”بالالاردىڭ ءبارىنىڭ تاماشا ەكولوگيالىق ورتادا تۇرمىس كەشىرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك“
− شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيانى قورعاۋدى يگەرۋ حيكاياسى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى گاۋ جيڭ
2021.07.12 16:27 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
”سوڭعى كۇندەرى مەنىڭ ءار كۇنى تاڭەرتەڭ تۇرعاننان كەيىنگى ءبىرىنشى جۇمىسىم بەيجيڭنىڭ اۋا ساپاسى قانداي ەكەندىگىن كورۋ. شاڭ - توزاڭدى اۋا رايى از بولسا ەكەن، الىستان كەلگەن قوناقتار بەيجيڭدى جايلى سەزىنسە ەكەن دەپ تىلەيمىن“.
2014 - جىلى 11 - ايدىڭ 10 - كۇنى كەشكى سۋتەكشەدە جارقىراعان شام ساۋلەسى كوز تارتادى. APEC قۇتتىقتاۋ قوناعاسى وسى ارادا وتكىزىلىپ جاتتى. جۇڭگولىق، شەتەلدىك قوناقتاردىڭ الدىندا ءتوراعا شي جينپيڭ بۇكپەسىز سويلەدى.
سول كەزدە قىس باسى ەندى ءوتىپ، سولتۇستىك وڭىرلەردە شاڭ - توزاڭدى اۋا رايى كوپ تۋىلاتىن ماۋسىم باستالعان ەدى. الايدا وسى رەتكى ءماجىلىس كەزىندە بەيجيڭنىڭ اشىق اسپانى ادامدارعا توسىن قۋانىش سيلادى.
بىرەۋلەر ”APECتىڭ اشىق اسپانى“ تاماشا دا قىسقا بولار، وسى ءبىر مەزەتتەن سوڭ جوق بولادى دەستى.
ماسەلەلەر مەن كۇدىك - كۇماندارعا بەتپە - بەت كەلگەن شي جينپيڭ دۇنيە جۇزىنە تولىق سەنىممەن مىنانى ايتتى −
”ءبىز لاستانۋدى جونگە سالۋدى بار كۇشپەن جۇرگىزۋدەمىز، سەرپىنى كۇشتى، بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن. مەن بەيجيڭدە، ءتىپتى، بۇكىل جۇڭگودا اسپاننىڭ ۇنەمى اشىق بولۋىن، تاۋلاردىڭ ۇنەمى جاسىل ماناتپەن كومكەرىلۋىن، سۋلاردىڭ ۇنەمى مولدىرەپ جاتۋىن، بالالاردىڭ ءبارىنىڭ تاماشا ەكولوگيالىق ورتادا تۇرمىس كەشىرۋىن ءۇمىت ەتەمىن، مۇنىڭ ءوزى جۇڭگو ارمانىنىڭ اسا ماڭىزدى مازمۇنى بولىپ تابىلادى“.
جاسىل ”ۋادە“
”ورمان بولماسا، جەر شارى مەن ادامزاتتىڭ قانداي بولارىن ويلاۋعا دا مۇمكىن ەمەس“.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىلىندە اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرۋ، مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋ قىزمەتى توتەنشە ماڭىزدى ورىندا تۇرادى، اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق بەرەشەگىنىڭ ءالى وتە مولدىعى، ورماننىڭ تاپشىلىعى، جاسىل القاپتىڭ ازدىعى، ەكولوگيانىڭ السىزدىگى ءالى دە زور كۇشپەن شەشۋگە ءتيىستى ماسەلە سانالدى.
فۋجياننىڭ باتىسىنداعى تاۋلى وڭىرگە ورنالاسقان چاڭتيڭ اۋدانى كەزىندە وڭتۇستىكتەگى سۋ مەن توپىراقتىڭ زايا بولۋى ەڭ اۋىر وڭىرلەردىڭ ءبىرى بولاتىن. 1985 - جىلى چاڭتيڭ اۋدانىنداعى سۋ مەن توپىراق زايا بولعان جەر اۋدانى ءبىر ميلليون 462 مىڭ مۋ بولىپ، بۇكىل اۋدان جەر اۋدانىنىڭ ％31.5ىن يەلەدى. ”تاۋ تاقىر، سۋ لاي، اتىز قۇنارسىز، حالىق كەدەي“ دەگەن ءسوز چاڭتيڭنىڭ قيىن جاعدايىن كورسەتەدى.
1999 - جىلى 11 - ايدىڭ 27 - كۇنى سول كەزدە فۋجيان ولكەلىك پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ۋاقىتشا ولكە باستىعى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ ارنايى چاڭتيڭگە كەلدى. سۋ مەن توپىراق زايا بولعان جەر اۋدانى ءالى دە ميلليون مۋدان اساتىندىعىن بىلگەندە ول قاتاڭ الپەتپەن سول اراداعى كادرلارعا بىلاي دەدى: ”تىنباي قۇلشىنىپ، ءبىر تۇتاس جوسپارمەن جوبالاپ، 8 − 10 جىل ۋاقىت جۇمساپ، مەملەكەتتىڭ، ولكەنىڭ، قالانىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزىپ، مەملەكەت جەرىن وڭاۋدى، بۇقارانى باقىتقا كەنەلتۋدى ورىنداۋ كەرەك“.
كوپ وتپەي، چاڭتيڭدا ەكولوگيالىق باقشا قۇرىلدى، شي جينپيڭ ارناۋلى بىرەۋگە اماناتتاپ 1000 يۋان بەرىپ، ەكولوگيالىق باقشاعا ارناپ ءبىر ءتۇپ كامفورا اعاشىن ەكتىردى.
ءبىر كەزەكتى ءبىر كەزەككە جالعاپ ىستەپ، تىنباي قۇلشىنىپ يگەردى.
بۇگىنگى چاڭتيڭ تاۋى جاسىل پۇلىسپەن كومكەرىلگەن، جەمىس - جيدەكتىڭ ءيىسى اڭقىعان جەرگە اينالدى. 2019 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇل وڭىردە سۋ مەن توپىراق زايا بولعان جەر اۋدانى مولشەرمەن 340 مىڭ مۋ ازايدى، ورمانمەن كومكەرىلۋ سالىستىرماسى ％80تەن استى، ورمان سۋ مەن توپىراقتى ساقتاپ قالدى ءارى بايلىق توپتادى. جەرگىلىكتى بۇقارا ورمان اراسى ەكونوميكاسىن دامىتىپ، تۇرمىستارى بارعان سايىن شالقي ءتۇستى.
اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرىپ، مەكەندى جاسىلداندىرۋ − ۇرپاقتاردى باقىتقا كەنەلتەتىن ءىس، بۇل باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىلىنەن توتەنشە ماڭىزدى ورىن الىپ كەلەدى.
2021 - جىلى 4 - ايدىڭ 2 - كۇنى كوكتەم سامالى ەسىپ، بار الاپ شىت جاڭا تۇسكە ەندى. باس شۋجي شي جينپيڭ بەيجيڭ قالاسى چاۋياڭ رايونى ۋىنيۇيحىداعى اعاش ەگۋ تۇيىنىنە كەلىپ، استاناداعى بۇقارامەن بىرگە مىندەتتى اعاش ەگۋ قيمىلىنا قاتىناستى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى بۇل باس شۋجي شي جينپيڭ ءۇرتىس مىندەتتى اعاش ەگۋ قيمىلىنا قاتىناسقان توعىزىنشى جىل ەدى. وسىناۋ كوكتەمدەردەگى ”جاسىل ۋادەدە“، باس شۋجي شي جينپيڭ ەشقاشان ۋادەسىنەن اينىعان ەمەس، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمەن بۇكىل قوعامدى ەكولوگيالىق ورتاعا ءوز ومىرىندەي مامىلە جاساۋعا جەتەكتەپ، وتاننىڭ بايتاق دالاسىنىڭ ۇزدىكسىز جاسىلدانۋىنا، كورىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
ماي قاراعاي، الاسا قىزىل شىلىك، قىزىل رامو، اسەم شابدالى، شەتەن، شيفۋ تاس الماسى... باس شۋجي شي جينپيڭ ىركەس - تىركەس 6 ءتۇپ كوشەت ەكتى.
2021 - جىلى جالپى حالىقتىق مىندەتتى اعاش ەگۋدىڭ ورىستەتىلگەنىنە 40 جىل بولدى. باس شۋجي شي جينپيڭ سول اراداعى كادر - بۇقاراعا مىنانى ايتتى: ”40 جىلدان بەرى بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقى ءبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، تىنباي قۇلشىنىپ، وتاننىڭ بايتاق دالاسىندا جاسىل ءتۇس بارعان سايىن كوبەيىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ قونىستانۋ ورتاسى بارعان سايىن كورىكتەنىپ، جەر شارىنداعى ورمان بايلىعىنىڭ ارتۋى ەڭ كوپ مەملەكەتكە اينالدىق“.
”الدىڭعىلار ەككەن اعاش كەيىنگىلەرگە سايا بولۋ رۋحىن اسقاقتاتىپ، كوبىرەك اعاش ەگۋ، جاقسى اعاش ەگۋ، اعاشتى ويداعىداي باپتاپ - باسقارۋ كەرەك“؛
”بارلىق ادام كۇش شىعارىپ، بىرتىندەپ توپتاپ، كورىكتى وتانىمىزدى ودان ارى كوركەيتەيىك“؛
”بۇكىل ەلدى اتتانىسقا كەلتىرىپ، جالپى حالىق ىسكە كىرىسىپ، بۇكىل قوعام بىرگە ات سالىسىپ، زور كولەمدى مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋدىڭ ۇزدىكسىز شىنايى ناتيجەگە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتەيىك“؛
”جالپى حالىقتىڭ مىندەتتى اعاش ەگۋىن ورىستەتۋ − مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ءونىمدى جولى، ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىن تاراتۋدىڭ ماڭىزدى دانەكەرى“؛
...
باس شۋجي شي جينپيڭ تالاي رەت اعاش ەگۋ قيمىلىنا تالاپ قويدى.
قالىڭ ادام اعاش ەكسە قاۋلاعان ورمان وسەدى. بۇل كۇندەرى جاسىل ءتۇس ۇستانىمى جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالادى، اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرۋ داعدىعا اينالدى. ۇزدىكسىز زور كولەمدە مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋ ارەكەتىنىڭ ىلگەرىلەتىلۋىنە ىلەسە، ەلىمىزدىڭ ورمان بايلىعى ۇزدىكسىز ارتتى، قۇمايتتانعان، شولەيتتەنگەن جەر اۋدانى ۇزدىكسىز ازايىپ، كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋگە، الەمدىك ەكولوگيانى جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
انا وزەندى ايالاۋ
2018 - جىلى 4 - ايدىڭ 24 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ حۋبەي ولكەسى يچاڭ قالاسى يليڭ رايونى تايپيڭشي قالاشىعىنىڭ شۇيجياچۇڭ قىستاعىنا كەلدى. بۇل جەر چاڭجياڭ دارياسىنىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىنا ورنالاسقان، ءۇش قىساڭ توسپاسىمەن ىرگەلەس، چاڭجياڭمەن قاناتتاس، كورىنىسى كوركەم.
قىستاق تۇرعىنى باس شۋجيگە بىلاي دەدى: بۇرىن داريا بويىندا كيىم جۋاتىنبىز. قازىر قىستاقتا كىر جۋاتىن كولشىك سالىندى، ەلدىڭ ءبارى فوسفورسىز كىر جۋۋ ۇنتاعىمەن جانە كىر سابىنمەن كىر جۋاتىن بولدى، لاس سۋ شوعىرلى ءبىر جاقتى ەتىلەدى، وسىلاي بولعاندا تۇرمىس ادەتىمەن ساناسۋعا ءارى قورشاعان ورتانى قورعاۋعا بولادى.
”باس شۋجيدىڭ ءبىزدىڭ وزدىگىمىزدەن چاڭجياڭ سىندى انا وزەندى قورعاعاندىعىمىزدى كورىپ قۋانعاندىعىن اڭعاردىق“.
انا وزەندى قورعاۋ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ەڭ ۋايىمدايتىن ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى.
2020 - جىلى 11 - ايدىڭ 14 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ نانجيڭدە چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. بۇل باس شۋجيدىڭ نازاردى چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىن دامىتۋعا شوعىرلاندىرىپ اشقان 3 - رەتكى ارناۋلى تاقىرىپتاعى اڭگىمە ءماجىلىس ەدى.
2016 - جىلى چۇڭچيڭدە اشىلعان چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ”جاپپاي قورعاۋدى بىرگە يگەرىپ، جاپپاي اشۋمەن اينالىسپاۋدى“ ايقىن العا قويدى.
ول كەز جاعالاۋداعى ءىشىنارا جەرلەردىڭ نىسانداردى جەدەل جۇرگىزىپ جاتقان كەزى بولاتىن. باس شۋجي شي جينپيڭ ”ءبىر تەگەنە سۋىق سۋ شاشقانداي بولدى“ دەگەن سوزبەن سۋرەتتەدى.
2018 - جىلى ۋحاندا اشىلعان چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ماجىلسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ چاڭجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ قاتاڭ جاعدايىن ايقىن كورسەتتى −
”چاڭجياڭ ورگانيزمدەرىنىڭ تولىقتىق كورسەتكىشى ەڭ ناشار بولعان ’بالىقسىز‘ دارەجەگە ءتۇستى“؛
”وزەن جاعالاۋىنداعى كاسىپ سالالار دامۋىنىڭ ەكپىنى ءبىرشاما زور، لاستاۋشى زاتتاردىڭ شىعارىلۋ نەگىزگى سانى زور“؛
”چاڭجياڭ جاعالاۋىندا پورتتى بەتالدى يەلەپ، الباتى پايدالانۋ، يەلەپ الىپ پايدالانباۋ، كوپ يەلەپ، از پايدالانۋ، ۇتىمسىز پايدالانۋ سىندى ماسەلەلەر ءالى دە كورنەكتى“؛
”وزەن الابىنىڭ قورشاعان ورتاسىندا حاۋىپ - قاتەر، كومەسكى كىنارات كورنەكتى“؛
...
باس شۋجي شي جينپيڭ قاسىنا بارىپ كوردى، تەرەڭدەي ءۇڭىلدى، ۇزاقتى ويلادى.
”حيميا ونەركاسىبىنىڭ داريانى قورشاۋى“ ماسەلەسى − چاڭجياڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ ”ءسىڭىستى دەرتى“. رەتتەۋ - جونگە سالۋدىڭ ىلگەرىلەتىلۋ جاعدايى قالاي؟ باس شۋجي شي جينپيڭ ءوزى بارىپ كوردى.
چاڭجياڭ بويىنداعى شيڭفا توبىنىڭ يچاڭ جاڭا ماتەريالدار كاسىپ سالاسى باقشاسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ داريا بويىنداعى كەمەجايدىڭ ەڭىس جولىمەن ءجۇرىپ، داريا بويىنداعى قۇرىلعىلاردى شاعۋ، كەمەجايدى قايتادان جاسىلداندىرۋ، لاس زاتتار شىعارىلاتىن اۋىزدى رەتتەۋ - جونگە سالۋ احۋالدارىن سول جەردىڭ وزىندە تەكسەردى.
2 جىلدان استام ۋاقىتتا باقشا رايونىنداعى اۋەلدە دارياعا جاقىن سالىنعان ءوندىرىس قۇرىلعىلارى مەن كەمەجايلار كوشىرىلىپ جانە شاعىلىپ، جاعالاۋدان 950 مەتر جەر بوساتىلىپ، 800 مۋدان استام جەر قايتارىلدى ءارى جاپپاي جاسىلداندىرىلدى.
يچاڭنىڭ داريا بويىنداعى 134 حيميا ونەركاسىپ كاسىپورنىن جابۋدى، وزگەرتۋدى، كوشىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، وزىق كاسىپ سالالارىن دامىتۋعا باستايتىندىعىن ەستىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: چاڭجياڭنىڭ جاعالاۋىنداعى لاستاۋشى كاسىپورىنداردى تۇگەل كوشىرۋگە بەل بايلاۋ، كاسىپورىنداردى كوشىرۋدە ادامداردى انىقتاپ، جابدىقتاردى اكەتىپ، قوقسىقتاردى تازالاپ، جەردى اداقتاپ، چاڭجياڭنىڭ لاستانۋىنداعى كومەسكى كىناراتتاردى ءبىر جولاتا تۇبىرىنەن الاستاۋ كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جاپپاي اشۋمەن اينالىسپاۋ دەگەنىمىز اشۋمەن اينالىسپاۋ دەگەندىك ەمەس، قايتا بۇلدىرەتىن اشۋمەن اينالىسپاۋ، ەكولوگيا الدىمەن ويلاستىرىلاتىن، جاسىل دامۋ جولىمەن ءجۇرۋ دەگەندىك.
2020 - جىلى 11 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ چاڭجياڭ جاعالاۋىنا تاعى دا كەلىپ، جياڭسۋ ولكەسى نانتۇڭ قالاسى ۋشان ءوڭىرىنىڭ بينجياڭ اۋماعىندا ناقتى تەكسەرۋ جۇرگىزدى.
بۇرىن وسى جاعالاۋدا شاعىن كورىنىس اۋماعى، كونە پورت اۋماعى، كونە زاۆود اۋماعى، كونە شاعىن اۋماق ءبىر - بىرىمەن تۇتاسىپ جاتاتىن، بۇل ارادا تاعى سول كەزدە بۇكىل ەل بويىنشا ەڭ ۇلكەن يمپورتتىق كۇكىرتتى جيناۋ - جونەلتۋ بازاسى بار بولاتىن.
”حيميا ونەركاسىپ كاسىپورىندارى جابىلدى ما، وزگەرتىلدى مە، دەڭگەيى جوعارىلاتىلدى ما؟“، ”كۇكىرتتى جيناۋ - جونەلتۋ بازاسى شىنىمەن كۇشىنەن قالدىرىلدى ما؟“، باس شۋجي قۋارلاپ سۇرادى.
”حيميا ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ ءبارى جابىلدى، كۇكىرتتى جيناۋ - جونەلتۋ بازاسىن دا بەلدى بەكەم بايلاپ وتىرىپ كۇشىنەن قالدىردىق، باس شۋجي الاڭسىز بولىڭىز“، - دەپ جاۋاپ بەردى سول جەردەگى جولداستار.
سوڭعى جىلدارى داريا بويىنداعى ولكە - قالالار 8 ۇلكەن ارناۋلى ارەكەتتى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، 2020 - جىلى نەگىزگى اعاردا تۇڭعىش رەت جالپى اعار بويىنشا Ⅱتۇردەگى سۋ ساپاسى ولشەمىنە جەتتى؛ بيىل داريا بويىنداعى 200 مىڭنان استام بالىقشى بالىق اۋلاۋدى توقتاتىپ، جاعاعا شىقتى، چاڭجياڭ الابىنىڭ ءتۇيىندى سۋ ايدىنىندا 10 جىل بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋدى اتقارۋ باستالدى؛ ”حيميا ونەركاسىبىنىڭ داريانى قورشاۋى“ سىندى قيىن ماسەلە جەدەل شەشىمىن تاۋىپ، چاڭجياڭ جاسىل ەكولوگيالىق ءدالىزى كۇش سالا قۇرىلدى ...
چاڭجياڭ سىندى انا وزەن جاڭا قاۋلاعان ومىرشەڭدىك بايقاتۋدا.
ءوزى ”سۇراۋ شىعاردى“ جانە ”تەكسەرىپ وتكىزىپ الدى“
2020 - جىلى 4 - ايدىڭ 20 - كۇنى، باس شۋجي شي جينپيڭ بەيجيڭنەن شانشيگە بارىپ قىزمەت تەكسەردى. چينليڭ − وسى رەتكى قىزمەت تەكسەرۋدەگى ءبىرىنشى بەكەت.
تەڭىز دەڭگەيىنەن 1700 مەتر بيىكتىكتەگى يۋەلياڭيادا تۇرىپ، چينليڭنىڭ نيۋبەيلياڭ شوقىسىنا كوز جىبەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ ماعىنادا بىرگە جۇرگەن جاۋاپتى جولداسقا بىلاي دەدى: ”چينليڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن ويداعىداي قورعاۋ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ باياندى كوركەيۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ’قوس 100 جىلدىق‘ كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدا، باياندى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدا ايرىقشا كەلەلى ءارى تەرەڭ ماڭىز الادى“.
چينليڭنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ − باس شۋجي شي جينپيڭ ويىنان ۇنەمى شىعارماي كەلگەن كونە ماسەلە. وسى رەت شانشيدە قىزمەت تەكسەرۋدىڭ ءوزى دە چينليڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋعا مەڭزەس جۇرىلگەن ءبىر رەتكى تەكسەرىپ وتكىزىپ الۋ ەدى.
چينليڭ ەلىمىزدەگى ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقى، حۋاڭحى، چاڭجياڭ الابىنداعى ماڭىزدى سۋ قاينارى، سونداي - اق جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ اتا - بابا تامىرى، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ماڭىزدى سيمۆولى.
ايتسەدە، ءبىراز جىلدىڭ الدىندا كەيبىرەۋلەر چينليڭنىڭ كوركەم تاۋ، تۇنىق سۋىنا كوز تىگىپ، ”مەملەكەت باقشاسىن“ ”جەكەلىك باۋ - باقشاسىنا“ اينالدىرىپ الۋعا ۇرىندى، بەلگىلەمەگە قايشى، زاڭعا قايشى سالىنعان توپ - توپ ساياجايلار چينليڭ تاۋى ەتەگىندەگى جاسىل القاپتى قۇرتشا كەمىرىپ، سول جەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىردى.
چينليڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ ءۇشىن، باس شۋجي شي جينپيڭ ىركەس - تىركەس 6 رەت ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، بەكىتۋ جازدى.
ەسكى سىرقاتتىڭ ءتۇبىن ءۇزۋ ءۇشىن، كۇشتى ءدارى بەرۋ كەرەك. 2018 - جىلى 7 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ 6 - رەت ماڭىزدى بەكىتۋ جازدى: الدىمەن ساياسي تارتىپتەن باستاپ تەكسەرۋ، جونگە سالسا دا وڭالماۋ، كورىنىستە بويسۇنعانسىپ، كومەسكىدە قايشىلىق جاساۋ، تيىم سالسا دا ءۇزىلدى - كەسىلدى تيىلماۋ ماسەلەسىن تۇبەگەيلى تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ كەرەك.
سول ايدىڭ سوڭعى شەنىندە ورتالىق ارناۋلى رەتتەۋ - جونگە سالۋ قىزمەت گرۋپپاسىن شانشيدە تۇرۋعا جىبەردى. ارناۋلى رەتتەۋ - جونگە سالۋ ارەكەتىنىڭ ورىستەتىلۋىنە ىلەسە، بەلگىلەمەگە قايشى سالىنعان 1194 ساياجاي تۇبەگەيلى رەتتەلىپ - جونگە سالىنىپ، 4557 مۋ جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى.
قازىر تاۋ جاستانا سالىنىپ، تۇتاسىپ كەتكەن ساياجايلار كوزگە شالىنبايدى، تەرەكتەر، قاراعايلار ءبىر - بىرىمەن تۇتاسىپ، جاسىل القاپ قالىپتاستىرعان، دالدالاپ تۇراتىن ساياجايلاردىڭ قاراسى كورىنبەيدى، چينليڭ تاۋىنىڭ ەتەگىنە دەيىن كورۋگە بولادى. چينليڭنىڭ بۇرىنعى جىم - جىرت كوركەم كورىنىسى قايتا قالپىنا كەلدى.
ءوزى ”سۇراۋ شىعارىپ“، ءوزى ”تەكسەرىپ وتكىزىپ الدى“. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭ ەكولوگيالىق ورتانى اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىرۋ وقيعالارى جونىندە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، بەكىتۋ جازىپ، قاتاڭ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋدى، بوساڭسىتپاي قاتاڭ يگەرۋدى، سوڭىنا دەيىن يگەرۋدى، تۇبەگەيلى شەشىلمەيىنشە استە تىنباۋدى تالاپ ەتتى.
ەلىمىزدىڭ باتىس بولىگىندەگى ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقى رەتىندە، چيليانشاننىڭ ءىشىنارا جەرىندە ەكولوگيانىڭ ءبۇلىنۋ ماسەلەسى ءبىر مەزەت ەرەكشە كورنەكتى بولدى. باس شۋجي شي جينپيڭ كوپ رەت ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، باتىل رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تالاپ ەتتى.
2019 - جىلى 8 - ايدىڭ 20 - كۇنى چيليانشان تاۋىنىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى دامايىڭ ساحاراسىندا سۋلار تولقىپ، ءشوپ جايقالىپ، سايگۇلىكتەر قۇيعىتىپ ءجۇر. گانسۋدا قىزمەت تەكسەرىپ جۇرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ توبى شەكتى سەرىكتەستىگى شاندان جىلقى فەرماسى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنە كەلىپ، سول جەردە جىلقى فەرماسىنىڭ رەفورماسى مەن دامۋىنىڭ جانە چيليانشان تاۋى ەكولوگياسىنىڭ قالپىنا كەلۋ، قورعالۋ جاعدايىن ۇعىستى.
ورتالىق العا قويعان رەتتەۋ - تۇزەتۋ مىندەتىنىڭ نەگىزىنەن ورىندالىپ بولعاندىعىن، چيليانشان تاۋى ەكولوگيالىق ورتاسىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە قورعاۋ قىزمەتىندە كەزەڭدىك تابىسقا قول جەتكەندىگىن بىلگەن سوڭ، باس شۋجي شي جينپيڭ: ”سوڭعى جىلدارى چيليانشان تاۋىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋدا بىلىقپالىقتان جونگە سالۋعا دەيىن زور ونىمدىلىك جارىققا شىقتى“، - دەپ تۇراقتاندىردى.
”دامىپ وسى كەزەڭگە جەتكەندە قاربىز شاپاعىن باسىپ الىپ تومەن قاراي سىرعاناپ كەتپەي، قايتا ۇزدىكسىز جوعارى ورلەپ، اسۋلاردان اسىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرساق، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ دا باعالى بايلىققا اينالادى“. زاڭعار چيليانشان تاۋىنا الىستان كوز سالعان باس شۋجي شي جينپيڭ جاندى تەڭەۋ ارقىلى ەكولوگيانى قورعاۋ قىزمەتىندە، ءسوز جوق، تاباندىلىقتى ساقتاۋدى، تاباندىلىقپەن ۇزدىكسىز جالعاستىرۋدى باسا دارىپتەدى.
جۇڭگونىڭ جاسىل دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ءجۇرۋ جانە ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرۋ بەكىمى مەن جەتىستىكتەرى حالىقارالىق قوعامنىڭ تۇراقتاندىرۋى مەن القاۋىنا بولەندى.
بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قورشاعان ورتا جوبالاۋ مەكەمەسىنىڭ اتقارۋشى مەڭگەرۋشىسى ينگە اننوسون بىلاي دەدى: ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ تانىمى ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋ ۇستانىمىن شەبەرلىكپەن ءتۇسىندىردى، جۇڭگو قورشاعان ورتانى قالپىنا كەلتىرۋدە ەرەسەن زور قۇلشىنىستار جاساپ، بۇرىن لاستانعان جەردى، وزەن سۋىن جانە اسپاندى وزگەرتتى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 - ايدىڭ 10 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
سۋرەتتى حابار
لەبىز جازۋ
