- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
دۇنيەنىڭ سىرلارىن كىم جاسىرىن تىڭداپ جاتىر
2015.02.03 14:26
فرانسيا « دۇنيە گازەتىنىڭ» حابارىنا قاراعاندا، 2013-جىلى تۇتاس جەر شارىنداعى ادامداردىڭ تەلەفوندا تىلدەسكەن ۋاقىتى 180 ميلليارد مينۋتقا جەتىپ، ونىڭ ىشىندەگى 10/1 تەلەفون ەستەلىگىن ا ق ش مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ 30 مىڭنان استام تىڭشىسى جاسىرىن تىڭداعان. ا ق ش مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ءبىر ءمانساپتىسى: «مەيلى، قايسى ەلدىڭ باسشىسى بولسىن، ونىڭ داۋىسىن ءبىزدىڭ تىڭشىلارىمىز ءبىر تىڭداعاندا-اق پارىقتاندىرا الادى» دەگەن. وندا جەر شارىنداعى ەڭ سىرلى تىڭشىلىق قۇرىلىمى ءار قايسى ەلدەردىڭ قۇپيالىعىن قالاي تىڭدايدى؟
كوپتەن بەرى ادامدار ا ق ش ورتالىق اقپار مەكەمەسى(CIA) مەن فەدەراتسيالىق تەكسەرۋ مەكەمەسىنىڭ (FBI) بار ەكەندىگىن بىلسە دە، دۇنيەدەگى ەڭ ءىرى تىڭشىلىق ورگانى - ا ق ش مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ (NSA) تىڭشىلىق سالاسىندا اسا زور رول اتقاراتىندىعىن بىلمەيتىن. 1952-جىلى ترۋمين زۇڭتۇڭ بۇيرىق ءتۇسىرىپ، وسى مەكەمەنى قۇرعان ءارى وتە قۇپيا ۇستاعان. سوندىقتان كەزىندە ونى بىلەتىندەر جوقتىڭ قاسى ەدى، ءتىپتى وسى ورگاننىڭ تىڭشىلارى دا: بۇل ورگاننىڭ اعىلشىنشا اتالۋىنىڭ قىسقارتىلعانى دا «مۇنداي ورگان جوق دەگەندى بىلدىرەتىن تۇرسا، ارينە، مۇنداي ورگان جوق -قوي» دەپ قالجىڭداساتىن. ا ق ش ورتالىق اقپار مەكەمەسىندەگى قارت تىڭشى توني موندىس: ا ق ش ورتالىق اقپار مەكەمەسى مەن كەڭەس وداعى كەزىندەگى ك گ ب ءبىرىن - ءبىرى ويسىراتۋ ءۇشىن ىستەمەگەنى قالماعان، 1989-جىلى ورتالىق اقپار مەكەمەسىنىڭ تىڭشىلارى كرەميل سارايىنىڭ استىنا جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن ورناتسا، ك گ ب -نىڭ تىڭشىلارى ا ق ش - نىڭ موسكۋاداعى ەلشىحاناسىنىڭ استىنا ورناتقان جاسىرىن تىڭداۋ جۇيەسىنىڭ اۋماعى بىرنەشە قابات عيماراتتاي كەلەدى، - دەپ جازادى.
ا ق ش مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى نيكسون زۇڭتۇڭدى تاقتان تۇسۋگە ءماجبۇر ەتكەن «ۋاترگەيت» وقيعاسىندا تۇڭعىش رەت اشكەرە ورتاعا شىقسا، 2005-جىلى ا ق ش ازاماتتارىنىڭ باسقا ەل ازاماتتارىمەن تىلدەسكەن تەلەفون ەستەلىگىن جاسىرىن تىڭداۋ وقيعاسىندا تاعى ءبىر رەت بوي كورسەتتى. مۇنىمەن ا ق ش ازاماتتارى ينتەرنەت جانە ينفورماتسيا تەحنيكاسى ۇشقان قۇستاي دامىعان بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ دۇنيەدەگى ەڭ ىقپالدى تىڭشىلىق ورگانىنا اينالعاندىعىن مويىندادى. ٸۆەتنام سوعىسىنان كەيىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ باس شتابىنداعى تىڭشىلار 9 مىڭعا جەتكەن. قازىر قارجى جەتىسپەۋ سالدارىنان تىڭشىلار 5 مىڭعا ازايعان بولسا دا، اۋماعى جانە قاراجات مەجە ەسەبى جاعىندا ورتالىق اقپار مەكەمەسى مەن فەدەراتسيالىق تەكسەرۋ مەكەمەسىنەن الدە قايدا جوعارى ورىندا تۇرادى. ا ق ش ءتىلشىسى تامۇس بوففەتتىڭ «قۇپيا ۇيىمدار» اتتى كىتابىندا: مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىندە دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ وزىق، ەرەكشە ەسەپتەۋ ماشيناسى، جوعارى دارەجەلى ماتەماتيكا عالىمدارى جانە ءتىل ماماندارى بار، ا ق ش -داعى ءارقانداي ورگان، ۇكىمەت جانە پارلامەنت تە ونىڭ باقىلاۋىنان قاعىس قالمايدى، دەسە دە اتالعان مەكەمەدەگى تىڭشىلار، مەيلى، قىزمەت ىستەگەن مەزگىلىندە نەمەسە دەمالىسقا شىققاننان كەيىن دە وتباسىنداعىلارىنا قانداي قىزمەتپەن اينالىساتىنىن استە ايتپايدى، ولار يەلەگەن اقپاردىڭ شەگى جوق، مولشەرمەن 5 تريلليون بەتتىك قۇجاتپەن تەڭ، ونى قاعازعا جازىپ شىعارسا 241 كيلومەتر قالىڭدىقتا بولادى. بۇل تىڭشىلىق ورنىنىڭ دۇنيەنىڭ بارلىق جەرىندە جاسىرىن تىڭداۋ، اقپار يەلەۋ پۋنكتى بار، ءتىپتى، ا ق ش-نىڭ سۇڭگۋىر كەمەسى، ۇشاق جانە جاساندى سەرىگىندە دە اقپار بازاسى بار. ولار ءار جارىم ساعاتتا تەلەفون، ەلەكتروندىق جولداما جانە راديو سيگنالىن قامتىعان ءبىر ميلليوننان استام ينفورماتسيانى جاسىرىن تىڭدايدى، ءارقايسى ەلدەگى تىڭشىلارى ارقىلى اقپار يەلەيتىن ورتالىق اقپار مەكەمەسىنە سالىستىرعاندا، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى وزىق جابدىقتار جانە قۇپيا شيفردى ۇرلاۋ ارقىلى اقپار جينايدى. دەسە دە ونىڭ بارلىق سالادا ءونىم بەرۋى ەكىتالاي، ۇيتكەنى قازىر ەسىرتكى ساتاتىن ساۋداگەرلەر دە قۇپيا شيفر ارقىلى تەلەفون بەرەدى. سوندىقتان بۇل ورگان 1998-جىلى ينديانىڭ يادرو قارۋلار سىناعىن جاسايتىندىعىنان حابارسىز قالعان، سەبەبى ينديالىق وفيتسەرلەر قۇپيا شيفر ورناتىلعان تەلەفوندا سويلەسكەن، - دەپ جازادى.
2013-جىلى ا ق ش -نىڭ وداقتاس ەل باسشىلارىنىڭ تەلەفون ەستەلىگىن جاسىرىن تىڭداعاندىعى اشكەرەلەنگەننەن كەيىن تۇتاس دۇنيەدە زور اڭىس قوزعادى. ءىس جۇزىندە ا ق ش -نىڭ دۇنيەدەگى ءار قايسى ەلدەرگە باعىتتالعان تىڭشىلىق ارەكەتى وسىدان تالاي جىل بۇرىن باستالعان. تىڭشىلار ءتۇرلى يكەمدى شارالار ارقىلى كەيبىر ەلدەردىڭ شەتەلدەگى ەلشىحانالارىنىڭ قابىرعاسىنا اينەك تەكتەس جالتىراۋىق، ادەتتەگى حاۋىپسىزدىكتى تەكسەرۋ جابدىعىمەن تەكسەرىپ بايقاۋعا بولمايتىن تالشىق ورناتىپ قويادى، ەلشىحانا قىزمەتكەرلەرى قىزمەتتى باستاسىمەن ولاردىڭ اڭگىمەلەسكەن سوزدەرى جانە كومپيۋتەر ءتىلتاقتاسىنىڭ تاقىلداعان داۋىسىن قامتىعان بارلىق ينفورماتسيا ا ق ش -نىڭ جاسىرىن تىڭداۋ اسپابى جانە تىڭشىلىق جاساندى سەرىگى ارقىلى مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ باس شتابىنا جەتكىزىلەدى. حابارعا قاراعاندا، ا ق ش-نىڭ جاسىرىن تىڭداۋ ورەسى قارسى جاقتاعىلاردىڭ كەكىرگەن داۋىسىن ەستۋ دەڭگەيىنە جەتكەن. دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن «ساتى اترەتى» تىڭشىلىق جۇيەسىنىڭ دۇنيەنىڭ از دەگەندە جەتى جەرىندە جاسىرىن تىڭداۋ بازاسى بار، « ساتى اترەتىنىڭ» جاسىرىن تىڭداۋ قۋاتى اسا كۇشتى بولىپ، تۇتاس دۇنيەنىڭ جەر-جەرىندەگى جاسىرىن تىڭداۋ بازالارى ءارى كەڭىستىكتەگى تىڭشىلىق جاساندى سەرىگى ارقىلى ءارقانداي ءبىر ەل سىرتقا جىبەرگەن نەمەسە تاپسىرىپ العان ەلەكتروندىق حات، تەلەفون، تەلەگرامما، ءتىپتى، اۋياتسيا جانە تەڭىز تاسىمالىنداعى بارلىق سىمسىز ينفورماتسيانى جاسىرىن تىڭدايدى. بۇعان ىستەتىلەتىن جابدىقتار تەڭىزدەگى سۋ استى كەمەسى، جەر بەتىندەگى رادار، 40 مىڭ كيلومەتر بيىكتىكتەگى اۋە كەڭىستىگىنە ورناتىلعان سىمسىز حابارلاسۋ جۇيەسىن قامتيدى. بۇدان تىس، تىڭشىلار بەلگىلى مەملەكەتتىڭ اۋە ارميا بازاسىنىڭ اۋلاسىنداعى اعاشقا جاسىرىن تىڭداۋ اسپابى ورناتىلعان ءبىر بۇتاقتى جالعاپ قويادى. حابارلارعا قاراعاندا، شىعاناق سوعىسى مەزگىلىندە، ا ق ش-نىڭ تىڭشىلارى سادامنىڭ قورعاۋشىسىنىڭ قۇپيا جەر استى ۇيىندە تەلەفونمەن سويلەسكەن ءسوزىن قۇپيا تىڭداعان.
جۇڭگوعا قاتىستى حابارعا دا ا ق ش ەرەكشە قىزىعادى ەكەن. سنودەن جاريالاعان قۇپيا قۇجات «ءار قايسى ەلدەردىڭ ينفورماتسيا يەلەۋ تىزىمدىگىندە» ا ق ش مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى وزدەرى باسا نازار اۋداراتىن نەگىزگى نىسانانى بەس دارەجەگە ءبولىپ، جۇڭگونى 1-ورىنعا، رەسەي، يران، پاكيستان، چاۋشيان جانە اۋعانىستاندى كەيىنگى رەتكە تۇرعىزعان. جۇڭگوداعى ءبىر ينفورماتسيا مامانىنىڭ مەجەسىنە قاراعاندا، ا ق ش ۇكىمەتى جۇڭگونىڭ ساياسات، جوسپار بەلگىلەۋ سالاسىنداعى قاتىستى ينفورماتسياعا، اسىرەسە، اسكەري ىستەر، اسكەري ونەركاسىپ عىلىم -تەحنيكاسىنا قاتىستى اقپارعا ەرەكشە قىزىعادى ەكەن، دەسە دە جۇڭگونىڭ تەلەفون جۇيەسىن جاسىرىن تىڭداعاندا جۇڭگوداعى كۇردەلى اكسەنتتەر تىڭشىلاردىڭ باسىن قاتىرعان. مۇنىمەن بەس بۇرىشتى عيمارات تۇتاس جەر شارىنداعى ەرەكشە اكسەنتتەردى ءتۇسىنىپ، اۋدارا الاتىن اۆتوماتتى جابدىق تاپقىرلاۋدى ويلاسقان. ءىس جۇزىندە جۇڭگوداعى ءتۇرلى تىلدەردە شامامەن 180 مىڭ ءتۇرلى اكسەنت بار، ولاردىڭ جازىلۋ فورماسى دا 3 مىڭ تۇرلىدەن اسادى. ءتىل ساندى مالىمەت قامباسى، گەن ساندى مالىمەت قامباسى سەكىلدى مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماڭىزدى جۇيە، مەيلى، تىڭشىلىق سالاسىندا نەمەسە عىلمي زەرتتەۋ سالاسىندا بولسىن، ءتۇرلى اكسەنتتەردى قامتىعان ءتىل ساندى مالىمەت قامباسى ماڭىزدى ستراتەگيالىق جۇيە ەسەپتەلىنەدى. «ۋال-ستەرت كۇندەلىك گازەتىنىڭ» حابارىنا قاراعاندا، ا ق ش-نىڭ ءتىل مامانى ستەفين حامسۇن مەن كەيلۇن پاك ەرىكتىلەردى ۇيىمداستىرىپ، «جويىلۋعا بەتالعان ءتىل مادەنيەتىن ساقتاپ قالۋ» دەگەن سىلتاۋمەن جۇڭگوعا كەلىپ، 2 مىڭ 862 اۋدان، 34 ولكەدەگى اكسەنت جانە حالىق اراسىنداعى ەرتەگىلەردى جيناماق بولعان. ادامدى تاڭعالدىراتىنى، قازىرگە دەيىن ا ق ش عالىمدارىنىڭ اكسەنت ساندى مالىمەت قامباسىن قۇرعاندىعىنا قاتىستى ەشقانداي دالەل جوق، سوندىقتان قىرۋار ەلدەر وسى جاعىنداعى حاۋىپسىزدىكتى قورعاۋ شارالارىن بارىنشا كۇشەيتكەن.
تاريحتا ا ق ش مەن كەڭەس وداعى سىندى ەكى ءىرى ەل اراسىندا ادامدى تاڭ قالدىراتىن تىڭشىلىق وقيعالارى تۋىلعان. بۇلاردىڭ ىشىندە، 1945-جىلدان 1953-جىلعا دەيىنگى ك گ ب-نىڭ «التىن ەرىن» اتتى قۇپيا تىڭداۋ اسپابىمەن ا ق ش -نىڭ كەڭەس وداعىنداعى ەلشىحاناسىن جاسىرىن تىڭداعان «ەركىندىك» اتىنداعى تىڭشىلىق ارەكەتى ك گ ب-نىڭ اتاعىن دۇنيەگە تانىتىپ قانا قالماي، دۇنيەنىڭ تىڭشىلىق تاريحىنداعى ءمۇعجيزا سانالادى. 1933 -جىلى كەڭەس وداعى مەن ا ق ش ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتتى، سودان باستاپ ك گ ب-نىڭ تىڭشىلارى ا ق ش-نىڭ كەڭەس وداعىنداعى ەلشىحاناسىن جاسىرىن تىڭداۋدى ءبىر كۇن دە توقتاتپادى، 1943-جىلى ك گ ب ا ق ش-نىڭ ەلشىحاناسىن جاسىرىن تىڭداۋعا ىستەتىلەتىن، سىرتقى فورماسى كەسەرتكىگە ۇقسايتىن، جاسىرۋعا قولايلى، قىزمەت وتەۋ مەرزىمى شەكسىز، كەزىندەگى ەڭ وزىق تەحنيكانى ءوز بويىندا توعىستىرعان «التىن ەرىن» اتتى جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن تاپقىرلاپ، «ەركىندىك» اتىنداعى تىڭشىلىق ارەكەتىن اتقارۋعا ءتيىمدى شارت ازىرلەدى. دەسە دە بۇل جابدىقتى ءدال ورنىنا ورناتۋ وڭايعا تۇسپەدى، ك گ ب -نىڭ تىڭشىلارى ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، ەلشىحاناعا كەنەتتەن ءورت كەتكەن جاعداي قالىپتاستىرىپ، ورتتەن ساقتانۋ قىزمەتكەرلەرىندەي كيىنىپ العان تىڭشىلار ەلشىحاناعا كىرىپ، جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن ورناتپاق بولدى. دەسە دە سەزگىر ءارى ساق ەلشىحانا قىزمەتكەرلەرى ولاردى ماڭىنا جولاتپادى، ىلە-شالا ك گ ب – نىڭ تىڭشىلارى ساۋعا جىبەرگەن بولىپ، جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن ساۋعا ىشىنە ورناتىپ قويماقشى بولدى، دەسەدە ماماندار: بۇل دا تابىلعان اقىل ەمەس، ەگەر تەكسەرىپ انىقتالىپ قالسا، ەكى جاقتا دا سەنىمسىزدىك قالىپتاستىرادى، دەپ قارادى. ەندى قايتۋ كەرەك؟ اقىلداسا كەلە كەڭەس وداعىنداعى ەڭ تانىمال اعاش ويما شەبەرىنە ەڭ ساپالى اعاشتان ا ق ش-نىڭ مەملەكەت گەربىن ويدىرىپ، ىشىنە جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن ورناتىپ، وڭتايلى كەزدە ساۋعا رەتىندە ەلشىحاناعا اپارىپ قويۋ جوسپارلاندى.
1945-جىلى اقپاندا دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ىقپالدى ءۇش قايراتكەر –ستالين، روزۋەلت، چەرچيلل يالتادا كەزدەستى. ك گ ب جاسىرىن تىڭداۋدىڭ ورايى كەلدى دەپ قاراپ، وتە شەبەرلىكپەن ءبىر شارانى جوسپارلادى، اقپاننىڭ 9-كۇنى كەڭەس وداعى كىرەميل سارايىندا «تۇتاس كەڭەس وداعىنداعى ورەندەردىڭ دەنە شىنىقتىرۋ لاگەرىنىڭ» باستالۋ سالتىن وتكىزىپ، ورەندەر اتىنان روزۋەلت زۇڭتۇڭ مەن چەرچيلل باس ۋازىرگە ۇسىنىس قاعازىن جىبەردى. باعىنا جاراي ا ق ش-نىڭ باس ەلشىسى حارمان جانە ونىڭ جانىنداعىلاردا بۇل قيمىلعا قاتىناساتىندىعىن ءبىلدىردى، باستالۋ سالتى ا ق ش، ۇلى بريتانيا باس ەلشىلەرىنىڭ قۇتتىقتاۋ سوزدەرىمەن سالتاناتتى باستالدى. باس ەلشى حارمان بالالاردىڭ شۇڭكىلدەپ ايتقان اندەرىنە ەلىگىپ، ساقتىعىنان بۇكىلدەي ايىرىلعان ەدى، ءدال سول كەزدە كەڭەس وداعىنىڭ 4 ورەنى سونداي ادەمى ويىلعان ا ق ش -نىڭ مەملەكەت گەربىن حارماننىڭ الدىنا اكەلدى، كەڭەس وداعىنىڭ تانىمالى اعاش ويما ۇستاسىنىڭ بۇل تاماشا ويماسى تالاي سالتاناتتى جينالىسقا قاتىناسىپ ىسىلعان باس ەلشىنى تاڭ قالدىردى، ول:
-پاي-پاي، نەتكەن ادەمى، كوزىمە سەنبەي وتىرمىن، ونى قاي جەرگە قويساق ۇيلەسىمدى بولار؟-دەدى. ستاليننىڭ جاسىرىن اۋدارماشىسى بورلكوف وسى ورايدى قولدان بەرمەي، حارمان باس ەلشىگە:
-كەڭسەڭىزگە ءىلىپ قويىڭىز، ءىشى تارىلعانىنان ۇلى بريتانيالىقتار قايتەرىن بىلمەي قالسىن،-دەدى. حارمان بۇل «ەرەكشە ساۋعانى» قۋانا قابىلداپ، ونى كەڭسەسىنىڭ تورىنە ءېىلىپ قويدى، سودان كەيىنگى 8 جىل بارىسىندا بۇل اعاش ويما ا ق ش-نىڭ كەڭەس وداعىنداعى باس ەلشىحاناسىندا ءىلۋلى تۇردى، وسى بارىستا 4 ەلشى اۋىستى، بارلىعى كەڭسەدەگى تام مەشتەن تارتىپ، سيا قۇمىراسىنا دەيىن اۋىستىرسا دا، الگى اعاش ويمانى الىپ تاستاۋ بىلاي تۇرسىن، پەردە جانە باسقا دا قاجەتتى جيھازداردى سوعان سايكەستىرىپ وزگەرتتى. وسىلايشا ك گ ب ا ق ش-نىڭ بارلىق قۇپيالىعىن بەس قولداي ءبىلىپ تۇردى. ۋاقىت ۇزارعان سايىن بۇل جاعداي ا ق ش-نىڭ نازارىن اۋدارىپ، 1953-جىلى «التىن ەرىندى» ورتالىق اقپار مەكەمەسى بايقاپ قالدى. دەسە دە بۇل سىردى ەشكىمگە اشكەرەلەمەدى، تەك، 1960-جىلى كەڭەس وداعى ا ق ش-نىڭ بارلاۋ ۇشاعىن اتىپ تۇسىرگەندە ۋاشينگتون موسكۋانى ايىپتاۋ ماقساتىندا بۇل سىردى دۇنيە جۇزىنە اشكەرەلەدى. سودان كەيىنگى نەشە 10 جىل بارىسىندا ا ق ش جانە ۇلى بريتانيا عالىمدارى «التىن ەرىننىڭ» سىرىن اشپاق بولسا دا، ءبارى ناتيجەسىز اياقتاپ، شاراسىزدان ورتالىق اقپار مەكەمەسىنىڭ مۇراجايىنا قويىپ قويدى.
003-جىلى ا ق ش زۇڭتۇڭى بۋش پەن فرانسيا زۇڭتۇڭى شيراك ب م ۇ-دا كەزىگىپ، يراق ماسەلەسى جونىندە سويلەسىپ، شارماياقتاسىپ قالدى، بۋش قاتتى اشۋلانىپ: «ءسىزدىڭ يراق ماسەلەسى جونىندەگى كوزقاراسىڭىزعا مەن قارسى تۇرامىن» دەگەندە ەجەلدەن اشكەرە ورىندا يراق ماسەلەسى جونىندەگى كوزقاراسىن ايتىپ كورمەگەن شيراك شوشىپ كەتتى. 2011 -جىلى بىن لادىننىڭ كومەكشىسى، «ءال حايدا» ۇيىمىنىڭ 2-ءنومىرلى اتامانى دا تەلەفوندا تىلدەسۋ بارىسىندا جاسىرىنعان ورنىن اشكەرەلەپ قويىپ قولعا تۇسسە، 1996-جىلى چەچەننىڭ باس اتامانى دۋدايەۆ تەلەفون سالدارىنان اشكەرەلەنىپ، رەسەي ارمياسىنىڭ وعىنا ۇشتى.
جاسىرىن تىڭداۋ جابدىعى جارىققا شىققاننان بەرى دۇنيەدەگى ەلدەر ودان ساقتانۋدىڭ ءادىس-شاراسىن قاراستىرىپ، قىرۋار ءونىمدى ءتاسىل قولداندى جانە قىرۋار قارجى جۇمساپ، جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىنان ساقتانۋ جابدىعىن جاسادى. مىسالى گەرمانيا فەدەراتسيالىق تەكسەرۋ مەكەمەسى زەرتتەپ جاساعان جابدىقتان شىققان كۇشتى ساۋلە سول ماڭداعى بارلىق جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىن كەرەكتەن شىعارسا، تاعى ءبىر مەملەكەت زەرتتەپ جاساعان جابدىق رادار نەمەسە جاساندى سەرىك قابىلداعان دىبىستاردى بۇزىپ، پارىقتاۋعا بولمايتىن ەتىپ وزگەرتەدى ەكەن. تىڭشىلاردىڭ جاسىرىن تىڭداۋ اسپابىنان ساقتانۋ ءۇشىن، ەل-ەلدىڭ باسشىلارى حاۋىپسىزدىك شارالارىن كۇشەيتۋمەن بىرگە، جاسىرىن تىڭداۋدان ساقتايتىن كەڭسە، كولىك، ۇشاق، كەمە جاساتتى. دەسەدە سەزگىر ءارى ىسكەر تىڭشىلار امال تاۋىپ، ولاردىڭ تەلەفون ەستەلىگىن جاسىرىن تىڭدادى. وسىعان نەگىزدەلگەندە، تىڭشىلىق جانە وعان قارسى كۇرەس ۇزدىكسىز جالعاسىپ، تىڭشىلىق تاريحىنا تىڭ مازمۇندار ۇزدىكسىز قوسىلىپ تۇراتىن كورىنەدى. گۇلباھار قۇرمانعالي قىزى(اۋد)
كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
