بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى

سوڭعى جىلدارى جەر - جەر قوعامدىق قۇتقارۋ رەفورماسىندا جاڭالىق اشۋدى بەلسەنە ورىستەتتى − − ساياسات ءتىپتى دە ەتەنە بولىپ، قامتاماسىز ەتۋ ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرىلمەدى (ىشكەرىلەي وقۋ، قوعامدىق قۇتقارۋعا نازار اۋدارۋ)

«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى فان حاۋتيان، لي چاڭيۇي

2024.01.08 16:14     كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

  ساتىعا، تۇرگە ايىرىلعان، قالا مەن اۋىل ءبىر تۇتاس جوسپارلانعان جۇڭگوشا قوعامدىق قۇتقارۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزىنەن قۇرىلۋىنا بايلانىستى، ەلىمىزدىڭ حالىق تۇرمىسىن ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىزداندىرۋ حاۋىپسىزدىك تورابى بارعان سايىن بەكەمدەلىپ، قامتاماسىزداندىرۋ ساياساتى كۇن سايىن ەگجەي - تەگجەيلى، دالمە - ءدال بولدى.

  تاياۋ جىلداردان بەرى جەر - جەر قوعامدىق قۇتقارۋ رەفورماسىندا جاڭالىق جاراتۋدى بەلسەنە ورىستەتتى. مۇنىڭ ىشىندە قۇتقارۋدىڭ دالدىگى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ سياقتى جاقتاردا قيىنشىلىعى بار وتباسىلاردى اۋقىمدىق باقىلاۋ - تەكسەرۋ، ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتۋ، قوعامدىق قۇتقارۋدىڭ سەنىمدىلىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن ورناتۋ سياقتى جاقسى ادىستەر جونىندە ىزدەنىس جاسالدى.

  ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، قۇتقارۋ اناعۇرلىم دالمە - ءدال بولدى

  ”جوۋ شوفەر، دەنساۋلىعىڭىز جاقسارىپ قالدى ما؟“ حۋبەي ولكەسى ۋحان قالاسى ۋچاڭ رايونىنداعى ءبىر كونە شاعىن رايوندا الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قۇتقارۋ قىزمەتكەرى ۋاڭ سۇيجيڭ مەن قوعامدىق قۇتقارۋ قىزمەتكەرى شى پىڭيۇي كۇرىش، ۇن، ماي سياقتىلاردى كوتەرىپ، ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن جوۋ شوفەردىڭ ۇيىنە امانداسا باردى.

  ”سىزدەردىڭ دەر كەزىندە قۇتقارعاندارىڭىزدىڭ ارقاسى! قازىر جاقسى بولىپ كەتتىم، بالامىزدىڭ ناتيجەسى دە جۋىقتان بەرى جاقسارىپ كەلەدى“. 40 نەشە جاستاعى جوۋ شوفەر بۇرىن عالامتوردا كەلىسىلگەن اۆتوموبيل شوفەرى بولاتىن، ون نەشە جاستاعى قىزىمەن، 70 نەشە جاستاعى اكە - شەشەسىمەن بىرگە 60 شارشى مەتردەن استام كونە ۇيدە تۇراتىن. بىلتىر جوۋ شوفەر تۇتقيىل ناۋقاستانىپ شيپاحاناعا جاتىپ ەمدەلەدى، شيپاحانادان شىققاننان كەيىن، بۇيرەك قابىنۋى سەبەبىنەن تاعى دا شيپاحاناعا جاتىپ قالادى. وتباسى كىرىس قاينارى ۇزىلگەن جوۋ شوفەردىڭ وتباسى اكە - شەشەسىنىڭ زەينەتاقىسىنا سۇيەنىپ تۇرمىس كەشىرەدى. ورتالاۋ مەكتەپتە وقىپ جاتقان قىزى دا وتباسىنىڭ وزگەرىسى سەبەبىنەن ناتيجەسى تومەندەپ كەتكەن ەدى.

  جوۋ شوفەردىڭ ۇيىندە قيىنشىلىق تۋىلعاننان كەيىن ۋچاڭ رايوندىق حالىق ىستەرى مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ساقتىق ينفورماتسياسىن تەز ارادا تاپسىرىپ الادى، ءمالى باسقارماسىنىڭ، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قىزمەتكەرلەرى ۇيىنە بارىپ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، باعالاۋ ارقىلى جوۋ شوفەردى قوعامدىق قۇتقارۋ ولشەمىنە جەتكەن دەپ تۇراقتاندىرادى. الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ كومەگىندە جوۋ شوفەردىڭ ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋى مەن قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا باعىتتالعان ەمدەۋ قوسىمشا قامسىزداندىرۋى تەز ارادا ويداعىداي بىتەدى، قوعامدىق قۇتقارۋ قىزمەتكەرلەر تاعى ەكى ستۋدەنت ەرىكتىمەن بايلانىس جاساپ، جوۋ شوفەردىڭ قىزىنا ساباق پىسىقتاتادى.

  ”ساقتاندىرۋ ينفورماتسياسى“ قايدان كەلەدى؟ تاياۋ جىلداردان بەرى ۋچاڭ رايونى قوعامدىق قۇتقارۋدى ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، قوس قۇرىلىمدى، كوپ ولشەمدى جالپىلىق باعالاۋ مودەلىن ورناتۋ ارقىلى قۇتقارۋ وبيەكتىلەرىن بايقاۋ قيىن بولۋ، تۇراقتاندىرۋ دالمە - ءدال بولماۋ، قۇتقارۋ قىزمەت وتەۋىمەن قامداۋ جانە قاجەتسىنۋ ينفورماتسياسىنىڭ دۇرىس بولماۋى سياقتى قيىن ماسەلەلەردى شەشتى.

  ۋچاڭ رايونى − كونە قالا رايونى، وعان 14 ءمالى، 142 الەۋمەتتىك اۋماق قارايدى، قيىنشىلىعى بار بۇقارا ءبىرشاما كوپ. ”ءبىز مۇگەدەكتەر بىرلەستىگى، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، حالىق ىستەرى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق سياقتى 15 تاراۋ كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەگەن 130 مىڭ وتباسى، جيىنى 210 مىڭ ادامنىڭ ينفورماتسيا ساندى مالىمەتىن اشىپ، تومەن كىرىستى وتباسىلاردىڭ ينفورماتسيا ساندى مالىمەت قامباسىن قالىپتاستىردىق“. ۋچاڭ رايوندىق حالىق ىستەرى مەكەمەسى ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋاڭ چۇن بىلاي دەپ تانىستىردى: وسى نەگىزدە جاس قۇرىلىمى، ەكونوميكالىق جاعدايى، دەنساۋلىق جاعدايى سياقتى 6 ولشەم بويىنشا باقىلاۋ، ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتتىق. الدا - جالدا ساقتاندىرۋ نومىرىنە جەتسە، قيىنشىلىعى بار بولۋى مۇمكىن دەپ قارالعان وتباسى جۇيە جاعىنان سۇرىپتالادى. قىزمەتكەرلەر وتباسىلاردى ارالاپ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، وتباسىنىڭ قيىنشىلىق دارەجەسى، قيىنشىلىق تۋىلۋ سەبەبى سياقتىلارعا ىشكەرىلەي تۇجىرىم جاسايدى.

  ۋاڭ چۇن بىلاي دەدى: قيىنشىلىعى بار وتباسىلاردىڭ قۇتقارۋ قاجەتىنە جان - جاقتى تالداۋ جاساۋ ارقىلى، قوعامدىق قۇتقارۋ قىزمەتكەرلەر سياقتى قوعامدىق كۇشتەردىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرگەن ۋچاڭ رايونى ەكونوميكالىق كومەك، وقۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ، پسيحيكالىق جۇباتۋ سياقتىلار ارقىلى قيىنشىلىعى بار كوپتەگەن بۇقاراعا دالمە - ءدال كومەك كورسەتتى.

  ۋادە بەرۋ ءتۇزىمى اتقارىلىپ، قۇتقارۋ اناعۇرلىم ءونىمدى بولدى

  ”ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋدى وسىنشاما تەز ءبىتىرۋ ءبىزدىڭ قىسىمىمىزدى بارىنشا جەڭىلدەتتى“. الدىڭعى ءبىر مەزگىلدە 50 جاسقا تاياعان ۋاڭ فۋحۇڭ قىزىنىڭ اۋرۋىن ەمدەۋ ءۇشىن قاتتى قاربالاستىققا تۇسەدى. حالىق ىستەرى تاراۋلارىنىڭ دەر كەزىندە قۇتقارۋى ونىڭ كوڭىلىن ورنىقتىردى.

  ۋاڭ فۋحۇڭنىڭ وتباسى حۋبەي ولكەسى حۋاڭشى قالاسى شيسايشان رايونى حىكوۋ قالاشىعى ىرگاڭ قىستاعىندا تۇرادى، ايەلى ەكەۋى ادەتتە ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەپ كۇن كورەدى. بىلتىر 10 جاستاعى كىشى قىزى شياۋميگە اق قان اۋرۋىنا شالدىققان دەپ دياگنوز قويىلادى، بالا ىلە - شالا ۋحان شيەحى شيپاحاناسىنا جوتكەلەدى. ”تەكسەرۋ ءۇشىن نەشە ون مىڭ يۋان جۇمسالدى، كەيىن تاعى بالنيتساعا جاتىپ ەمدەلۋ قاراجاتى قاجەت بولدى“ دەدى ۋاڭ فۋحۇڭ قالاشىق، قىستاق كادرلارىنا تەلەفون جالعاپ داعدارىپ قالعاندارىن ايتىپ.

  حىكوۋ قالاشىعى حالىق ىستەرى كەڭسەسىنىڭ قىزمەتكەرى جاڭ جىنشياڭ بىلاي دەدى: ”قازىر ءبىز قوعامدىق قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ انىقتاماسىندا ۋادە بەرۋ ءتۇزىمىن اتقارۋدامىز. شارتقا ۇيلەسەتىن قيىنشىلىعى بار بۇقارا وسى ءتۇزىم ارقىلى ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ، ۋاقىتشا قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ وبيەكتىسى دەپ تۇراقتاندىرىلىپ، ءبىر جاقتى ەتۋ ءتارتىبى قاراپايىمداستىرىلىپ، شۇعىل قۇتقارۋ - كومەكتەسۋدەن يگىلىكتەنەدى“.

  وسىدان كەيىن ۋاڭ فۋحۇڭ الەۋمەتتىك اۋماققا ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ ءوتىنىشىن تاپسىرىپ، ۋادە بەرۋ ءتۇزىمى ارقىلى ۇقىق بەرۋ ماتەريالىن سالىستىرىپ بولدى. نەگىزگى جاعدايىن سالىستىرۋ ارقىلى ۋاڭ فۋحۇڭ وتباسىنىڭ ۋادە بەرگەن مۇشەسى، ەكونوميكالىق جاعدايى سالىستىرۋ مالىمەتىمەن نەگىزىنەن بىردەي دەپ قارالىپ، ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋدى تەكسەرىپ تۇراقتاندىرۋ شارتىنا ۇيلەسەدى، مۇندايدا ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋعا ەنگىزۋگە بولاتىن ەدى. حالىق ىستەرى كەڭسەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ۋاڭ فۋحۇڭ وتباسىنىڭ ينفورماتسياسىن ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ تاراۋىنا جەتكىزىپ، ونىڭ كەيىنگى ەمدەۋ، قۇتقارۋ سياقتى ساياساتتاردان يگىلىكتەنۋىنە قولايلىلىق جاراتتى ءارى قامسىزداندىرۋعا قاتىناستىرۋ ارقىلى ونى تۇرعىنداردىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا ەنگىزدى.

  تاياۋ جىلداردان بەرى حۋاڭشى قالاسى قوعامدىق قۇتقارۋدى مالىمدەۋ ۋادەسى مەن سەنىمنەن ايرىلعانداردى جازالاپ ساقتاندىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ قىزمەت جوباسىن شىعارىپ، ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋدى بىتىرەتىن سەنىمدى ءوتىنىش ەتۋشىلەردەن 9 تۇردەگى، 14 شاعىن تۇردەگى انىقتاما ماتەريالىن كەشىرىم ەتتى ءارى ءوتىنىش ەتۋشىنىڭ ۋادە ينفورماتسياسىن بۇكىل ەلدەگى سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىنان ورتاق يگىلىكتەنۋ تۇعىرىنا جەتكىزدى. ”اشىق حابارلاۋ − سەنىمدى مالىمدەۋ − ۋادەسىندە تۇرۋعا شابىتتاندىرۋ − سەنىمنەن ايرىلعانداردى جازالاپ ساقتاندىرۋ“ سىندى باسقارۋ تۇيىق اينالىمىن ورناتۋ ارقىلى ءبىر جاقتى ەتۋ ونىمدىلىگى بارىنشا جوعارىلادى.

  ”قازىر ’ءوتىنىش ەتۋشىنىڭ سەنىمدىلىگىن مالىمدەۋ، تەكسەرىپ بەكىتۋشى قىزمەتكەرلەردىڭ ىستەن كەيىن باقىلاۋ - باسقارۋى، سەنىمسىزدىگىن مالىمدەۋدى زاڭ بويىنشا كۇشىنەن قالدىرۋ، سەنىمدىلىك باسقارۋدى بىرلەسىپ جازالاپ ساقتاندىرۋ‘ سىندى باسقارۋ ۇلگىسى بىرتىندەپ قالىپتاستى“. حۋاڭشى قالالىق قوعامدىق قۇتقارۋ مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى تانىستىرىپ بىلاي دەدى: بۇقارانى ادال، سەنىمدى بولۋعا شابىتتاندىرۋمەن بىرگە، ءىرى ساندى مالىمەتتەرگە سۇيەنىپ، مەرزىم بويىنشا قايتا تەكسەرۋ، كەزدەيسوق ۇلگى الىپ تەكسەرۋ، ماسەلەنى كەرى تەكسەرۋ سياقتى تاسىلدەرمەن سالىستىرىپ، ىزىنە ءتۇسىپ تۇرامىز. قازىرگە دەيىن حۋاڭشى قالاسىندا 2 مىڭنان استام وتباسىنداعى 3 مىڭ 500 قۇتقارۋ وبيەكتىسى جۇمىس ءتارتىبىن قاراپايىمداستىرۋ ارقىلى قامتاماسىزداندىرۋ كولەمىنە ەنگىزىلدى.

  قىزمەت وتەۋدىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرىپ، قۇتقارۋدىڭ ساپاسىن جوعارىلاتتى

  حۋبەي عانا ەمەس، تاياۋ جىلداردان بەرى حالىق ىستەرى مينيسترلىگىنىڭ جەبەۋىندە، جەر - جەر قوعامدىق قۇتقارۋ رەفورماسىندا جاڭالىق اشۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، اناعۇرلىم مەيىرلى، اناعۇرلىم دەر كەزىندە جۇرگىزىلگەن قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ قىزمەت وتەۋى ارقىلى قوعامدىق قۇتقارۋدىڭ اناعۇرلىم حالىققا قولايلى، اناعۇرلىم مەيىرلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى؛ ءىرى ساندى مالىمەت ارقىلى قيىنشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلۋعا دەم بەرىپ، ۋاقىتتىق قۇتقارۋ وبيەكتىلەرىنە شۇعىل قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ شارالارىن اتقارىپ، قوعامدىق قۇتقارۋدىڭ اناعۇرلىم دالمە - ءدال، اناعۇرلىم جوعارى ءونىمدى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

  حالىق ىستەرى مينيسترلىگى قوعامدىق قۇتقارۋ تارماق مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى تانىستىرىپ بىلاي دەدى: قازىر كوپتەگەن رايون تومەن كىرىستى حالىقتىڭ اۋقىمدىق باقىلاۋ - ولشەۋ ينفورماتسيا تۇعىرىن بىرتىندەپ كەمەلدەندىرىپ، جەلىدەن تىس ىرىقتى بايقاۋ جانە ءىرى ساندى مالىمەت ارقىلى قۇتقارۋ، سۇيەمەلدەۋ قاجەت بولعان قيىنشىلىعى بار بۇقارانى باقىلاۋ - ولشەۋ كولەمىنە ەنگىزدى. كەيبىر رايوندار جالپىلىق قۇتقارۋ، كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، قوعامدىق كۇشتەردى قىزمەت وتەۋ تۇرىندەگى قوعامدىق قۇتقارۋدى ورىستەتۋگە جەتەكتەدى.

  جۇڭگو قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ عىلمي قوعامى باستىعىنىڭ ورىنباسارى، نانجيڭ داشۋەسى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لين مينگاڭ بىلاي دەپ قارادى: تاياۋ جىلداردان بەرى جەر - جەر قوعامدىق قۇتقارۋ رەفورماسىندا جاڭالىق اشۋ ادىسىندە كوپتەگەن تابىستى تاجىريبە جيناقتاپ، قۇتقارۋ ونىمدىلىگى مەن قىزمەت وتەۋ ساپاسىن جوعارىلاتتى، سونىمەن بىرگە، قوعامدىق قۇتقارۋدى ىرىقتىلىقپەن بايقاۋ مەحانيزمىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىردى.

  ”بۇقارانىڭ نەگىزگى تۇرمىسى قيىنشىلىققا تاپ بولعاندا، قايتكەندە دەر كەزىندە بايقاۋعا، جەدەل كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەۋگە بولادى دەگەن ماسەلە باستان - اياق قوعامدىق قۇتقارۋدىڭ ءتۇيىنى جانە قيىن ءتۇيىنى بولىپ كەلەدى“. حالىق ىستەرى مينيسترلىگى قوعامدىق قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ تارماق مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى مىنانى ءبىلدىردى: الداعى جەردە قوعامدىق قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساۋدىڭ جانە ونى كەمەلدەندىرۋدىڭ ءتۇرلى ساياساتتىق شارالارىن ۇزدىكسىز اشالاپ، بۇكىل ەلدەگى تومەن كىرىستى حالىقتى اۋقىمدىق باقىلاۋ - ولشەۋ ينفورماتسيا تۇعىرىنىڭ قولدانىلۋىن كەڭەيتىپ، قاتىستى تاراۋلارمەن ۇنەمىلىك ساندى مالىمەتتەن ورتاق يگىلىكتەنۋدى جۇزەگە اسىرامىز، شۇعىل، قيىن جاعدايداععى قوعامدىق قۇتقارۋدى كۇشەيتىپ، ”الدىمەن قۇتقارۋ“ سياقتى ساياساتتاردى تياناقتاندىرىپ، ءتۇزىمنىڭ جارامدىلىعى مەن قۇتقارۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز؛ ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ، ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلاردى تەكسەرىپ تۇراقتاندىرۋ ءتارتىبىن ونان ارى ارناعا تۇسىرەمىز جانە ساپالىلاندىرامىز ءارى قۇتقارۋ كولەمىن لايىقتى كەڭەيتەمىز.وسى رەتكى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋشى: لۋان شين - ي

  كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى