60 جىلدىق اۋمالى ـ توكپەلى بارىس، وراسان زور وزگەرىس، قۇلاشىن كەڭ جايعان60 جىل ، تولاعاي تابىس

لو ليميڭ، نۇرلان ءابىلماجىن ۇلى ءسوز سويلەدى، حۋاڭ سانپيڭ ءماجىلىستى باسقاردى، مانەن زەينەل ۇلى قۇتتىقتاۋ ءسوزىن سويلەدى

2014.08.19 14:06   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسى قۇلجا قالاسىندا سالتاناتپەن وتكىزىلدى.

　　ۇلى وتاننىڭ گۇلدەنىپ، قۇدىرەتتەنۋىنە، جۇڭحۋا ۇلتتارىنىڭ ۇلى كوركەيۋىنە، ۇلتتاردىڭ ىنتىماقتاسىپ العا باسۋىنا، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ىنتىماقتى، جاراسىمدى بولىپ، كوركەيىپ ـ گۇلدەنۋىنە، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىنىش، ىنتىماقتى ءومىر سۇرۋىنە، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ بولاشاعىنىڭ نۇرلى بولىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ باي ـ باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋىنە تىلەۋلەستىك ءبىلدىرىلدى.

　　«ىلە كەشى» گازەتىنىڭ حابارى. 60 جىلدىق اۋمالى-توكپەلى بارىس،وراسان زور وزگەرىس، قۇلاشىن كەڭ جايعان 60 جىل، تولاعاي تابىس. تامىزدىڭ 18-كۇنى ىلەدەگى 10 مىڭعا جۋىق ءار ۇلت بۇقاراسى شات مەرەيمەن قۇلجا قالاسىنداعى كەمپىرقوساق الاڭىندا باس قوسىپ، اسقاقتاتا ءان شىرقاپ، بۇرالا بيگە باسىپ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعىن قىزۋ قۇتتىقتادى.

　　ورتالىقتاعى قاتىستى تاراۋلار قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى، مەملەكەتتىك ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى لو ليميڭ، اۆتونوميالى رايوندىق قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى، اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ءتوراعاسى نۇرلان ءابىلماجىن ۇلى ماجىلىسكە قاتىناستى ءارى ءسوز سويلەدى. قۇتتىقتاۋ جينالىسىن وبلىستىق پارتكومنىڭ شۋجيى حۋاڭ سانپيڭ باسقاردى. وبلىستىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، وبلىس باستىعى مانەن زەينەل ۇلى قۇتتىقتاۋ ءسوزىن سويلەدى.

　　مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى اسحات كەرىمباي ۇلى، ورتالىقتاعى قاتىستى تارۋلار قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى پۋ يۇڭشىڭ، ۋاڭ جيڭيۇي جانە قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ بارلىق مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى شاۋكەت يمىن، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى تىلەبالدى ابدىرەشىت ۇلى، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى تيان ۋىن، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى لي شياڭلين، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى ماۋكەن سەيىتقامزا ۇلى، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، شينجياڭ اسكەري رايونىنىڭ ورىنباسار كوميسسارى سالىمجان سايدۇللا، ۇيىرمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى، شينجياڭ ءوندىرىس-قۇرىلىس بيڭتۋانى پارتكومىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ورىنباسار كوميسسار لۋ شياۋفىڭ جانە اۆتونوميالى رايوندىق قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسىنىڭ باسقا مۇشەلەرى، جياڭسۋ ولكەلىك ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى، ولكەلىك ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى حۇڭ حۇيمين، جۇڭگونىڭ الماتىداعى باس كونسۋلى دۋ دىۋىن، اۆتونوميالى رايوننىڭ پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيان تاربيەسى امالياتتىق قيمىلىنا جەتەكشىلىك ەتۋ 1-گرۋپپاسىنىڭ باستىعى، اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى ليۋ جىيۇڭ، جەتەكشىلىك ەتۋ گرۋپپاسىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار باستىعى قۇبايدوللا قاسەيىن ۇلى، وبلىس باسشىلارىنان زۇنۇن، سابىر ايتجان ۇلى، يۇي چيڭشان، تۇرسىنجان الي، لي ميڭحۇي، لي ليانيۇي،جاڭ يۇڭ، ۋاڭ جيانجۇڭ، ليۋ حۇيجۇن، جاۋ يۇڭلۇڭ، گۇڭ شينباۋ، جاڭ شينشىڭ، لي نيڭپيڭ، نۇرىم سىمايىلقان ۇلى جانە وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى، ۇكىمەت، ساياسي كەڭەستىڭ باسشىلارى ماجىلىسكە قاتىناستى.

　　مەرەكەلىك كيىم كيگەن ءار ۇلت بۇقاراسى شاتتىققا بولەنىپ، كوركى كوز سۇرىندىرەتىن ىلە اڭعارى مەرەكە شاتتىعىنا شومدى. تۇستەن بۇرىن 10 ساعات 30 مينۋتتا ءماجىلىس ايبىندى مەملەكەت گيمنىمەن باستالىپ، ساليوت، ءتۇستى تورسىلداق ءۇنى كوكتى كەرنەپ، 10 مىڭ بەيبىتشىلىك كوگارشىنى كوككە سامعادى. ماجىلىستە الدىمەن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسى وقىلىپ، تۇتاس وبلىستاعى 4 ميلليون 710 مىڭ ءار ۇلت حالقىنا جولداعان قىزۋ قۇتتىقتاۋى مەن شىنايى حال سۇراۋى جەتكىزىلدى.

　　مانەن زەينەل ۇلى قۇتتىقتاۋ سوزىندە بىلاي دەدى: 1954-جىلى قاراشانىڭ 27-كۇنى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلدى. 60 جىلدان بەرى پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىنىڭ شۇلەن شۇعىلاسىندا پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس جانە اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، حالىق ۇكىمەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا ءار كەزەكتى وبلىستىق پارتكوم، حالىق ۇكىمەتى ىلەگە كومەك بەرگەن ولكە، قالالارمەن قول ۇستاسىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، تۇتاس وبلىستاعى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، پارتيانىڭ نەگىزگى لۋشيانىندا تاباندى بولىپ، رەفورما جۇرگىزۋ، دامۋ، ورنىقتىلىقتى ساقتاۋدان جازباي،ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، ءورىس اشا العا ىلگەرىلەۋدە تاباندى بولىپ، جۇرتتى جالت قاراتارلىق جىگەرمەن ءورىس اشا العا ىلگەرىلەۋ، قارىشتاپ دامۋدىڭ تىڭ داستانىن جازدى. جاراسىمدى، ورنىقتى، قارىشتاپ دامىعان، ۇلتتارى ىنتىماقتى، قوعامى دامىعان، حالقى باي، باقىتتى تۇرمىس كەشىرگەن كورىكتى وبلىس جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ جاڭا باستالۋ ساتىسىنا ارشىندى قادام تاستادى. بۇل 60 جىل ىلە وبلىسىنىڭ جالپىلىق قۋاتى كورنەكتى ارتقان 60 جىل، ىلەنىڭ سىرتقا قاقپا اشۋىندا كورنەكتى تابىسقا قول جەتكىزگەن 60 جىل، ىلەنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى كورنەكتى جاقسارعان 60 جىل، ىلە وبلىسىنداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تۇرمىس دەڭگەيى اناعۇرلىم جوعارىلاعان 60 جىل، سونداي-اق ىلە وبلىسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى شۇعىلالى 60 جىل بولدى.

　　مانەن زەينەل ۇلى اۆتونوميالى وبلىستىڭ 60 جىلدىق شۇعىلالى تابىسىن ەسكە العاننان كەيىن مىنالاردى ءبىلدىردى: باياشات، ۇلى داۋىردە جاساعانىمىز- ءبىزدىڭ تالەيىمىز. ۇلى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ- بورىشىمىز. ءبىز جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى تۋىن بيىك كوتەرىپ، دىڭ شياۋپيڭ نازارياسىن،« ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ» ماڭىزدى يدەياسىن، عىلمي دامۋ كوزقاراسىن جەتەكشى ەتۋدەن جازباي، « قوعام ورنىقتىلىعى جانە باياندى تىنىشتىق» جالپى نىساناسىن توڭىرەكتەپ،رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى قوزعاۋشى كۇش ەتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن قۇرۋداعى تاريحي، جاڭا ورايدى مىقتى يگەرىپ، « ەكى باياندىلىقتان جازباي»،ءتاڭىر تاۋىنىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى ەكونوميكاسى مىعىم رايون، ورتالىق قالا، باتىسقا ايقارا اشىلعان كوپىر، حالىقارالىق ورەدەگى ساياحات سارا ونىمدەرىن وندىرەتىن ءوڭىر جانە جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى ءتۇيىن قۇرۋدى پارمەندى ىلگەرىلەتىپ، 2020-جىلعا بارعاندا تۇتاس مەملەكەت، تۇتاس شينجياڭمەن بىرگە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ ءۇشىن قۇلشىنا كۇرەس جاساۋىمىز كەرەك.

　　دۋ قول شاپالاق ءۇنى ىشىندە لو ليميڭ الدىمەن ورتالىقتاعى قاتىستى تاراۋلار اتىنان اۆتونوميالى وبلىس قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعىن قىزۋ قۇتتىقتاپ، ىلەدەگى ءار ۇلت حالقىنا، ىلەدە تۇراتىن ازاتىق ارميانىڭ كوماندير-جاۋىنگەرلەرىنە، قارۋلى ساقشىنىڭ وفيتسەر-اسكەرلەرىنە ، قوعام حاۋىپسىزدىگى كادر-ساقشىلارىنا، ءوندىرىس-قۇرىلىس بيڭتۋانىنداعى جانە ىلەدە تۇراتىن ورىندارداعى جۇمىسشى-قىزمەتشىلەرگە مەرەكەلىك سالەم جولدادى. اۆتونوميالى وبلىستىڭ كوركەيىپ-گۇلدەنۋى ءۇشىن ەسەلى ەڭبەك سىڭىرگەن ساقا جولداستار مەن ساقا پارتيا مۇشەلەرىنە، ەڭبەك وزاتتارىنا، شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كادرلارعا، ىلەدە قىزمەت ىستەگەن بارلىق جولداستارعا، دوستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتتى جانە وسكەلەڭ قۇرمەت ءبىلدىردى. ول بىلاي دەدى: جۇڭگو كومپارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا، پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىنىڭ شۇعىلاسىندا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى ۇلتتىق تەرريتوريالىق اۆتونوميا زاڭىن اتقارىپ، قاجىرلىلىقپەن شايقاس جاساپ،وراسان زور تابىسقا قول جەتكىزدى، ىلە وبلىسىنىڭ 60 جىلدىق شۇعىلالى تاريحى پارتيا باسشىلىعىندا تاباندى بولىپ،جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىنان اۋىتقىماعاندا عانا ۇلتتاردى ىنتىماقتاستىرىپ، دامىتۋعا بولاتىندىعىن، ۇلى وتان مەن جۇڭحۋا ۇلتتارىنىڭ بەرەكە –بىرلىگى بولعاندا عانا ءار ۇلت حالقىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن قورعاۋعا بولاتىندىعىن، ۇلتتىق تەرريتوريالىق اۆتونوميا زاڭىنان اۋىتقىماعاندا عانا ۇلتتار ىنتىماعىن ساياساتتىق، تۇزىمدىك، زاڭدىق كەپىلگە يە ەتۋگە بولاتىندىعىن، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىقتى قورعاعاندا عانا بەرەكەلى، جاراسىمدى ۇلتتىق قاتىناس ورناتىپ، جۇرەكتەس، تىنىستاس بولا وتىرىپ نۇرلى بولاشاق جاراتۋعا بولاتىندىعىن تەرەڭ ۇعىندىردى. قازىر ىلە وبلىسى جاڭا ءبىر كەزەكتى باتىس بولەكتى قاۋىرت اشۋ مەن جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن قۇرۋداعى تاماشا ورايعا ءدۇپ كەلىپ وتىر. ءبىز پارتيا ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قولداۋىندا، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەتتىڭ باسشىلىعىندا ىلەنىڭ تىڭ دامۋشىلىققا قول جەتكىزەتىندىگىنە كامىل سەنەمىز.

　　نۇرلان ءابىلماجىن ۇلى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەت اتىنان ىلەدەگى ءار ۇلت حالقىنان مەرەكەلىك حال سۇرادى. ول بىلاي دەدى: 60 جىلدان بەرى ىلە وبلىسىنداعى ءار كەزەكتى پارتكوم، ۇكىمەتتەر ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، قاجىرلىلىقپەن شايقاس جاساپ، تۇتاس وبلىستىڭ جەر-جەرىندە تىڭ دامۋشىلىق جارىققا شىعاردى. 60 جىلدىق اماليات قۇلشىنعاندا عانا جاڭالىق جاراتۋعا بولاتىندىعىن، جارىم عاسىردان استام ۋاقىتتاعى جاپالى قۇلشىنىستىڭ ءار ۇلت حالقىن يگىلىككە كەنەلتكەندىگىن دالەلدەدى. ەندىگى جەردە ىلە وبلىسى 60 جىلدى جاڭا باستالۋ ءتۇيىنى ەتىپ، بەرەكەلى، جاراسىمدى، كوركەيىپ - گۇلدەنگەن ىلە قۇرۋ جولىندا قۇلشىنا كۇرەس جاساۋى كەرەك.حۋاڭ سانپيڭ بىلاي دەدى: ءبىز ورتالىق، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءۇمىتىن، كورشىلەس ولكە، قالالاردىڭ تىلەۋىن، ءار ۇلت حالقىنىڭ ارمانىن ەسىمىزدە بەرىك ساقتاپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قوعام ورنىقتىلىعى جانە باياندى تىنىشتىق نىساناسىن توڭىرەكتەپ، دامۋدى جەبەپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتىپ،كومپىستىك رۋحپەن، تۇلپار ارىنىمەن حالقى باي، الۋەتتى وبلىس، ەكولوگيالىق ورتاسى تاماشا وبلىس قۇرۋعا كۇش سالىپ، ىلەنىڭ شەكاراسىن بەكەمدەپ، ىلەنىڭ ءتۇرلى ىستەرىن تىڭ ساتىعا كوتەرۋىمىز كەرەك.

　　كەزىندە ىلە وبلىستىق پارتكومنىڭ شۋجيى، حالىق قۇرىلتايىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، وبلىس باستىعى، ساياسي كەڭەستىڭ ءتوراعاسى بولعان ساقا باسشىلار مەن دەمالىسقا، زەينەتكە شىققان ساقا كادرلار ۋاكىلى، قازاقستاننان كەلگەن قاتىستى قوناقتار، ەلىمىزدىڭ ءىشىنارا ولكە، قالالارىنداعى از ۇلت اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۋاكىلدەرى، التاي، تارباعاتاي ايماقتارىنىڭ، شينجياڭداعى ايماق، وبلىستاردىڭ ۋاكىلدەرى، مادەنيەت، وقۋ-اعارتۋ، عىلىم-تەحنيكا سالاسى مەن ساۋدا ۋاكىلدەرى، وبلىسقا توتە قاراستى ورىندارداعى ءار سالادا توپ جارعان ەڭبەك وزاتتارى مەن ونەگەلى ۇلگى ۋاكىلدەرى ماجىلىسكە قاتىناستى.

　　قۇتتىقتاۋ ءماجىلىسى اياقتاعاننان كەيىن كولەمدى ءان-ءبي كونسەرتى قويىلىپ، تامىلجىعان ءان، كۇمبىرلەگەن كۇي ىلەدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ تاماشا رۋحاني بەينەسىن جالپاق جۇرتقا ايگىلەدى.

　　سوڭىندا ماجىلىسكە قاتىناسقان قوناقتار ىلە وزەنىنىڭ ەكى جاعالاۋىن وڭاۋ قۇرىلىسىن ەكسكۋرتسيالادى.

　　(«ىلە كەشى» گازەتىنەن)