جانە كەۋدە بولىگى كەيىن كەلە بۇلىنگەن. مۇنان تىس، بەلىنە بۋىنعان بەلبەۋىنە، قولىنا ۇستاعان قىلىشىنا دەيىن تاسقا ايقىن قاشاپ تۇسىرىلگەن. وسى سىنتاستىڭ ارتقى بويىنا ويىپ جازىلعان ەرتەدەگى جازۋلاردىڭ كوپ بولىگى وشكىندەپ توزىپ جوعالىپ، از بولىگى عانا قالعان.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
