- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تالعامىڭ تاعدىرىڭدى بەلگىلەيدى
ىسپانديار سولتاش ۇلى
2014.04.29 15:36 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
تىرشىلىك سانسىزداعان جەڭىستەر مەن جەڭىلىستەردەن قۇرالادى. ۇلى ويشىل ك . ماركس: «ءومىر دەگەنىمىز كۇرەس» دەسە، اقيىق اقىن م. ماقاتايەۆ: «ءومىر دەگەن بۇيىم ەمەس قولداعى، ءومىر دەيتىن ۇلى بەكەت جولداعى» دەيدى. ءاسىلى، ءار ادام ءوز ءومىرىنىڭ سۋرەتكەرى ىسپەتتى. ادام بالاسى ءومىر كارتيناسىن بارلىققا كەلتىرۋدە ونى ۇنەمى سىرلاپ بوياۋعا، اشەكەيلەپ ورنەكتەۋگە، ونان ماعىنالى مازمۇن، قايتالانباس تاماشا قاسيەت شىعارۋعا قۇلشىنۋى ءتيىس.
ءومىردىڭ ءمانى ــ جان دۇنيەڭ مەن ءتان دۇنيەڭ اقاۋسىز بولىپ، ەش الاڭسىز، باي-باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋ. ال بايلىق پەن باقىت قاجىرلى ەڭبەكتەنۋدىڭ، ماڭداي تەردىڭ، بەينەتتىڭ، اقىل-پاراساتتىڭ جەمىسى. ءومىر وقىپ تاۋىسۋعا بولمايتىن ۇلكەن مەكتەپ. ءوزىڭ بىلمەسەڭ بىلەتىندەردەن ونەگە الۋدىڭ ءوزى ونەر. ومىردە بايانى جوق ىسپەن اينالىسۋ ناتيجەدەن گورى وكىنىشتى تۋدىرادى، قۇرمەتتەن گورى جەك كورىنىشتى ەتەدى.
ەشكىم دە اناسىنان دانا، كەمەڭگەر بولىپ تۋىلمايدى، تەك تىنباي قۇلشىنىس جاساعان ادام عانا ءوزىن-ءوزى ەڭسەلەندىرىپ اقىل-پاراساتىن، ادامدىق قاسيەتىن، ىسكە بولعان شەبەرلىگىن ارتتىرادى. سول ارقىلى اقىل-ويدىڭ كەمەل بيىگىنە كوتەرىلىپ، قادىر-قاسيەتىن ايقىندايدى، كىشىلىگىن اسىرىپ، كىسىلىگىن تولىقتىرادى.
كۇندەلىكتى ومىردە وزىڭە ءتان باستى قاسيەتىڭدى تانىپ، نەگىزگى ەرەكشەلىگىڭدى جەتىلدىر. جايسىز جاقتارىڭ باسىم بولسا ونان ارىلۋدى، باس تارتۋدى ۇمىتپا. جاعىمسىز قىلىقتارىڭنان سانالى تۇردە باس تارتۋ بەكىمىنە كەلۋىڭ ــ باسقالار الدىندا قۇرعاق سوزبەن جار سالۋدان، ءيا قاعاز بەتىندە كەلىسىمگە قول قويۋىڭنان مىڭ ەسە ارتىق. تۇيمەدەي اقىلىڭ بولسا اقىماقپەن ارالاسپا. اقىماقتى تاني المايتىن ادامنىڭ ءوزى دە اقىماق. تاني تۇرا وندايلاردان ءوزىن اۋلاق ۇستامايتىن ادام ــ ەسسىز ەسىرىكتىڭ ءوزى. اقىلى تاپشى جانمەن شەك-شەكاراسىز بايلانىس جاساۋىڭ ءوزىڭ ءۇشىن قاشاندا قاتەرلى.
ومىردە ءوز ورتاڭنان وزعىڭ كەلسە وندا وسى شاعىڭدى دۇرىس پايدالان، ەرتەڭىڭدى، الداعى كوپ كۇندەرىڭدى ماعىنالى وتكىزۋدى ويلا. ءومىر بويى جۇرەر جولىڭا سىن كوزبەن قاراي ءبىل، سوندا عانا اداسپايسىڭ، وكىنىشتە قالمايسىڭ. كەي تۇستاردا تارازى باسىن رۋحاني قۇندىلىقتار باسا الماي، پايدا، اقشا باسىپ كەتكەن مىنا زاماندا ادامدى اقىل-پاراساتىنا ەمەس، قالتاسىنا قاراپ باعالايتىن جاعداي تۋىندايتىنى ءسوزسىز. ءبىراق سەن بۇنداي اۋقىمعا بوي الدىرما، بازار باسەكەسى جاعدايىندا اقشانىڭ كەز-كەلگەن ادامعا كەرەك ەكەنى راس، سول ءۇشىن دە ول قۇندى. ءبىراق ىزگى، شىنايى ادام بولعىڭ كەلسە اقشانىڭ قۇلى بولما. ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى اقشا تابۋدا ەمەس، ماعىنالى ءومىر وتكىزۋدە. اياق استىنان بايىپ، قالتالى بولۋدى ارمانداۋدىڭ پالەندەي قاجەتى جوق. ءتان دۇنيەڭ مەن جان دۇنيەڭ اقاۋسىز بولسا، سوعان ساي ەڭبەكتەنىپ، ۇزبەي قۇلشىنىس جاساساڭ، ادال تابىس تابۋدى ماقسات تۇتساڭ بايلىق پەن باقىت ءوزى-اق تابىلادى.
قازىرگى باسەكەلى داۋىردە ارىپتەسىڭمەن تەڭ بىلسەڭ كەم تۇراتىن، ارتىق بىلگەندە بارىپ تەڭەلەتىن جاعدايلاردى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. سوندىقتان ءسىز قىرى مەن سىرى، جۇمباعى مەن بۇلتاعى كوپ مىنا زاماننىڭ تالابىنا تەز ارادا سايكەسىپ، الدا ءتىپتى دە شيەلەنىسە تۇسەتىن قاتاڭ باسەكەگە ءار جاقتان دايىن بولۋىڭىز كەرەك. اعا ۇرپاق رەتىندە كەلەسى بۋىنعا «جول قاشاندا تابانىڭنىڭ استىندا، ونى قالاي باسۋ وزىڭە بايلانىستى؛ ءومىر كىلتى ءوز قولىڭدا، ونى قايتىپ اشۋ ءوز ەركىڭدە؛ قازىرگى زامان بىلەكتىڭ ەمەس، ءبىلىمنىڭ زامانى، سوندىقتان بۇگىنگى باسەكەلى داۋىردە كەمەل بىلىمدىلىگىڭ عانا ەسقاتادى» دەمەكشىمىز. كەزىندە اتاقتى ءبىر ويشىل «اقىلمەن ارىستاندى دا ۇستاۋعا بولادى، ال كوشپەن تىشقاندى دا ۇستاي المايسىڭ»- دەپتى. ءىستىڭ اقيقاتى، ءومىردىڭ قازىرگى زاڭدىلىعى انە سونداي.
بۇل كۇندەرى بىزدە ءوز تاعدىرىن ۇلت تاعدىرىمەن شابىستىرا ويلايتىن، بىلىمگە قۇشتار، بيىك ماقساتقا ۇمتىلعىش، تالاپتى دا جىگەرلى جاستار از ەمەس. ەل اراسىندا ۇلكەندەردىڭ «قازىرگى جاستار بۇرىنعىداي ەمەس، ازىپ بارادى» دەپ ايتاتىن ءسوزىن كوپ ەستيمىز. شىنىن ايتقاندا، قازىرگى جاستار بۇرىنعىداي بولۋعا مىندەتتى دە ەمەس. ۇيتكەنى قازىر زامان باسقاشا. ءار تولقىن ۇرپاق ءوز داۋىرىنە لايىق بولۋعا ءتيىستى. دەمەك، قازىرگى كەستە تىگۋدى كاسىپ ەتكەن قىزدارىمىزدى ايتپاعاندا «بۇرىنعى قىزدارىمىز كەستە تىگۋشى ەدى» دەپ ولاردىڭ بارىنە باسقا حاراكەتتى قويىپ، كەستەنى كاسىپ ەت دەۋ ورىنسىز بولار. كەزىندە كونە قوعامنىڭ جاستارى كوبىنەسە ساۋاتسىز بولدى. مالشىسى ءتورت تۇلىك مالدى باعۋدان ارى اسا المادى. ەگىنشىسى اعاش نە تەمىر سوقاعا ات-كولىگىن جەگىپ، ەگىن سالۋمەن بولدى. بەرتىن جاڭا داۋىردە جاستاردىڭ ساۋاتى اشىلدى. ولار اتتان، وگىزدەن ءتۇسىپ، موتورلى كولىكتەرگە ءمىندى. ءتۇرلى دەڭگەيدەگى مەكتەپتەردى تاۋىسىپ، دۇنيەنىڭ قىر-سىرىمەن تانىستى. ال قازىر ەلەكتروندى ينفورماتسيا داۋىرىندە جاستارىمىزدىڭ ءبىلىم دەڭگەيى ءتىپتى جوعارىلادى. بۇگىنگى جاستاردىڭ «بۇرىنعىداي بولمايتىنى» انە سونان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇرىنعىنىڭ جاستارى ات قۇلاعىندا ويناسا، ال قازىرگىنىڭ جاستارى عىلىم-ءبىلىمنىڭ، كومپيۋتەردىڭ قۇلاعىندا وينايتىن بولدى. مىنە بۇل مارقايۋعا، ماراپاتتاۋعا تاتىرلىق ءىس.
شىنىن ايتقاندا، قازىرگى جاستاردىڭ العىرلىعىنا، بىلىمدىلىگىنە، ويىنىڭ ۇشقىر، قادامدارىنىڭ قارقىندىلىعىنا، ىسكە باتىلدىعىنا قاراپ وتىرىپ ولارعا رازى بولماي تۇرا المايسىز. بۇگىنگى جاستاردىڭ كوبى ءبىر ەمەس بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرگەن، قاي سالانى بولسا دا قايمىقپاي يگەرىپ كەتە الادى. جاستارىمىزدىڭ ءدال وسىنداي عالامدىق دامۋعا سايكەسىپ، قوعامدا بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردى تەز يگەرىپ، زامانا اعىمىنا سايكەسۋى وڭاي-وسپاق ءىس ەمەس. سوندىقتان ءبىز جاڭا زامان جاستارىن مويىنداۋىمىز، ولارعا دەم بەرىپ، ورىنسىز كىنالاي بەرمەۋىمىز قاجەت.
قازىرگى جاستارىمىزدىڭ اعا بۋىن ۇرپاققا قاراعاندا كۇرمەۋى كوپ كۇردەلى كەزەڭدە ءوسىپ-جەتىلىپ كەلە جاتقانىن دا دۇرىس تۇسىنگەنىمىز ءجون. كەيدە «قازىرگى جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەپ كىنالاپ جاتامىز. سەبەبى بۇگىنگى ءداۋىر وتكەننەن مۇلدە وزگەشە. ۇيتكەنى قازىر ادامداردىڭ اقپارات الۋ ءتاسىلى وزگەرەدى. ايتالىق، بۇرىنعى اتا-بابالارىمىز اۋىز ادەبيەتىنەن عانا ءنار قابىلداپ ومىردەن وتكەن بولسا؛ ودان بەرگى ۇرپاقتىڭ باعىنا كىتاپ پەن باسپا ءسوزدىڭ داۋرەنى ورنادى. راديو مەن تەلەديدار ولاردىڭ تىرشىلىگىنە ءنار بەردى. ال قازىرگى ۇرپاقتىڭ قاجەتى ءۇشىن راديو مەن تەلەديداردىڭ دا زامانى ءوتىپ، عالامتور باسىمدىق الا باستادى. پايدالانعىسى كەلسە اقىل-پاراساتىن ءوسىرۋدىڭ بارلىق مۇمكىندىگى دايار. دەمەك، قازىرگى جاستارعا عالامتور الەمىنە قاراتا اسىرە قۇمارلىققا سالىنباي ونى ءوز مۇددەلەرى ءۇشىن ۇيلەسىمدى يگىلىكتەنۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋىنداۋدا.
زەر سالا قاراساڭىز، ءبىر ءتاۋىرى، قازىرگى جاستار بۇرىنعىلار سياقتى ءمانساپقور ەمەس. بيلىكتەگىلەرگە ورىنسىز باس شۇلعىپ كەتپەيدى، كىمنىڭ تارىسى پىسسە، سونىڭ تاۋىعى بولۋدى قالامايدى. تايقازانعا قاراماي-اق ءوز الدارىنا جان باعۋعا بەيىم. ءبىر كەزدەرى ۇلتىمىزدىڭ قۇلاعىن شۋىلداتقان اراق اپاتىنان دا كوبىنەسە الىس جۇرەتىن بولدى. زەيىن-زەردەنى ماعىناسىز ارزان قول كۇيكى تىرلىككە ەمەس، ونەر-بىلىمگە، دۇنيەگە، بولاشاققا اۋدارتىندارى باسىم. سويلەگەن سوزدەرى دە، وزدەرىن ۇستاۋ مانەرى دە ءاپ-ادەمى، بۇرىنعىلاردان مۇلدە وزگەشە. ايتسە دە انا ءتىلىن جەتىك ءبىلۋى مەن ۇلتتىق داستۇرگە قانۋى سياقتى جاقتاردا اراگىدىك «اتتەگەن-اي...» دەپ قالاتىن تۇستارىمىز دا جوق ەمەس. ءاسىلى وعان جاستارىمىز كىنالى ەمەس. بارىنە اعا ۇرپاق ءبىز ءوزىمىز جازىقتىمىز. ماسەلەنىڭ ءتۇپ توركىنى وتباسىندا جۇرگىزىلۋگە ءتيىستى ۇلتتىق رۋحاني تاربيەمىزدىڭ بوساڭسۋىندا بولىپ وتىر. سوندىقتان قازىرگى اقپارات اعىنى بەلەڭ العان مىناۋ جاھاندانۋ زامانىندا «جاستارىمىز ءسۇيتىپ بارادى، ءبۇيتىپ بارادى» دەپ انداعايلاپ، وعان بولا ءداۋىردى، ءيا بولماسا الدەكىمدەردى ءجونسىز كىنالاپ اۋرە بولعاننان گورى، ءوز ەتەك-جەڭىمىزدى قىمتاپ، وتباسىندا الىپ بارىلاتىن ۇلتتىق رۋحاني تاربيەمىزدى كۇشەيتە ءتۇسۋىمىز قاجەت. الدا ءوز بالاڭمەن ءوز تىلىڭدە سويلەسە الماي، قور بولىپ قالماۋدىڭ قامىن الدىن الا ويلاي جۇرگەنىڭ ءجون. سوندا عانا ۇلت ءومىرىن ىزگىلەندىرىپ، جاستارعا وڭ باعىت كورسەتكەن بولا الامىز. ۇلت ءۇشىن ەڭ وزەكتى ماسەلە دە وسى. سول سەبەپتى جاڭا عاسىر ۇرپاعىنا ءوزىمىز دۇرىس باعىت-باعدار كورسەتە الماي تۇرىپ «سەندەر سوندايسىڭدار» دەپ ولارعا ورىنسىز وكپە ارتۋدىڭ ءوزى ورنىنا تۇسە بەرمەيتىن اعاتتىق ەسەپتەلەدى.
كىناراتسىز، كىرشىكسىز قوعام بولمايدى، سوندىقتان قازىرگى قوعامىمىزدى دا اقاۋسىز دەپ ەشكىم كەسىپ ايتا المايدى. ەگەردە ءوزىڭدى-ءوزىڭ تەكتەپ-تەجەمەي قوعامنىڭ قاراڭعى جاعىندا جاسىرىن ءومىر ءسۇرىپ جاتاتىن ەسىرتكى شەگۋ، القاكول ىشىمدىك، قۇمارپازدىق، زيناقورلىق، ۇرلىق سياقتى زاڭسىز، قۇبىجىق قۇبىلىستاردان بويىڭدى اۋلاق تارتىپ، ساقتانا جۇرمەسەڭ وڭباي وماقاساتىنىڭ ءسوزسىز. وندايدا ءتۇپسىز تۇڭعيىققا ەش ويلانباستان ءوزىڭدى-ءوزىڭ لاقتىرساڭ ءوز ءومىرىڭدى ءوزىڭ ويرانداپ، تامىرىڭا بالتا شاپقانداي وكىنىشتە قالاتىن بولاسىڭ. سوندىقتان جان سارايىڭ قاشاندا كىرشىكسىز تازا بولسىن.
ءارقانداي ادامدا ءومىر بويى بايقالماي، اشىلماي كەتەتىن جاسىرىن قابىلەت بولادى، ءبىراق ول اركىمدە ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە. سوندىقتان ءار ادام ءوزىنىڭ ىشكى قاسيەتىن تانىپ، سونى دامىتىپ، سونىمەن اينالىسۋى ءتيىس. كوپ ءىستىڭ تەتىگى ءوزىڭدى-ءوزىڭ دۇرىس تانىپ، سوعان ساي ءبىلىم تولىقتىرىپ، مامان بولۋىڭدا. ءار ادام ءوزى تالداعان كاسىپتىڭ شەبەرى، مامانى، ىسكەرى بولمايىنشا بايلىقتىڭ باستاۋ كوزى وعان اشىلمايدى.
رەال ومىردە ءىرى ىستەردىڭ جۇزەگە اسۋى كوبىنەسە ۇساق ىسكە بايلانىستى بولادى. قازىرگى بازار شارۋاشىلىعى جاعدايىندا ءىشىنارا ازاماتتارىمىزدىڭ بازارعا سالعان 100 يۋانى بىردەن 200 يۋان بولىپ كەتپەسە پەيىلدەنىپ ساۋدا ىستەمەيدى. كوپتىڭ كوزىنشە جاريا ەتىپ بۇگىن باستاعان كاسىپ ءتۇرى ەرتەڭ اتسىز-اياقسىز قالىپ، ونىڭ ورنىندا وزگە جۇرت ۋاكىلدەرى كاسىپ اشىپ تاماشا يگىلىگىن كورىپ جاتادى. بۇلاي دەيتىنىمىز، تۋىسقان ۇلت ازاماتتارى كاسىپتى ۇلكەن-كىشى، ابىرويلى-ابىرويسىز، كىرىستى از-كوپ دەپ قارامايدى. ولار انە ءسۇيتىپ ءجۇرىپ-اق ازدى كوپكە اينالدىرىپ، باردام، تاماشا تۇرمىس كەشىپ جاتادى. ال ءبىزدىڭ ءبىر ءبولىم ازاماتتاردىڭ كاسىپ جانە كىرىس كوزقاراسى كوبىنەسە مۇنىڭ كەرىسىنشە. ءاسىلى بازار باسەكەسىندە اعالاپ العا شىعۋ ءۇشىن سونشالىقتى دانا-ءدانىشپان بولۋدىڭ قاجەتى دە شامالى. ۇلكەن جاقتان سىزدە بولۋعا ءتيستىسى: ۇقىپتىلىق، تاۋەكەل، تاباندىلىق، ەسەپ. سونان سوڭ بازار قاجەتى مەن بازار ءتارتىبىن جەتە ءبىلۋ، ەڭ كەرەگى وسى.
قىسقاسى، ءارقانداي ادام ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن قايتالانباس تۇلعا. ءار ادامنىڭ تىرشىلىك تالعامى بىلايعى تۇستا سول ادامنىڭ تاعدىرىن بەلگىلەيدى. ەڭبەگى باردىڭ قاشاندا ونبەگى بار، بەينەتسىز زەينەت بولمايدى. جاقسى تۇرمىس، كوركەم بولاشاق وزدىگىنەن پايدا بولمايدى، ونى ءار ادام تىنباي تالپىنۋ ارقىلى ءوزى جاراتادى. ون ەكى مۇشەسى ساۋ ادام، جارلى بولماۋعا ءتيىس. ءوز تالعامىنا ساي باتىل قيمىل جاساي المايتىن، ومىردە ارىپتەسىمەن باسەكەلەسۋ ءۇشىن ەمەس، وعان ەلىكتەۋ ماقساتىندا ونىڭ ىزىمەن جۇرگەن ادام ەش قاشان الگى قاتارلاسىنىڭ الدىنا شىعا المايدى. نەسىبەسىن بىرەۋدەن كۇتەتىن، ونى مولىقتىرۋدىڭ باسقا جولىن ىزدەگىسى كەلمەيتىن ادام ەش ۋاقىتتا ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتە المايدى. عىلمي نەگىزگە قۇرىلماعان باسەكە باياندى باسىرەگە جەتكىزبەيدى. «وزىڭە سەن، ءوزىڭدى الىپ شىعار، ەڭبەگىڭ مەن اقىلىڭ ەكى جاقتاپ»-دەپ ۇلى اباي ايتقانداي ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن، ءار نارسەنى اقىلعا سالىپ تالاپتانعان، ءوز بەيىمدىلىگىنە ساي تەحنيكا تەتىگىن يگەرگەن ادام عانا ءوز ورتاسىندا ىرىقتىلىققا قول جەتكىزەدى، مىنە بۇل شارتتار ازىرلەنبەگەن جاعدايدا بارلىعى دا بوس ءسوز، قۇر اۋرەشىلىك بولىپ قالا بەرەدى. قىرى مەن سىرى كۇردەلى قازىرگى باسەكەلى قوعام بەينە الامان بايگە مايدانى ىسپەتتى، ال سول الاماندا اتى وزعانعا قاشاندا ەنشى مول. ەندەشە «جامانعا سالىسىپ جاقسى بولا ما؟ جاقسىعا سالىسىپ جاقسى بولادى داعى» دەپ ۇلى اباي ايتقانداي سول الامانعا اتىڭدى قوس تا، ءوزىڭدى كەيىنگى ەمەس، ىلگەرىمەن سالىستىرىپ، ومىردەگى باسقالارمەن اراداعى پارقىڭدى، قوعامداعى يەلەگەن نارقىڭدى دۇرىس باعامداي ءبىل ارداقتى اعايىن.
2014.4
اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى: التاي ايماقتىق پارتيا مەكتەبى
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
