بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى
حالىق تورابى

حيساگەر كلاس كوللەكتيۆىنىڭ قۇرىلعاندىعى بارشامىزدى قۋاندىردى

تولقىن جايىربەك ۇلى

2013.11.25 14:37   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

بالا حيساگەرلەر حيسا ايتۋعا جاتتىعۋدا.
بالا حيساگەرلەر حيسا ايتۋعا جاتتىعۋدا.

  قازاق حالقى دامۋ تاريحي ءبىرشاما ۇزاق، دامۋ تاريحىنىڭ ءار باسقىشىندا سول داۋىرگە ناقىشتى ورنەك سالىپ، تاۋ-تاسقا وشپەس تاريح ءىزىن قاشاپ وتكەن، ۇرپاقتارىن ۇلان-قايىر ۇلىلىققا جەتەلەگەن، ايبوز اتاعىن اسقاقتاتىپ، بولاشاق ۇرپاققا ءوز ومىرىنەن قازىنالى مۇرا قالدىرىپ وتىرعان ايدىك ۇلت.

  الايدا، سول باھادۇر بابالاردىڭ ارداقتى اماناتىن جۇرەگىمەن تانىپ، اقىلمەن سالماقتاپ، ساپ التىنداي جارقىراعان مادەنيەتىمىزدى ونان ارى ساۋلەلەندىرە ءتۇسۋ جاي ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەسى دە جۇرتقا ايان.

  سولايدا، ۇلتىمىزدىڭ ايدىك مادەنيەتى بۇگىنگى ۇرپاق ماقتانىشى دەپ مايەكتى مادەنيەتىمىزدى ماڭىزدى ورىنعا قويىپ، جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي قىزعىشتاي قورعاپ جۇرگەن ۇلتجاندى كىسىلەر بۇگىن دە، قۇدايعا شۇكىر، بارشىلىق! انە سونداي ۇلىعاۋسار مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىرى، ءبىرى بولعاندا بىرەگەيى، شىنىن ايتقاندا، جۇيەدەن قازاق ۇلتىنىڭ مادەنيەتى شىىندەگى ارىدان كەلە جاتقان ەلەۋلى كەسەك مۇراسى «حيسا-داستان» بولسا، وسى «حيسا-داستان» سىندى قوماقتى مادەنيەتتىڭ وتىن مازداتىپ، ەلىم دەپ ەڭىرەپ جۇرگەن ەگەي ەرلەردىڭ ەڭسەلى كوشىنە اياعىن ءتاي-تاي باسىپ جاڭادان كەلىپ قوسىلعان حيساگەر جاس تالاپكەرلەرگە نەگە سۇيىنبەسكە، نەگە شاتتانباسقا؟!

  ءدال وسىنداي ۇلاعاتتى ۇلت مۇراسىن جادىندا جاتتاپ مۇراعاتتايتىن ۇرپاقتارى بار ەلدىڭ بولاشاق باعدارى ايقىن ەكەنى دە شىندىق قوي!

  ايتسە، بارەكەلدى دەگىزىپ ءبىزدى قۋاندىرعانى دا، شاپالاق ۇرعىزىپ شاتتاندىرعانى دا 2013-جىلى قىركۇيەكتە قۇلجا اۋدانىنداعى 3-ورتا مەكتەپتىڭ حيساگەر كلاس كوللەكتيۆىنىڭ قۇرىلۋى ەدى.

  قۇلجا اۋداندىق 3-ورتا مەكتەپ اۋدانىمىزدا بىردەن-ءبىر قازاق تىلىندە وقۋ-وقىتۋ جۇرگىزەتىن، بۇل كۇندە جاڭاشا ۇلگىدەگى وقۋ-وقىتۋ قۇرىلعى قۇرىلستارىن كەمەلدەندىرگەن، ىرگەسىن ەندى عانا بەكەمدەپ، ەتەك-جەڭىن قىمتاعان، قاناتىن كەڭگە جايىپ، وقۋ-وقىتۋ ساپاسىن جاقسىلاعان، اينالاسىنداعىلارعا ۇلگى-ونەگە بولىپ ۇلگىرگەن، وقۋشى سانى 2000 مىڭعا، وقىتۋشى قوسىنى 200گە جەتكەن كولەمدى ورتا مەكتەپتەردىڭ ءبىرى ەدى.

  مىنە وسى ورتا مەكتەپتىڭ مەڭگەرۋشىسى ءالي قالي ۇلى مەن پارتيا ياچەيكا شۋجيى باقتيار باقتىبەك ۇلى دا وقۋشىلاردىڭ جاسامپازدىق جاراتۋىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، جىلت ەتكەن جاڭالىقتى كورە ءبىلىپ، ايرىقشا قولداپ-قۋاتتايتىن سەرگەك ويلى كورەگەن باسشىلار ەدى. بۇلار 2013-جىلى مەكتەپ وقۋ-وقىتۋدى باستاسىمەن مەكتەپ كولەمىندە جەتكىنشەك حيساگەرلەر گۇرپپاسىن قۇرۋ قيمىلىنا دەم بەرىپ، اۋداندىق عىلىم-تەحنيكا كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ءتارتىپ تەكسەرۋ شۋجيى، بۇل كۇنى ۇلتتق مادەنيەتكە جاۋاپتى بولىپ ۇلان-قايىر جۇمىستار تىندىرىپ جۇرگەن ونەرقان اسقار قىزىن، اۋليە اۋىلدىق مادەنيەت ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرى ەرىكتى ءتىلشى، ەسىمى ەل ءىشى-سىرتىنا تانىس ايتۋلى فوتوشى باعداۋلەت باتىربەك ۇلىن، قۇلجا اۋداندىق ساياسي كەڭەس تاريحي ماتەريالدار كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرى تولقىن جايىربەك ۇلىن ارنايى ۇسىنىس ەتسە، ساميۇز اۋىلىندا تۇراتىن جاسى 70تى ەڭسەرگەن ايتىسكەر اقىن، قۇيما-قۇلاق حيساگەر ايشا اققوجا قىزىن مەكتەپ مەڭگەرۋشىسى ءوزى بارىپ ارناۋلى الىپ كەلىپ قيمىلعا ۇسىنىسپەن قاتىناستىردى. سونىمەن بىرگە 3-ورتا مەكتەپتىڭ ءتىل-ادەبيەت وقىتۋشىسى، حيساگەر كلاس كوللەكتيۆىنىڭ جەتەكشىسى سايراگۇل ناقىسبەك قىزى بولىپ بەكىتىلىپ، حيسا زەرتتەۋگە جەتەكشىلىك ەتۋ باسشىلىق القاسى العاشقى ادىمدا قۇرىلىپ، وقۋشىلاردان تالانت، ارىس، بولاشاق، الاش، قوڭىر، جاس تۇلەك قاتارلى حيساگەر گرۋپپالار بارلىققا كەلدى.

  قيمىلدا حيساگەر كلاس كوللەكتيۆىنىڭ گەربى (بەلگىسى ــ شاڭىراق، نۇر شاشىپ تۇرعان كۇن، اشىلىپ تۇرعان كىتاپ) مادەنيەت قوعامىنىڭ بەلگىسى نەگىز ەتىلىپ تۇراقتانىپ، جوبا-جوسپارى ورتاعا قويىلدى.

  قيمىلدا مەكتەپ باسشىلارى ءالي قالي ۇلى مەن باقتيار باقتىبەك ۇلى ءسوز كەزەگىن الىپ اسا قۋانىشتى بەينەمەن «بىتەر ءىستىڭ باسىنا، جاقسى كەلەر قاسىنا» دەپ سوزدەرىن سالماقتاپ باستادى دا كەلەلى ىسكە شىن ىقىلاستارىن تانىتىپ، قولداۋ كورسەتىپ، ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىستى. سونداي-اق حيسانى مەكتەپ ساباعى ەتىپ ورنالاستىراتىندىقتارىن، وقۋشىلاردى اۋداندىق، وبلىستىق، اۆتونوميالى رايوندىق، مەملەكەتتىك حيسا ايتۋ جارىستارىنا قاتىناستىرۋعا شارت-جاعداي ازىرلەپ بەرەتىندىكتەرىن، ولاردىڭ جاسامپازدىق قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە جول-جورىق كورسەتىپ، قۇندى ۇسىنىس پىكىرلەرىندە ورتاعا قويدى.

  اۋدانىمىزدىڭ مادەنيەت ىستەرىنە اتسالىسىپ، ەرشىمدى ەڭبەكتەر ەتىپ جۇرگەن جەلەكتى اپايىمىز ونەرقان اسقار قىزى ءسوز كەزەگىن الىپ، «حيساگەر كلاس كوللەكيۆىنىڭ» قۇرىلعاندىعىنا قۇتتى بولسىن ايتتى. مادەنيەتىمىزدە ساقتالىپ كەلە جاتقان كەلەڭسىز ماسەلەلە رمەن تولعاقتى تۇيىندەردى تەرەڭنەن تولعاي وتىرىپ، مادەنيەتتى ۇلىقتاپ مۇراگەر بولامىز دەپ كوزدەرى جاۋدىرەپ وتىرعان تۇلەكتەرگە شىنايى رازى ەكەندىگىن جاسىرعان جوق. قۋانىشى قوينىنا سيماي ەسىلە سويلەپ، تالاپتىڭ تايىن قامشىلاتىپ، جىگەردى جالىنداتىپ تاستادى.

  قيمىل سوڭىنا الا بەس جاسىنان باستاپ حيسا جاتتاعان، جاسى 70 ەڭسەرسە دە 21 حيسانى جاتقا ايتاتىن قۇيما قۇلاق حيساگەر، ايتىسكەر اقىن ايشا اققوجا قىزى اپامىزعا ءسوز كەزەگى بەرىلگەندە تاڭدانباعان جان قالمادى. «باھرام» قاتارلى حيسالاردان ناشىنا كەلتىرىپ ءۇزىندى وقىعاندا اتا-انا، ۇستاز، وقۋشىلار اپامىزعا ەرەكشە ءسۇيىنىش ءبىلدىردى. شاتىرلاعان شاپالاق ۇنى تولاستاسىمەن وقۋشىلاردىڭ دايىنداعان ويىن نومىرلەرى اتا-انا ۇستازداردىڭ كوڭىلىنەن جول تاۋىپ، كەلەشەكتەرىن اسقاق ءۇمىت بايقاتتى.

  ودان وقۋشىلار ۋاكىلى «حيساگەر كلاس كوللەكتيۆىندەگى» وقۋشىلار اتىنان ۇلتىمىزدىڭ مۇراسىن كوز قاراشىعىنداي قورعاپ، تىڭ بەلەسكە كوتەرەتىندىگى ءارى قۇلجا اۋدان تاريحىنا داڭسالى اتاق قالدىراتىندىعى جايلى جۇيەلى تۇجىرىم جاساپ، اردالى جۇرتقا اسقاق سەنىممەن سەرت بەردى. قۋانىشى قوينىنا سيماعان قاۋىم جاس تۇلەكتەردىڭ قادامدارىنا ساتتىلىك تىلەپ، ارماندارىنا اقجولتاي ايتىسىپ تاراسقان بولاتىن. سودان ءبىر ايدىڭ ىشىندە اتا-انا ۇستازدارى سەنىم ارتقان سالتانات، سانسىزباي قاتارلى ۇلاندار حيسا جاتتاۋدىڭ قىرىمەن سىرىن يگەرۋ ءۇشىن حيساگەر ايشا اققوجا قىزى اپامىزى ارناۋلى ىزدەپ بارىپ، حيسا ايتۋدى ۇيرەنسە، جانە ءبىرقانشا وقۋشىلار حيسا كىتاپتارىن جيناۋعا جاۋاپتى بولىپ حالىق اراسىنداعى، ءوز ۇيلەرىندەگى حيسا كىتاپتارىن اكەلدى، جانە ءبىر ءبولىمى وزدەرى اقشا قۇراستىرىپ قۇلجا قالاسىنداعى كونە كىتاپتار ساقتالعان كىتاپحانالاردان حيساعا قاتىستى كىتاپتاردى ساتىپ اكەلىپ، كىتاپ سورەسىن جاساپ، حيسانى جاتقا ايتۋدى گرۋپپالار بويىنشا ورنالاستىرىپ، حيسا ايتۋ دوداسىنا ساقاداي سايلانىپ، تىنىم الماي قاربالاستىققا تۇسكەن جاس تالاپكەرلەر ساباقتان سىرت ۋاقىتتان پايدالانىپ، كۇندىز-ءتۇنى دەمەي جاتتاۋعا كىرىسىپ، ۇلتتتىق مادەنيەتكە دەگەن ىقىلاس قۇرمەتتەرىن ءوز ءىس ارەكەتتەرى ارقىلى بەينەلەدى. سونىمەن 21-قازاندا مەكتەپ كولەمىندە حيسا ايتۋ جارىسى وزدىرىلىپ، دومبىرامەن اۋەنگە قوسىپ ايتقان قوڭىردا اسەم ىرعاقتى حيسا ايتۋ كورەرمەننىڭ كوڭىلىنەن جول تاۋىپ، قۇلاق قۇرىشىن قاندىرىپ، ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الۋعا بولەندى. ساراپشىلاردىڭ ساراپتاۋى مەن الاش گرۋپپاسى 89.5 نومىرمەن ءبىرىنشى دارەجەلى بولىپ 300 يۋانمەن زاتتاي سيلانسا، جاستۇلەك گرۋپپاسى 80.5 نومىرمەن ەكىنشى داەجەلى بولىپ 200 يۋانمەن زاتتاي سيلاندى. ال بولاشاق گۇرپپاسى 79.5 ءنومىرمەن ءۇشىنشى داەجەلى بولىپ 100 يۋانمەن زاتتاي سيلانىپ، اۋدان جانە مەكتەپ كولەمىندەگى تۇڭعىش رەتكى حيسا ايتۋ جارسى وقۋشى-وقىتۋشىلاردىڭ جاقسى اڭىسىن قوزعاپ، جوعارى باعاعا يە بولدى. جاس تالاپكەر حيساگەرلەردىڭ ەڭبەگىن باعامداي بىلگەن مەكتەپ باسشىلاردى 6-قاراشادا 2000 مىڭ اتا-انا قاتىسقان كەڭ كولەمدى اتا-انالار جيىنندا حيسا ايتۋدان ساحنالىق كورىنىس پەردەسىن قويىپ بەرىپ، قالىڭ حالىقتىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا يە بولدى. حيسا ايتۋ ساحنالىق كورىنىسنە ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ بوياۋى قانىق ءسىڭىرىلىپ، جاڭا زامانعا ساي جاسامپازدىقپەن جوبالانعاندىقتان، كورەرمەندەرىن ايىرىقشا ءسۇيىنتتى. دەمەك، كورىنىستە قازاق دالاسىنىڭ قاسيەتتى اۋىلىنداعى ناۋرىز مەرەكەسى كورنەكتى بەينەلەنىپ، داستارقان باسىنداعى قادىرلى قارتتار، بازارلى بالا-شاعا، قۇرمەتتى قوناقتار وبىرازى ايشىقتالسا، الىستان كەلگەن قوناقتار ەرەكشە ىلتيپاتپەن تويدى تاماشالاسا، ونەرلى جاستار كۇمبىرلى كۇي شەرتىپ، اسقاقتاتا ءان شىرقاپ، قۇلاقتان كىرىپ بويدى العان حيسانى كەزەكتەسە ماحامدى اۋەنگە سالىپ، دومبىراعا قوسىپ تامىلجىتا ايتىپ، قيمىل سوڭىن دۋالى اۋىز قارتتاردىڭ اق باتاسىمەن اياقتاتتى. قىزىلدى-جاسىلدى قازاقى ءساندى كيىنگەن، سىزىلتىپ ءان سالىپ بۇلعاقتاعان قىزدارمەن تالاپتى بوز جىگىتتەردىڭ سازى كۇيىنە سۇيىنبەگەن، شاتىرلاتىپ شاپالاق ۇرماعان جان قالمادى. ەرشىمدى ورىندالعان قيمىل كورىنىسى جاراسىمىن تاپقان دابىرالى داستارقان باسىن شىنىندا كوز الدىڭىزعا ەلەستەدى.

  اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى: قۇلجا اۋداندىق ساياسي كەڭەس تاريحي ماتەريالدار كوميتەتى

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

【1】 【2】 【3】 【4】 【5】 
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى

 سۋرەت