”56 ۇلتتىڭ ءبىر اراعا ۇيىسۋى دەگەنىمىز ءدال جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسى“ 

پويەز كەڭ ـ بايتاق سارى توپىراقتى ۇستىرتتە جۇيتكىپ كەلەدى. ول ادىرلاردى ەندەي ءوتىپ، داريا ـ وزەندەردى جاناي ءوتىپ، قاتپارلى تاريح پەن شۇعىلالى وركەنيەت تۇنعان سارى توپىراقتى باسىپ ءوتتى.

يان ـ اندا ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ساياسي قىزمەت ماجىلىسىنە قاتىناسقاننان كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ ات ءىزىن سۋىتپاي چيڭحايعا، نيڭشياعا كەلدى. بۇل رەت باتىس سولتۇستىككە كەلگەندە ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ“ نەگىزگى جەلىسى باستان ـ اياق ساباقتاستى.

”مەملەكەتتىڭ جەرى مىڭداعان لي كەڭ، بۇل جۇرتشىلىق قونىستاناتىن جەر“. كەڭ ـ بايتاق جەر ـ سۋدى ءار ۇلت بىرگە اشقان. بۇل بىرگە اشقان، ەڭبەكتەنگەن، كۇرەس جاساعان توپىراقتا ۇلت قاتىناسىن، ۇلت قىزمەتىن ويلانۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ىنتىماققا، بىرلىككە تالپىنعان، ۇلى گۇلدەنۋدى ماقسات ەتكەن ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن قاراستىرۋدىڭ ءدال ءساتى.

تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ۋاقىتىن تاڭداۋ دا وتە تەرەڭ مانگە يە:

بيىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى. 75 جىلدان بەرى ەلىمىزدىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ىستەرى ۇزدىكسىز دامىپ كەلدى. 56 ۇلت قالاي كوپ نەگىزدە ءبىر تۇلعاعا اينالىپ، ءبىر تۇلعادا بارشا گۇلدى شەشەك اتتىرا الدى؟ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ وعان جاۋاپ بەردى.

كەلەر ايدا رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ۇلكەن شىمىلدىعى اشىلادى. قايتكەندە جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى كۇشتەرىن اناعۇرلىم ۇيىستىرۋعا بولادى؟ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ وعان نۇسقاۋ كورسەتتى.

چيڭحاي مەن نيڭشيا بىردەي باتىس بولىككە ءتان. 2 ايدىڭ الدىندا، جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلدى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازۋعا تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ونان ارى ايقىن بەتالىس كورسەتتى.

مەكتەپتە، بايىرعى بۇتحانادا، الەۋمەتتىك اۋماقتا جاعداي ۇعىستى، جوبا ـ جوسپارلاردى سۇرادى، قاعيدانى ءتۇسىندىردى، باس شۋجي شي جينپيڭ: ”56 ۇلت، مەيلى مىنا ۇلت، الدە انا ۇلت بولسىن، بارلىعىمىز ءبىر ۇلكەن شاڭىراقپىز، ول جۇڭحۋا ۇلتى ۇلكەن شاڭىراعى. جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسىن ويداعىداي قۇرۋىمىز كەرەك. ءبىر اراعا ىنتىماقتاسىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋىمىز كەرەك“، ـ دەدى اسەرلى سەزىممەن.

ىستەستىك

”بۇكىل ەل ءبىر تۇتاس جۇيە دەگەنگە تاباندى بولۋ“

6 ـ ايدىڭ 18 ـ كۇنى شينيڭدەگى ءبىرىنشى بەكەتىندە باس شۋجي گولو شينيڭ ۇلتتار ورتا مەكتەبىنە باردى.

گولو چيڭحايدىڭ شىعىس وڭتۇستىك بولىگىنە ورنالاسقان، تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك، كىليماتى ناشار، ورتاسى جاپالى. شاڭحاي قارجى قوسىپ، گولو ءۇشىن شينيڭدە ءبىر جاتاقتى ورتا مەكتەپتى كومەكتەسىپ سالىپ بەردى.

1996 ـ جىلى شىعىس پەن باتىس بولىكتىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ىستەستىگى شىمىلدىعىن اشۋدان جاڭا داۋىردە شىعىس پەن باتىس بولىك ىستەستىگى دەڭگەيىنە كوتەرىلۋگە دەيىن؛ اقشا، زات بەرۋدەن كوپ ساتىلى، كوپ فورمالى، جان ـ جاقتى ىستەستىك ارناسىنا دەيىن، قارجى اعىنى، بايلىق اعىنى، تەحنيكا اعىنى، دارىندىلار اعىنى باتىس بولىككە قۇيىلدى. چيڭحايدى الىپ ايتار بولساق، ”پارتيا ورتالىق كوميتەتى بەيجيڭ قاتارلى 6 ولكە، قالانى، چيڭحۋا داشۋەسى قاتارلى 23 جوعارى مەكتەپتى چيڭحايعا باعىتتامالى كومەك كورسەتۋگە ورنالاستىردى، مۇنىڭ ىشىندە وقۋ ـ اعارتۋ جاعىنان چيڭحايعا كومەكتەسۋ ءارقايسى وقۋ كەزەڭىن، ءار ءوڭىردى، دارىندىلاردى قارجى نىسانىمەن جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىردى“.

باس شۋجي شي جينپيڭ ءوز باسىنان وتكەرۋشى، ىلگەرىلەتۋشى. تاياۋدا عانا باس شۋجي تاعى سىچۋان ولكەسىنىڭ نانچۇڭ قالاسى جىجياڭ باستاۋىش مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارىنا جاۋاپ حات جازدى، ول ونىڭ جىجياڭدا قىزمەت ىستەگەن كەزدە كوڭىل ءبولىپ، ىلگەرىلەتكەن باعىتتامالى كومەكتەسىپ ـ سۇيەمەلدەگەن مەكتەبى ەدى.

گولو شينيڭ ۇلتتار ورتا مەكتەبىنىڭ باستىعى چاڭ تۋ شاڭحايدان كەلگەن. اسحانا، جاتاق، ساباقحانا، وقۋشىلار قۇرامى، ساباق ورنالاستىرۋ، دەنە تاربيە جاتتىعۋى، ول وسى ارانىڭ جاعدايىن باس شۋجيگە ەگجەي ـ تەگجەيلى تانىستىردى.

اسحاناعا كىرگەندە، تاماقتىڭ حوش ءيىسى اڭقىدى. باس شۋجي شي جينپيڭ تاماق تىزىمدىگىنىڭ الدىنا بارىپ، تاماق باعاسىن تاپتەشتەي كوردى.

”ەتتى تاعامدار 6 يۋاننان اسپايدى، ەتسىز تاعامدار 3 يۋاننان تومەن. 10 يۋانعا تويا تاماقتانۋعا بولادى، ءار ايدا تاعى تۇرمىستىق كومەك قاراجات بار“.

تانىستىرۋدى تىڭداعان باس شۋجي: ”قازىر بالالاردىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان كەزى. ازىق ـ تۇلىك تازالىعىنا، ءسوزسىز، كوڭىل بولىڭدەر. اۋەلى، شيكىزاتتاردى ساتىپ العاندا، ءسوزسىز، تولىمدى، ماسەلەسى جوق، حاۋىپسىز بولۋ كەرەك. ونان كەيىن ساقتاۋ، جاساۋ بارىسىندا دا تازالىققا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. وسى نەگىزدە تاماقتى ءدامدى جاساپ، بالالاردىڭ ءنارلى، سالاماتتى تاماقتانۋىنا مۇمكىندىك جاساڭدار“، ـ دەپ قاداعالاي تاپسىردى.

جاتاق ايناداي جارقىراپ تۇر، ىشىندە تاعى قول جۋۋ بولمەسى بار. ىرگەدەگى جۋىنۋ بولمەسىندە كىرجۋعىش، قۇرعاتقىش تولىق سەپتەلگەن. باس شۋجي ىقىلاسپەن: ”قىستا جىلى سۋ بار ما“؟ ـ دەپ سۇرادى.

”كۇندىز ـ ءتۇنى جىلى سۋمەن قامداپ، بالالاردىڭ جۋىنىپ ـ شايىنۋىنا كەپىلدىك ەتەمىز“.

وقىتۋ عيماراتىنىڭ ىشىنەن كىتاپ وقىعان داۋىستار ەستىلدى. كاريدورعا حاتكەرلىك تۋىندىلارى ءىلىنىپتى، جازبالاردىڭ كەيبىرەۋى سۇيەكتى دە الۋەتتى؛ كەيبىرەۋى نازىك تە ادەمى كورىنەدى. باس شۋجي ايالداپ، زەر سالا قارادى.

ورتا مەكتەپ ءبىرىنشى جىلدىق (1) كلاسىنداعى بالالارعا يدەيا ـ ساياسي ساباعى ءوتىلىپ جاتتى، نەگىزگى تاقىرىبى ”جاڭا ءداۋىر، جاڭا مەكەن“ ەدى. جاي ىزگىلىك وزەن ـ بۇلاقتاي اينالاسىنا ءنار بەرەدى، ۇلكەن ىزگىلىك جەر مەن كوكتەي بار الاپقا مەيىر توگەدى. مەملەكەت كوزقاراسىن، ۇلت كوزقاراسىن العاشقى باستامادان باستاۋ كەرەك.

”اۋىلىم گولو وبلىسىنىڭ بانما اۋدانىندا“. ورنىنان تۇرىپ سويلەگەن قىز بالانىڭ اتى نيدۇڭ لاماۋ. ول بۇلت اياسىنداعى كوركەم كورىنىس پەن باي مازمۇندى تۇرمىس بەينەلەنگەن سۋرەتىن كوتەرىپ تۇرىپ: ”بۇرىن مال باققاندا سيىر تابىنىنىڭ سوڭىنان قالماي ەرىپ ءجۇرۋشى ەدىك، سيىر جوعالسا تاۋ ـ تاستى كەزىپ ىزدەۋشى ەدىك. اتپەن مال جايۋدان كەيىن كەلە موتوتسيكلمەن مال جايۋعا، ونان قازىرگى كەيبىر تۇرعىنداردىڭ ۇشقىش اپپاراتتان پايدالانىپ مال جايۋىنا دەيىن، اۋىلىم اناعۇرلىم وسىزاماندانا ءتۇستى“، ـ دەدى.

”ۇيلەرىڭدە مىنا ەلەكتر جابدىقتارىنىڭ ءبارى بار ما“؟ باس شۋجي شي جينپيڭ سۋرەتتى نۇسقاپ تۇرىپ سۇرادى. ”بار! كىرجۋعىش، تەلەۆيزور، بارلىعى بار“.

”ۇيلەرىڭدە قانشا سارلىق بار؟“، ”50 دە 60 باس. مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىندەگى تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ورتاشا كولەم ەسەپتەلەدى“.

”اتقا ءمىنۋدى بىلەسىڭدەر مە“؟. بۇل سۇراۋدى تىڭداعاندا وقۋشىلاردىڭ بارلىعى: ”بىلەمىز!“ ـ دەپ كۇلىمسىرەي جاۋاپ قاتتى.

باس شۋجي ىقىلاسپەن بىلاي دەدى: ”مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىنەن وسى اراعا كەلدىڭدەر، تۇرمىس ادەتىندە ءبىراز وزگەرىس بولادى، الايدا سەندەردىڭ ومىرلەرىڭدە اناعۇرلىم كوپ وراي بولادى“.

بويشاڭ ەر بالا ياڭ ديڭ ورنىنان تۇرىپ: ”شي اتاي، سالەمەتسىز بە، مەنىڭ اۋىلىم گولو وبلىسىنىڭ جيۋجى اۋدانىندا. ىلگەرى قاتىناس ـ تاسىمال شارت ـ جاعدايى ناشار، توڭازىتۋ تەحنيكاسى ناشار بولۋ سەبەپتى قوي، سيىر ەتىن ساقتاۋ قيىنعا سوققان ەدى. قازىر تۇرمىسىمىزدا زور وزگەرىس تۋىلدى...“

ۇلان ـ بايتاق جۇڭگونىڭ وراسان زور وزگەرىسى ءاربىر تاۋ ەتەگىندە، ءاربىر وزەندە، ءاربىر وتباسىندا تۋىلدى.

تاريحقا نازار سالساق، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرگى جەر مەن كوكتەي وزگەرىستى ءتىپتى دە تەرەڭ سەزىنە الامىز. ”يدەيا ـ ساياسي ساباعىندا تاياۋ زامان تاريحى سويلەندى مە“؟ ـ دەپ سۇرادى باس شۋجي.

وقىتۋشى ـ وقۋشىلار تالاسا ـ تارماسا: ”سويلەندى! اپيىن سوعىسى، شينحاي توڭكەرىسى، نانحۋ كولىندەگى قىزىل قايىق...“

باس شۋجي شي جينپيڭ قۇپتاي باس يزەپ، بىلاي دەدى: ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى مەكتەپتىڭ يدەيا ـ ساياسي ساباعىنىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى ەتىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگوشا سوتسياليزم حيكاياسىن ويداعىداي بايانداپ، جاڭا داۋىردە جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ءىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ حيكاياسىن ويداعىداي بايانداپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا جانە ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى حيكاياسىن ويداعىداي بايانداپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن كىشكەنتايىنان باستاپ بالالاردىڭ جۇرەگىنە ۇيالاتۋ كەرەك“.

ساباقحانادان شىعاردا، باس شۋجي ءبىرىنشى قاتاردا وتىرعان ”كوزىلدىرىكتى بالاقايعا“ نازار اۋداردى.

”كوزىلدىرىگىڭنىڭ گرادۋسى قانشا“؟

”بىرەۋى 350 گرادۋس، بىرەۋى 300 گرادۋس“.

”كلاستارىڭدا كوزىلدىرىك سالاتىندار كوبىرەك ەكەن. بالاقايلار، كوزدەرىڭدى قورعاۋعا كوڭىل ءبولىپ، دەنە شىنىقتىرۋدى كۇشەيتۋلەرىڭ كەرەك“.

الاڭدا جۇرتشىلىق سەڭدەي سوعىلىسادى. وقىتۋشى ـ وقۋشىلار بەينە ۇستىرتكە تالتۇستە تۇسكەن كۇن نۇرىنداي قىزۋ مەرەيمەن باس شۋجيدى قاۋمالاپ الدى.

”بۇكىل ەل ءبىر تۇتاس جۇيە بولۋعا تاباندى بولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋى، اسىرەسە، تەڭىز جاعالاۋىنداعى وڭىرلەر باتىس بولىك وڭىرلەرىنە، دامىعان وڭىرلەر دامۋدا كەنجە قالعان وڭىرلەرگە كومەكتەسۋى، بارلىعى ءوز رولىن ءداپ باسىپ تابۋى كەرەك. مۇنىڭ ىشىندەگى، ەڭ ماڭىزدىسى، وقۋ ـ اعارتۋ بويىنشا باعىتتامالى كومەكتەسۋ، بالالاردى ويداعىداي تاربيەلەۋ، بۇل تەرەڭ مانگە يە“.

ءدال وسى سوزدەردى ەت قۇلاعىمەن ەستىگەن بالالار كوزدەرىنە جاس الدى. باس شۋجي وقىتۋشى ـ وقۋشىلارعا ىقىلاسپەن كوز جىبەرىپ بىلاي دەدى:

”ءدال وسىنداي تاماشا شارت ـ جاعدايدى قاستەرلەۋىمىز كەرەك. جۇڭگوشا سوتسياليزم ىستەرىنىڭ ءىزباسارلارى جانە قۇرىلىسشىلارى بولۋعا بەل بايلاپ، ومىردە كەرەمەتتەر جاراتۋ ورايىنا يە بولۋعا قۇلشىنۋ كەرەك“.

6 ـ ايدىڭ 19 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن نيڭشياعا جەتتى. سول كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ ميننيڭ قالاشىعىنىڭ تاياۋ مەزگىلدەگى جاعدايىن دەن قويا سۇرادى.

فۋجياندا قىزمەت ىستەگەن كەزدە شي جينپيڭ جولداس فۋجيان مەن نيڭشيانىڭ ىستەستىك جاساپ باعىتتامالى كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋىنە باستاماشىلدىقپەن جاۋاپتى بولدى. ”قۇرعاق قايراڭنان“ ”التىن قايراڭعا“ دەيىن، ”كوشپەندىلەر تۇراعىنان“ ميننيڭ قىستاعىن سالۋعا دەيىن دامىپ، گۇلدەنىپ ميننيڭ قالاشىعىنا اينالعانعا دەيىن 20 نەشە جىل ءوتتى، باس شۋجي باستان ـ اياق سول جەردەگى اۋىلداستاردى ەسىنەن شىعارعان جوق.

”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ زور بەكىمىمدى شىنايى قوزعاعانى ءوزىمنىڭ كەشىرمەلەرىمنەن سىرت، شيحايگۋدى كورگەنىم بولدى“.

”ەستۋىمشە، قازىر گۇلدەنۋى وتە جاقسى ەكەن، ەرەكشە كاسىپ سالاسى دا بار ەكەن. بۇرىن سونشاما جاپالى جەردەن جۇزىمنەن شاراپ شىعاراتىن جەرگە اينالىپتى، بۇل ادامدى اسەرلەندىرەدى جانە قۋانتادى!“

بايىرعى بۇتحانا

”وتاندى ءسۇيۋ، ءدىندى قاستەرلەۋ تاڭداۋلى ءداستۇرىن ساۋلەلەندىرەيىك“

چيڭحاي شيزاڭمەن جالعاسىپ، شينجياڭمەن شەكتەسەدى، گانسۋمەن ىرگەلەسىپ، سىچۋانمەن تۇتاسادى. ەجەلدەن كوپ نەگىزدى مادەنيەتتىڭ توعىسۋىنىڭ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىنىڭ، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋىنىڭ ماڭىزدى جولى بولىپ كەلدى.

شينيڭ ايبىندى دا كوركەم دابانشان تاۋى مەن لاجيشان تاۋىنىڭ ارالىعىنا ورنالاسقان. تاڭبو بايىرعى جولىنداعى كەرۋەن قوڭىراۋىنىڭ داۋىسىن ەستىگەن، تاريحي اۋمالى ـ توكپەلى جاعدايعا كۋا بولعان حۇڭجۋە بۇتحاناسى بايىرعى قالا شينيڭ قالاسىنىڭ چىڭجۇڭ رايونىنا ورنالاسقان.

بۇتحانانىڭ الدىنداعى اۋلادا حۇڭجۋە بۇتحاناسى دەموكراتيالىق باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گارۋا اۋاڭساڭبو قۇرمەتپەن حادا ۇسىندى، موناحتار تۇتانعىش تۇعىر كوتەرىپ، اسىل كۇندىك ۇستاپ باس شۋجي شي جينپيڭدى قارسى الدى.

حۇڭجۋە بۇتحاناسى سىندى وسى مىڭ جىلدىق بايىرعى بۇتحانا تاريحتاعى ورتالىق ۇكىمەتتەر مەن شيزاڭ بۇددا ءدىنى بايلانىسىن نىعايتۋ جاعىندا ماڭىزدى كوپىرلىك، دانەكەرلىك رول اتقاردى، سونداي ـ اق پارتيامىزدىڭ اعا بۋىن توڭكەرىسشىلەرىنىڭ ۇلت قىزمەتى مەن ءدىن قىزمەتىنە كوڭىل ءبولىپ، ونى ىلگەرىلەتكەن شۇعىلالى تاريحىنا كۋا بولدى.

سان وزگەرىستى باستان كەشىردى، وقىتۋ ارقىلى ادام تاربيەلەدى.

باس شۋجي شي جينپيڭ حۇڭجۋە بۇتحاناسىندا تۇراقتى بەلگىلەنگەن چيڭحاي ولكەسى ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسى بازاسى كورمەسىن ەكسكۋرسيالادى.

”اعا بۋىن توڭكەرىسشىلەردەن ۇيرەنىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ بىرلىكساپ قىزمەتىن، ۇلت قىزمەتىن، ءدىن قىزمەتىن اناعۇرلىم ويداعىداي ىستەۋ كەرەك“.

مەملەكەت كوزقاراسى، ۇلت كوزقاراسى، تاريح كوزقاراسى، مادەنيەت كوزقاراسى، ءدىن كوزقاراسى، بايىرعى بۇتحانا تاريحتىڭ دامۋى مەن وزگەرۋ زاڭدىلىعىن ايگىلەدى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”وسى باعالى تاريحي مادەنيەت مۇراسىن ويداعىداي قورعاپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋگە، ۇلتتار ىنتىماعىن، العاباسارلىعىن جەبەۋگە جاڭا ۇلەس قوسۋ كەرەك“.

ۇلكەن زالدان شىققاندا، موناحتار حادا ۇستاپ، باس شۋجيدى اتتاندىرىپ سالدى.

باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى: ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ءىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ دىنگە سەنەتىن قالىڭ بۇقارانى قامتىعان بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋىن قاجەت ەتەدى. چيڭحايداعى شيزاڭ بۇددا ءدىنى سالاسىنىڭ وتاندى ءسۇيۋ، ءدىندى قاستەرلەۋ تاڭداۋلى ءداستۇرىن اسقاقتاتىپ، دىندەردىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىن، ۇلتتاردىڭ تاتۋلىعىن جەبەپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ بارىسىندا بەلسەندى رول ساۋلەلەندىرۋىن ءۇمىت ەتەمىن“.

چيڭحاي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەتىنەن مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ گولونىڭ قويناۋىنا ورنالاسقان دارى اۋدانىنداعى چاراڭ بۇتحاناسىن تىلگە تيەك ەتتى.

چاراڭ بۇتحاناسى بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋ كوتەرىلگەننەن كەيىنگى گولو ساحاراسىنىڭ جەر ـ كوكتى ءدۇر سىلكىندىرگەن وزگەرىسىنە كۋا بولدى، سونداي ـ اق ءدىن سالاسىنداعى قايراتكەرلەر مەن دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ پارتيانى قولداپ ـ قۋاتتاۋ سۇيىسپەنشىلىگىن ارقالاپ وتىر. 70 نەشە جىلدان بەرى چاراڭ بۇتحاناسى باستان ـ اياق داڭقتى ءداستۇردى اسقاقتاتىپ، وتاندى ءسۇيۋدى، ءدىندى قاستەرلەۋدى بۇتحانا قۇرۋدىڭ نەگىزى ەتىپ كەلدى.

”بۇل ۇلت قىزمەتىن، ءدىن قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ جونىنەن شابىت بەرۋ ءمانىن الادى“. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ ءدىن قىزمەتى نازارياسى مەن باعىت ـ ساياساتتارىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ءدىن سالاسىنداعىلارعا يدەيالىق ـ ساياسي جەتەكشىلىكتى كۇشەيتۋ كەرەك“.

مەكەن

”قوعامدى باسقارۋدىڭ ءتۇيىنىن نەگىزگى ساتىعا قويۋ كەرەك“

الەۋمەتتىك اۋماق قالانى باسقارۋدىڭ ەڭ كىشكەنە بىرلىگى، ونىڭ ۇستىندە مىڭ ءجىپتىڭ باسىن ءبىر ينە بىرىكتىرەدى.

6 ـ ايدىڭ 19 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان يىنچۋان قالاسى جينفىڭ رايونىنىڭ چاڭچىڭ حۋايۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنا كەلدى.

70 نەشە جىلدان بەرى ۇلتتاردىڭ بايلانىسى بۇرىن بولماعان دارەجەدە كەڭەيدى جانە تەرەڭدەدى، ەلىمىزدە كەڭ اۋماقتا بىتىراي قونىستانۋ، شاعىن اۋماقتا شوعىرلى قونىستانۋ، كىرىگىپ ارالاس قونىستانۋ سىندى ۇلت جان سانىنىڭ ورنالاسۋ جاعدايى ۇزدىكسىز تەرەڭدەدى. ءوزارا كىرىككەن قوعامدىق قۇرىلىمدا قايتكەندە ءتارتىپتى جۇمىس جۇرگىزىپ، تاتۋ ـ ءتاتتى وتۋگە بولادى؟ بۇقارانىڭ تۇرمىسى قانداي؟

الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ پارتيا مۇشەلەرى مەن بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، 1 ـ قاباتتاعى حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ زالىن، الەۋمەتتىك اۋماق دەنساۋلىق ساقتاۋ پۋنكتىن، مەيىر جەتكىزۋ ەرەن بازارىن، 2 ـ قاباتتاعى ”ونەر سارايىن“، ءبي بولمەسىن باس شۋجي ءبىر ـ بىردەن كوردى.

حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ زالىندا الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى قاربالاستىققا ءتۇستى. كەيبىرەۋى قوعامدىق قامسىزداندىرۋ جۇمىسىن ىستەپ جاتىر، كەيبىرەۋى ايەلدەر بىرلەستىگىمەن بايلانىس جاساۋدا، كەيبىرەۋى ساقا اسكەرلەردىڭ ىستىق لەنياسىن ءبىر جاقتى ەتىپ وتىر، كەيبىرەۋى ەندى عانا وتباسىلارىن ارالاپ قايتىپ كەلگەن.

اۋىلىڭىز قايدان، قانداي ماماندىق وقىدىڭىز، الەۋمەتتىك اۋماقتا قانشا ۋاقىت ىستەدىڭىز، كىرىسىڭىز قانداي، قىزمەتىڭىزدىڭ سيپاتى قانداي، الدا قانداي ويىڭىز بار؟... باس شۋجي شي جينپيڭ ەرەكشە ەگجەي ـ تەگجەيلى سۇرادى.

”قازىر الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قىزمەتى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا قانداي“؟

”ورتالىق اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ حۇجاتىن تاراتقاننان كەيىن، الەۋمەتتىك اۋماقتا تولتىراتىن كەستە ازايىپ، قىزمەت اناعۇرلىم شوعىرلاندى“.

”قوعامدىق باسقارۋدىڭ ءتۇيىنىن نەگىزگى ساتىعا قويۋ كەرەك، قالالارداعى الەۋمەتتىك اۋماقتار بۇقاراعا ەڭ تىكە قىزمەت وتەيدى“. باس شۋجي ىقىلاسپەن بىلاي دەدى: ”ءبىر الەۋمەتتىك اۋماق بەينە ءبىر ۇلكەن وتباسى سياقتى. الەۋمەتتىك اۋماق قوسىنىنىڭ ءبىرشاما ورنىقتى، قىزمەت قىزعىندىلىعىنىڭ وتە جوعارى ەكەندىگىن كورىپ، الاڭسىز بولدىم. الەۋمەتتىك اۋماق پارتيا ۇيىمى _ پارتيانىڭ نەگىزگى ساتى بۇقاراسىمەن بايلانىس جاساۋداعى جۇيكە ۇشى. الەۋمەتتىك اۋماق پارتيا ۇيىمىن ويداعىداي قۇرعاندا، كۇشەيتىپ قۇرعاندا، الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتىندە تىرەك بولادى“.

”ونەر سارايىنا“ قيما سۋرەت، كەستە، سىرما ۇلتاراق قويىلعان، ءبي بولمەسىندەگى ۇلتتار ءان ـ ءبيىنىڭ ءريتىمى ويناقى، بىردە تىنىش، بىردە دۋمانعا بولەنىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى قارتتاردىڭ تاماشا تۇرمىسىن بەينەلەدى.

”الەۋمەتتىك اۋماق تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاپ، وي جەلىسىندە جاڭالىق اشىپ، تۇرعىندارعا قىزمەت وتەۋدى ىشكەرىلەي، ەگجەي ـ تەگجەيلى، تىڭعىلىقتى ىستەپ، بارعان سايىن جاقسى ىستەۋگە قۇلشىنۋى كەرەك. زەينەتكە شىققان تۇرعىندارعا قارتايعاندا كۇتىمدەلۋىنە، قارتايعاندا كوڭىلدى جۇرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋمەن بىرگە، ءارى قارتايعاندا دا رولىن ساۋلەلەندىرۋ كەرەك“.

الەۋمەتتىك اۋماققا بارساڭىز، كۇن شۇعىلاسىن شاشقان، جاسىل جەلەك جامىلعان، عيماراتتار بوي كوتەرگەن، بار الاپتان تىرشىلىك تىنىسى مەن مۇندالايدى. حانزۋ، حۇيزۋ، مانزۋ، موڭعۇل، زاڭزۋ قاتارلى ءار ۇلت بۇقاراسى وسى ارادا تاتۋ ـ ءتاتتى وتۋدە.

تۇرعىن جاۋ شوۋچىڭ باس شۋجيدى ۇيگە باستاپ كىردى.

”مۇنىڭ بارلىعى حۇيزۋلاردىڭ ازىق ـ تۇلىگى بولار“؟ ـ دەپ سۇرادى باس شۋجي شي جينپيڭ قوناق بولمەسىندەگى شاي ۇستەلىن نۇسقاپ.

”مىناۋ ساڭزى، مىناۋ شەلپەك...“

ءۇي ءىشى وتە كوڭىلدى بولدى.

جۇمىستانۋدان كىرىسكە دەيىن، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنان وقۋ ـ اعارتۋعا دەيىن، باس شۋجي ءبىر ءۇيلى جانمەن قورالانا وتىرىپ اڭگىمە دۇكەنىن قۇردى.

جاۋ شوۋچىڭنىڭ نەمەرەسى 5 ـ جىلدىقتا وقيدى، قالىڭ سيلىقتىڭ ىشىندەگى ەڭ كوزگە توسەتىنى جىلدىقتار بويىنشا جۇگىرۋدە ءبىرىنشى بولعان سيلىعى بولدى. باس شۋجي تۇراقتاندىرىپ بىلاي دەدى: ”بالالار احىلاق، اقىل ـ وي، دەنە، ەستەتيكا، ەڭبەك جاعىنان جان ـ جاقتى جەتىلۋى كەرەك“.

الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارى باس شۋجيدىڭ كەلگەندىگىن ەستىپ، الەۋمەتتىك اۋماق الاڭىنا جينالدى.

باس شۋجي تۇرعىنداردىڭ اراسىنا كەلىپ، كوپشىلىكپەن ىقىلاسپەن سالەمدەستى، الاڭ ەرەكشە دۋماندى بەينەگە شومدى.

”ۇلتتار ىنتىماعى توتەنشە ماڭىزدى، ءبىز 56 ۇلت اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋىمىز كەرەك. 56 ۇلتتىڭ ءبىر اراعا ۇيىسۋى دەگەنىمىز ءدال جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسى، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلكەن شاڭىراق. ءبىز بىرگە كۇرەس جاساپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى بىرگە ىلگەرىلەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرايىق!“

وسى جىلدارى اسقار تاۋ، الىس جول بولسا دا، قاقاعان اياز، شىلىڭگىر ىستىققا قاراماي، باس شۋجي شي جينپيڭ ۇلتتار وڭىرلەرىنە ىلگەرىندى ـ كەيىندى ىشكەرىلەي باردى.

كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ماشاقاتتى شايقاسىندا باس شۋجي ۇلتتار وڭىرىنە، ۇلتتار بۇقاراسىنا قاداعالاي نازار اۋداردى. 2016 ـ جىلى نيڭشيادا قىزمەت تەكسەرگەندە، ول ”سول جەردىڭ وزىنەن ماتەريال الىپ“ بىلاي دەپ مىسال كەلتىردى: ”ليۋپانشان تاۋى كەزىندە قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىقتا اسقان ەڭ سوڭعى بيىك تاۋى بولعانى سياقتى، كەدەي حالىقتى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ءبىزدىڭ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا، ءسوز جوق، اسىپ وتۋگە ءتيىستى ەڭ سوڭعى بيىك تاۋىمىز“ .

جول الىس، ال بۇگىن تىڭنان قادام تاستاپ وتىرمىز. چيڭحاي، نيڭشيا سياقتى وسى وڭىرلەردىڭ جۇگى ءالى دە اۋىر.

چيڭحاي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەتىنەن مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”چيڭحايداعى 45 اۋدان، قالا، رايوندا كەدەيلىكتەن ارىلعان 42 اۋدان بار. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ سىندى مىندەتتى باستان ـ اياق مىقتى يگەرۋ كەرەك، كولەمدەنگەن قايتا كەدەيلەسۋدىڭ تۋىلۋىنا استە بولمايدى. اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مىندەتىن جالپى تۇلعالىق ىلگەرىلەتۋ كەرەك“.

”حالىق تۇرمىسى تىنىش كەزدە ولاردى ادىلەتتى ىستەرگە باستاعان ءجون“. ۇلت قىزمەتىن ىستەۋ جونىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ حالىقتىق سۇيىسپەنشىلىكتى ايرىقشا باسا دارىپتەپ بىلاي دەدى: ”حالىق تىلەگىنە ۇيلەسەتىن، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسايتىن، جۇرت جۇرەگىن جىلىتاتىن ناقتى ىستەردى كوبىرەك ىستەپ، ءار ۇلت بۇقاراسى ۋايىمداپ وتىرعان ماسەلەلەردى كوبىرەك شەشۋ كەرەك“.

بىلتىر 12 ـ ايداعى جيشىشان جەر سىلكىنىسىندەگى اپاتتان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ، قايتا قۇرۋ اياق الىسىن باس شۋجي باستان ـ اياق كوكەيىندە ساقتاپ كەلەدى. وسى رەت ول جيشىشان جەر سىلكىنىسى اپاتىنان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ، قايتا قۇرۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز جاقسى ىستەپ، اپاتتان ساقتانۋ، اپات زيانىن ازايتۋ، اپاتتان قۇتقارۋ قابىلەتى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدى تاپسىردى.

دامۋ

”ءسوز جوق، ىستەۋگە تيىستىلەرىن ىستەۋگە، ىستەمەۋگە تيىستىلەرىن ىستەمەۋگە تاباندى بولۋ كەرەك“

جوعارى ساپالى دامۋ جاڭا ءداۋىردىڭ بۇلجىماس قاعيداسى، ول بايلىق شوعىرلانعان ۇلتتار وڭىرىنە سىن ـ سايىس تا، شەكسىز وراي دا اكەلدى.

پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن ءار جولى جەر ـ جەرگە بارىپ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جەرگىلىكتى تاراۋلارىن قالاي جازۋدى جوسپارلادى، ورنالاستىردى. ستراتەگيالىق ورنىن يگەرىپ، ءوز جەرىنىڭ ەرەكشەلىگىمەن ۇشتاستىرىپ، ءوز ارتىقشىلىقتارىن ايگىلەۋمەن بىرگە، بىرىككەن كۇش توپتاۋ كەرەك.

بۇل جولى چيڭحاي جونىندە باس شۋجي مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە ءتورت ءتۇرلى تالاپ قويدى، ول كاسىپ سالاسى، ەكولوگيا، حالىق تۇرمىسى، ۇلتقا قاتىستى بولىپ، ءبىر ـ بىرىمەن قابىسقان، ءبىر تۇتاس جوسپارلانىپ، تەڭ ءمان بەرىلگەن.

جوعارى ساپالى دامۋ مەن جوعارى دەڭگەيلى قورعاۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ جۇڭگونىڭ دامىپ بۇگىنگى كۇنگە كەلگەندە ءدوپ كەلىپ وتىرعان ۇلكەن تاقىرىبى. چيڭحاي جونىنەن العاندا، چاڭجياڭ، حۋاڭحى، لانساڭجياڭ وزەندەرى وسى ارادان شىعىسقا جوڭكىلىپ، جۇڭحۋا ۇلتىن ماپەلەدى. ءۇش وزەن قاينارىنىڭ ەكولوگياسى ۇلتتىڭ اماندىعىنا قاتىستى.

جەرگىلىكتى ورىننىڭ ”چيڭحاي _ شيزاڭ ءۇستىرتىن ەكولوگيالىق وركەنيەتتىڭ بيىگى ەتىپ قۇرىپ شىعۋعا“ كۇش سالعانىن ەستىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”مىنە بۇل سىزدەردىڭ ەڭ ۇلكەن ۇلەستەرىڭىز. ەڭ ماڭىزدىسى _ ءۇش وزەن قاينارى سىندى وسى ’جۇڭحۋا سۋ مۇناراسىن‘ ويداعىداي قورعاپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن قورعاپ، سۋ قاينارىن ساقتاۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك.

چيڭحاي وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن كۇش سالا جەتىلدىرىپ، تازا ەنەرگيا، تۇزدى كول حيميا ونەركاسىبى، ەكولوگيالىق ساياحات، ورگانيكالى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى، سيفرلى ەكونوميكا، بيولوگيالىق ءدارى ـ دارمەك سياقتى ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن قاتار ىلگەرىلەتۋدە. بايىرعى ءۇستىرت جەل، جارىق باسىمدىعىنان پايدالانىپ، جاسىل ەلەكتردى سىرتقا جەتكىزۋ كولەمىن 15 ولكەگە كەڭەيتتى.

مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي چيڭحايدىڭ كاسىپ سالاسىنداعى ”ءتورت جەر“ قۇرىلىسىنىڭ بەتالىسىن ىشكەرىلەي ايقىندادى: ”دۇنيە جۇزىلىك دەڭگەيدەگى تۇزدى كول كاسىپ سالاسى بازاسىن جەدەل قۇرىپ، مەملەكەتتىڭ تازا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى بيىگىن، حالىقارالىق ەكولوگيالىق ساياحات نىسانالى جەرىن، جاسىل، ورگانيكالى ەگىن، مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن سىرتقا شىعاراتىن جەردى تۇلعالاۋ كەرەك“.

2016 ـ جىلى چيڭحايعا بارىپ قىزمەت تەكسەرگەندە، ول ارنايى تۇزدى كولگە بارىپ، ايقىن تالاپ قويدى. بۇل جولى جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداستار جاڭا ىلگەرىلەۋشىلىكتەردەن مالىمەت بەردى: زاپاس قورى بۇكىل ەل بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىن تۇزدى كولدەگى كالي، ماگني، ليتي بايلىعىنا سۇيەنىپ، جاڭا ەنەرگيا، جاڭا ماتەريال كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا تىرەك بولدى، بۇكىل ەلدەگى كاليلى تىڭايتقىشتىڭ %77ىن چيڭحاي قامدايدى.

باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”بۇكىل ەلدىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىن كوزدە ۇستاپ، چيڭحايدىڭ وزگەشە بايلىق قاسيەتىن تولىق ويلاستىرۋ كەرەك“. ”بارلىق ءىستى ىستەي بەرۋگە كەلمەيدى، تالعامپازدىقپەن ءىس تىندىرۋ كەرەك. ىستەۋگە تيىستىلەرىن ىستەۋگە، ىستەمەۋگە تيىستىلەرىن ىستەمەۋگە، ءسوز جوق، تاباندى بولۋ كەرەك“.

دامۋ _ ۇلتتار وڭىرىندەگى ءتۇرلى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ نەگىزى.

نيڭشياعا كەلىپ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، الدىڭعى رەتكىمەن ارالىعى ءدال 4 جىل بولدى. جىل سايىن جاڭا ناتيجە تىزىمدىگى بار.

اۆتونوميالى رايونداعى جاۋاپتى جولداس بىلتىرعى كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنىن تانىستىرىپ، ”%12.4 ارتتى“، ـ دەدى. باس شۋجي: ”باستى ارتۋ ءتۇيىنى نە“؟ ـ دەپ سۇرادى.

”جاڭا ماتەريال، جاڭا ەنەرگيا باسىم ورىندى يەلەيدى. كومىردەن ماي الۋ مولشەرى بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى ورىندا تۇرادى، كومىردەن ولەفين ءوندىرۋ قۋاتى بۇكىل ەلدىڭ 1/5ىن ۇستايدى؛ جاڭا ماتەريالدار ءۇرتىس 3 جىل %30تەن استام ارتتى. تاعى ەلىمىزدىڭ باتىس بولىك ەسەپتەۋ قۋاتى جانە ينتەرنەت الماستىرۋ سىندى ’قوس ورتالىعىن‘ قۇردى“.

نيڭشيا ءجۇزىم شارابى ”40 نەشە مەملەكەت پەن وڭىردە ءوتىمدى بولدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ەكسپورت كوپ پە، الدە ىشكى بازارداعى ساتىلىمى كوپ پە“؟ ـ دەپ سۇرادى.

”ىشكى بازارداعى ساتىلىمى كوپ، ەل ءىشى بازارى نەگىز ەتىلەدى ءارى حالىقارالىق بازاردا دا بەلسەنە ءورىس اشۋدامىز“.

باس شۋجي ولاردى شابىتتاندىرىپ بىلاي دەدى: ”باسەكە بارىسىندا قايتكەندە ۇزدىكسىز دامىتۋعا بولاتىندىعىنا تەرەڭ وي جۇگىرتۋ كەرەك. ايگىلى ماركا جاراتۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتۋ كەرەك. استە جەڭىلتەكتىك ىستەۋگە بولمايدى، تاباندىلىقپەن قور توپتاۋ كەرەك، التىن قاي جەردە بولسادا جارقىراپ تۇرادى“.

حۋاڭحى وزەنىنىڭ ”تاعا فورمالى ءيىنى“، التىنداي جارقىراپ يرەلەڭدەپ اققان حۋاڭحى وزەنى نيڭشيانىڭ مىڭ شاقىرىمدىق قۇنارلى الابىن نارلەندىردى، ال بۇل ارا سونىمەن بىرگە سۋ تاپشى بولۋ ماسەلەسىنە دە تاپ بولىپ وتىر.

رايون ”ۇقساس حۋاڭحى وزەنى الابىنا ورنالاسقان سىچۋاننىڭ ابا وبلىسىمەن ولكە، رايون اتتاعان سۋ ۇقىعى ساۋداسىنا قول قويدىق“ دەگەندى ايتقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بۇل ىسكە قىزىعىپ، ولاردى بەلسەنە ىزدەنىس جاساۋعا، جۇيەلى ىلگەرىلەتۋگە شابىتتاندىردى.

”حۋاڭحى وزەنىنىڭ نيڭشيا بولىگىنىڭ سۋ ساپاسىⅡ تۇردەگى كىرىپ ـ شىعۋدى ۇزدىكسىز ساقتادى، بۇل وڭاي ەمەس، 7 جىل ساقتالىپتى!“ نيڭشيانىڭ ەكولوگياسى ءالى دە ءبىرشاما ءالسىز، دامۋ بارىسىندا حالىق تۇرمىسىنا پايدالى بولۋدى قاراستىرۋمەن بىرگە، ەكولوگيانى دا ويداعىداي قورعاۋ كەرەك. باس شۋجي بەرىك ەمەۋرىنمەن بىلاي دەدى: ”ەكولوگيانى قورعاۋ ماڭگى جالعاسادى، بەينە ءاردايىم جۋىنىپ ـ شايىنىپ، جەر سىپىرىپ، ۇستەل ءسۇرتۋ سياقتى. ەكولوگيانى قورعاۋدى بىردەن ىسكە اسىرا سالۋ قايدان بولسىن!“

ىنتىماقتاسۋدا ادامعا سۇيەنۋ، دامۋدا ادامعا سۇيەنۋ كەرەك. بارعان جەرىنىڭ بارىندە باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا مۇشەلەرىنىڭ، كادرلاردىڭ قىزمەت جاعدايىنا ەرەكشە نازار اۋدارىپ وتىرادى، سونداي ـ اق نىسانالى تۇردە شابىتتاندىرىپ جانە ەسكەرتىپ وتىردى.

بۇكىل پارتيادا ءجۇرىلىپ جاتقان وسى رەتكى پارتيا ءتارتىبىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ اياقتالۋىنا ءبىر ايدان استام ۋاقىت قانا قالدى. ”ناقتى يگەرىپ، شىنايى ۇيرەنىپ، جاقسى باستاپ، جاقسى اياقتاتۋ“. ”الاڭسىز قىزمەت ىستەپ، جۇمىستى ەمىن ـ ەركىن ىستەۋ“ كەرەك. باس شۋجي شي جينپيڭ قىسقا دا تەرەڭ ماعىنادا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ستيلى پاك، سالتى دۇرىس ساياسي ەكولوگيا ارقىلى تۋراشىلدىققا تولى قوعامدىق ەكولوگيا قالىپتاستىرۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك. ءارقانداي ۋاقىتتا پروجەكتردىڭ ساۋلەسى جەتپەيتىن جەر بولادى. جاڭا داۋىردە پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋدا زور ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ءالى دە باستان ـ اياق دايەكتى تۇردە بۇلجىماي ىلگەرىلەتۋ كەرەك“.

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى شينيڭ \ يىنچۋاننان بەرگەن حابارى)