قامقور انانىڭ قايىرىمدىلىعى

2014.10.30 14:30   كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

　　ەرىكتى ءتىلشىمىز ءنازيعا ماحمۇت قىزى حابارلايدى. ادام بالاسىنىڭ وتەلمەس ءبىر پارىزى ــ انانىڭ اق ءسۇتى، انانىڭ مەيىرىمى بولسا كەرەك. «تىرلىك سەۋىپ كەلە جاتقان دۇنيەگە، ەي، ادامدار جول بەرىڭدەر اناعا» دەگەن ءسوز بوستان - بوسقا ايتىلماعانى شىندىق. كىسىلىك تۇرمىستا اقپەيىل اتا - انانىڭ ەرشىمدى ەڭبەگىن جوعارى باعالاۋ بالاعا پارىز. ولاي دەيتىنىمىز ىڭگالاعان ءۇنىمىز جارىق دۇنيەنىڭ نۇرىمەن ارلەنگەن شاقتان باستاپ ەسەيىپ - ەرجەتكەنگە دەيىن عازيز جۇرەگىنە قۇلىنشاعىنىڭ قىمبات عۇمىرىن بوي تۇمار ەتكەن اتا - انانىڭ ەڭبەك تەرى مەن جۇرەك قانى ءارقاشان ۇرپاعىنىڭ ءومىر جولىنا ارنالاتىنى انىق.

　　التاي قالاسى قاراشىلىك اۋىلى اقتەرەك قىستاعىنداعى قامقور انا ءسابيا ءتالىپ قىزى بۇل كۇندەرى كيەلى شاڭىراقتىڭ بەرەكەسىن شالقىتىپ، وتىن مازداتىپ، ءوز ورتاسىنا ونەگە بولىپ وتىرعان وتباسىلاردىڭ ءبىرى.

　　ءسابيا ءتالىپ قىزى ونەگەلى ىسىمەن، قالتىقىسىز قامقورلىعىمەن قوسا، تار قۇرساعىن كەڭىتكەن 9 بالاسىنان سىرت، تاعدىر تاۋقىمەتىنەن جانارى جاۋدىراپ جەتىم قالعان 11 بالانى قانات استىنا جيناپ قامقور بولا ءبىلدى. الپىستى القىمداعان اق ەدىل انا، قوعامداعى ءاربىر جاننىڭ ۇيرەنۋ ۇلگىسى بولىپ كەلەدى. ويتەتىنى، جەتەلەپ جەتكىزگەن 20 بالاسىنىڭ وڭى مەن سولىن تانىپ، قاتارعا قوسىلۋىنا قانشاما كۇلكىسىز كۇندەرى مەن ۇيقىسىز تۇندەرىن ارناعانىنا كولدەنەڭ جۇرت كۋا.

　　«بالالى ءۇي بازار» دەپ حالىقتىڭ تاۋىپ ايتاتىنىنا رازى بولاسىڭ. رازى بولماي شى؟ ءسابيا انانىڭ 20 بالاسى - اق وسى ءسوزدىڭ راستىعىن جەتكىزىپ جاتقان جوق پا؟ ءسابيا العاش قارا شاڭىراققا كەلىن بولىپ تۇسكەلى ءۇمىتتى دۇنيەنىڭ قامى ءۇشىن تۇسكەن جەرىنىڭ وتىمەن كىرىپ، سۋىمەن شىقتى. سويتە ءجۇرىپ بەرەكەلى شاڭىراعىندا بەسىك تەربەتىپ ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، 9 بالانىڭ اناسى دا اتاندى. ءيا، قاراپايىم كۇيكى تىرلىكتە تاعدىر شىركىننىڭ ءتىرى باستى پەندەنى تالاي سوقپاقتى بۇراڭ جولدارمەن سىنايتىنى بار ەمەسپە. ميحناتتى ءومىردىڭ مىڭ ءبىر جاپاسىندا جانىن جالداپ ءجۇرىپ قالىڭ بالانى ەسەيتۋدە تالاي رەت جانارىن جاسپەن جۋعان ءسابيا، قينالعان كەزدەرىندە ەش ۋاقىت ساناسىن ۋايىممەن سارعايتقان جوق. قايتا قايراتىن تاسقا جانىپ، ءۇمىت دۇنيەسىنە ىڭكار جۇرەكتەردى جەتەلەپ ءجۇرىپ جەتكىزدى. ايتەۋ، ونىمەن قوسا باعىپ العان 11 بالاسىن دا سىرت ساناماي باسىنان سيپاپ، باۋىرىنا باسىپ، ءبارىنىڭ دە بەتكەيدىڭ گۇلىندەي تەز جەتىلۋىنە نەگىز قالاپ، 17 بالاسىن وتاۋ شىعارىپ، ەتەگىنە ورالعان 12 نەمەرەسىمەن كوڭىلىن توعايتىپ وتىرعاندىعىنا ءدان ريزا ەكەن.

　　«ءيا، ءاجىمدى ءجۇزى تالاي تاريحتىڭ تەرەڭ سىرىنا كۋا بولعان اپامىز ءبىزدى باعىپ - قاعۋعا جۇرەك قانىن سارقا جۇمساپ، ەڭبەكشىل قوس قولىمەن تىرلىگىمىزدىڭ باقىت تاڭىن جاراتتى، جاستىق عۇمىرىن قۇرباندىق ەتىپ، تىرلىگىمىزگە سارا جول اشتى. مەيىرگە تولى عازيز جۇرەگىمەن بارلىعىمىزدى قۇشاعىنا الىپ، باسىمىزعا ءۇي، باۋىرىمىزعا قازان اسىپ بەردى. ول كىسىنىڭ بىزدەن كۇتكەن ءۇمىتى مەن بالا باقىتىنا ارناعان جۇرەك قانى بارلىعىمىزدىڭ كوكەيىمىزدە سايراپ جاتىر، - دەپ اعىنان اقتارىلعان ءسابيا اپامىزدىڭ اق ۇرپەكتەرى انا جۇرەككە دەگەن اق نيەتتەرىن ايتىپ جاتتى ارەدىكتە.

　　«كوسىلگەندى كورپە بىلگەن» قىسىلتاياڭ زاماننىڭ وزىندە كوپ بالانىڭ قۇرساق قامىنىڭ ءوزى كۇردەلى شەشىم بولاتىنى شىندىق. سۇيتە تۇرا تالشىق بولار ءتاتتىسىن تارتا جەپ، بالالارىنا تەڭ ۇلەستىرىپ، باردى - جوققا جالعاپ كەلگەن سول تۇستا جىعىلعانعا جۇدىرىق دەگەندەي وتاعاسى قىدىكەش اقساقالدىڭ دۇنيەدەن قايتۋى ونسىز دا ءسابيانىڭ قارا باسىنا جەگىلگەن قايعىسىن ونان ارى قالىڭداتتى. ءبىراق، ول وزەگىن ورتەگەن وكىنىشپەن ويسىراعان دا، ورىنسىز ۋايىمعا ۇتىلعان جوق. قايتا جاپالى كۇندەردەگى جاسقا شىلانعان جانارىن جەڭىمەن ءسۇرتىپ ءجۇرىپ، جەتىمەگىن جەتەلەپ جەتكىزگەنگە دەيىن، «ولمەگەنگە ءولى بالىق جولىعىپ» كۇن كەشتى. تاڭعى نەسىبەسىن تاڭىردەن كۇتىپ، وسى ءبىر شيكى وكپەلەرىم امان بولسا، ولاردىڭ قىزىعى ــ قالعان ءومىرىمنىڭ شام - شىراعى دەپ ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولدى. ەسەسىنە بۇگىن ەتەگىنە ورالعان نەمەرەلەرى وتباسىنىڭ ورتايماس ىرىسىنا اينالىپ، اق جارقىن اناسىنىڭ اسىل ارمانىنا ارقاۋ بولىپ كەلەدى.

　　ءسابيا ءتالىپ قىزى تىلشىگە بىلاي دەدى: «اتا - انا بالا باقىتى دەپ جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي شاش اعارتىپ، جۇيكە جۇقارتقاندا باعىپ - قاققان بالالارى ۇمىتىنەن شىقسا، ونىڭ ءوزى جانعا دەمەۋ ەكەن. مەن 1950 - جىلى التاي قالاسى الاقاق اۋىلى ەرتىس وزەنى بويىندا دۇنيەگە كەلدىم. 1967 - جىلى ورتالاۋدى ۇزدىك ناتيجەمەن تاۋىسقاننان كەيىن ءتورت جىل ايەلدەر قىزمەتىن ىستەدىم. 1973 - جىلى جولداسىم قىدىكەش قاراتەكە ۇلىمەن ۇيلەندىم. 1982 - جىلدان باستاپ وسى 11 جەتىم بالانى ارت - ارتىنان باعىپ الدىم. وزىمدە 9 بالا بار، سونىمەن بالالاردى باعۋ ءۇشىن مۇعالىمدىق، ايەلدەر قىزمەتى، قىستاق قىزمەتىنە تاعايىندالۋ جۇمىسىنان باس تارتىپ، ۇرپاق قامى ءۇشىن باسقا كاسىپ ىزدەمەدىم. ال، جولداسىم قىدىكەش قاراتەكە ۇلى تارالاڭ قىستاعىندا قىستاق باستىعى، ۇزدىك پارتيا مۇشەسى اتالىپ، ەل القاعان قالاۋلى ەڭبەك وزاتى بولعان. سول ءبىر ميحناتتى جىلدارداعى كورگەن قيىنشىلىعىمنىڭ قايسى ءبىرىن ايتىپ تاۋىسايىن، ول كەزدەگى تۇرمىس جاعدايى بارلىق حالىققا ايتپاسا دا تۇسىنىكتى عوي. قوس قولىما سۇيەنىپ، سىرماق تىگىپ ساتىپ، ونەرىمنىڭ ارقاسىندا بىرەۋدىڭ اناسىن، بىرەۋدىڭ مىناسىن ىستەپ دەگەندەي وسى قالىڭ بالانى باعىپ قاتارعا قوستىم. بارلىعى ءۇمىتىمدى اقتادى. بارلىعى دا شيپاگەر، مال دوحترى، ەگىنشى - مالشى سياقتى ءوز كاسىبىنە مىقتى، قوعامنىڭ جارامدى ازاماتتارى بولدى. <تەگىن بىلمەۋ ــ تەكسىزدىك> دەگەندەي، وتكەن كۇندى قايدان ۇمىتايىن، شامامنىڭ كەلىسىنشە جوق - جىتىك، كەدەي - كەمباعال قيىنشىلىعى بارلارعا كومەك قولىمدى سوزىپ كەلەمىن. بۇعان وسى اۋىلداعى بارلىق اۋىلداستار كۋا. قازىر 12 نەمەرەم مەكتەپكە جاقىن بولعاندىقتان، وسىندا جاتىپ وقيدى. اجەلەپ كەلىپ، بال تىلدەرىمەن ءان سالىپ، ءبي بيلەپ كوڭىلىمدى كوتەرىپ تاستايدى. وسىنداي قوي ۇستىنە بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىت زامان ماڭگى جالعاسىپ، بارلىق ۇرپاقتار باقىتتى بولسا ەكەن دەپ تىلەيمىن». بۇل انا جۇرەگىن جارىپ شىققان شىن تىلەك ءارى جۇڭگو ارمانىنىڭ الىس تۇكپىردە جاتقان قاراپايىم انانىڭ اۋزىنان بەينەلەنۋى ەدى.

　　قازىر ءسابيا اپايدىڭ ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزداندىرۋعا سۇيەنە ءجۇرىپ جوعارى مەكتەپ وقىتقان ەكى بالاسى قوعامنىڭ كۇتكەن تالابىنان شىعىپ، ءوز قىزمەت ورنىندا ەلىنە ەسەلى ەڭبەك ەتسە، قالعان بالالارى دا ءتۇرلى كاسىپتىڭ تىزگىنىن ۇستاپ كەلەدى ەكەن. كەنجە بالاسى ايقىن قىدىكەش ۇلى بىلاي دەدى: «اكە - شەشەمىز كوپ قيىنشىلىق كوردى. تاپقان بالالارىمەن قوسا، باققان بالالارى بۇگىنگى كۇنى وتباسىمىزدىڭ ۇيتقىسى بولىپ، بەرەكەلى تۇرمىس كەشىرىپ، ءبىر - بىرىنە سونداي باۋىرمال بولىپ كەلەدى. مۇنىڭ بارلىعى شەشەمىزدىڭ تاربيەسى. شەشەمىز جاسى 60تى القىمداسا دا، ءالى كۇنگە بىزگە اقىلىن ايتىپ، قاي - قاشان دا قاجىرلى دا قاراپايىم، قايىرىمدى دا مەيىرىمدى بولۋدى ۇنەمى دارىپتەپ وتىرادى. شەشەمنىڭ دەنساۋلىعىنىڭ مىقتى بولىپ، ورتامىزدا ۇزاق جاساۋىن تىلەيمىن.»

　　ۇزاق جىلدار بويى كورشى بولىپ كەلە جاتقان حۇيزۋ اپاي بىلاي دەدى: «ءبىز ۇزاق جىلدار بويى وسى وتباسىمەن كورشى وتىردىق. وسىنشاما قالىڭ بالانى قاتارعا قوسۋ وڭاي ەمەس. ءتىپتى، كەي - كەزدەرى قيىنشىلىققا ۇشىراي قالساق بىزگە دە زاتتىق جاقتان، ەڭبەككۇش جاقتان كومەكتەسىپ تۇرادى. ءسابيا ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ دا ۇلگىسى. جالعاستى دەنساۋلىعىنىڭ مىقتى بولۋىن تىلەيمىن.»

　　قاراشىلىك اۋىلى اقتەرەك قىستاعىنىڭ پارتيا ياچەيكا شۋجيى سەرىك مانجى ۇلى: «اۋىلىمىزدا وسىنداي ۇلگىلى سەميالاردى كوپتەپ ۇگىتتەپ جۇرەمىز. ءسابيا اپايدىڭ حالقىنا دەگەن باۋىرمالدىعى مەن بالالارىنا دەگەن قامقورلىعى قاي - قايسىمىزدىڭ ۇيرەنۋىمىزگە تاتيدى. بۇل كىسىنىڭ قالىڭ جەتىم بالانى باعىپ - قاققانى، ونىمەن قوسا ءوز قيىنشىلىعىنا قاراماي جوق - جىتىك، قيىنشىلىعى بارلارعا قولىنداعى بارىن اياماعان قايىرىمدىلىعىنا وسى جەردەگى بارلىق حالىق كۋا. بۇل كىسىنىڭ وسىنشاما كوپ بالانى باعىپ جەتكىزۋمەن قاتار، كومەككە اتاعان قاراجاتى ءوز الدىنا ءبىر توبە. قاراشىلىك اۋىلدىق دوحترحاناسىنا 20 مىڭ يۋان، مەكتەپكە 5 مىڭ يۋان كومەك قارجى اتاسا، بيىل مەشىتكە 5 مىڭ يۋان كومەك قارجى اتادى. ونىڭ سىرتىندا كورشى - قولاڭ، تۋىس - تۋعان، كەدەي - كەمباعالدارعا اقشالاي جانە توقتى - تورپاق دەگەندەي كومەك اتاپ كەلەدى. مىنە، بۇل كىسىنىڭ ونەگەلى ىزگى ىستەرى ءبىزدىڭ ۇيرەنۋ ۇلگىمىزگە اينالدى. قادىرلى انا قازىر ۇرپاقتارىنىڭ ورتاسىندا، ولاردىڭ باعىپ - قاعۋىندا باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە. بۇكىل اۋىل بولىپ ارداقتى دا مەيىرىمدى انانىڭ توڭىرەگىنە توپتالىپ، اقىل - كەڭەسىنە قۇلاق تۇرەدى. بارلىق بالالارى بەرەكەلى، باۋىرمال، ءمورالدى بولىپ ەرجەتتى»، - دەدى.

　　قاشان دا قايرىمدىلىقتى جانىنا بالاپ، بىرەۋ قيىنشىلىققا جولىقسا كوپ بولىپ كومەك قولىن سوزاتىن حالقىمىزدىڭ اسىل قاسيەتى بۇگىندە ۇرپاقتار ساناسىنا تەرەڭ تامىر تارتقانى شىندىق. بۇل كۇندەرى بالالارىنىڭ ورتاسىندا وتكەنگى تارتقان ميحناتتى تۇرمىسىنىڭ راحاتىن كورىپ وتىرعان ءسابيا اپامىزدىڭ «ءومىر باردا ءۇمىت بار» دەيتىن ءومىر فيلوسوفياسىن ساناسىنان شىعارماي، قيىنشىلىعى بارلارعا ءتۇرلى جاقتان كومەك قولىن سوزىپ، ولاردىڭ قيىنشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلۋىنا جاردەمدەسىپ كەلگەن ونەگەلى ىستەرى وتاننىڭ كەلەشەگى بولعان بۇگىنگى ۇرپاقتار ساناسىنا تەرەڭ ۇيالاپ، ونەگەلى ىستەردىڭ كەرەگەسى كەڭەيە بەرسىن، ۇلگى بولاتىن ۇلگىلى جاستارىمىز كوبەيە بەرسىن دەگەن تىلەكتەمىز. سۋرەتتە: قامقور انا ءسابيا ءتالىپ قىزى نەمەرە - جيەندەرىمەن بىرگە

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى