تارباعاتاي ايماقتىق 21 - كەزەكتى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت -ساياحات مەرەكەسى قوڭىروبا سازىندا سالتاناتتى ءوتتى

جۇماجان بەگزاتقان ۇلى، ايبىنبەك مۇسايىر ۇلى

2017.07.10 13:41   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　كەربەز ساحارا، كەنەۋلى مادەنيەت

　　دالا توسىندەگى كوركەم جايلاۋلار ــ كوشپەلىلەردىڭ مادەنيەت الاڭى، ونەر ساحناسى ىسپەتتى، نەشە مىڭ جىلدىق وركەنيەت تاريحىنا كۋا بولىپ كەلەدى. جاز جايلاۋ ــ جاننات مەكەن، حالىقتىق ونەردىڭ التىن بەسىگى. اتا-بابالارىمىز جاسىل جايلاۋدا جانى مارقايىپ، رۋحى سەرپىلىپ، كوڭىلى شالقىپ، تاريح تاعىلىمىن باعامداپ، ونەر بايقاۋلارىن وتكىزىپ، ونەگە-ۇلگى تاراتقان. وسىنداي قاسيەتتى جايلاۋدىڭ ءبىرى ــ قوڭىروبا. سان مىڭ جىلمەن ساباقتاسقان وبالار سان تاراۋ تاريحتان سىر شەرتەدى. كوك مۇحيتتىڭ قيقىمىنداي كوگىلدىر كول ساعىنىش سارىعىڭدى باسادى. مايلى-جايىر، بارلىقتىڭ وزەگىندەگى وسى سازدى القاپ ارىسىن ايتپاعاندا، ازاتتىقتان بەرى، كومپارتيانىڭ باسشىلىعىندا وسىندا جاساعان حالىقتىڭ وركەنيەتىنىڭ وركەن جايىپ، ءورىس الۋىندا التىن تۇعىر بولدى.

　　«ەجەلدەن تولى كۇي مەن ءان مەكەنى،

　　ءسوز جەتپەسە جۇرەككە ءان جەتەدى.

　　مايلى، جايىر، بارلىقتىڭ سىلەمىندە،

　　سارىنى ابىزداردىڭ بار كەشەگى.

　　ەركە جەل ايمالاعان سونى دالا،

　　پارتيا كەرۋەن باسى، جولى دانا.

　　ارمىسىڭ ىرىس قونعان مەيماندوس ەل،

　　بەسىگى بەرەكەنىڭ قوڭىروبا» دەپ جىرلاعانداي، تارباعاتاي ايماعىنىڭ مۇنان بۇرىنعى 4 كەزەك اقىندار ايتىسى ءوتىپ، قاسيەتتى قاراعايباستاۋدان ءنار العان 100 مىڭداي حالىق ءان، جىردان سۋسىنداپ، كيەلى ونەر شاڭىراعىنىڭ التىن ۋىعى بولىپ قادالدى.

　　بۇل رەتكى مەرەكەنىڭ تارباعاتايدىڭ مادەنيەتىن تاعى ءبىر قىرىنان ايگىلەگەن، جۇيەدەن قازاق حالقىنىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن ءداۋىر رۋحىمەن تىعىز قابىستىرىپ، وزىق مادەنيەتتىڭ العا باسۋ بەتالىسىنا تاباندى بولعان، اسا سالتاناتتى ونەر تويى ەكەنى حالىقتىڭ مەجەلەگەنىندەي بولدى. كەربەز دالانىڭ توسىندە كەنەۋلى مادەنيەت سالتانات قۇردى.

　　ماۋجىراعان ماۋسىم ايىندا تارباعاتاي ايماعىنىڭ 21-كەزەكتى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ كوركى كوز تارتقان قوڭىروبا سازىندا ءوتۋىنىڭ ءمانى اسا زور. پارتيا 19-قۇرىلتايىن قىزۋ قارسى الۋ بايلانىسىمەن وتكىزگەن بۇل مەرەكە ايماعىمىزداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ رۋحاني تۇرمىسىنداعى ماڭىزدى ءىس بولىپ تابىلادى. ونەر سۇيەر قاۋىم سايىن ساحارانىڭ توسىندەگى جىر دوداسىن، ونەر بايقاۋىن، مادەنيەت جارمەڭكەسىن اسىعا كۇتتى...

　　«تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق» دەگەندەي، ايتىس مەرەكەسىنىڭ دابىراسى اقپارات دانەكەرلەرى مەن جاڭا مەديالار ارقىلى قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە جەر ءجۇزىن شارلاپ كەتتى.

　　ايماعىمىزدىڭ قاۋىرت دايىندالىپ، زامانعا ساي جۇيەلى وتكىزۋىنىڭ ءوزى تاياۋ جىلداردان بەرى شارۋاشىلىعى مەن قوعامدىق ىستەرىنىڭ دامىعان، حالىق تۇرمىسى جاقسارعاندىعىنىڭ باستى بەلگىسى پارتيا ساياساتىنىڭ شۇلەن شۇعىلاسىنىڭ جەمىسى دەپ ايتۋعا ابدەن بولادى.

　　عاجايىپ ساحنا،توعىسپالى دراما

　　سوڭعى جىلدارى ەلىمىز قازاقتارىنىڭ ايتىس ونەرىندە ۇلكەن تۇلەۋ-ءوسۋ، تىڭ بەتبۇرىستار، جاڭالىقتار بارلىققا كەلىپ، مادەنيەتىمىزگە تىڭ ومىرشەڭدىك كۇش باعىشتادى. اقىندار ايتىسىنىڭ كولەمى كەڭەيىپ، مازمۇنى مولايىپ، مادەنيەتتىك جاقتاعى قامتىمى ارتىپ، جالپى حالىقتىق مەرەكە ءتۇسىن الدى. اقىندار ايتىسىن مادەنيەت مەرەكەسى رەتىندە قاراپ، بۇگە- شىگەسىنە دەيىن دەن قويىپ، ايتىس ونەرى ارقىلى حالقىمىزدىڭ رۋحاني بەت-بەينەسىن، تۇرمىس-تىرشىلىگىن، تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن ايگىلەۋ جاقسى ۇردىسكە اينالدى. ال، وسى جولعى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ كورنەكتى ەرەكشەلىگى، بۇرىن-سوڭدى ايتىس مەرەكەلەرىنە ۇقسامايتىن وزگەشە بوگەنايى -ساحناسىنىڭ اسا جاسامپازدىقپەن جوبالانۋى. اقىندار ايتىسىنىڭ اسىلگى ساحناسى ــ ۇلى تابيعات، اسقار تاۋ، بايتاق دالا، سايىن ساحارا، كوگىلدىر كول، جاسىل جايلاۋ، كيىز ءۇي، ساحارا تۇرمىسى،ءداستۇر، سالت- سانا.... وسىلاردىڭ ءبارى ءوزارا جاراستىق تاۋىپ، اقىندارعا تىڭ شابىت سيلاپ، ايتىستارى اۋىزدان اۋىزعا، اۋىلدان اۋىلعا تاراپ، عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ بۇگىنگە جەتكەن. وسىنداي ۇلى ساحنا تۇرعاندا قولدان ساحنا جاساۋدىڭ قاجەتى قانشا، تابيعاتتىڭ ۇلى قۇشاعىندا ەركىن وسكەن ساحارا مادەنيەتىنىڭ ۇلىلىعى دا وسى جەردە ەكەنىن اڭعارعانداي بولاسىڭ.

　　وسى جولعى ايتىس مەرەكەسىنىڭ ساحناسىن العاش كورگەندەردىڭ ساحنا ءالى جاسالىپ بىتپەپتى دەۋىندە تۇسىنۋگە بولادى. ايتىسقا ارنايى الەم- جالەم ساحنا جاساپ، اسپەتتەۋدىڭ ءوزى دە وسى ۇلى ونەرگە دەگەن ۇلكەن قۇرمەتتەن، جاعدايدىڭ قاجەتىنەن تۋىنداعان. دەسەدە اسقار تاۋ، ايدىندى كول، جاسىل جايلاۋ، مامىراجاي ساحارا تىرلىگىنەن قۇرالعان ۇلى ساحنا دايىن تۇرعاندا بىلگەن جانعا كەي شارۋانىڭ باسى ارتىق تا سياقتى سەزىلەدى ەكەن. بۇل ويىمىزدى وسى جولعى مەرەكە ساحناسى دالەلدەدى.

　　ال، اشىلۋ سالتى كولەمدى ءان-بيمەن باستالعان. ساحارا توسىندە دابىرالى توي ءوتىپ جاتقانىن بىلدىرەدى. بۇرىنعى ءارقانداي كەزەكتى اقىندار ايتىسى سياقتى قيمىلداردان تاعى ءبىر وزگەشەلىگى اشىلۋ مۇراسىمىن ءبىر ەر، ءبىر ايەل اقىن دومبىراعا ءان قوسىپ، ولەڭدەتىپ جۇرگىزدى. ەكەۋى ايتىس فورماسىندا ءوزارا جاۋاپتاسىپ، ءسوز ۇستاسىپ، اق نوسەردەي توكپەلەپ ايتىس ونەرىنىڭ رولىن تاعى ءبىر قىرىنان ايگىلەدى. ولەڭمەن الۋان اۋەنگە باسىپ تەرمەلەتكەندە تۇتاس الاڭداعى كورەرمەن ولاردىڭ ۇنىنە ەلىتىپ ەرەكشە جەلپىندى.

　　ايتىس ساحناسىنىڭ ءسانى ــ ءداستۇرلى ساحارا تىرلىگى. جىل قۇسىنداي تىزبەكتەلگەن سالقار كوش، التىباقان، بيەباۋ، ءتۇتىنى بۋداقتاعان كيىز ءۇي، قورالى قوي، ءۇيىرلى جىلقى، كيمەشەك شىلاۋىشتى اپا، اق ساقالدى اتا، سال-سەرى، ات جالىندا ويناعان ازامات، شۇيىنشىلەگەن بالا، اسەم ءان، كۇمبىرلى كۇي... وسىنىڭ ءبارى قوسىلىپ، ۇلكەن توعىسپالى درامالىق شىعارمانى قۇراعان. بۇل جولعى ايتىس مەرەكەسىنىڭ باستالۋ مۇراسىمى تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتتىڭ زامانعا ساي جاڭعىرۋىنىڭ، ءوسىپ-وركەندەگەندىگىنىڭ ءبىر ايعاعى بولدى. جاي عانا پاراتتان ءوتۋ، تانىستىرۋ عانا ەمەس، ءار ۇيىرمەنىڭ ساحناعا كىرۋىنىڭ ءوزى ءبىر پەردەلى تەاتر سياقتى، ءشۇيىنشى سۇراۋ، كوش، قىزقۋار، كوكپار، ات ءۇستى ونەرى، التى باقان ويىنى، ەرۋلىك اكەلۋ سياقتى سالت-داستۇرلەر مەن ءجۇن ساباۋ، كيىز باسۋ، بۇركىت باپتاۋ، ورىمشىلىك سياقتى ءوندىرىس-تۇرمىس ءتاسىلى اشىلۋ مۇراسىمىنىڭ اجارىن اشا تۇسكەن. اڭعارعان ادامعا ۇلت مادەنيەتى زامانعا ساي كورنەكتىلەنگەن، اسا كولەمدى ساحنالىق شىعارما بولىپ تابىلادى. ماسەلەن، ءاۋ باستا كيىز ۇيدىڭ ىرگەسىندە ءجۇن ساباۋ، كيىز باسۋ جالعاسا كەلە اشىلۋ مۇراسىمى بىتكەنشە سىرماقتا تىگىلىپ بولادى. وسى ارقىلى بەي زاتتىق مادەني مۇرالارىمىز ايگىلەنىپ، سالت-ءداستۇرىمىز جاڭعىردى. ون جىگىت تۇيەنى شوگەرىپ، كيىز ءۇيدى تىگۋى جانە ساحنانىڭ ارتىنداعى جايىلىپ جۇرگەن ءتورت تۇلىك مال، قۇستارى مامىرلاعان كول كورەرمەننىڭ كوڭىلىن تولقىتتى. اسىرەسە، جىگىتتەردىڭ ساحنادا ات ءۇستى ونەرىن كورسەتىپ، مەملەكەت تۋىن الىپ ءوتۋى، جالپى كورەرمەننىڭ «سۇيىكتى جۇڭحۋا» ءانىن توپتىق ورىنداۋى تاماشا اسەر قالدىردى.

　　ءاۋ باستا، ايتىس ونەرىنىڭ مەملەكەت دارەجەلى بىردەن-ءبىر مۇراگەرى، ايگىلى ايتىس اقىنى جامالقان قاراباتىر قىزى باستاعان اقىن-ونەرپازداردىڭ كوشى ساحنانىڭ الدىنان وتكەندە ساحاراداعى ءداستۇرلى كوش مادەنيەتىمىز كوز الدىمىزعا كەلدى.

　　« بولعان سوڭ كورگەندى قىز شەشە كورگەن،

　　مەرەيى العىسپەنەن وسە بەرگەن.

　　جامالقان اقىنداردىڭ جەز تاڭدايى،

　　قولىنان جىر پەرىسى جەتەلەگەن.

　　جىرىنا بيىك مۇرات الادى ەلدەن،

　　ارمان قۋعان جەل تابان قاراگەرمەن.

　　ىرىسجان مەن سارانىڭ ءىزىن باسىپ،

　　قارا ءۇزىپ مىڭنان وزىپ دارا كەلگەن.

　　سايراسا تالىقپايدى نەشە كۇنگە،

　　بوز جۇيرىك ولەڭدى الىپ جەتەگىنە.

　　قايتقان جوق قايراتىنان قادىرلى اقىن

　　سەكسەننىڭ ىلىنسە دە ەتەگىنە» دەپ جامالقان قاراباتىر قىزىن ولەڭمەن تانىستىرادى. جىگىتتەر سيلى قوناقتاردىڭ الدىنان شىعىپ، اتتان ءتۇسىرىپ، قوناقتار قازاق جوسىنى بويىنشا ءتوس سوعىستىرىپ امانداسىپ، اقساقالدى اتالار مەن اق سامايلى اجەلەر قارسى الدى، ساحناداعىلار قازاق جوسىنى بويىنشا كەلگەن سيلى قوناقتاردى اتتان ءتۇسىرىپ، سالەمدەسىپ، سۋسىن بەردى، اقىنداردىڭ سالقار كوشى اۋىلىمىزعا تۇسەل ءتۇستى دەپ ايرىقشا قۋانعان تولى اۋدانىنىڭ اجەلەر انسامبىلىندەگى اق سامايلى اجەلەر قازاق جوسىنى بويىنشا قوناق كادە رەتىندە « اۋىلدىڭ التى اۋىزىن» ايتىپ قارسى الدى. رەت بويىنشا 5 اۋدان، 2 قالادان كەلگەن اقىن، ونەرپازدار مەن تارباعاتايداعى ءار ۇلت ۋاكىلدەرى دە ءوز سالتاناتىمەن ساحنادان ءوتتى.

　　وسى رەتكى ايتىس مەرەكەسى تىڭ جاڭالىقتارعا تولى، ساحارا، ساحنا، ءداستۇرلى تىرلىك، وسى زامانعى تەحنيكا ءوزارا توعىسقان. وسىنداي ورەلى وي، جاڭاشىل يدەيانىڭ جەتەگىندە باستالعان اشىلۋ مۇراسىمىنا كورەرمەن قاۋىم العاشىندا تاڭدانعانداي بولعانىمەن كورە كەلە قاتتى قىزىقتى، اسەرلەرىن باسا المادى. ۇلكەن ءبىر ونەر مەكتەبىنەن ساباق العانداي ساحارا مادەنيەتىنىڭ كورمەسىن كورگەندەي بولدىق دەستى.

　　وسى رەتكى ايتىس مەرەكەسىنە تارباعاتاي ايماقتىق پارتكوم مەن اكىمشىلىك مەكەمەسى باسا ءمان بەردى. مۇقيات ۋالي باس نىسانانى ارقاۋ ەتىپ، وسى كەزەكتى ايتىس مەرەكەسىن ايماعىمىزداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ رۋحاني ومىرىندەگى ماڭىزدى ءىس رەتىندە قاراپ، ارنايى جوبا- ورنالاستىرۋلار جاسادى. قوڭىروبا سازىنا ارنايى نەشە رەت بارىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ساحنانىڭ ورنى مەن باعىتىن بەلگىلەدى. ايتىس مەرەكەسىن جاڭاشا بەينەدە وتكىزۋ، اسىرەسە اشىلۋ مۇراسىمىن ويداعىداي وتكىزۋ تۋرالى نۇسقاۋ كورسەتىپ، ايتىس مەرەكەسىنىڭ دايىندىق جۇمىسىنان باستاپ، سوڭىنا دەيىن قاداعالاپ وتىردى.

　　ايتىس مەرەكەسىنىڭ اشىلۋ مۇراسىمىنان كەيىن، باستالۋ جيىنىن ايماقتىق پارتكومنىڭ مۇشەسى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ۋاليى گو حۇڭچۋان باسقارىپ اشتى. مەملەكەت گيمىنى ورىندالىپ، مەملەكەت تۋى شىعارىلعان سوڭ، ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ۋاليى مۇقيات جارمۇحامبەت ۇلى قۇتتىقتاۋ ءسوزىن سويلەدى، تولى اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى تولقىن تولەگەن ۇلى قارسى الۋ ءسوزىن سويلەدى. مۇقيات ءۋالي تارباعاتاي ايماقتىق 21-كەزەكتى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت -ساياحات مەرەكەسىنىڭ باستالعاندىعىن جاريالادى. ساقا باسشى بايقوجا مەركىتباي ۇلى كوك قاسقا تايعا، شەرموللا سىمايىل ۇلى اقسارباس قويعا باتا جاساعان سوڭ، ايماقتىق ءان-ءبي ۇيىرمەسى دايىنداعان كونسەرتكە ۇلاستى.

　　باستالۋ سالتىنا ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ءۋاليى مۇقيات جارمۇحامبەت ۇلى، ايماقتىق پارتكومنىڭ مۇشەسى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ءۋاليى گو حۇڭچۋان، ايماقتىق حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى سەرىك ورازبەك ۇلى، ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ءۋاليى الي، ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ءۋاليى، ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ پارتكوم شۋجيى، مەكەمە باستىعى يان فىڭ، ايماقتىق ساياسي كەڭەس قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى كارىم دۇيسەنباي ۇلى جانە ءارقايسى اۋدان، قالادان كەلگەن جاۋاپتى باسشىلار، اقىن، ونەرپاز، سپورتشى، ەگىنشى-مالشىلار قاتىناستى.

　　مۇقيات ءۋالي: « وسى جولعى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ باستى تاقىرىبى ــ ‹كورىكتى اتا مەكەن قۇرىپ، باي-باقىتتى تارباعاتايدى جىرلاپ، جوڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ›. ال، ماقساتى ــ ءار ۇلت حالقىنىڭ تاڭداۋلى مادەنيەت تۋىندىسىن ايگىلەپ، اقاۋسىز وزىق مادەنيەتتى كورنەكتىلەندىرۋ، وتە-موتە، پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىن، حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەرياسىن، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى تيپتىك ۇلگىلەردى ۇگىتتەۋ، ۇشقارىلىققا قارسى تۇرۋ تاربيەسىن كەڭ ورىستەتىپ، ساقتىقتى كۇشەيتىپ، ‹ءۇش ءتۇرلى كۇشكە› قارسى باتىل شايقاس جاساپ، ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكپەن قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ بولىپ تابىلادى.

　　ءداۋىر جاڭالانادى، قوعام داميدى، مادەنيەت تە زامانعا ساي كوركەيىپ-گۇلدەنەدى. سول ءۇشىن ءبىز وسى زامانعى مادەنيەتتى جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، اقىندار ايتىسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋىمىز كەرەك. ءار دارەجەلى پارتيا-ۇكىمەت، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، اقىندار ايتىسىنا شىنايى كوڭىل ءبولىپ، ايتىس ونەرىنىڭ مادەنيەت، ۇگىت-يدەيا قىزمەتىندەگى ماڭىزدى ورنى مەن رولىن جەتە تانىپ، دۇرىس يدەيالىق باعىتتى مەڭگەرىپ، مادەنيەت قۇرىلىسى بارىسىندا تياناقتاندىرۋلارى كەرەك. ءارقايسى اۋدان، قالا مادەنيەت-كوركەمونەرشىلەردىڭ قوسىن قۇرىلىسىن پارمەندى كۇشەيتىپ، اسىرەسە، جاس بۋىن اقىن- ونەرپازداردى تاربيەلەۋ- باۋلۋ ىسىنە باسا ءمان بەرىپ، ساياسي دا بەرىك، كاسىپكە مايتالمان مادەنيەت-كوركەمونەرشىلەر قوسىنىن كۇش سالا قۇرىپ شىعۋلارى كەرەك. ال، اقىن-ونەرپازدار مەن كوركەمونەر قىزمەتكەرلەرى وزدەرى ارقالاعان جاۋاپكەرشىلىكتەرىن جەتە تانىپ، ‹حالىق ءۇشىن، سوتسياليزم ءۇشىن ىستەۋ› باعىتىنا تاباندى بولىپ، ونەر جولىندا قاجىماي-تالماي ىزدەنىپ، وي-يدەياسىن شىڭداپ، پارتيامىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 96 جىلدىعىن اسەم ءان-جىرىمەن قىزۋ قارسى الىپ، كورىكتى دە جاراسىمدى تارباعاتاي قۇرۋ ىسىنە زور ۇلەس قوسۋىمىز كەرەك» دەپ ايتىس مەرەكەسىن وتكىزۋدىڭ ءمان-ماڭىزى، رولىن جەتكىزە ايتۋمەن بىرگە، قاتىستى ورىندار مەن اقىن-ونەرپازدارعا قاراتا ناقتى تالاپتاردى العا قويدى.

　　الامان ايتىس، تولاعاي تابىس

　　وسى جولعى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ مازمۇنى باي، قامتيتىن كولەمى كەڭ، جارىس ءتۇرى مول، قاتىناسقان ادام سانى كوپ ونەر بايقاۋى بولدى. جارىسقا 12 ءتۇر بويىنشا 200 دەن اسا ۇمىتكەر قاتىناستى. ماسەلەن، اقىندار ايتىسى، تەرمەشىلەر، دومبىراشىلار، سىبىزعى تارتۋشىلار جارىسى، قوبىز تارتۋ جارىسى، كيىز ۇيلەردى باعالاۋ جارىسى؛ دەنە تاربيە قيمىلدارىنان قازاقشا كۇرەس جانە كۇش سىناسۋ، دويبى، حالىقارالىق شاحمات جارىسى، ات بايگەسى بولدى. ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارى،كيىم-كەشەك، ازىق-تۇلىك كورمەسى، كيىز ءۇي مادەنيەتى كورگىزبەسى، عىلمي تاپقىرلىق كورگىزبەسى اشىلدى. مۇنان تىس، زاڭ-ساياسات جانە عىلىم-تەحنيكا بىلىمدەرىنە قاتىستى ۇگىت ماتەريالدارى ناق مايداندا تاراتىلىپ، ەگىنشى-مالشىلاردىڭ كەزەكتەگى جاعداي جانە زاڭ، عىلىم-تەحنيكا تۋرالى تۇسىنىگىن ارتتىرۋىنا سەبىن تيگىزدى. وسى جولعى اقىندار ايتىسىنا 60 نەشە اقپارات دانەكەرلەرى مەن جاڭا مەديالاردىڭ تىلشىلەرى قاتىناسىپ، قيمىلدى ءار قىرىنان جاقسى ۇگىتتەدى. ايتىس مەرەكەسىنىڭ اشىلۋ مۇراسىمىنداعى كونسەرت نومىرلەرى دە ايماعىمىزدىڭ بەرەكەسى جاراسقان،مادەنيەتى دامىعان، كوپ ۇلتتى ايماق ەكەندىگىن تاعى ءبىر قىرىنان ايگىلەدى. تۇتاس قيمىل بارىسىندا حاۋىپسىزدىك جاعىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىلىپ، ءار ۇلت حالقى مەرەكەنى الاڭسىز تويلادى.

　　وسى جولعى ايتىستىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى بۇرىنعى كەزەكتەگى ايتىستارمەن سالىستىرعاندا قاتىناسقان اقىنداردىڭ سانى از، بەس اۋدان، ەكى قالادان قارا جارىستا قارا ءۇزىپ شىققان 26 اقىن سايىسقا ءتۇستى. قاتىناسقان اقىندارعا بەرىلگەن ۋاقىت ۇزاعىراق بولىپ، ونەرىن ايگىلەۋىنە تولىق مۇمكىندىك جاراتىلدى. مۇنان تىس، بۇرىن ونەر كورسەتۋ تۇرىنە ەنەتىن دويبى مەن حالىقارالىق شاحمات ويىنى وسى رەت رەسمي جارىس تۇرىنە ەنگىزىلىپ، زەيىن-زەردەنى سىناۋدىڭ جاڭا ءتۇرى رەتىندە مەرەكەگە ءسان قوستى. وسى رەتكى ايتىستان اقىن-ونەرپازدار قوسىنىنىڭ بارعان سايىن تولىسا تۇسكەنىن اڭعاردىق.

　　بۇل جولعى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ اياقتاۋ مۇراسىمىن ايماقتىق ساياسي كەڭەس قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى كارىم دۇيسەنباي ۇلى باسقاردى. ايماقتىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى اسەيىن سادىبەك ۇلى وسى رەتكى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىن ۇيىمداستىرۋ كوميسسياسى اتىنان ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ جارىسقا قاتىناسقان اقىن-ونەرپازداردى، دەنە تاربيەشىلەردى سيلاۋ-ماداقتاۋ قارارىن ءارى كەلەر كەزەكتى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىن ءدوربىلجىن اۋدانىندا وتكىزۋ تۋرالى ۇقتىرۋىن وقىدى. ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ءۋاليى ءالي وسى رەتكى مەرەكەنىڭ اياقتاۋ ءسوزىن سويلەدى. ءالي ءۋالي سوزىندە: وسى جولعى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ جاڭالىعى مول، ەرەكشەلىگى ايقىن، تابىسى كورنەكتى بولدى. ايتىس نەگىزگى ساحناسىنىڭ ورنى دا جاقسى تاڭدالعان، كورىنىسى كوركەم، اقباس شىڭ، كوگىلدىر كول، جاسىل جايلاۋ، ورىستەگى ءار تۇلىك مال، اق شاعالاداي كيىز ۇيلەر قوسىلا كەلە، تابيعاتپەن ءبىر تۇلعالانىپ، قازاق حالقىنىڭ كوشپەلى تۇرمىس تىرشىلىگىن تولىق ايگىلەسە، كيىز ۇيلەردىڭ ءوزى دە الىپ دومبىرا فورماسىندا تىگىلىپ، تولى اۋدانىنىڭ «جوڭگوداعى دومبىرا مەكەنى» دەگەن داڭقتى اتاعىن تانىتا ءتۇستى،-دەدى.

　　بۇل جولعى اقىندار ايتىسىندا ساۋان اۋدانىنىڭ اقىنى ناعىمان شۇقان ۇلى 1-دارەجەلى، تولى اۋدانىنىڭ اقىنى انارگۇل بادەلقان قىزى، شاعانتوعاي اۋدانىنىڭ اقىنى ماقسات نيعىمەت ۇلى 2-دارەجەلى، تولى اۋدانىنىڭ اقىنى تورەبەك داۋكەي ۇلى، عازيزا توقاي قىزى، ءدوربىلجىن اۋدانىنىڭ اقىنى تىلەۋقان ءشارىپقان ۇلى، ساۋان اۋدانىنىڭ اقىنى رايقان بازەن قىزى، باقىتقان قوجا قىزى 3-دارەجەلى؛ تەرمە جارىسىندا تولى اۋدانىنان ەرىك قاكەن ۇلى 1-دارەجەلى، تىلەۋباي ءاناپيا ۇلى 2-دارەجەلى، شاعانتوعاي اۋدانىنان اسەت مۇقامەتقازى ۇلى 3-دارەجەلى؛ دومبىراشىلار جارىسىندا ءدوربىلجىن اۋدانىنان جالىن تىلەۋقان ۇلى 1-دارەجەلى، تولى اۋدانىنان گۇلناز كادىرجان قىزى 2-دارەجەلى، تالعار قالىمجان ۇلى 3-دارەجەلى؛ قوبىزشىلار جارىسىندا تولى اۋدانىنان وركەن دۇيسەن ۇلى 1-دارەجەلى، ءرايدا قيزات قىزى 2-دارەجەلى، شيحۋ قالاسىنان ەرلىك بەردىحان ۇلى 3-دارەجەلى؛سىبىزعى جارىسىندا شاۋەشەك قالاسىنان ەركىنجان ماقسۇتقان ۇلى 1-دارەجەلى، شيحۋ قالاسىنان بەيسەنعازى قۇسايىن ۇلى 2-دارەجەلى، قوبىق اۋدانىنان باتىلجان سالىمجان ۇلى 3-دارەجەلى بولىپ سيلانسا؛ بالۋان جارىسىندا 62 كيلوگرامدىق سالماقتا وركەن دوناي ۇلى(تولى اۋدانى) 1-دارەجەلى، دارقان ماقسات ۇلى (ءناسىلدى سير فەرماسى) 2-دارەجەلى، شاتتىق مۇرات ۇلى(تولى) 3-دارەجەلى؛ 85كيلوگرامدىق سالماقتا قاستەر قاجىمۇرات ۇلى(قوبىق) 1-دارەجەلى، نازىرقان كەنجەقان ۇلى(دوربىلجىن) 2-دارەجەلى، ايبول ەلنار ۇلى(ايماقتىق ناسىلدى سير فەرماسى) 3-دارەجەلى؛ 90كيلوگرامدىق سالماقتا بەردىقوجا تولقىن ۇلى(قوبىق) 1-دارەجەلى، ەركىن سەرىك ۇلى(دوربلجىن) 2 -دارەجەلى، ەلعازى جاقىپنابي (تولى) 3-دارەجەلى؛ بۇقاشا تارتىس 62 كيلوگرامدىق سالماقتا بەردىقان جۇماقان ۇلى (ساۋان) 1-دارەجەلى، وڭعار گىميىڭ ۇلى (تولى) 2-دارەجەلى، سىنباتباي بەيسەنباي ۇلى (شاۋەشەك) 3-دارەجەلى؛ 76 كيلوگرامدىق سالماقتا قاستەر قاجىمۇرات ۇلى(قوبىق اۋدانى) 1-دارەجەلى، قۋانىش ازەز (ءدوربىلجىن اۋدانى) 2-دارەجەلى، ەرمەك مۇرات ۇلى (ناسىلدى سير فەرما) 3-دارەجەلى؛ 90 كيلوگرامدىق سالماقتا جەڭسىقان بەيىسقان ۇلى (شاۋەشەك قالاسى) 1-دارەجەلى، دۇيسەنباي نۇراعازى ۇلى (شاعانتوعاي اۋدانى) 2-دارەجەلى، جاقسىبەك قاۋكەن ۇلى (ناسىلدى قوي فەرماسى) 3-دارەجەلى؛ دويبى جارىسىندا داۋىت وسپانباي ۇلى (شاۋەشەك قالاسى) 1-دارەجەلى، جارقىن دولان ۇلى (تولى اۋدانى) 2-دارەجەلى، سايلامقان (ايماق) 3-دارەجەلى؛ شاحىماتشىلار جارىسىندا مەيرام دولان ۇلى (تولى اۋدانى) 1-دارەجەلى، كۇرەسقان اۋعاتاي ۇلى (قوبىق اۋدانى) 2-دارەجەلى، سارىن ۇلانباتى (قوبىق اۋدانى) 3-دارەجەلى؛ 9 كيلومەترلىك قۇنان جارىسىتا شالقاردىڭ قۇنانى (تولى) 1-دارەجەلى، ەكپىننىڭ قۇنانى (شاۋەشەك) 2-دارەجەلى، جاناتتىڭ قۇنانى ( تولى) 3-دارەجەلى؛ 25 كيلومەترلىك ات بايگەدە مىرزاعازىنىڭ اتى (شاۋەشەك) 1-دارەجەلى، قارۋدىڭ اتى (تولى) 2-دارەجەلى، قاناعاتتىڭ اتى (تولى) 3-دارەجەلى سيلىقتى ەنشىلەدى.

　　ەكى جارىم كۇندىك الامان ايتىستا وتكىر ءتىل، ورامدى ويىمەن ارىپتەسىنەن باسىم ءتۇسىپ، باس بايگەنى جەڭىپ العان ساۋان اۋدانىنىڭ اقىنى ناعىمان شۇقان ۇلىن سوزگە تارتىپ، وي ورتاقتاستىردىق: «وسى رەتكى ايتىس بارىسىندا سەزىنگەنىم، بۇل باسقا ايتىستان وزگەشەلىگى باستالۋ سالتىندا كوپ جاڭالىقتار ەنگىزىلگەن، حالىق مۇنى جاقسى قابىلدادى، جاقسى تاماشالادى، كورىپ كوز ايدىن بولدى. ايتىستىڭ ۇيىمداستىرىلۋى جاقسى بولدى.

　　بۇل جولعى شەشۋشى جارىستا قىزىق بولعاندا جۇبايىممەن ايتىستىم، بۇل ادامعا قيىن تيەدى ەكەن، بۇرىن-سوڭدى مۇنداي ايتىستى تىڭداپ، تاجىريبە الىپ كورمەپپىن. ءبىراق ەندى حالىق وسىعان قىزىعىپ، ‹جەرەبە سۋىرۋدا ەكەۋى شىعىپ قالىپتى› دەپ ىنتىعىپ جۇرگەننەن كەيىن، نە ايتساق، قالاي ايتساق بولادى دەپ وزىمە-ءوزىم سالماق سالدىم، جۇبايلار سيلاستىعى، بالا تاربيەسى دەگەن تاقىرىپتاردا ءسوز قوزعادىق، ارينە ايتىستىڭ تۇزدىعى ءازىل عوي، اراسىندا ءازىلىمىز بار دەگەندەي، وتكەن اپا-اتالارىمىزدىڭ ءبىر-ءبىرىن قالاي سيلاپ وتكەندىگى، قازىرگى جاستارىمىز قالاي، ارادا سيلاستىق بار ما دەگەن ماسەلەلەرگە توقتالدىق. ءوز ويىمدا حالىق جاقسى قابىلدادى، جاقسى اشىلىپ ايتىستىق. ەكىنشى مايداندا انارمەن شىقتىم، وندا دا جاقسى ايتىستىق، ويتكەنى ايتىساتىن اقىنمەن ايتىسساڭ جاقسى ولەڭ شىعادى، ارىپتەسىڭىز قامشىلاپ، ءسوز تاستاپ وتىرسا بۇل جاقسى ايتىس بولادى دەپ ويلايمىن.

　　وسى جولعى ايتىستا جاقسى جاس اقىندار كورىندى، ماقسات دەگەن اقىن شىقتى شاعانتوعايدان، ءوزىم قاتتى رازى بولدىم. جۇرسىنگۇل دەگەن قارىنداسىمىز شىقتى ءدوربىلجىن اۋدانىنان، جاقسى ايتىستى، ءبىز ەندى ايتىس مايدانىندا جۇرگەننەن كەيىن اقىننىڭ كوڭىل كۇيىن جاقسى تۇسىنەمىز، اسىرەسە ەندى شىققان جاس بۋىندى تۇسىنەمىز، اقىلىمدى دا ايتتىم» دەدى.

　　سىرگە جيار

　　بۇل رەتكى 21-كەزەكتى اقىندار ايتىسى، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسى ەكى جارىم كۇنگە جالعاسىپ،ءوز مارەسىنە جەتتى. تولى اۋدانى ءدوربىلجىن اۋدانىنا ايماقتىڭ اقىندار ايتىسى تۋىن وتكىزىپ بەردى.ءدوربىلجىن اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى ماقسۇتقان ءجامساپ ۇلى ءدوربىلجىن اۋدانى اتىنان بىلاي دەپ لەبىز ءبىلدىردى: «ايماقتىڭ 2019-جىلى وتكىزىلەتىن 22-كەزەكتى اقىندار ايتىس، مادەنيەت-ساياحات مەرەكەسىنىڭ كەزەگىن ءدوربىلجىن اۋدانىنا تابىستاعانىنا ايرىقشا راحىمەت ايتامىن جانە دوربىلجىندەگى ءار ۇلت حالقى اتىنان ايتىس تۋىن ريزالىقپەن، تولىق سەنىممەن تاپسىرىپ الامىن».

　　اقىن ونەرپازدار قوڭىروبا سازىندا ايماقپەن، بۇكىل شينجياڭمەن، ۇلى وتانمەن ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكتە بولىپ، كيەلى دومبىرانىڭ سىڭعىرلى كۇيى ارقىلى ۇلتتار ىنتىماعى ۇلى شاڭىراعىنىڭ كۇي شەجىرەسىن توگىلتىپ شەرتتى. سايگۇلىكتەردىڭ ءدۇبىرى ۇلتتاردىڭ كۇي سيمپونياسىنا ءار بەرىپ، كوك اسپانداعى اق مامىق بۇلتتار اناردىڭ دانىندەي بىرىككەن شىنايى كوڭىل كۇيگە ايعاق بولدى. وسىنداي دابىرالى قيمىلعا كوز مەيىرىن، قۇلاق قۇرىشىن قاندىرعان جۇرت بارەكەلدىسىن ايتىپ، قيماستىقپەن اتتانىپ جاتتى.

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى