ويدا دا بيە بايلاۋعا بولادى

«التاي گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى ساعىنبەك رابات ۇلى 

2013.09.23 16:31   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　بازار شارۋاشىلىعىنىڭ وركەندەۋى مەن ۇلتتىق وي - سانانىڭ وسۋىنە ىلەسە، تاياۋداعى بىرنەشە جىلدا جەر - جەردە ءوتىپ جاتقان ۇلتىمىزدىڭ ءتۇرلى توي - تىلەۋ داستارقانىندا بۇرىنعى جاشىك - جاشىك اراق - شاراپتىڭ ورنىن سابا -سابا قىمىز، شۇبات، تورسىق -تورسىق قىمىران سەكىلدى ۇلتتىق ونىمدەرىمىز باسىپ، ءبىر جاعىنان، داستارقان مادەنيەتىمىزدى ارلەندىرسە: ەندى ءبىر جاعىنان، وسى ونىمدەردى وندىرۋشىلەرگە بەلگىلى ەكونوميكالىق تيىمدىلىك اكەلىپ، بازاردا ۇلتتىق ونىمدەرگە بولعان قامداۋ مەن سۇرانىس ارتا ءتۇستى.

　　«شىركىن، قىمىز دەپ ءماۋىتتىڭ قىمىزىن ايت، كەكىرسەڭ مۇرنىڭا حوش ءيىسى كەلىپ، ءدامى تاڭدايىڭنان ءبىر كەتپەيدى....» دەگەن سەكىلدى ماداق سوزدەردى ۇنەمى ەستىپ ءجۇرۋشى ەدىم. ءيا، «حالىق ايتسا قالت ايتپايدى» عوي. ماۋكەڭە سالەمدەسىپ، سارى قىمىزىنان ءدام تاتۋدىڭ ءساتى 2013 - جىلى تامىز ايىنىڭ سوڭىندا ءتۇسىپ، التاي قالالىق 1 - مال فەرماسى (بۇرىنعى التاي ايماقتىق 1 - مال فەرماسى) قىزىلتاس بولىمشە فەرماسىنىڭ تۇرعىنى ءماۋىت راشات ۇلىنىڭ بال قىمىز ساياجايىنا ات باسىن بۇردىق.

　　وتاعاسى ءماۋىت اعاي بۇيىمتايىمىزدى بىلگەن سوڭ، اڭگىمە جەلىسىن ارىدان قوزعاپ: «ءبىز بۇرىن وسى فەرمانىڭ كوشپەندى مالشىسى ەدىك، جازدا جايلاۋعا شىقساق، قىستا ساۋىر وتارىن قىستايتىنبىز. كەيىن بالالاردىڭ وقۋى ءۇشىن ويدا قالىپ، تولدەۋلىك، كۇزەۋلىك جەرىمىزدىڭ 400 مۋىنا ورمان وتىرعىزدىق. <جاڭبىرــ كوكتىڭ ىرىسى، قىمىز ــ كوپتىڭ ىرىسى> دەيدى حالىق. 2006- جىلى جازدا، ءبىر وتاۋىمىزدىڭ قىران وزەنى بويىنداعى <ۆاننا> دەپ اتالاتىن جەرىندە 4 بيە بايلاپ ەدىك، الا جازداي فەرمانىڭ بىرنەشە جاۋاپتىسى ءبىر رەت كەلىپ قىمىز ىشكەننەن سىرت، باسقا ەشكىم قىمىز ىشەمىز دەپ كەلمەدى، قالاعا اپارىپ كيلوگرامىن 4 يۋاننان ساتقانىمدا، نازار اۋدارعاندار وتە از بولدى. ال، تاياۋ جىلداردان بەرى ۇلتىمىزدىڭ توي - تىلەۋ داستارقانىندا قىمىزعا بولعان سۇرانىستىڭ بارعان سايىن ارتقانىن كورىپ، كىلەڭ مال باعۋمەن شۇعىلدانباي، قىمىز ساتۋدى قوسىمشا كاسىپ ەتپەك بولىپ، ورمان اراسىنا ەككەن ءشوبىمىزدىڭ شىعىمى جاقسى بولعاندىقتان، 150 مۋ ورماندىقتى ارنايى بيەباۋ ءۇشىن تەمىر تورمەن بولەك قورشاپ پايدالاندىق. <ەكسەڭ وراسىڭ، بەرسەڭ الاسىڭ> دەگەندەي، جەم - ءشوبىڭ مول بولىپ، جىلقى بالاسىنىڭ كەڭىردەگىن تويعىزساڭ، تەك جايلاۋدا عانا ەمەس، ويدا دا بيە بايلاۋعا ابدەن بولادى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە، بىيىل التاي وڭىرىندە جاۋىن - شاشىننىڭ مول بولۋىنان دالا جايىلىمى دا جاقسى كوكتەدى عوي. الدىڭعى جىلى 4 بيە بايلاعان ەدىك. بيىل 20 - مامىردان باستاپ 10 نەشە بيە بايلادىق. جازدا كۇنىنە 60 تا 70 كيلوگرام ءسۇت شىعادى، ال، قازىر بيە سەمىرىپ، ءسۇتى بويىنا تارتقاندىقتان، كۇنىنە 40 كيلوگرام مولشەرىندە ءسۇت الامىز. كۇندىك كىرىسىمىز جازدا 1000 يۋاننان اينالسا، قازىر 600 دە 700 يۋاننان اينالۋدا. ايىنا 4000 يۋاننان ەڭبەكاقى بەرىپ، ءبىر ۇيدەگى ەكى ادامدى بيە ساۋۋ جۇمىسىنا كومەكتەستىرىپ وتىرمىز. جازدا وتىرعان وسى ورنىمىز ياعني بيەباۋىمىز قاتىناسقا قولايلى، جول ءۇستى بولعاندىقتان، قىمىز قاجەت ەتكەندەر ارىسى قابا، بۋرىلتوعاي اۋدانىنان، بەرىسى مىناۋ التاي قالاسىنىڭ سارقۋسىن اۋىلىنان دەگەندەي وزدەرى كەلىپ الىپ كەتەدى. كەلەر جىلى بيە سانىن 15 كە جەتكىزىپ، مۇنان دا مول قىمىز ساتۋ ويىندامىن»،- دەدى.

　　ماۋكەڭنىڭ جۇبايى كاۋكەن اعزاتاي قىزى: «بيە بايلاۋ ــ اتا كاسىبىمىز، ءبىز جايلاۋدا دا، ويدا دا بايلاپ كوردىك. قىمىز ــ حالقىمىزدىڭ اس - سۋىنىڭ ىشىندەگى ەڭ قادىرلىسى. قىمىز نەگىزىنەن جىلقى تەرىسىنەن تىگىلىپ، توبىلعى ءتۇتىنىنىڭ ىسى سىڭگەن سابادا نەمەسە اعاش كۇبىدە اشىتىلادى. قىمىزدىڭ اشىتقىسى قور دەپ اتالادى. داكىگە تۇيىلگەن قوردى ساباعا نەمەسە كۇبىگە سالىپ، ونىڭ ۇستىنە جاڭا ساۋعان سالقىن ساۋمالدى قۇيىپ، ىدىستىڭ سىرتىن جىلىلاپ وراپ تاستايمىز. قور ەزىلىپ ساۋمالعا تەگىس تاراعاندا، ساۋمالدىڭ ءدامى قىشقىلدانادى. ءسويتىپ جاڭا قور جاسالادى. جاڭا قوردىڭ ۇستىنە سالقىن ساۋمالدى قۇيىپ، ءار رەت ساۋمال قۇيعاندا، پىسپەكپەن جارتى ساعاتتاي ءپىسىپ تولىق ارالاستىرامىز،-دەپ ءبىر كىدىرگەن سالماقتى سارى جەڭگەمىز ــ قىمىز ەرەكشە باپ تىلەيدى، سۋ، ىركىت سەكىلدى بوگدە زات قوسىلسا، دەرەۋ شامدانادى. سوندىقتان، وسى كاسىپپەن شۇعىلدانىپ وتىرعان قانداستارىما قازاقى ونىمدەرىمىزدىڭ اتىنا داق كەلتىرەتىن ءارقانداي باقاي قۋلىققا باسپاي، بازاردى دەرتكە شيپا، دەنەگە قۋات بەرەتىن ساپالى سارى قىمىزبەن قامداۋدان جازبايىق، جاڭىلمايىق، انە، سوندا عانا وزگەگە دە، وزىمىزگە دە ءتيىمدى دەپ جار سالعىم كەلەدى»،- دەدى ويىنداعىسىن بۇكپەسىز اقتارىپ.

　　100 تۇياقتاي ۇساق مالى، 40 نەشە باس جىلقى، سيىرى بار ماۋكەڭنىڭ تۇڭعىش بالاسى ايماقتىق مەديتسينا مەكتەبىنەن وقىپ، سەسترالىق كاسىبىن بىتىرسە، ەكىنشى بالاسى اسكەري قوسىنعا قاتىناسىپ، ازاماتتىق بورىشىن وتەپتى، ال، ءۇشىنشى بالاسى بيىل تولىق ورتا مەكتەپتى تاۋىسىپتى. ءبىز بەرەكەلى وتباسىنداعى ماۋكەڭ اعاي مەن كاۋكەن جەڭگەيگە: «وتباستارىڭىز امان، ساۋدالارىڭىز كۇسەت بولسىن!» دەگەن اق جارما تىلىگىمىزدى تىلەپ اتتاندىق. جوعارىدا: ءماۋىت راشات ۇلىنىڭ بيە باۋىنان تۇسىرىلگەن كورىنىستەر.

　　حابارىن جازىپ، سۋرەتتەردى تۇسىرگەن: ساعىنبەك رابات ۇلى

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى