- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ۇيىنەن شىقپاي - اق «اقپارات» قۇراستىرعانسىماق بولعانىمەن، ول ءوزىن دە، وزگەنى دە زيانعا ۇشىراتتى
ياركەن اۋدانىندا اۋىر زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك شابۋىل جاساۋ دەلوسى تۋىلعاننان كەيىن، شەتەل سايتتارىندا وسەك - اياڭ تاراتقان ۇرىمجىلىك ءبىر توراپكەر زاڭعا ساي قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قولعا الىندى
جاڭ لەي
2014.08.14 13:39 كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابى
28 - شىلدەدە ياركەن اۋدانىندا اۋىر زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك شابۋىل جاساۋ دەلوسى تۋىلىپ، جازىقسىز جانداردان 37 ادام ءولىپ، 13 ادام جارالاندى، 31 اۆتوكولىك قيراتىلدى، بۇلاردىڭ التاۋى ورتەلدى. دەلونى ءبىر جايلى ەتۋ بارىسىندا 59 بۇلىكشى اتىپ ءولتىرىلدى، دەلوعا شارپىلعانداردان 210 ادام ۇستالدى، «عازاۋات سوعىسى» جالاۋى، پىشاق، بالتا سياقتى جەندەتتىك جاساۋ قارۋلارى جيىپ الىندى. بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت كادرلارى مەن جۇرتشىلىق قايعى - قاسىرەتكە شومىپ، زورلىقتى كۇش كورسەتكەن لاڭكەستەردى قاتاڭ جازعىرىپ جاتقان تۇستا شەتەلدەردىڭ كەيبىر سايتتارىندا اقيقات شىندىقپەن ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن ايتىلمىس «اقپاراتتىق حابار» تارالىپ، قۇلاققا تۇرپىدەي تيەتىن جاساندى بارىس، جالعان ساندىراقتار قۇراستىرىلىپ، ۇلتتىق وشپەندىلىككە قاساقانا وت تاستاپ، ىرتكى سالدى.
رايونىمىزدىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەلەرى تەكسەرۋ ارقىلى بۇل «اقپارات» اق - قارانى بىلىقتىرىپ، بۇيرەكتەن سيراق شىعارعان قىپ - قىزىل وسەك - اياڭ ەكەنىن، توتەنشە اۋىر كەرى ىقپال تۋدىرعانىن بايقايدى. بۇل وسەكتىڭ ەڭ العاش ۇرىمجىدەن شىققانى، توراپكەردىڭ شەتەل سايتتارىنا جولداۋ تاسىلىمەن شەتەل توراپتارىندا جاريالانعانى بەلگىلى بولادى. 6 - تامىز كۇنى قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەلەرى احۋالدى انىقتاعاننان كەيىن، زاڭعا ساي قىلمىس كۇماندىسىن قىلمىستىق ىستەر بويىنشا ۇستادى. 10 - تامىزدا ءبىز قىلمىس كۇماندىسى اباباكريمەن كەزدەسىپ، ونىڭ توراپ ارقىلى وسەك - اياڭ تاراتۋ بارىسىن ۇعىستىق.
قۇر قيالعا بەرىلىپ، اسىرەلەنگەن «اقپاراتتى» وتىرىك قۇراستىرۋ
بيىل 22 جاستاعى قىلمىس كۇماندىسى اباباكري وسەك - اياڭ قۇراستىرعانىن ءارى ونى شەتەل سايتتارىندا تاراتقان قىلمىس فاكتىن بۇلتارماي مويىندادى. اباباكري وسەك - اياڭ قۇراستىرۋ بارىسىندا بىلاي دەپ شاتىعان: «28 - شىلدەدە ياركەن اۋدانى ەلىشحۇ قالاشىعىنىڭ 3 قىستاعىنداعى ايەلدەر ورازا ايت بايلانىسىمەن باس قوسادى، جات دىندەگى بىرەۋلەر حانزۋلارعا ايەلدەر جينالىس وتكىزىپ، شاريعات ايتىپ جاتىر دەگەن حابار جەتكىزەدى، سونىمەن قارۋلى ساقشى بولىمدەرى تىزگىن ۇشىمەن جينالىس بولعان جەرگە جەتىپ، ايەلدەر مەن بالالاردى تۇگەل اتىپ ولتىرەدى، شامامەن 50 ادام ولەدى... مەشىتتەن قايتىپ كەلگەن ەرلەر ولگەندەردىڭ سۇيەگىن كوتەرىپ، ساقشى بولىمشەسى مەن قالاشىقتىق ۇكىمەتكە مۇنىڭ ادىلدىگىن ايتۋعا بارعاندا، ساقشى بولىمشەسىنە باسا - كوكتەپ كىردى دەگەن جەلەۋمەن قولعا الىنا باستايدى، سوندا بۇل قىستاقتىڭ يمامى ءوز اۆتوكولىگىن ايداپ، تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ماڭىنداعى بىرنەشە قىستاققا بارىپ، ۋاعىز ايتىپ، جاماعاتتى <عازاۋات سوعىسىن> جۇرگىزۋگە ۇندەيدى. حانزۋلار بۇل حاباردى ەستىگەننەن كەيىن، دەرەۋ قارۋلى ساقشى بولىمدەرىن قالاشىققا بارىپ، بۇقارانى جانشىتاۋعا ۇيىمداستىرادى، 3 قىستاقتى بومبىلاعاننان كەيىن، قارۋلى ساقشىلار ءالى جان ۇزبەگەندەردى، جارالىلاردى اتىپ ولتىرەدى... ەلىشحۋ قالاشىعى − ياركەندەگى حالىق سانى ەڭ كوپ قالاشىق، ياركەندە حالىق سانى ەڭ از دەگەن اۋىلداردىڭ وزىندە 500 دە 600 ادام تۇرادى، وسىلاي ەسەپتەگەندە، ولگەندەردىڭ سانى 3000 دا 5000 ادامعا جەتكەن بولۋى مۇمكىن...».
بۇل وسەك قۇددى ءوزى باسى - قاسىندا ءجۇرىپ كورىپ - بىلگەندەي سۋرەتتەلگەن. ءبىراق امالياتتا اباباكري 28 - شىلدەدە ۇيىنەن سىرتقا اتتاپ باسپاعان.
ول مىنالاردى ايتتى: «29 - شىلدەدە مەن ەركىن ازيا راديو ستانسياسىنان ياركەندە <شۇرقان شىققان> حاباردى ەستىدىم، ونان كەيىن ءوزىمنىڭ شەتەل سايتتارىندا تىركەۋگە الدىرعان ەسەپ ءنومىرىمدى اشىپ ىزدەگەنمەن، بۇل جونىندە حابار جاريالانباعانىن بايقادىم، سونىمەن ءبىر حابار قۇراستىرىپ جازىپ، توراپتا جاريالاپ، ەلدىڭ نازارىن اۋدارۋ بەكىمىنە كەلدىم. ءوز ويلاعانىم بويىنشا، شەتەل راديو ستانسيالارىنىڭ تاسىلىنەن ۇيرەنىپ، قوعامدىق وشپەندىلىك جانە ۇلتتىق قاراما - قارسىلىق تۋدىرۋ تۇرعىسىىنان وسەك - اياڭدى قۇراستىرىپ، 31 - شىلدەدە شەتەل سايتتارىنا جولدادىم».
«نە ءۇشىن وتىرىك مازمۇن قۇراستىراسىڭ» دەگەندە، اباباكري: مەن جازعاندارىمنىڭ شىن - جالعانىمەن ەسەپتەسىپ جاتپادىم، تەك اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ نازارىن اۋدارىپ، جاماعات پىكىرىندىك ىقپال قالىپتاستىرۋدى عانا ويلادىم، - دەدى.
بۇل جولى ول ماقساتىنا جەتىپتى، بۇل وسەك - اياڭدى «دۇنيە جۇزىلىك ۇيعۇرلار قۇرىلتايى» سياقتى شەتەلدەردەگى جاۋ كۇشتەر بايقاپتى جانە ودان پايدالانىپتى، مۇنىڭ ىقپالى توتەنشە جيىركەنىشتى بولىپتى.
جامان يدەياسىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ، قىلمىس جولىنا ءتۇسۋ
تەكسەرۋدە اباباكريدىڭ ياركەن اۋدانىنىڭ ادامى ەكەنى، 2006 - جىلى وتباسىنداعىلارمەن بىرگە ۇرىمجىگە كوشىپ كەلگەنى، جۇمىسسىز جۇرگەنى انىقتالدى. قىلمىس جولىنا ءتۇسۋ ونىڭ ەسەيىپ - ەرجەتۋ كەشىرمەسىمەن بايلانىستى بولىپ شىقتى.
اباباكريدىڭ مويىنداۋىنشا، ول قارشادايىنان ياركەن اۋدانىندا جاسىرىن ورىندارداعى زاڭسىز مەدىرەسەلەردە شاريعات ۋاعىزدارىن وقىپ، ءدىني ۇشقارىلىق يدەياسىن مولىنان قابىلداعان. 2013 - جىلى ناۋرىزدا ۇيىندەگىلەر كومپيۋتەردى ينتەرنەتكە تۇتاستىرعاننان كەيىن، ول توراپتاعى سايتتاردان ءدىني ۇشقارىلىق، ۇلتتىق وشپەندىلىك سياقتى جاقتارداعى مازمۇنداردى كورىپ - وقۋعا قاتتى بەرىلگەن ءارى شەتەل سايتتارىنا جولداما جىبەرۋ تەحنيكاسىن بىرتىندەپ ۇيرەنىپ، ۇنەمى «دۇنيە جۇزىلىك ۇيعۇرلار قۇرىلتايى»، «شىعىس تۇركستان ءۇنى»، «ەركىن ازيا» سياقتى توراپ سايتتارىن اشىپ وقىپ، راديو تىڭداپ كەلگەن.
ول مىنالاردى ايتتى: «مۇنداي مازمۇندار مەنىڭ وي - ساناما ەرەكشە زور ىقپال كورسەتتى، تالاي رەت كورىپ، كوپ رەت ەستىگەننەن كەيىن، مۇنداي مازمۇندار ماعان شىن سەكىلدى سەزىلدى، سونىمەن ۇلتتىق وشپەندىلىك يدەياسى قالىپتاسىپ، ۇكىمەت پەن قوعامعا وشىكتىم. مۇنداي مازمۇنداردى العاش تاڭسىق كورىپ، قىزىعىپ وقىعان، كورگەن بولسام، كەيىن كەلە وعان قۇمارتىپ، ەس - اقىلىمدى جوعالتتىم. ەڭ ۇزاق بولعاندا، كۇنىنە توراپقا شىعاتىن ۋاقىتىم 18 ساعاتتان اسىپ كەتەدى، شەتەل سايتتارى ارقىلى ءار الۋان زاڭسىز جانە ۇشقارى مازمۇنداردى تىڭدادىم، وقىدىم».
قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەلەرى اباباكريدى ۇستاعاندا، ونىڭ كوتەرمە كومپيۋتەرىنەن زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك مازمۇنىنداعى بەينەباياندار مەن ەلەكتروندى كىتاپتار بايقالدى. مۇندا بەينەبايان حۇجاتى 12، دىبىس جازىلعان حۇجات 335، ەلەكتروندى كىتاپ 127 بولىپ شىقتى. اباباكريدىڭ مويىنداۋىنشا، وسىنداي زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك مازمۇنىنداعى حۇجاتتاردى وقۋ، كورۋ ارقىلى ول قوپارىلىس تۋدىرۋ جابدىقتارىن جاساۋ تەحنيكاسىن دا ۇيرەنگەن.
ءدىني ۇشقارىلىق يدەياسى مەن زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك مازمۇنىن يگەرۋىنە سالىستىرعاندا، اباباكريدىڭ زاڭنان بىلەتىن ساۋاتى جوقتىڭ قاسى بولىپ شىقتى. ءوزىنىڭ قىلىعى جونىندە ول: بۇلاي ىستەۋدىڭ دۇرىس ەمەستىگىن بىلەمىن، ءبىراق مۇنشالىق اۋىر بولارىن ويلاماپپىن. زاڭنان حابارىم جوق ەدى، - دەدى.
وسەك - اياڭ تاراتۋدىڭ زالالى اۋىر، وكىنگەنمەن ونى جۋىپ - شايۋ مۇمكىن ەمەس
بۇل دەلونى تەكسەرگەن ساقشىلاردىڭ تانىستىرۋىنا قاراعاندا، اباباكري جەتكىزگەن وسەك - اياڭ شەتەلدەردە تەز تاراعان، ونىڭ ۇستىنە ءار الۋان ارنالارمەن ەل ىشىنە قايتا جەتكەن، باققا جاراي قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەلەرى دەر كەزىندە بايقاعاندىقتان ەل ىشىندە كەڭىنەن تاراي قويماعان.
ءوزىنىڭ زاڭعا قايشى قىلمىس ارەكەتى تۋرالى اباباكري قاتتى وكىنەتىنىن بىلاي ءبىلدىردى: «مەن ءجون عانا ءبىر نارسەنى قۇراستىرعان ەدىم، مەملەكەت پەن حالىققا سونشاما زور ىقپال كورسەتىپتى، بۇعان بارماعىمدى شايناپ وتىرمىن. اكە - شەشەمە قارا بەت بولدىم. ولاردىڭ مەنى كەشىرۋىن تىلەيمىن. مەنىمەن تۇستاستاردىڭ مەن جازعان ساندىراققا سەنبەۋىن، شەتەلدەردەگى سىرلى سايتتارعا شىعىپ، قىلمىس جولىنا ءتۇسىپ كەتپەۋىن تىلەيمىن».
شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتى زاڭ ينستيتۋتىنىڭ دوتسەنتى شۇي چۇن تالداۋ جاساي كەلىپ، بىلاي دەدى: ءار جولى ءىرى وقيعا تۋىلعاننان كەيىن، قوعامدا وسەك - اياڭ تارالادى، اقپارات قۇرالدارى كەيدە اۋەلى وتىرىك حابار جاريالايدى، مۇنىڭ بۇگىنگى قوعام مۇشەلەرىنىڭ جاڭالىقتارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ، نازار اۋداراتىندىعىمەن قاتىسى وتە زور. وسەك - اياڭنىڭ زالالى قيالداعىدان دا اسىپ كەتەدى، ونىڭ ۇستىنە قوعامنىڭ بارلىق مۇشەلەرىن زياندايدى، سوندىقتان ودان ەرەكشە ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، كوپشىلىك قاۋىم دا پارىقتاۋ قابىلەتى مەن تۇجىرىم جاساۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، شىندىقتى جىعا تانىپ، اق - قارانى پارىقتاپ، قوعامدىق ءتارتىپتى ءبۇلدىرۋشى ەمەس، قايتا ونى قورعاۋشى بولۋى ءتيىس. «شينجياڭ گازەتى»
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
