حالىققا قولايلى كونە، شاعىن تۇرعىندار رايوندارىن وزگەرتىپ، باقىتتى مەكەنگە اينالدىردى (باس شۋجي ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەر، تياناقتاندىرۋدىڭ قايتىمدى اڭىسى)

”كونە، شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋ حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە تىكەلەي قاتىستى، حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن جوعارىلاتۋداعى ماڭىزدى قىزمەت“.

− 2022 - جىلى 8 - ايدىڭ 17 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ لياۋنيڭ ولكەسىنىڭ شىنياڭ قالاسىندا قىزمەت تەكسەرگەندە وسىلاي دەپ باسا دارىپتەدى.

2022 - جىلى اۋماققا ءبولۋ، وزگەرتۋ تاريحي مىندەتىن ورىنداپ، شوعىرلى اۋماقتاعى ”دارەت وتىرعىسىن اۋىستىرۋ“ ماسەلەسىن شەشكەننەن كەيىن، ۇزدىكسىز قامال الۋ ءتۇيىنى ارقىلى 9 - ايدىڭ سوڭىندا بيىل 6493 ”دارەت وتىرعىسىن“ جاڭالاۋ مىندەتى مەرزىمىنەن بۇرىن ورىندالىپ، شاڭحاي ”كونە دارەتحانا وتىرعىسىنا“ جاپپاي قوش ايتتى.

شىت جاڭا تۇسكە ەنگەن شاڭحاي قالاسى جيڭ - ان رايونى پىڭپۋ جاڭا قىستاعى ءمالى باسقارماسى پىڭ - ي شاعىن اۋماعىنا بارعانىمىزدا، ورتالىق جاسىل القاپتىڭ جانىندا تۇرعىن جاۋ چيميڭ مەن كونە كورشىلەر سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىرۋدا ەكەن. تاياۋدا جاۋ چيميڭ كوپشىلىكپەن بىرگە جاڭا ءۇيدىڭ كىلتىن الدى.

باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”كونە، شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋ حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە تىكەلەي قاتىستى بولىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن جوعارىلاتۋداعى ماڭىزدى قىزمەت“. پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ «ۇسىنىسىندا»: ”قالانىڭ ماندىك دامۋىنا تاباندى بولىپ، قالانى جاڭالاۋدى كۇش سالا اتقارۋ“ ورتاعا قويىلدى.

كونە، شاعىن تۇرعىندار رايونىن وزگەرتۋ قىزمەتىن باس شۋجي شي جينپيڭ باستان - اياق ەسىنەن شىعارمادى.

2020 - جىلى 8 - ايدا چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىستە، باس شۋجي شي جينپيڭ كونە، شاعىن تۇرعىندار رايونىن وزگەرتۋ قىزمەتىن ارناۋلى تىلگە تيەك ەتتى: ”چاڭجياڭ اتىراۋى وڭىرىندەگى قالالاردى اشۋ قۇرىلىسى ەرتەدە باستالعان، كونە قالا رايونى كوپ، جاڭالاۋ مىندەتى وتە اۋىر، بۇل ءىس بۇقارانىڭ ءتول مۇددەسىنە جانە قالانىڭ ۇزاق بولاشاقتىق دامۋىنا سايادى، قانشا قيىن بولسا دا امالىن تاۋىپ شەشۋ كەرەك“.

”كونە ءۇيىمىزدى جاڭالاماساق، ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ەسكى ۇيدە وتىرا بەرەتىن ەدىك، جاڭبىر جاۋعان سايىن تامشى اعاتىن ەدى“ دەدى جاۋ چيميڭ. 1958 - جىلى ونىڭ اكە - شەشەسىنە ۇكىمەتتىڭ وسى ءۇيى ءبولىنىپ ەنشىسىنە تيگەن ەكەن. سودان بەرى 67 جىل وتە شىقتى، سول جىلدارداعى جۇمىسشىلار جاڭا قىستاعى بىرتە - بىرتە ادامداردىڭ اۋزىنداعى ”كونە ءۇي، ەسكى لاشىققا“ اينالدى.

2021 - جىلى شاڭحاي قالالىق پارتكوم مەن قالالىق ۇكىمەتتىڭ قولداۋىندا، جيڭ - ان رايونى سول جىلعى قازىنالىق كىرىستىڭ 1/6 ىن شىعارىپ، پىڭ - ي شاعىن رايونىنىڭ جۇيەلى ەمەس تۇرعىن ۇيلەرىن ءبىر جولدا تۇگەلدەي شاعىپ قايتا سالدى. سول جىلى 10 - ايدا پىڭ - ي شاعىن رايونىنداعى 2110 تۇرعىن كوشىرىلىپ بولدى، 12 - ايدا وزگەرتۋ نىسانى رەسمي جۇمىس باستادى. وسى جىلدىڭ 6 - ايىندا شاڭحاي ورتالىق قالا رايونىنداعى ەڭ ۇلكەن كولەمدەگى كەمەلدى بولماعان كونە ۇيلەردى وزگەرتۋ ءتۇرى رەسمي جۇمىسىن تامامدادى.

”قالا − حالىقتىڭ قالاسى، حالىق قالاسى حالىق ءۇشىن“. ”قالا تەك جوعارى دەڭگەيدە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جايلى بولۋى كەرەك“.

بيىل 7 - ايدا ورتالىقتىڭ قالا قىزمەتى ءماجىلىسى ”ءبىردى ساپالىلاندىرۋ، التىنى قۇرۋدى“ ورنالاستىردى، مۇنىڭ ءبىرى ”جانعا جايلى، قولايلى قونىستانۋعا جايلى قالا قۇرۋعا“ كۇش سالۋ.

بيىل 8 - ايدا باسىپ تاراتىلعان «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى پىكىرىندە» مىنالار العا قويىلدى: قالا ىشىندەگى قىستاقتار مەن قاتەرلى، كونە ۇيلەردى جاڭالاۋدى ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، كونە تۇرعىن ۇيلەردى دەربەس جاڭالاۋعا، بۇرىنعى ورنىندا شاعىپ، بۇرىنعى ورنىندا سالۋعا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

جاڭا ءۇيىن كورىپ بولعان جاۋ چيميڭ ءدان ريزا بولدى. ول جاڭادان قۇرىلعان الەۋمەتتىك اۋماق پارتيا مەن بۇقارانىڭ قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ سالىنىپ بولۋىن كۇتۋدە، شاعىن اۋماقتىڭ ماڭىنان تاعى جاڭا قارتتار كۇتىمحاناسى، كوگونىس بازارى، كىتاپحانا سالىندى، بۇعان جاۋ چيميڭ قاباعات قۋاندى.

بيىل 1 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ لياۋنيڭدا قىزمەت تەكسەرگەندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”قالانى جاڭالاۋدا جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، الەۋمەتتىك اۋماق قۇرىلىسىمەن ۇشتاستىرىپ، بارلىق ىستە حالىققا قولايلى، حالىققا پايدالى، حالىقتى الاڭسىز ەتۋدى كوزدە ۇستاۋ، اسىرەسە، ’قارتتار مەن بالالارعا‘ ءتىپتى دە جاقسى كوڭىل ءبولۋ، قورعاۋ كەرەك“.

بيىلعى جىلدىڭ 5 - ايىندا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى ”قالانى جاڭالاۋ ارەكەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى پىكىردى“ باسىپ تاراتىپ، شاعىن اۋماقتار مەن توڭىرەكتەگى ورتانى جونگە سالىپ، شاعىن اۋماقتاردا اۆتوكولىك توقتاتۋ، زاريادتاۋ، ءورت ءوشىرۋ، حابارلاسۋ سياقتى سايكەستى نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى كەمەلدەندىرىپ، تاماقتانۋعا قولايلى بولۋ، وتباسىلىق قىزمەت وتەۋ سياقتى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ قۇرىلعىلارىن كوبەيتۋدى العا قويدى.

تۇرعىن ءۇي جانە قالا قۇرىلىسى مينيسترلىگىنىڭ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە ، جەر - جەر كونە شاعىن رايونداردى وزگەرتۋ بارىسىندا، زەينەتكەرلىك، اماناتتاپ تاربيەلەۋ، تاماقتانۋعا قولايلى بولۋ، حالىققا قولايلى بازار سياقتى ءتۇرلى الەۋمەتتىك اۋماقتاردىڭ قىزمەت وتەۋ قۇرىلعىلارىنان 79 مىڭ 600 ى كوبەيتىلىپ، مادەنيەت، سەيىل - سەرۋەن، دەنە تاربيە، دەنە شىنىقتىرۋ ورىندارىنان 32 ميلليون شارشى مەتردەن استامى تىڭنان قوسىلدى.

باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”الەۋمەتتىك اۋماق − پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ بۇقارامەن بايلانىس جاسايتىن، بۇقاراعا قىزمەت وتەيتىن نەگىزگى ورنى، الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارىنىڭ ۋايىمداعان ىستەرىن، مازالاعان ىستەرىن، كوكەيىنەن شىعارماعان ىستەرىن دەر كەزىندە ءبىلىپ، ءبىر - بىرلەپ شەشۋ كەرەك“.

كونە ۇيلەردى قايتا سالعاننان كەيىن، شاعىن اۋماقتىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق ونىمدىلىگى قالاي باسقارىلادى؟ جياڭشي ولكەسى گانجوۋ قالاسى جاڭگۇڭ رايونى مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك تەكشەسى جۇيەسىن قۇرىپ، بىتىراندى تارالعان ىرگەلەس شاعىن رايوندار مەن عيماراتتاردى ءبىر - بىرلەپ بىرىكتىرىپ، جاڭا قوجالىق قىزمەت وتەۋ رايونىن قالىپتاستىردى؛ جىجياڭ ولكەسى نيڭبو قالاسى شۇيجوۋ رايونى بۇقارانىڭ كونە شاعىن رايونداردى وزگەرتۋ ونىمدىلىگى جونىندەگى اڭىسىن ىرىقتىلىقپەن جيناپ، وسىدان بۇرىن وزگەرتۋدىڭ قامتىمسىز بولۋ ماسەلەسىن بەلسەنە شەشتى... جەر - جەر بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، ۇلگى الۋعا بولاتىن كوپ ءتۇرلى ۇلگىنى قالىپتاستىردى.

2021 - جىلى 9 - ايدا، مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى، تۇرعىن ءۇي جانە قالا قۇرىلىسى مينيسترلىگى باسىپ تاراتقان ”قالا - قالاشىقتارداعى كونە، شاعىن رايونداردى جاڭالاۋدىڭ سايكەستى قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ جونىندەگى ۇقتىرۋدا“، وزگەرتىلگەننەن كەيىنگى شاعىن رايونداردى باسقارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندە كوپ ءتۇرلى شارالار ورتاعا قويىلدى.

جەر - جەر پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىلىعىنداعى الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندار كوميتەتى، كاسىپتىك قوجالىق كوميتەتى، قوجالىق قىزمەت وتەۋ سەرىكتىگى سياقتىلار كەڭ كولەمدە ات سالىساتىن، ىستەردى بىرگە اقىلداساتىن، سايكەستى، ىقپالداساتىن الەۋمەتتىك اۋماقتى جونگە سالۋدىڭ جاڭا مەحانيزمىن ورناتۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، وزگەرتۋ جەتىستىكتەرىن بىرگە قورعادى.

”14 - بەسجىلدىق“ كەزىندە بۇكىل ەل بويىنشا قالا - قالاشىقتارداعى كونە، شاعىن اۋماقتاردان جيىنى 240 مىڭنان استامى جاڭالاندى، جاڭالانعاننان كەيىنگى شاعىن اۋماقتاردىڭ قوجالىق قىزمەت وتەۋىمەن قامتۋ مولشەرى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك اۋماق قيمىلدارىنا قاتىناسۋ تىلەگى كورنەكتى كۇشەيدى.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى