«ونەرگە كەلگەم جوق، ونەرمەن بىرگە تۋىلعام...»
(قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اكتەر، رەجيسسەر اسقار نايمانتايەۆپەن سۇحبات)
نۇربولات ءابدىقادىر
2015.06.30 14:23 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
نۇربولات ءابدىقادىر: ءوزىڭىز نارىنقولداي ساحارانىڭ بالاسىسىز، كەيىننەن ساحىنانىڭ اكتەرى، رەجيسسەرىسىز. ەل باسى تاراپىنان ۇسىنىلعان «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» دەگەن قۇرمەتتى اتاعىڭىز بار. دارىندى اتا-انانىڭ ۇرپاعى رەتىندە ءسىز بىزگە نايمانتاي اۋلەتى جونىندە ازىراق اڭگىمەلەسەڭىز؟
اسقار نايمانتايەۆ: نايمانتاي اۋلەتى وسكەن اۋىل. الماتى وبلىسىنىڭ پامفيلوۆ اۋدانىنىڭ جاركەنت قالاسىنىڭ توڭىرەگىندە مۇقانباي دەگەن كىسىدەن تاراعان نايمانتاي مەن نايمانبايدان كەيىن دە كوپ ۇرپاق ءوسىپ – وربىگەن بىرنەشە اۋىل بار. نايمانتايدان جالعىز ەرعالي. ەرعالي مەنىڭ اتام. دومبىراشى، ءانشى، ەرعالي سەرى دەگەن اتى قالعان. دانەش راقىشوۆپەن بىرگە ىستەگەن. 2011 – جىلى ناۋرىزدا 96 جاسىندا قايتىس بولدى. 1960-جىلدارى اشىلعان «حالىق تەاترىن» ۇيىمداستىرعان كىسى. ەرعاليدان اكەم ءابدىعالىم. اكەم دە، انام دا سول تەاتردا ءجۇرىپ، نارىنقولداعى وزىق البان ازاماتتارىنىڭ كومەگىن كورگەن. 1970-جىلى وسى تەاتر ماسكەۋگە بارىپ ونەر كورسەتىپ، بۇكىل وداقتىق بايقاۋدىڭ جەڭىمپازى اتاعىن العان. كەيىن ونى جالعاستىرىپ، تۇتاس تەاتردى اكەم باسقاردى. دۇنيەدەن وتكەنگە دەيىن وسى تەاتردىڭ باس رەجيسسەرى مىندەتىن اتقاردى.
نۇربولات ءابدىقادىر: اكەڭىز ءابدىعالىم شەبەر رەجيسسەر بولعان دەيدى؟ ول كىسىنىڭ قويعان سپەكتاكلدەرىنىڭ شاعىن تىزىمدىگىن دە بىلسەك دەپ ەدىك؟
اسقار نايمانتايەۆ: اكەم مەن انام ءۇش ارال «حالىق تەاترى» ماسكەۋگە ويىن قويا بارعاندا ءوزارا تانىسىپ، كوپ وتپەي 1964-جىلى ولار وتاۋ بولعان. تۇتاس تەاتردى كەيىننەن اكەم باسقارعاندا، تەاتر مۇشەلەرى ويىن قويىپ، قازاقستانمەن قوسا قىرعىزستان، وزبەكستان ايماقتارىنىڭ دا ءبىراز بولەگىن ارالاعان. اكەم قازاقتىڭ قانشاما اتاقتى درامماتورگتەرىنىڭ شىعارمالارىن ساحىنالاستىردى. ءوزى كاسىبي ايتۋلى رەجيسسەر. ايتالىق، اكەم قويعان سپەكتاكلدەردەن مۇحتار اۋەزوۆتان «قاراكوز»، عابيىت مۇسىرەپوۆتەن «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ» مەن «بولاشاققا امانات» پەسساسى، نازىم حيكىمەتتەن «ەلەۋسىز قالعان ەسىل ەر»، ءالجاپار ءابىشوۆتەن «كىم مەنىڭ اكەم؟» قاتارلىلار بار. ورازبەك بودىقوۆتىڭ «دالا تۇتقىنى» سپاكتاكلىندە اكەم ف. دوستايەۆسكيدىڭ رولىن وينادى. ايگىلى جازۋشى چەحوۆتىڭ شاعىن ءازىل اڭگىمەلەرىنەن دە پايدالانىپ، لايىعىندا سپەكتاكلگە بەيىمدەدى.
نۇربولات ءابدىقادىر: ەستۋلەردە، اناڭىز رايجانوۆا ءرافيا دۇنيە ءجۇزىنىڭ جارتىسىن ارالاعان ايگىلى كاسىپتىك ءبيشى ەكەن. كەزىندە ءۇرىمجى قالاسىنداعى اسكەري ءان-ءبي مەكتەبىندە وقىپ، 12 جاسىنان اتالعان ءان-ءبي تەاترىنىڭ مۇشەسى بولىپتى. سونداي ءبىر ورەلى ونەرىمەن دە اناڭىز اسا ءبىر ارداقتى جان بولسا كەرەك؟
اسقار نايمانتايەۆ: انام 1998 - جىلى 56 جاسىندا الماتىدا دۇنيەدەن ءوتتى. شىنى كەرەك، اكەم ەكەۋمىز دە ونەردە انامنىڭ الدىنا ءتۇسىپ كەتە الماۋشى ەدىك. 1990 – جىلى مەن شەشەمدى الىپ، جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنا قاراستى نىلقى اۋدانىندا تۇراتىن تۋىستارىنا ءبىر مارتە كەلگەمىز. سول كەزدە شەكارادان وتە بەرە كولىكتە ءبىر حانزۋ ازاماتىمەن انام ەركىن سويلەسىپ كەتە باردى دا، بىزگە ەش ءتارجىماننىڭ قاجەتى بولماي قالدى. مىنە، حانزۋ ءتىلىن 28 جىلدان سوڭ دا ۇمىتپاعان انام! اناما ءتىل ۇيرەنۋ دەگەن اسا قيىن بولماعان. ورىس ءتىلىن جاقسى بىلگەن. ءوزى ايگىلى كاسىبي ءبيشى بولعان ادام. اسكەري مەكتەپتە وقىعان، اسكەري كيىمى دە ءالى كۇنگە دەيىن ساقتاۋلى. سول انام 18 تىلدە ءان ايتىپ، نەشەلەگەن ۇلتتىڭ ءبيىن بيلەگەن. ءار ۇلتتىڭ ءانىن ايتقاندا، ساحىنادا سول ۇلتتىڭ ءبيىن بيلەپ، سول ۇلتتىڭ كيىمىن جىلدام كيىپ شىعاتىن-دى. ونەرگە اسا زەرەك ەدى. انامنان ءبي ۇيرەنەمىز دەپ ءبىزدىڭ ۇيگە قىزدار كوپ كەلەتىن.
نۇربولات ءابدىقادىر: ءوز ونەر ىزدەرىڭىز بەن مەيىرلى وتباسىڭىزدىڭ جاعدايى دا وقىرمانىڭىزدى قىزىقتىرادى؟
اسقار نايمانتايەۆ: مەن ءبىر ءۇيدىڭ جالعىز بالاسى بولدىم. جۇبايىمنىڭ اتى – مايرا، باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ قىزى، كيىم تىگۋ ونەرىنىڭ سانگەرلىككە بايلانىستى مامانى. قازىر ءبىر ۇل، ءبىر قىزىم بار، ولار اعىلشىن، نەمىس تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرىپ كەتتى. قىزىمنىڭ اتى ءدىلبار، حانزۋ تىلىندە پەكيننەن دە وقىدى. ۇلىمنىڭ اتى بەكنار، قازىر ستۋدەنت. «بەكنارعا رايىمبەكتىڭ ‹بەگىن›، نارىنقولدىڭ ‹نارىن› الىپ بىرىكتىرەيىك» دەپ، ەسىمىن انام قويعان-تۇعىن. ءوزىم تۋعالى اسقارمىن، تۋعالى ءارتيسپىن. نەگە دەسەڭىز، انام كەزىندە ەڭلىكتىڭ رولىندا بولعاندا، ەڭلىكتىڭ بالاسى بوپ انامنىڭ قۇشاعىندا قىرقىمنان شىعار – شىقپاستا ساحىناعا كوتەرىلىپ، اكتەر بولىپ شىعا كەلگەن جايىم بار. سوندىقتان مەن ونەرگە كەلگەم جوق، مەن ونەرمەن بىرگە تۋىلعام دەپ ايتام. بەرتىن دە، 6-سىنىپتان باستاپ-اق جىلىنا مەكتەپ ساحىناسىندا ەكى سپاكتاكلدەن قويۋعا ۇلگىرىپ ءجۇردىم. 1989 – جىلى وقۋ بىتىرە سالىپ مۇحتار اۋەزوۆ تەاترىنە قابىلداندىم. مەنىڭ ءومىرىم «كوشەدە جۇرگەن پاقىردى، اكىم بول دەپ شاقىردى» دەپ كەلەتىن الدە ءبىر كومەدياعا ۇقساڭقىرايدى. باقىتتى ءارتيس بولدىم. ايگىلى توقسىن قۇلىبەكوۆتىڭ كومەگىمەن 1995-جىلى «تاماشا» ءازىل وتاۋىنا كەلدىم. جاڭا تەاتردىڭ اتىن وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ سوزىمەن «تەرىس قاقپاي» دەپ اتاپ، 1998– جىلى قۇردىم، مۇنى توعىز جىل باسقاردىم. مۇقاعالي تۋرالى جۇمىسىمدى جالعاۋىم كەرەك بوپ، «تەرىس قاقپايدىڭ» جاۋاپكەرشىلىگىن ۇلان نۇسىپاليەۆكە تابىس ەتتىم. «قىمىزحانا» تەلەحاباردا 3 جىلداي ىستەدىم. 2008-جىلدان بەرى جەكە «بەيمارال» ۇلكەن ونەر ورتالىعىن اشۋمەن اينالىسىپ كەلەمىن. ونىڭ قۇرامىندا شاعىن جاستار ءازىل-سىقاق تەاترى بار. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ دوستىق ىنتىماقتاستىق ساياساتى مادەني ەركىن قارىم – قاتىناسىمىزعا كەڭىنەن جول اشۋدا. سونىڭ ارقاسىندا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ماۋسىمىندا «بەيمارال تەاترىنىڭ» قىزىقتى «ءماز-مەيرام» اتتى كونسەرتتىك باعدارلاماسىن ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنا اكەپ كورسەتسەك پە دەيمىز. مەنىڭ وسى ساپارىمدا الدا قالاسا وسى ەلدە ياعني قۇلجا قالاسىندا اكتەرلىك كۋرس اشۋدى دا جوسپارلادىم.
نۇربولات ءابدىقادىر: اناڭىزدىڭ رۋلاس اعاسى، ناعاشىڭىز، ايگىلى ءانشى دانەش راقىشەۆ ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىزگە قانداي مىنەز - تابيعاتىمەن، قايسى دارا – دانالىعىمەن اسەر ەتىپ ەدى؟
اسقار نايمانتايەۆ: دانەش اعا راقىشەۆ بالا كەزىمىزدەن بىزگە ۇلكەن مەكتەپ بولدى. ۇيىمىزدە جاتا-جاستانىپ اكەممەن اڭگىمە دۇكەن قۇرعاندا ۇيىپ تىڭدايتىنمىن. ول كىسى ماعان ناعاشى اتا. قاسىندا دا كوپ ءجۇردىم. جاركەنتتە جازدا 80 جىلدىعى وتكەندە، ونداعى سۋان جۇرتىنا «ۇلكەن ورتادا وتكىزۋ كەرەك ەدى» دەپ، ءبىراز وكپە-نازىمدى بىلدىرگەنىم دە بار. سودان شاكىرتى نۇرجان جانپەيىسوۆتى جانىما الىپ، دانەش اندەرىن جيا باستاپ، ونى ءانشى تاڭداپ ايتقىزىپ، كەيىن الماتىدا رەسپۋبليكا سارايىندا حابار ارناسىمەن كەلىسە وتىرىپ، «دانەش سالعان اندەر-اي» اتىندا ۇلكەن كەش وتكەردىم. دانەش اعانىڭ ۇيىندەگى جەڭەشەمىز ءرايلا قاتىناستى. دانەش اندەرى قايتا تىرىلگەندەي بولدى. ناعاشى اتامنىڭ الدىندا ءبىر بورىشىمدى وتەگەندەيمىن.
نۇربولات ءابدىقادىر: مۇقاعالي ومىردەن وزعاندا 11 جاستا ەكەنسىز. مۇقاڭدى بالا كەزىڭىزدە نارىنقولدان كورمەدىڭىز بە؟
اسقار نايمانتايەۆ: مۇقاعالي اقىندى مەن نارىنقولدان ەمەس، الماتىدان كوردىم. اكەم بىردە مەنى الماتىعا ەرتىپ اپاردى. الدە ءبىر اسحاناعا اۋقاتتانايىق دەپ بۇرىلعانىمىز سول ەدى، ارتىمىزدان شاشى ۇزىن، دەنەلى ادام «وۋ، نارىنقولدىڭ ءيىسى شىعىپ كەتتى عوي...» دەگەنى. اكەمنەن «مۇنىڭ كىم؟» دەپ مەنى سۇرادى، «ۇلىم عوي، اتى-اسقار» دەدى اكەم. سونان الگى ادام: «وۋ، اسقار، اسقار، جازىلمايتىن باس بار. اكەڭمەن ەرىپ كەلىپسىڭ، ەندى ءوزىڭ ءبىلىپ باسقار!» دەمەي مە. الدىنا بارىپ سالەم بەردىم. اكەم ەكەۋى بىردەن شۇيىركەلەسىپ كەتتى. مەن وندا ويىن بالاسىمىن. بۇل مەنىڭ مۇقاعالي اقىندى تۇڭعىش كورۋىم بولىپ قالا بەردى.
نۇربولات ءابدىقادىر: اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ ونەرىن ءناسيحاتتاۋشىلاردىڭ ەڭ العاشقىلارىنىڭ ءبىرىسىز. قازىرگە دەيىن مۇقاڭ تۋرالى ىستەگەن ءىسىڭىزدىڭ ءونىمىن وقىرماندارىڭىز سۇرايدى؟
اسقار نايمانتايەۆ: قارشادايىمىزدان مۇقاعالي اۋرۋىمەن اۋىردىق. 1987-، 1988 – جىلدارى مۇقاعالي كەشىن مەن ستۋدەنت كەزىمنەن باستاپ وتكىزدىم. لاشىن جەڭگەمىز شولپانىمەن كەلىپ قاتىناستى. شاعىن سىنىپتا ۇيىمداستىرعانىمىزبەن كادىمگىدەي دابىرالى بولعانىن ايتام. اسەرى جۇرەگىمدە قالىپ قويدى. كەزىندەگى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى زامانبەك نۇرقادىلوۆكە مۇقاعالي جايىندا ەركىن اعا ءىبىتانوۆتىڭ پوەماسى «حانتاڭىرى، قايداسىڭ؟» اتىندا كەش وتكىزۋ تۋرالى بەرگەن ۇسىنىسىم مەن «مۇقاعالي اتىنداعى ادەبي سيلىقتى» جانداندىرسام با دەگەن پىكىرلەرىم قولداۋ تاۋىپ جۇرە بەردى. مۇقاعالي جىرلارىنا ارنالعان جاڭا اندەر سانى كوبەيە باستادى. مۇقاڭ جايلى اۋەلى «بارىپ قايت بالام اۋىلعا» كونسەرتى ءوتتى. كەلەسى جىلدارى كونسەرت مازمۇنىن تاعى كەڭەيتتىك، رەسپۋبليكا سارايىندا «بۇگىن مەنىڭ تۋعان كۇنىم...» اتىندا وتكەن 2006-جىلعى ءان كەشى ءوزىم جەتەكشىلىك ەتكەن «مۇراگەر» پروديۋسەرلىك ورتالىعىنىڭ جىل سايىنعى شاراسى رەتىندە ءوز جالعاسىن تاپتى. مۇقاعالي اتىنداعى ءبىرىنشى سيلىقءجۇرسىن ەرمان، باۋىرجان جاقىپ ۇلى قاتارلى بەس اقىنعا بەرىلگەن تۇڭعىشتار. ال، مۇقاعاليدىڭ كەيىنگى ديپلومى مەن ءتوس بەلگىسىن ادەبيەت پەن ونەردىڭ ءبىر قاتار وكىلدەرىنە 2008-جىلى مەن تاپسىردىم. تەك اقىندارعا عانا بەرىلۋى كەرەككە قوسىلمادىم. سونىمەن وسى رەتتە ماراپات يەگەرلەرى بولىپ، جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆ، سازگەر تۇرسىنعازى راحيموۆ، ءانشى ماقپال ءجۇنىسوۆا، اقىن ەركىن ءىبىتانوۆ، ءارتيس بەگجان تۇرىس، اقىن ايتاقىن ءابدىقال، ءانشى-سازگەر ۇلىقپان جولداسوۆ قاتارلى 7 ادام ەنشىلەدى. 2010 – جىلى «رايىمبەك! رايىمبەك!» دەگەن پوەماسىن ساحىنالاعان تالدىقورعانداعى رەجيسسەر مۇرات احمانوۆقا بەردىك ءارى «بۇگىن مەنىڭ تۋعان كۇنىم...» كونسەرتىن سونداعى حالىققا ۇسىندىق. بۇنىڭ الدىندا «حوش، ماحاببات!» اتتى پەسسانى ويناعانمىز.
نۇربولات ءابدىقادىر: ماقاتايەۆتىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىنا بايلانىستى وسى مارتە «جەتىم كول» دەگەن كوركەم كينونىڭ رەجيسسەرى بولۋ سالاۋاتىڭىزبەن بۇل وي ەسىڭىزگە قالاي ورالدى؟
اسقار نايمانتايەۆ: «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىنا قاتىستى كينو تۇسىرسەم بە دەگەن وي مەندە ەرتە قالىپتاستى. قۇددى اتالعان پوەمادا بەينەلەنگەنىندەي، اققۋ جەتىم قالسا، كول جەتىم قالادى، كول جەتىم قالسا، ەل جەتىم قالادى. تابيعاتتىڭ تەپە-تەڭدىگىنىڭ بۇزىلۋىن مۇقاعالي اقىن قالامايدى. وسىنداي ويلاردان بارىپ، اتىن «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» دەمەي، «جەتىم كول» دەپ قىسقارتىپ، كينونىڭ سەناريىن ءوزىم جازدىم.
نۇربولات ءابدىقادىر: فيلمدە سەيىت ساۋاتاي ۇلىنىڭ مۇقاعاليدىڭ رولىندا بولۋىن نەگە قالادىڭىز؟
اسقار نايمانتايەۆ: سەيىتتىڭ كوزىنەن مەن ءبىر ءتۇرلى تۇنىقتىق، تازالىق كورگەندەي بولدىم. وزىنەن بۇرىن كوزى ماعان ۇنادى. تورەشى - كورەرمەن. بيىل كۇزگە دەيىن تابىسىمىزدى كوپشىلىككە ۇسىنىپ قالارمىز دەگەن ويدامىز.
نۇربولات ءابدىقادىر: اڭگىمەڭىز اشىق بوپ، بىزگە سۇحباتتاسۋ ورايى ءناسىپ بولدى.
اسقار نايمانتايەۆ: راحىمەت، باۋىرىم! باسىڭا مۇقاعاليدىڭ مۇڭى قونسىن!
2013، ءساۋىر – مامىر. قۇلجا
(ەسكەرتۋ: بۇل سۇحبات «ىلە گازەتىنىڭ» 2013-جىلى 30-تامىز كۇنگى سانىندا جارىق كورگەن)
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
