بۇل ۇستانىم جۇڭگونىڭ داۋىرگە جەتەكشىلىك ەتۋىنە وزگەرىس ەنگىزدى

8 - ايدىڭ 15 - كۇنى 3 - رەتكى مەملەكەتتىك ەكولوگيالىق ورتا كۇنى ءارى ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى العا قويىلعاندىعىنىڭ 20 جىلدىعى.

20 جىلدىڭ الدىنداعى بۇگىنگى كۇندە، سول كەزدە جىجياڭ ولكەلىك پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ جولداس انجييۇ قىستاعىنا كەلىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ - باعالى بايلىق“ دەگەن عىلمي تۇجىرىمدى تۇڭعىش رەت العا قويعان ەدى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىندە، باسقا قىستاقتاردىڭ وزگەرىسىن بۇرىنعىسىمەن سالىستىرۋعا كەلمەي قالدى، جۇڭگونىڭ كوركى كۇن سايىن كوز ءسۇرىندىردى. شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ وزەكتى ۇستانىمى رەتىندە، ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى جۇڭگونى تەرەڭ وزگەرتىپ قانا قويماي، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋى سىندى الەمدىك ىزدەنىسكە ورتاق تانىم ۇيىستىرىپ، جول نۇسقادى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىندا قامتىلعان قورعاۋ مەن دامۋ جونىندەگى فيلوسوفيالىق ويدىڭ كەلۋ قاينارى تەرەڭدە جاتىر. شانشي لياڭجياحىدا شەكتى شارت - جاعدايدان پايدالانىپ، ەكولوگياسى ءالسىز سارى توپىراقتى ۇستىرتتە تۇنبا توسپا جاساپ، شالشىق گاز كولشىگىن سالىپ، قونىستانۋ ورتاسىن جاقسارتتى؛ حىبەي جىڭديڭدا، ۆەلوسيپەدىن كوتەرىپ لاي - قۇمعا تولعان حۋتو وزەنىنەن ءوتتى، ”سول كەزدە مەن وسى حۋتو وزەنىن جونگە سالۋدى، تاسقىننان ساقتانۋدى، توسپا سالۋدى ويلادىم“؛

فۋجياننىڭ بايتاق دالاسىندا، تەرەڭ كۇرسىنىپ ”مەن سولتۇستىكتەن كەلدىم، شيامىنداعى ءبىر تال ءشوپ، ءبىر تال تاستى دا قادىرلەۋگە ءتيىسپىن“ دەدى؛ حۋاڭپۋجياڭ وزەنىنىڭ جاعاسىندا، شاڭحايداعى كاسىپ سالاسىنىڭ ”ەسكىنىڭ ورنىنا جاڭاسىن اۋىستىرۋدى“ جوسپارلاپ، ”كاسىپ سالاسىن دامۋىنا قوسۋ امالىن، ەنەرگيا بايلىعىنىڭ سارىپ ەتىلۋىنە ازايتۋ امالىن قولدانىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ ەكونوميكالىق دامۋدىڭ العى شارتىنا اينالۋى كەرەك“ دەپ ايقىن اتاپ كورسەتتى.

جاڭا داۋىردەن بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭ تەكسەرىپ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، چاڭجياڭنىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىن تۇگەلدەي ارالاپ شىقتى، ”ەكولوگيا“، ”قورعاۋ“ سوزدەرى باستان - اياق جوعارى جيىلىكتەگى سوزگە اينالىپ، ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىنىڭ ۇلكەن وي جەلىسى باستان - اياق جالعاسىپ كەلدى. اۋىل - قىستاق اترەتىندەگى زيالى جاستان پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ جوعارى باسشىسىنا دەيىن، شي جينپيڭ جٶلداستىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى مەن حالىققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى وزگەرگەنى جوق، قايتا بارعان سايىن تەرەڭدەي ءتۇستى.

”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى مەن ونى وزەكتى ۇستانىم ەتكەن شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسى ”ەكىنى ۇشتاستىرۋدىڭ“ جاندى تۇسىندىرمەسى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى ماركسيزمنىڭ ”تابيعي وندىرگىش كۇش“ نازارياسىنا مۇراگەرلىك ەتىپ جانە ونى دامىتىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن قامتىپ جانە ساۋلەلەندىرىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋىنىڭ ىشكى زاڭدىلىعى مەن ماندىك تالابىن تەرەڭ اشىپ كورسەتتى.

”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن جەتەكشى ەتكەن جۇڭگو جاسىل دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ءجۇرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت نازارياسىندا، امالياتىندا، تۇزىمىندە جاڭالىق اشۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا تاريحي، بۇرىلىستىق، جالپى جاعدايلىق وزگەرىستەردىڭ تۋىلۋىن ىلگەرىلەتتى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىنىڭ ماڭىزدى ءبىر بەتالىسى ەكولوگيالىق ورتاعا زيان جەتكىزەتىن، ءتىپتى، ونى بۇلدىرەتىن دامۋ ۇلگىسىنەن ارىلىپ، قورشاعان ورتانى قۇربان ەتۋ ارقىلى ءبىر مەزەتتىك دامۋعا قول جەتكىزەتىن شولاق ويلاۋدان ارىلۋ بولىپ سانالدى.

سونىمەن بىرگە، جاسىل دامۋدىڭ تاعانىن بەكەمدەگەندە عانا بۇدان كەيىنگى دامۋعا قارقىن ۇستەۋگە بولادى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ءبىز وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدا، ا ق ش پەن ەۆروپانىڭ كونە سۇردەگىمەن جۇرە المايمىز، جەرشارىنان تاعى بىرنەشەۋى بولسادا، جۇڭگولىقتاردىڭ سارىپ ەتۋىنە جەتپەيدى“، ”ءسوز جوق، ۇلكەن ەسەپ جاساۋىمىز، بولاشاقتىق ەسەپ جاساۋىمىز، جالپى تۇلعالىق ەسەپ جاساۋىمىز، جان - جاقتى ەسەپ جاساۋىمىز كەرەك“.

باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جەتەكشىلىگىندە، ەلىمىزدىڭ تاۋلارى اناعۇرلىم جاسىل، سۋلارى اناعۇرلىم تۇنىق، اۋلالارى اناعۇرلىم كورىكتى بولدى. ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %25 بولدى؛ بۇكىل ەل بويىنشا جەر بەتى سۋىنان Ⅰ دان Ⅲ دەيىنگى سۋ ساپاسىنىڭ قيما بەت سالىستىرماسى %90.4 كە جەتتى؛ ايماق دارەجەلى جانە ودان جوعارى قالالاردىڭ ورتاشا اۋا ساپاسىنىڭ ساپالى كۇن سانى سالىستىرماسى %87.2 بولدى.

ارينە، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى قورعاۋ دامىماۋ دەگەندىك ەمەس، قايتا اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋ كەرەك دەگەندى مەڭزەيدى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى جاسىلدىقتان بايلىق تۋىندايدى دەگەنگە ءمان بەرىپ، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جاسىل جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن، جاڭا باسىمدىعىن سومدادى.

”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن ەكونوميكالىق دامۋ اراسىنداعى ءبىر - بىرىنە سۇيەنۋ، ءوزارا بىرلىككە كەلۋ قاتىناسىن جاندى ءتۇسىندىرىپ، جاسىل دامۋعا جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ، ونى جەبەۋدىڭ جاڭا بەتالىسىنا اينالدى. ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا، ءسوزجوق، تۇزىمگە، زاڭمەن باسقارۋعا سۇيەنۋ كەرەك. ”تاريحتاعى ەڭ قاتاڭ“ قورشاعان ورتانى قورعاۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىپ جانە ونى اتقارىپ، توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ زاڭى، چاڭجياڭ وزەنىن قورعاۋ زاڭى، حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋ زاڭى، شۇراتتاردى قورعاۋ زاڭى سىندى ەكولوگيالىق ورتانى قورعايتىن كوپتەگەن زاڭداردى شىعاردى.

جاڭا داۋىردەن بەرى ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق ورتانى زاڭمەن جونگە سالۋ قۇرىلىسى ”جەدەل ارناعا“ ءتۇسىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەڭ قاتاڭ ءتۇزىم، ەڭ قاتاڭ زاڭمەن جونگە سالۋ ارقىلى تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى قورعاۋ بەكىمىن ايگىلەدى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى جۇڭگونىكى، ءارى دۇنيەنىكى.

2013 - جىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قورشاعان ورتانى جوبالاۋ مەكەمەسى القالار كەڭەسىنىڭ ءماجىلىسى جۇڭگونىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىن جالپىلاستىرۋ جونىندەگى قاۋلى جوباسىن ماقۇلدادى؛

2016 - جىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قورشاعان ورتانى جوبالاۋ مەكەمەسى «تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق: جۇڭگونىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت ستراتەگياسى مەن ارەكەتى» اتتى باياندامانى جاريالاپ، جۇڭگونىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت جولىن ۇگىتتەدى؛

2018 - جىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار باس حاتشىسى، قوسىمشا بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قورشاعان ورتانى جوبالاۋ مەكەمەسىنىڭ اتقارۋشى مەڭگەرۋشىسى سورگەيم جىجياڭدى كوزدەن كەشىرگەننەن كەيىن، ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن ايرىقشا القاپ: ”ءبىز وسى تاجىريبەلەردى دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلگە جەتكىزۋدى ءارى وسى ارقىلى ءار ەلدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسارتۋىنا دەم بەرۋدى ءۇمىت ەتەمىز“ دەدى.

ا ق ش ەكولوگيالىق وركەنيەتتى زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى اندرەۆ شۆاز بىلاي دەدى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەتكە بۇرىلىس جاساۋىن ىلگەرىلەتۋ جولىندا، جۇڭگو جەتەكشىلىك ەتۋشىگە اينالدى. مۇنداي جەتەكشىلىك ەتۋ دەركەزىندە بولدى، كورەگەندىك بولدى، جۇرت كوڭىلىن جەلپىندىردى.

ايبىندى اماليات بارىسىندا، ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى قۇدىرەتتى اقيقات كۇشى مەن امالياتتىق ۇلى كۇشتى ايگىلەدى. ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمى جۇڭگودان باستاۋ الىپ، دۇنيە جۇزىنە بەت الىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋى سىندى كورىكتى جۇڭگو ارمانىن ورنىقتى تۇردە رەالدىققا اينالدىردى، سونداي - اق ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا، جەرشارى مەكەنىن قورعاۋ تىڭ ۇلەس قوستى.