- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
جاقسى كاسىپ قايدا بار
مەيمانگۇل نۇرداۋلەت قىزى
2015.02.06 13:13
قازىر قوعامنىڭ دامىپ، عىلىم ـ تەحنيكانىڭ كۇن ساناپ جاڭالانۋىنا ساي، كاسىپ تۇرلەرى كوبەيىپ، كاسىپتەنۋ ارناسى كەڭەيدى ءارى وسى كاسىپ تۇرلەرىنىڭ كوبەيۋىنە، سان سالالانۋىنا سايكەستى كاسىپورىندار ارا، ادامدار ارا باسەكە كۇشەيىپ قىزمەت تالابى جوعارىلادى. ماسەلەن: قازىر كوپتەگەن كاسىپتەر جوعارى تەحنيكانى قاجەت ەتسە، ال، كەي كاسىپتەر شەبەرلىكتى، جاڭالىق جاساۋدى قاجەت ەتەدى. ەندى ءبىر كاسىپتەر جۇيەلى باسقارۋدى، مول تاجىريبەنى سۇرانادى. قىل قىسقاسى، بىرەۋگە قارا جۇمىس ىستەپ بەرىپ اقشا تاپساڭ دا ىستەتۋشى ورىن جۇمىسقا شوگەلدىگىڭە، جاپادان قورىقپايتىن قايسارلىعىڭا، ەپتىلىگىڭە قاراي ەڭبەگىڭدى باعالايدى. جۇمىسقا ەلپەك بولىپ باسقارۋشىڭنىڭ تالابىنان شىعىپ وتىرساڭ الاتىن ەڭبەكاقىڭ جوعارى بولادى، ال، كاسىپتىڭ تالابىنان شىعا الماساڭ تاپقانىڭ ماردىمسىز بولۋمەن قوسا، كاسىپتىك جاقتان دا كوپ قينالاتىندىعىمىز شىندىق.
بارىمىزگە ايان، قازىر مەيلى قاي ورىندا، قاي كاسىپتە بولسىن، باسەكە قيان ـ كەسكى، باسقارۋ قاتاڭ بولعاندىقتان ءوزى ىستەپ وتىرعان كاسىبىنىڭ ۇددەسىنەن شىعۋ ادامداردىڭ ەڭ نەگىزگى مىندەتىنە اينالدى. «زامانىنا قاراي ادامى» دەمەكشى، قازىر قاي اۋىل، قاي قىستاققا بارساڭىز دا سول جەردەن جايبىراقات ەكى قولى الدىنا سيماي بوس جۇرگەن ادامدى كوپ كەزدەستىرە المايسىز. بار ادام ءوز تىرلىگىنىڭ كۇيبەڭىندە، ءتىپتى، بۇل كۇندەرى كەي اۋىل ـ قىستاقتاردا جاستاردىڭ ازايعانىن، كوبىنىڭ قالاعا كەلىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىن كورىپ تە ءجۇرمىز. قازىر ۇلكەن قالالاردا ءار سالادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن قازاق قىز ـ جىگىتتەرى از ەمەس. ارينە، بۇگىنگى مىناۋ بازار باسەكەسىنە ارالاسىپ قوعامنان تيەسىلى ورنىن يەلەۋ جاستارىمىزدىڭ ەنشىسىندەگى شارۋا.
ءبىز باسەكەسى كۇشتى، بازارى ۇلكەن قالالاردان يگىلىكتى شارۋانىڭ باسىن قايىرىپ قولعا العان كاسىبىنەن ناتيجە جاراتىپ جۇرگەن قىز ـ جىگىتتەرىمىزدىڭ ەڭبەگىنە ۇلكەن ءسۇيىنىشىمىزدى ءبىلدىرىپ، جەتەلى جاستارىمىزبەن ماقتانامىز. قالاعا كەلىپ جۇمىس ىستەۋ دەمەكشى، قازىرگى قالادا جۇرگەن جاستارىمىز ىشىندە اۋىلدا جۇمىس جوق دەپ قالاعا كەلىپ، قالادان لايىقتى جۇمىس تابا الماي بوس جۇرگەندەر دە جوق ەمەس. ارينە، قالا جاعالاعان جاقسى ـ اق. ءبىراق، قالا جاعالاعاننىڭ ءجونى وسى دەپ قالاعا كەلىپ الىپ نە يگەرگەن ءبىلىم، نە ۇيرەنگەن ونەر جوق، ايتەۋىر انا جەر، مىنا جەرگە ىستەپ ماردىمسىز ەڭبەكاقىمەن كۇن وتكىزسەك، بۇل ۋاقىتىمىزدى، ۇيرەنەتىن، ىزدەنەتىن ورايىمىزدى بوسقا زايا ەتكەندىك. قالادا وزىمىزگە لايىق كاسىپ تاۋىپ، بەلگىلى ءبىر تەحنيكانىڭ تەتىگىن مەڭگەرۋگە جاردەمى تيمەيتىن ۇساق ـ تۇيەك شارۋامەن اينالىسۋ، بىردە وندا، بىردە مۇندا كەز كەلگەن جۇمىسقا جالدانىپ كۇن كەشۋ ساعان باياندى بايلىق تا، تۇراقتى ايلىق تا سيلامايدى. جانىڭدى جەپ ءجۇرىپ تاپقان ەڭبەكاقىڭ تاماعىڭ مەن جاتاق اقىڭنان اسپاسا، بولاشاعىڭ بۇلدىر دەگەن ءسوز، ىستەگەن كاسىبىڭ بىرەر تەحنيكا، ياكي بىرەر ونەر يگەرىپ، بولاشاق كاسىبىڭە نەگىز بولارلىق جۇعىن قالدىرماسا، جانىڭدى جەپ ىستەگەن ەڭبەگىڭ، جاستىق ورالىڭدى وبالدى ەتىپ بەرىپ جاتقان بوداۋىڭ بوسقا كەتكەنمەن بىردەي، ارينە، مۇنداي كۇننىڭ دە، بۇل كاسىپتىڭ دە بايانى بولمايتىنى بەلگىلى.
كاسىپ تاڭداۋ جاعىندا ءبىز تۋىسقان ۇلتتاردىڭ كەيبىر ارتىقشىلىقتارىن ۇيرەنسەك بولار ما ەكەن دەيمىن. ولاردىڭ تىرىسشاڭدىعى، نە ىستەسە دە ىستەگەن ىسىنەن ەسەپ الىپ وتىراتىن ۇقىپتىلىعى، ءارقانداي ورتاعا تەزدەن سايكەسىپ كىرىسىپ كەتەتىن ەلپەكتىگى جاستارىمىزعا تاماشا ۇلگى. ادەتتە قاراپ وتىرساڭىز، وسى تۋىسقان ۇلتتاردىڭ جاستارى مەيلى اۋىلدا، مەيلى قالادا بولسىن، اقشا تاباتىن ورىن بولسا كوبىندە سول ورىننان ايرىلعىسى كەلمەيدى. ىستەگەن كاسىبىنىڭ بولاشاعىن، بازارىن الدىمەن ويلاسادى. ۇعىسۋىمىزشا، قازىر قالاداعى كوپ ورىنداردا، اسىرەسە، رەستوران، قوناقجاي سىندى ورىنداردا جاز، كۇز، كوكتەم مەزگىلدەرىندە ىستەتەتىن جۇمىسشى تاپشى بولىپ قالادى ەكەن. ويتكەنى، كۇن جىلى، سىرتقا شىعىپ ەڭبەك ىستەۋ قولايلى بولعاندىقتان كوپ ادام مىنە، وسى كەزدە قاي جەر جوعارى ەڭبەكاقى بەرسە، سولاي ويىسىپ، قارمانىپ اقشا تابۋدى ويلايدى ەكەن دە، ءبىر كۇن بولسا دا ۋاقىتىنىڭ وتكەنىمەن ساناسىپ كىرىسىن ارتتىرۋدى نەگىزگى ماقسات ەتەدى ەكەن. ال، قىس مەزگىلىنە كەلگەندە جاڭاعى سىرتقا شىعىپ اقشا تابۋعا كەتكەندەردىڭ كوبى بوسايدى دا، قالاداعى رەستوران، قوناقجاي سىندى ورىندارعا كەلىپ جۇمىس ىستەيتىندەرى كوبەيىپ، كوپتەگەن جۇمىس ورىندارى قىس مەزگىلدەرىندە قىزمەتكەرگە تىم ءزارۋ بولمايدى ەكەن. وزگە ۇلتتاردىڭ كوپ ساندى جاستارى باسقالارعا جۇمىس ىستەپ بەرۋدە ۋاقىتپەن، ەڭبەگىمەن ەسەپتەسەدى. ەڭبەگىن ساعات بويىنشا ەسەپتەپ ءتيىستى ەڭبەكاقىسىن الادى. اقشا تابۋدى ماقسات ەتكەندەرىندە تۇراقتى كاسىپ بولمايدى، ءبىر ورىنعا دا جارماسىپ قالمايدى. قاي جەردە دامۋدىڭ ورايى بولسا سوعان قاراي قۇلشىنادى نەمەسە بەلگىلى ءبىر كاسىپتىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، سونىڭ جاپاسىنا شىداپ تىنباي ىزدەنەدى. باسقاسىن قويعاندا ءوزىمىزدىڭ اينالامىزدا مال باعىپ، اسىل تۇقىمدى مال ءوسىرىپ جاتقان وزگە ۇلت جاستارى قانشا ما. ارينە، بۇل بازاردى، بولاشاقتى باعامداي بىلگەن كورەگەندىك.
قازىر ۇلكەندەر «جاستار مال باقپايتىن بولدى، مالى بارلار مالىن باسقاعا باقتىرادى، ءتىپتى، كەيدە مال باعاتىن ادام تابا الماي قينالاتىن بولدىق. جەر ەگۋدىڭ جاپاسىنان قاشىپ جەرىن كوتەرمەگە بەرىپ جىبەرگەندەر دە بار. مۇنداي جاستار قالاعا بارىپ قوماقتى اقشا تاۋىپ جۇر مە دەسەڭ، ولاي دا ەمەس سەكىلدى. كەيبىرى ءالى كۇنگە دەيىن اتا ـ اناسىنان اقشا الادى» دەگەن اڭگىمەسىن ءجيى ەستىپ ءجۇرمىز. شىندىعىندا ويلاپ كورسەك، مال باعۋ اتا كاسىبىمىز بولسا، ەگىن ەگۋدىڭ دە كوپ جاتتىعى جوق. اتا ـ بابالارىمىز تەگىننەن ەنشىسىن قارا جەردەن، الدىنا سالىپ ايداعان ءتورت تۇلىك مالىنان ايىرىپ، ەشكىمگە الاقان جايماي كەلگەن حالىق. حالقىمىزدا مىڭعىرتىپ مال ءوسىرىپ اتى شىققان تانىمالى بايلار، داۋلەتتى وتباسىلارى بارشىلىق، ءتىپتى، سەزىنە بىلگەن جانعا مال باعۋ مەن ەگىن ەگۋ دە داڭقتى شارۋا، وزىندىك شەبەرلىكتى، قايسارلىقتى سۇراناتىن كاسىپ. مالدىڭ ءسۇتىن، ەتىن، تەرىسىن ساتىپ، مال ساۋداسىمەن شۇعىلدانىپ ۇلكەن كاسىپكەرگە اينالعاندار، ەشكىمگە جالىنباي ـ اق ەگىستىك جەرىنە ەكونوميكالىق داقىلدار ەگىپ ەگىننەن ماردىمدى كىرىس كىرگىزىپ قالاداعىلاردان ارتىق تۇرمىس كەشىرىپ وتىرعاندار از ەمەس قوي. شىنتۋايتىندا مال باعۋدا، مالدى قىرى مەن سىرىنا قاراي باپتاۋدا بىزدەن وتە قوياتىن ەشكىم بولماسا كەرەك. كەيدە مالدان، جەردەن پايدا تاۋىپ وتىرعاندارعا قاراپ كەي اۋىلداستارىمىزدىڭ نەلىكتەن وسى قولىنداعى كاسىبىنەن جەرىگەندىگىنىڭ بايىبىنا بارا الماي دال بولامىز. كوپ ساندى جاستارىمىزعا قالادا كاسىپتەنۋدى ماقتان كورەتىن سياقتى، شىنى كەرەك، جاۋتاڭكوز بولىپ، بىرەۋگە جالدانىپ جۇمىس ىستەپ، قوجايىننىڭ تالابىنان شىعۋ دا وڭاي ەمەس.
بەلگىلى ءبىر جۇمىس ورنىنىڭ قىزمەتكەر قابىلداۋعا جاۋاپتى ادامىنان ۇعىسۋىمىزشا: جاستارىمىزدا ءبىر ورىنعا كىرىپ ءبىراز ۋاقىت ىستەگەن سوڭ سول ورىن كوڭىلىنەن شىقپاسا، ياكي جۇمىسى جاپالى بولىپ ىستەگىسى كەلمەسە كەتە بەرەتىندەر، تۇراقتى ءبىر كاسىپتى نەگىز ەتىپ ىستەمەيتىندەر كوپ كەزدەسەدى ەكەن. مۇندايدا ادام ىستەتۋشى ورىن ىستەۋشى ادامنىڭ ايلىق ەڭبەكاقى الۋ ۋاقىتى تولماسا ەڭبەكاقىسىن دا بەرمەيتىن بولعان، ءتىپتى، كەي قىز ـ جىگىتتەرىمىز ۋاقىتىنىڭ كەتكەنىمەن، ەڭبەگىنىڭ زايا بولعانىمەن ساناسپاي ـ اق قولىنداعى جۇمىسىن تاستاپ تۇيىقسىز كەتىپ قالاتىندىقتان بۇل سول جۇمىس ورنىنىڭ ساۋداسىنا دا كەسىرىن تيگىزەدى ەكەن.
قازىر كەيبىر ورىندار جاستارىمىزدىڭ مىنە، وسىنداي ءبىر جەردە تۇراقتاپ ىستەمەيتىندىگىنەن پايدالانىپ ءوزىنىڭ بەلگىلى ەكونوميكالىق باس پايداسىن كوزدەيدى دە كوبىندە ەڭبەك توقتامىن جازىسپايدى. ال، ارادا توقتام بولماعان سوڭ ىستەۋشى جۇمىس ۇستىندە جارالانسا دا قوجايىن بۇعان تىم باس قاتىرىپ كەتپەيدى. بىزدىڭشە، بالالارىنىڭ ۇلكەن قالالارعا بارىپ باسقالارعا جالدانىپ جۇمىس ىستەۋىنە اتا ـ انالارىمىزدىڭ كوڭىل ءبولۋى، قاداعالاپ وتىرۋى دا قاجەت سەكىلدى. ويتكەنى، كەيبىر اتا ـ انالارىمىز بالاسىن قايدا بولسا دا جانىن باقسا بولدى دەپ ويلايتىندىقتان، بالاسىنىڭ قالادا نە ىستەپ جۇرگەنىن، قانداي ورىنداردا ىستەيتىنىن تىم تەكتەپ كەتپەيدى. ال، بالاسى جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا قيىندىققا جولىقسا، ازاپ ارقالاسا الدىمەن قايعىراتىن، قينالاتىن تاعى دا سول اتا ـ انا عوي.
سوندىقتان، اتا ـ انالار بالالارىنىڭ باسقالارعا جالدانىپ جۇمىس ىستەۋىنە شاماسىنىڭ جەتىسىنشە دۇرىس جول كورسەتىپ وتىرۋى كەرەك. ال، كاسىپ ىستەۋ جاعىنا كەلسەك، ەكى قولعا ءبىر جۇمىستى قايدان تابۋ جاستارىمىزدىڭ ءوز تالعامىندا. ويتكەنى، قازىر تەك قالادا عانا جۇمىس بار، اۋىلدا كاسىپ جوق دەۋگە كەلمەيدى. مەيلى قالادا، مەيلى اۋىل ـ قىستاقتاردا بولسىن، ىستەگەن ادامعا جۇمىس كوپ، ءتىپتى، كەي كاسىپتەر اۋىل ـ قىستاقتارىمىزدا ءالى جالپىلاسا قويماعاندىقتان، جاڭا كاسىپتەردى اۋىل ـ قىستاقتاردان اشىپ بۇل جاعىنداعى اقتاڭداقتى تولتىرساق، ىستەگەن كاسىبىمىزدىڭ يگىلىگىن كورەتىنى، اشتى ەڭبەكتىڭ ءتاتتى جەمىسى بولاتىنى مۇندا تۇر. بۇل كۇندەرى اۋىل ـ قىستاقتاردىڭ دا شارت ـ جاعدايى جىلدان ـ جىلعا جاقساردى، قاتىناس تا، حابارلاسۋ دا قولايلى، ۇيرەنەم دەگەن ادامعا ونەر تىپتەن كوپ. اۋىل ـ قىستاق جاستارىن ءتۇرلى ونەرگە باۋلۋ، جاستاردى كاسىپتەندىرۋ جاعىندا پارتيا مەن ۇكىمەتىمىز ءبىر قىدىرۋ ءتيىمدى ساياساتتار شىعارىپ جان ـ جاقتىلى دەمەپ كەلەدى. اۋدان، قالالار ۇكىمەت قازىناسىنان ارناۋلى قارجى بوساتىپ اۋىل ـ قىستاقتارداعى جاستاردى ءتۇرلى ونەرگە اقىسىز تاربيەلەدى. مىنە، وسىنداي ورايلاردان ۇتىمدى پايدالانىپ، ونەر ۇيرەنىپ، جالىقپاي ءبىر كاسىپتىڭ سوڭىنا تۇسسەك نەمەسە قولىمىزداعى مالىمىزدان، جەرىمىزدەن جەرىمەي، قايتا وسى بايلىعىمىزدى عىلمي جولمەن پايدالانساق، ەشتەڭەدەن دە، ەشكىمنەن دە كەندە بولماسپىز. جاقسى كاسىپ پەن تاماشا تابىس ەرىنبەي ەڭبەكتەنەتىن جاستارىمىزعا قايدان بولسا دا تابىلادى. گاپ، ءوز تالعامىمىز بەن تانىمىمىزدا.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
