جەر (قۇم) قازىق

راحىمەتحان شوناي ۇلى

2017.08.22 08:34   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　حالىق تورابى، 22 - تامىز، بەيجيڭ. زاماننىڭ دامىپ، تۇرمىس ءتاسىلىمىزدىڭ كۇن سايىن وزگەرىپ جاڭالانۋىمەن جالپىلىق ورەمىزدىڭ جوعارىلاۋىنا ساي، مال شارۋاشىلىعى ومىرىمىزدەگى ەجەلگى اتا - بابامىزدان جالعاسقان ءىشىنارا سالت - داستۇرىمىزبەن ادەت - عۇرپىمىزدىڭ، سونداي – اق، مال شارۋاشىلىق - ساحارالىق تۇرمىسمىزدا قولدانىلىپ كەلگەن ءداستۇرلى مۇكامال، بۇيىم، كەرەك - جاراقتارىمىزدىڭ قولدانستان بىرتىندەپ قالۋىنا بايلانىستى قازىرگى ۇرپاقتار ساناسىنان ولاردىڭ ءوزىن قويعاندا اتاۋلارىمەن ونىڭ قالاي، نەگە قولدانىلاتىندىعىنىڭ ءوزى وشكىندەپ، ۇمىت بولىپ بار جاتقان جوقپا؟

　　انە، سولاردىڭ ىشىندە ارعى اتا - بابالارىمىزدىڭ اقىل - پاراسات جەمىسىنىڭ ءبىرى، مال شارۋاشىلىعىندا ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇدايى قولدانىلىپ كەلە جاتقان ــ قۇم (جەر) قازىعىمىز.

　　ءالميساقتان بەرى اتا – بابالارىمىز ءتورت تۇلىك مالدى قولدا باعىپ باسقارىپ پايدالانۋ بارىسىندا، مالىنىڭ جاعدايىنا بولا قىسى - جازى قىستاۋ مەن جايلاۋ ارالىعىندا كوشپەلى تۇرمىس كەشىرگەندىكتەن، وسىمدىك جامىلعىلارى مول ورمان اعاشتى، بۇتا - بۇرگەندى، تاسى كوپ جەرلەردە مالدارىن اعاش، بۇتا - بۇرگەننەن، تاستاردان تاس قورا، اعاش قورا، قي قورا جانە قاشا جاساپ سوعان قامايدى، نەمەسە كەتىپ قالۋى مۇمكىن بولعان ءىرى قارالارىن سول بۇتا - بۇرگەن، اعاش، قازىق پورىمداس تاستارعا بايلاسا، ءمىنس ات كولىكتەرىنىڭ تۇندە ءجايلىپ تۇرۋى ءۇشىن، اعاشتان قازىق جاساپ ونى جازىقتاۋ جەرگە قاعىپ ۇزىن ارقانمەن سوعان ارقاندايدى. ال، مال بايلايتىن ونداي وسىمدىك جامىلعىلارى دا، تاس تا جوق جەرلەردە، اسىرەسە قۇمدى وڭىرلەردە قۇم قازىقتى (جەر قازىق) تاپقىرلاپ پايدالانعان. بۇل كوبىنەسە قۇمدى وڭىرلەردە پايدالانىلاتىندىقتان بولسا كەرەك، كوبىنەسە مالشىلار اۋزىندا قۇم قازىق دەلىنەدى. بۇل نەگىزىنەن جەردەن قازىلىپ جاسالاتىندىقتان مەن بۇل ماقالامدا جەر قازىق – دەپ تە اتاعان سەبەبىم سول. ەندى ءبىر سوزبەن ايتقاندا جەر بەتىنە تەك ىلمەك ءجىپ قانا شىعىپ تۇراتىندىعىنا بولا ءجىپ قازىق دەسەدە بولعانداي.

　　بۇل (جەر) قۇم قازىقتى جاساۋدا، ەڭ الدىمەن جەردى تىگىنەن 0.50-0.60 سانتيمەتر شاماسىنداعى تەرەڭدىكتە، كولدەنەڭ تاعى سونداي ۇزىندىقتا جىراشىقتاپ قازعان سوڭ سونداي ۇزىندىقتاعى قازىقتىڭ ورتاسىنا قىل ارقاننىڭ قىسقاراق قيىندىسىن، بولماسا شىلبىر قاتارلىلاردى ۇزىنداۋ قىلىپ ىلمەكتەپ مىقتاپ بايلاپ، قازىقتى الگى جىراشىققا تەكپىلەپ وتىرىپ مىقتاپ كومىپ، قازىقتىڭ ورتاسىنا ىلمەكتەپ بايلانعان الگى ءجىپ نەمەسە شىلبىردىڭ ىلمەگىن جەر بەتىنە ىلايىقتى مولشەردە شىعارىپ قويادى. مىنە بۇل ءبىز ايتپاقشى بولعان جەر قازىق نەمەسە قۇم قازىق بولىپ تابىلادى. سودان الگى ىلمەككە تۇيەنى بۇيداسىنان، جىلقىنى شىلبىرىنان، سيىر، وگىزدەردى باس جىبىنەن بايلاپ قويسا، ول اسا بەرىك بولعاندىقتان قانداي اساۋ مالداردا ونى جۇلىپ كەتە المايدى.

　　سۋرەتتە قۇم (جەر) قازىققا بايلانعان تۇيە جانە قۇم قازىقتىڭ قيما سۋرەت سىحەماسىن سىزىپ، فوتوعا تارتقان راحىمەتحان شوناي ۇلى (كوكتوعاي اۋداندىق كوميتەتى ساياسيءماسىليحات كەڭەسى)

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى