بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    

حالىق تورابى>>مادەنيەت

جۇڭگو كينوسىنىڭ دارا تۇلعاسى

قايسار قابدوللا

2017.12.12 14:35     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى


  1898-جىلى 12-ايدىڭ 28- كۇنى اعايىندى لۋمەرلەر، وزدەرىنىڭ تۇسىرگەن فيلمى «ۆاگزالعا كەلگەن پويەز» اتتى فيلمىن فرانسياداعى ءبىر شاعىن كوفەحانادا قويعاندا، ەكرانعا قاراپ وتىرعان كورەرمەندەر وزدەرىنە قاراي كەلە جاتقان پويەزدى كورگەندە، ۇرەيلەنگەنىنەن ورىندارىنان اتىپ تۇرىپ، قاشا جونەلگەن ەدى. سول كۇننەن باستاپ ادامزات وركەنيەتىندە كينو ـ فيلم اتتى جاڭا ءبىر مادەنيەت دۇنيەگە كەلدى.

  كينو ونەرى العاشقى دامۋ بارىسىندا دۇنيە جۇزىندە ءۇش ءتۇرلى ۇلكەن ۇعىم ورناتتى. ەۋروپاداعى ونەر يەلەرى: «بۇل ونەر ادەبيەت، درامما، اسەمونەر، مۋزيكا، ءبي، قۇرىلىس قاتارلى ونەردى بويىنا جيناقتاعان جەتىنشى ونەر ءتۇرى» دەپ ۇعىندى. امەريكاداعى گالليۆودتاعى اقشالىلار كينونى «وندىرىسكە تۇسكەن تاۆار» دەپ ۇعىندى. ال سوۆەت وداعىنداعى توپتار كينونى ساياسي مىنبەگە كوتەرىپ، «ادامداردى توڭكەرىسكە ۇندەيتىن قۇرال» دەپ ۇعىندى.

  ءبىر عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى كينو سان الۋان ءتۇرلى وزگەرىستەرمەن دامىپ، ءار داۋىردەگى جاڭا تەحنيكالارمەن قارۋلانا جەتىلىپ، بۇگىنگى تاڭدا ءبىر مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىنا اسەر ەتە الاتىن، ونەركاسىپتىك ءتۇس العان ونەر تۇرىنە اينالدى. قازىر دۇنيە جۇزىندە كينو الەمدىك ۇلكەن تاۆار رەتىندە ەسەپتەلىنەدى ءارى كوركەمدىك ءتۇس العان ونەر ءتۇرى رەتىندە دە ەسەپتەلىنەدى.

  تومەندە سوزگە تيەك بولاتىن ەلىمىز كوركەم كينوفيلمىنىڭ دارا تۇلعاسى رەجيسسەر جيا جاڭكى تۋرالى ايتا كەتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.

  جيا جاڭكى سۋرەت سىزۋعا شەبەر، ادەبيەتكە جاقىن جۇرەتىن. 90 ـ جىلداردىڭ باس شەنىندە «سارى توپىراق» اتتى رەاليزم ستيلىندە تۇسىرىلگەن كوركەم كينوفيلمدى كورىپ، فيلمگە قاتتى اۋەستەنەدى. 91 ـ جىلدان باستاپ، 93 ـ جىلعا دەيىن ءۇش جىل بويى بەيجيڭ كينو اكادەمياسىنىڭ سەنەريا جازۋ ماماندىعىنا ءۇمىت ۇزبەي ءۇش رەت ەمتيحان بەرىپ، اقىرى اكادەمياعا قابىلدانادى. وقۋ بارىسىندا كوپتەگەن ءوزى سياقتى كينوفيلمدى جانىنداي سۇيەتىن جاستارمەن سەلبەسىپ «فيلم تاجىربيە ورتالىعىن» قۇرادى. 95 ـ جىلى ءوزىنىڭ تۇڭعىش تۋىندىسى «شياۋ شاننىڭ ۇيگە قايتۋى» اتتى فيلمىن ءتۇسىرىپ، شياڭگاڭداعى كينو فەستيۆالىندا ماراپاتتالادى. وتە ۇلكەن تابىسقا جەتپەسە دە، بۇدان كەيىنگى ءوزىنىڭ كينو جولىنا ۇلكەن دەمەۋ بولادى دا اتاعىن الەمگە تانىتقان فيلم «شياۋ ۋ» بارلىققا كەلەدى. بۇل فيلم جيا جاڭكىنىڭ وزىندىك دارا ستيلى مەن سەزىمىن توعىستىرا وتىرىپ تۇسىرگەن فيلمى. فيلم دەرەۋ حالىقارادا ۇلكەن اڭىس قوزعايدى ءارى سەگىز ءتۇرلى ماراپاتقا يە بولىپ، جاس رەجيسسەردىڭ اتاعى الەمگە ءپاش بولادى. فرانسيانىڭ «فيلم قولدانباسى» اتتى جۋرنالدا بۇل فيلمدى «ءداستۇرلى جۇڭگو فيلمىنىڭ بۇعاۋىنان قۇتىلىپ، جۇڭگو فيلمىنىڭ قايتا گۇلدەنۋىنىڭ بەلگىسى» دەپ جوعارى باعالادى. گەرمانيانىڭ ايگىلى كينو سىنشىسى گللەيگىر «ازيا فيلمىنىڭ نايزاعاي جارقىلىنداي ءۇمىت ۇشىقىنى» دەپ باعالادى.

  بىرنەشە جىلدان كەيىن «ايالداما»، «دۇنيە»، «شىعىس»، «سانشيا بۇعازىنداعى پەندە» اتتى فيلمدەرى جارىققا شىقتى. سوڭعى فيلمى سول جىلعى ۆەنەتسيا حالىقارالىق كينو فەستيۆالىنىڭ «التىن ارىستان» سيلىعىن الىپ، جۇڭگو فيلمىنىڭ التىنشى ۇرپاق رەجيسسەر ورنىن بەكەمدەدى.

  سول كەزدەردە جۇڭگوداعى باسقا رەجيسسەرلەر «وسكار سيلىعىن» الامىز دەپ سابىلىپ، بەي رەاليزم جانرىن قۋىپ جۇرگەندە، جيا جاڭكى ەلىمىزدىڭ شىنايى بولمىسىنا ۇڭىلە وتىرىپ، شىنايى ومىردەگى ادامداردىڭ كەشىرمەسىن شىندىقپەن ايشىقتاي وتىرىپ كەسكىنگە ءتۇسىردى. ءتىپتى، «شياۋ ۋ» فيلمىنەن باستاپ، «سانشيا بۇعازىنداعى پەندە» فيلمىنە دەيىن ءوزىنىڭ ۇستانعان جولىنان ەشقاشان دا تايسالماي كەلگەن رەجيسسەردىڭ فيلمى شەتەلدىڭ ەلىمىزدى ىشكەرىلەي تۇسىنەتىن ايناسى بولدى. ەلىمىز رەاليزم فيلمىنىڭ قايتا جازىلۋى بولدى. سول داۋىردەگى سىنشىل رەاليزم فيلمدەرىنە قاراعاندا، بۇل رەجيسسەردىڭ فيلمى دارا سەزىم مەن تىنىش كۇيدە باياندالادى دا جالاڭ عانا احلاق ـ مۇرالدى سىنتەزىنە الىپ باعا بەرمەيدى. ادامزاتتىق تىنىس ـ تىرشىلىكتى تەك ورەسى بيىك كورەگەندىك، بيىك ەستەتيكالىق تالعام ارقىلى بەينەلەيدى. ول ءارى جالعاننان قيىستىرىپ، وتىرىكپەن كوپىرمەيدى دە ءاربىر تاريحي بۇرىلىس نەمەسە ءداۋىردىڭ بۇرىلىسىنداعى قاتىگەز شىندىقتان ادامداردىڭ شىنايى ءومىرىن جىپسەلەي سۋرەتتەيدى.

  ونىڭ فيلمدەرى ءوز الدىنا ءبىر توبە، وندا ءوزىنىڭ تۇسىنىگى مەن ءداۋىردىڭ وزگەرىسىن ايگىلەيتىن ەرەكشەلىك بار. ەگەردە ءبىز جيا جاڭكىنى تاريحي ورەگە كوتەرىپ بەلگى بەرەر بولساق، وندا ول جۇڭگو كينو مادەنيەتىنىڭ بيىك شىڭى بولماق. ونىڭ ەڭبەگىن تەك بىرنەشە فيلم تۇسىرگەن رەجيسسەر رەتىندە تانۋعا بولمايدى.

  جيا جاڭكى: «مەن كەسكىن ءتىلى مەن بار زەيىنىمدى قاراپايىم ادامدارعا اۋدارامىن، قوعام ۇشقان قۇستاي دامىپ كەتىپ بارا جاتقاندا، دۇرمەككە ىلەسەمىن دەپ، جول بويى سەن سوعىپ، جىعىپ كەتكەن ادامدى ەلەۋسىز قالدىرۋعا بولمايدى» دەپ، ءوزىنىڭ اتاپ وتكەنىندەي رەجيسسەردىڭ فيلمى جىلجىپ اعىپ جاتقان تەرەڭ تىنىستى وزەن سپەتتى. ونىڭ تەرەڭ يىرىمدەرىندە ءاربىر قوعامدىق بۇرىلىس كەزەڭدەرىندەگى قاراپايىم ادامداردىڭ تاعدىرى مەن وزگەرىسى باستى مازمۇن ەتىلەدى.

  قازىرگى ينتەرنەت اعىسىمەن زۋلاپ بارا جاتقان زاماندا حالىقتىڭ نازارى الدىڭعى لەكتەگى اتاعى جەرشالعان ادامدار، ءانشى، قالتالى بايلار. سولارعا قاراپ تامسانىپ، سولارعا قاراپ تابىنىپ ماڭىنداعى باقىتىن سەزبەيتىنى بار. مۇمكىن بۇل پەندەنىڭ ورتاق قاسيەتى شىعار. ال جيا جاڭكىنىڭ مۇراتى مۇلدەم باسقادا بولدى. ول قاراپايىم ادامدار ورتاسىنداعى ادام جۇرەگىنە جول تارتار شىنايىلىقتى ايشىقتاي وتىرىپ، ءوز فيلمدەرى ارقىلى جۇڭگونىڭ مادەنيەتىن اشا الدى، جۇڭگو حالقىنىڭ جان دۇنيەسىنە ادامداردىڭ تۇسىنىگىن تەرەڭدەتە الدى. جيا جاڭكى رەجيسسەر بۇل بارىسىندا تەك وزىمشىلدىكپەن عانا ۇرىنعان جوق، يران، تۇركيا سياقتى ەلدەردەگى رەاليزم فيلمدەرىنەن ونەگە الىپ، سول باعىتپەن كوركەم فيلم جانرىن بەينە ءبىر ولەڭدى اسەم تىلمەن ورنەكتەيتىن اقىنىنداي جىرلاي الدى. بىرىنشىدەن ءوز حالقىنىڭ جان دۇنيەسىن اشىپ، ونىڭ ىشىندەگى شىنايىلىقتى الەمگە تۇسىندىرسە، ەكىنشىدەن، ءوز حالقىنىڭ جان دۇنيەسىن تولقىتا ءبىلدى، ەكرانمەن الديلەي ءبىلدى.

  اۆتور ادرەسى: بەيجيڭ «الشى» فيلىم ستۋدياسى

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار