داڭعىل جول، دارقان ءورىس
− شينجياڭنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ وزەكتى رايون قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندە شولۋ
□ جياڭ جۇڭپيڭ
2023.09.08 14:23 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
2000 جىلدان استام ۋاقىتتىڭ الدىندا جاڭ چيان باتىس وڭىرگە تۇڭعىش رەت بارىپ، بۇكىل دۇنيەگە ايگىلى جىبەك جولىن اشتى، بايىرعى ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىندا ”ەلشىلەر ءوزارا قاتىناپ، ساۋدا كەرۋەندەرى ۇزىلمەي شۇبادى“.
قازىرگى تاڭدا سىڭعىرلاعان كەرۋەن قوڭىراۋى جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ زىمىراعان قۇرىش اعىنىنا اينالدى، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى دۋماندى دا سالتاناتتى كورىنىستەر ”الىپساتارلار مەن سىرتتاعى ساۋداگەرلەر ءار كۇنى سولتۇستىكتەگى شەكارا رايوندا كۇتىپ الىناتىن“ تاريحي كورىنىستەردى الدەقايدا باسىپ ءتۇستى.
كىسىنى سۇيىندىرەتىن قۇرىش كەرۋەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىنىڭ تابىستى امالياتىنىڭ ءبىر ىقشام كورىنىسى عانا.
2013 - جىلى كۇز، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويدى. 10 جىلدا 3600دەن استام تاۋلىكتە، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ جەل تەربەۋىمەن جەتىلىپ، الەمدىك سەلبەستىكتى جەبەيتىن ماۋەلى بايتەرەككە اينالدى.
10 جىلدا ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىنىڭ سەنترىنە ورنالاسقان شينجياڭ وزىندىك وڭىرلىك سيپاتتى ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا بەلسەنە ەنگىزىپ، وسى وراي جولىندا، دامۋ جولىندا وزگەشە ءىز قالدىردى.
10 جىلدا شينجياڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ سىندى وسى كەلەلى ىسكە تەرەڭ توعىستىرىپ، سۇبەلى جەتىستىكتەرىمەن ونىڭ ايشىقتى تاراۋىن جازدى.
(1)
تاريحتىڭ نەشە مىڭ جىلدىق سالقار كوشىنەن باجايلاساق، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى كوز ايانىڭ كەڭدىگىن اناعۇرلىم ايگىلەدى.
2013 - جىلى كۇز، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ باتىستا قازاقستانعا بارىپ، وڭتۇستىكتە يندونەزياعا بارىپ ”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن“ جانە ”21 - عاسىرداعى تەڭىز جىبەك جولىن“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن ىلگەرىندى - كەيىندى ورتاعا قويدى، سونىمەن 10 مىڭ شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتقان، 1000 جىل جالعاسىپ كەلگەن بايىرعى جىبەك جولى جاڭا ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتتى.
داڭعىل جولدىڭ جەر جۇزىندە قالىپتاسۋى داريا - تەڭىزدەردىڭ بۇلاق سۋلارىنىڭ قوسىلۋىمەن تابيعي قالىپتاسقانى سياقتى ءىس. ەجەلدەن بەرى شىعىس، باتىس وركەنيەتتەرى اۋىس - كۇيىس جاسايتىن ءىرى ارنا بولىپ كەلگەن شينجياڭ تاريحي ورايدى وسىلاي قارسى الدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىندا ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرۋىنە وسكەلەڭ ءمان بەردى، 2014 - جىلى 4 - ايدا شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەن كەزىنىڭ وزىندە: ”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن قۇرۋدا شينجياڭنىڭ تەڭدەسسىز ورنى جانە رولى بار“ دەپ اتاپ كورسەتتى. ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىتتان كەيىن باس شۋجي ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ ءماجىلىسىن باسقارىپ اشقاندا: ”شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىن كۇش سالا سومداۋ كەرەك“ دەپ ايقىن العا قويدى.
ۋاقىت ايالسىز سىرعىپ، شينجياڭ جاڭا دامۋ كوورديناتاسىنا اياق باستى.
وسىدان كەيىن پارتيا ورتالىق كوميتەتى شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىن قۇرۋىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ - جوبالاپ، ءۇرتىس تەرەڭدەتىپ، 2 - رەتكى، 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىستەرىندە شينجياڭنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولعا“ بەلسەنە توعىسۋى، وزەكتى رايون قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋى جونىندە ايقىن ورنالاستىرۋ جاسادى، ورتالىق پەن مەملەكەتتىڭ جاۋاپتى تاراۋلارى عىلمي جوبالاپ جانە دالمە - ءدال جەتەكشىلىك ەتىپ، شينجياڭنىڭ وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ جىلدام دا ورنىقتى تۇردە العا قاراي قادام باسۋىن ىلگەرىلەتتى.
جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋدى كەمەلدەندىردى − شينجياڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن مەملەكەت قىزمەتى جالپى جاعدايىنا قويىپ، جوسپارلاۋعا، ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولدى، قۇرىلىس جۇلگەسى مەن جولى كۇن سايىن ايقىندالدى.
ءتۇيىندى مىندەتتەردى ايقىندادى − وزگەشە وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن تياناق ەتكەن شينجياڭ ”ءبىر پورت، ەكى رايون، بەس ۇلكەن ورتالىق، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋى“ قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، وزەكتى رايون قۇرىلىسىن جوسپارلادى، ىلگەرىلەتتى.
ناقتى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتتى − حالىقارا، ەل ءىشى سىندى ەكى بازاردان، ەكى بايلىقتان ويداعىداي پايدالانىپ، ساياساتتى ءتۇيىلىستىرۋ، تۇعىر قۇرىلىسى، قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ، ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى، گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس سياقتىلاردى ارقاۋ ەتىپ، كەلەلى نىسانداردى اتقارۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتتى.
اسىرەسە، تاياۋ جىلداردان بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم اناعۇرلىم ىرىقتى ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن بۇلجىماي اتقارىپ، شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋدا تەرەڭ ساتىعا، كەڭ سالاعا، جان - جاقتى بولۋعا قاراي كەڭەيۋىن اناعۇرلىم زور تەبىنمەن ىلگەرىلەتىپ، ىشكى قۇرلىقتىق ەسىك اشۋ مەن شەكارا بويى ەسىك اشۋىنىڭ بيىك بەلەسىن بار كۇشپەن تۇلعالادى.
2022 - جىلى 7 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ تاعى ءبىر رەت شينجياڭدى كوزدەن كەشىرىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنىڭ جاڭا كەزەڭگە قادام تاستاۋىن ىلگەرىلەتتى. باس شۋجي ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىن كوزدەن كەشىرگەندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ەلىمىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ، باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ، ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى‘ بىرگە قۇرۋ قاتارلىلاردى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋىنە ىلەسە، شينجياڭ سالىستىرمالى توماعا - تۇيىق ىشكى قۇرلىقتان سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبىنە اينالدى“.
بۇل شينجياڭنىڭ دامۋ ورنىنداعى تەرەڭ بۇرىلىس ءارى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنىڭ جاڭا باستاماسى. اۆتونوميالى رايوندىق 10 - كەزەكتى پارتكومنىڭ التىنشى جالپى ماجىلىسىندە شينجياڭنىڭ جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۋاتتى ەل قۇرۋ بارىسىنداعى ستراتەگيالىق ورنىن ايقىنداپ، ازيا − ەۆروپا التىن ارناسىن جانە باتىسقا ەسىك اشۋ الدىڭعى شەبىن بەلسەنە تۇلعالاۋدى ايقىن العا قويدى. وسىدان كەيىنگى ءبىر سىپىرا كەلەلى قىزمەت ورنالاستىرۋلارىندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا ارناۋلى ورنالاستىرۋ جاساپ، جوسپارلاۋدى، ىلگەرىلەتۋدى بارىنشا تەرەڭدەتە ءتۇستى، ناقتى شارالار بارىنشا پارمەندى بولدى.
− ءۇرىمجى، قاشقار، قورعاس، الاتاۋ ساعاسى، تارباعاتاي سياقتى ماڭىزدى تىرەكتەردى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، شەكارا وتكەلدەرىنىڭ ەسىك اشۋ كومەسكى كۇشىن ءۇرتىس جارىققا شىعارىپ، ”ءبىر پورت“ ەسىك اشۋ تورابىن جەدەل ساپالىلاندىرىپ، ”ەكى رايون“ ەسىك اشۋ بيىك بەلەسىن تۇلعالاپ، ”بەس ۇلكەن ورتالىق“ ەسىك اشۋ تۇعىرىن ويداعىداي قۇرىپ، ”شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋى“ اشىق قاقپاسىن ورناتتى.
− جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى ەلدەرمەن، اسىرەسە، ورتا ازياداعى 5 ەلمەن جان - جاقتى اۋىس - كۇيىستى، سەلبەستىكتى ىرىقتىلىقپەن كۇشەيتتى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ نەگىزگى باسشىلارى ۇيىرمە باستاپ، قازاقستاندا، وزبەكستاندا، قىرعىزستاندا ساپاردا بولىپ، ءبىر قىدىرۋ سەلبەستىك جەتىستىگىنە قول جەتكىزدى. توڭىرەكتەگى ەلدەردىڭ ساياسي قايراتكەرلەرىن، جۇڭگودا تۇراتىن باس ەلشىلەردى، ەكونوميكا - ساۋدا ۇيىرمەلەرىن شينجياڭعا كەلىپ تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە، اۋىس - كۇيىس جاساۋعا ۇسىنىس ەتىپ، كەڭەسۋ، ءتۇيىلىسۋ، ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى قيمىلدارىن ءجيى ورىستەتىپ، سەلبەسە دامۋدىڭ جوعارى دەڭگەيگە، تەرەڭ ساتىعا قاراي ارشىنداي قادام باسۋىن ىلگەرىلەتتى.
− سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ ۇلكەن ارنا قۇرىلىسى دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، اشىق ەكونوميكالىق ءتۇزىلىستى بەلسەنە ورناتىپ، ءتۇزىم، قاعيدا سياقتىلاردىڭ ورتا ازيا ەلدەرىنە قاراي اشىق ۇستالۋىن ىلگەرىلەتىپ، تاس جول، تەمىر جول، اۋەجاي، ينفورماتسيا، قۇبىر تورىن ۇلاستىرۋدى، تۇتاستىرۋدى جەبەپ، جۇڭگو − ازيا − ەۆروپا كورمەسى سياقتى ءتۇيىندى كورمە - ماجىلىستەردى جوعارى ساپامەن ويداعىداي جۇرگىزىپ، توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن كاسىپ سالاسى تىزبەگى، قامداۋ تىزبەگى سەلبەستىگىن ءۇرتىس كەڭەيتىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ كەڭدىگى مەن تەرەڭدىگىن ءۇرتىس ۇلعايتتى.
10 جىل ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسى كەمەل شاعىنا كەلىپ، ەسىك اشا دامۋدىڭ سالتاناتى ءدال كەزىنە تۋرا كەلدى.
(2)
10 جىلدا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى جوبا جاساپ ورنالاستىرعان ”نوباي سىزبادان“ ايشىقتى دا جۇيەلى ”نازىك سىزباعا“ قاراي ويىستى. شينجياڭ وزىندىك وڭىرلىك سيپاتتى ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا ەنگىزىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن ىلگەرىلەتتى. نىق قادام تيانشان الابىنداعى ءبىر - بىرلەگەن نىشاندىق ينجەنەريالارعا ايقىن تاڭبالاندى.
التىن كۇز مەزگىلى، بۇلتسىز اسپان شايداي اشىق. ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىنىڭ جۇمىس الاڭىندا اسپالى كران قاربالاس جۇمىس ىستەۋدە، جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى جولعا شىعۋدى كۇتىپ تۇر. دوڭعالاقتار استىندا جارقىراعان رەليس قايشالىسىپ، جىبەك جولى بايىرعى جولىن بويلاپ باتىسقا قاراي بەتتەدى. وسى ارادان اتتانعان جۇڭگو جاساعان ونىمدەر 2 كۇندە قازاقستانعا، 8 كۇندە رەسەيگە، 16 كۇندە نيدەرلاندقا جەتەدى، حالىقارالىق ۇلكەن ارنا تەز، جوعارى ءونىمدى بولدى.
بۇل جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ نىشاندىق ينجەنەرياسى.
2015 - جىلدىڭ اياعىندا قۇرىلىس باستالعاننان بەرى ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى ”زات توپتاۋ، باقشا قۇرۋ، كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋ“ سىندى دامۋ وي جەلىسىن ارقاۋ ەتىپ، قاتتى بولشەك قۇرىلعىلارىنان جۇمساق تۇزىمگە، ”شىعىسپەن بىرلەسىپ باتىسقا شىعارۋدان“ ”باتىسپەن بىرلەسىپ شىعىسقا شىعارۋعا“ دەيىن بارلىعىندا ۇزدىكسىز ىزدەنىس جاساپ، دامىدى، جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى (ءۇرىمجى) جينالۋ ورتالىعى، كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى، كوپ فورمالى بىرلەسكەن تاسىمال ورتالىعى، تەمىر جول جەدەل جولداما ورتالىعى سياقتى كوپتەگەن فۋنكتسيالىق اۋماقتاردىڭ قۇرىلىسى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، ساۋدا - زات اينالىمى، وڭدەۋ - جاساۋ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا سياقتى سالالاردا جاڭالىق اشا دامۋ جەدەلدەتىلدى. قۇرلىقتىق پورت اۋماعى حالىقارالىق زات اينالىمى تورابىنىڭ وبرازى بىرتىندەپ ايقىندالىپ، ونىمدىلىگى جەدەل جارىققا شىقتى.
بيىل 1 - ايدان 7 - ايعا دەيىن ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى 772 جۇڭگو − ەۆروپا (ورتا ازيا) كەزەكشى پويەزىنەن جونەلتتى، بۇل بۇكىل شينجياڭ بويىنشا جونەلتىلگەن كەزەكشى پويەزدىڭ ％6. 85ىن يەلەپ، جونەلتىلگەن تەمىر جول، تەڭىز بىرلەسكەن تاسىمال كەزەكشى پويەزى 336عا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％8. 2 ارتتى.
ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىن جەتەكشى، قاشقار مەن قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونىن تىرەك ەتىپ، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىنا تۇرتكى بولدى، شينجياڭ سىرتقا ەسىك اشۋدى نىق قاداممەن ورنالاستىردى، كەمەلدەندىردى، ىشكەرىلەۋگە باستادى.
بايىرعى جىبەك جولىمەن تانىلعان قاشقار قازىر جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىندا تاعى دا گۇلدەنۋگە بەت الدى. ”5 وتكەلى 8 ەلگە تۇتاسقان، ءبىر جولى ەۆروپا − ازيانى جالعاعان“ ەرەكشە وڭىرلىك باسىمدىعى قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونىن قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقتى گۇلدەندىرۋدىڭ ىرىستى مەكەنىنە اينالدىردى.
قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى تاس جول، تەمىر جول، اۆياتسيا، ەلەكتروندى ساۋدا سياقتىلاردان باستاپ كىرىسىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنداعى وڭتۇستىك شينجياڭ تىرەگىن كۇش سالا تۇلعالادى. اشۋ رايونىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە، قاشقار كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى كوپتەگەن ەرەكشە ءتيىمدى ساياساتتاردان يگىلىكتەنىپ، بارعان سايىن كوپتەگەن كاسىپورىندى ىرگە تەۋىپ، دامۋعا باۋرادى.
سوڭعى جىلدارى قاشقاردىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ بويىنداعى ەلدەرمەن، اسىرەسە، ورتا ازياداعى 5 ەلمەن ساۋدا بارىس - كەلىسى ۇزدىكسىز كۇشەيدى. تەك بيىل الدىڭعى جارتى جىلدىڭ وزىندە قاشقار كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعىنداعى يمپورت - ەكسپورت جالپى قۇنى 18 ميلليارد 290 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％1. 206 ارتتى.
تيانشان تاۋىنان ارى اسساق، بۇرىنعى جىبەك جولىنداعى توراپ − قورعاس ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى حالىقارالىق زات اينالىمى ۇلكەن ارناسىن قۇرۋدى جەدەلدەتۋدە. 10 جىلدا قورعاس ارقىلى جونەلتىلگەن جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ازيا - ەۆروپا قۇرلىعىندا كۇنى - ءتۇنى زىمىراپ، سان مىڭ شاقىرىم جول باسىپ، جۇڭگونىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ بورىشىن ارقالاعان ماڭىزدى كۇرە تامىرعا اينالدى.
ءبىر قىدىرۋ سان - سيفر وسى ”التىن وتكەلدىڭ“ كۇشتى دامۋ تىنىسىنا كۋا بولدى. 2016 - جىلى تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى قاتىناعاننان بەرى قورعاس شەكارا وتكەلى ارقىلى شەكارادان كىرىپ - شىققان جۇڭگو − ەۆروپا (ورتا ازيا) كەزەكشى پويەزى ۇزدىكسىز ارتىپ، 386 كەزەكشى پويەزدەن 2022 - جىلى 7068 كەزەكشى پويەزگە ارتتى. قاتىنايتىن كەزەكشى پويەز جەلىسى 77گە ارتىپ، شەكارا سىرتىنداعى 18 مەملەكەتتى، 45 قالا مەن ءوڭىردى شارپىدى، جۇك - بۇيىمدار 200 تۇردەن استى.
نۇكتەلەردى سىزىق ەتىپ جالعاستىرىپ، سىزىقتاردى تۇتاستىرىپ جازىق بەت قالىپتاستىردى، قورعاس، الاتاۋ ساعاسى، حونچيراپ، ەركەشتام، باقتى سياقتى شەكارا وتكەلدەرىن تىرەك ەتىپ، شينجياڭنىڭ ۇزىننان - ۇزاققا سوزىلعان شەكارا لەنياسىنا ورنالاسقان ءبىر - بىرلەگەن شەكارا وتكەلدەرى بىرلەسىپ ارەكەتتەنىپ دامىپ، شينجياڭنىڭ باتىسقا ەسىك اشقان، شەكارا بويىندا ەسىك اشقان كوركەم كورىنىسىن كەستەلەدى. سوڭعى جىلدارى شينجياڭنىڭ شەكارا وتكەلدەرىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، كەدەننەن ءوتۋدى قولايلىلاندىرۋ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلادى، جەر - جەر جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي كىرىپ - شىعۋ، ىرگە تەبۋ، مانەرلەۋ بازاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتى، شەكارا اتتاعان زات اينالىمى، شەكارا ساۋداسى، شەكارالىق تۇرعىندار بازارى گۇلدەنىپ، شينجياڭنىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلادى.
سونىمەن بىرگە شينجياڭ ەۆروپا مەن ازيانى تۇتاستىراتىن سترەولدى جالپىلىق قاتىناس تورابى ورتالىعىن، بۇكىل ەلدە ىقپالعا يە ساۋدا - زات اينالىمى ورتالىعىن، وڭىردە الدىڭعى قاتاردا تۇراتىن مادەنيەت، عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ ورتالىعىن، توڭىرەكتى شارپيتىن ەمدەۋ قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، وڭىرلىك فينانس ورتالىعىن قۇرۋ جونىندە بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، شەشۋشى، ۇلگىلى، نىشاندىق ءبىر توپ نىسانداردىڭ تياناقتانىپ اتقارىلۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، تۇيىندەردە ناتيجەگە جەتۋ ارقىلى تۇتاس تۇلعالىق ىلگەرىلەۋدى ۇزدىكسىز جەبەدى.
10 جىل ىزدەندى، 10 جىل ءورىس اشتى. شينجياڭنىڭ ”ءبىر پورت“ اشىق تورابىنىڭ دارەجەسى جوعارىلاپ، سيىمدىلىعى ارتىپ، ”ەكى رايون“ نىعايىپ، ارىنداي ءتۇستى، ”بەس ۇلكەن ورتالىق“ جەدەل ىلگەرىلەپ، ”شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ“ ساپاسى جوعارىلاپ، ونىمدىلىگى ارتتى، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسى تىڭ ساتىعا كوتەرىلدى.
(3)
اسقار تاۋ، تەرەڭ شاتقالداردان كەسىپ ءوتىپ، تەڭىز - مۇحيت، قۇمدى شولدەردەن ەندەي ءوتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرىپ كەڭىستىكتەن اتتاپ ءوتىپ، اناعۇرلىم كەڭ كولەمدە ەكونوميكانىڭ زور توعىسۋىن، دامۋدىڭ زور ىقپالداستىعىن، ناتيجەدەن جاپپاي بىرگە يگىلىكتەنۋدى ىلگەرىلەتىپ، شىنايى دا تولاعاي تابىستارعا قول جەتكىزدى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ“ وزەكتى رايونى بولعان شينجياڭنىڭ تابىسى دا مول.
25 مەملەكەتپەن جانە حالىقارالىق ۇيىممەن 21 سەلبەستىك كەلىسىمىنە قول قويدى، 45 جۇپ حالىقارالىق دوس قالا قۇردى، سىرتقى قوسىلعان قارجى 60 نەشە مەملەكەت جانە ءوڭىردى قامتىدى، شەكارا سىرتىندا 4 ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىك باقشا رايونىن قۇردى... 10 جىلدا شينجياڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىمەن تەرەڭ توعىسىپ، ساياساتتاردى بايلانىستىرۋدى، قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋدى، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋدى، قارجىنى اينالىمعا سالۋدى، جۇرت تىلەگىن توعىستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، مول ءونىم الدى.
ءۇرىمجى اۋەجايىن جاڭالاۋ - كەڭەيتىپ سالۋ ينجەنەرياسىنا كەڭىستىكتەن كوز جىبەرسەڭىز، ستەرەولدى، كوپ ولشەمدى، اۋە، قۇرلىق ءبىر تۇلعالانعان، اۆياتسيا ەرەكشەلىگىنە يە ەكولوگيالىق قىزمەت وتەۋ تيبىندەگى اۆياتسيا تورابى كەشەندى تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسقاندىعىن كورەسىز. بۇل جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ قاتىناس تورابى ورتالىعىنىڭ ماڭىزدى تىرەگى، سالىنىپ بولعاننان كەيىن، جىلدىق جولاۋشى قابىلداۋ - جونەلتۋ مولشەرىنىڭ 48 ميلليون ادامدىق (رەت)، جۇك - پوچتا قابىلداۋ - جونەلتۋ مولشەرىنىڭ 550 مىڭ توننالىق قاجەتىن قاناعاتتاندىرادى.
اۋە كوپىرىن سالدى، بيىل 1 - ايدان 8 - ايعا دەيىن ۇرىمجىدە جيىنى 14 حالىقارالىق اۋە جەلىسى اشىلىپ، 13 حالىقارالىق قالاعا، 11 مەملەكەتكە ۇشاق قاتىنادى؛ قۇرلىقتىق قاتىناس تورى جيىلەدى، شينجياڭ ەكى جاقتى حالىقارالىق تاس جول تاسىمال جەلىسىنەن 118ىن اشتى، جالپى سانى بۇكىل ەلدىڭ ۇشتەن بىرىنەن استامىن يەلەدى، شينجياڭعا كىرىپ - شىعاتىن 3 جوعارى قارقىندى تاس جول ۇلكەن ارناسىن اشىپ، لانجوۋ − شينجياڭ جەلىسى، لينحى − قۇمىل جەلىسى، گولمۋد − كورلا جەلىسى ”شينجياڭنان شىعىپ“، الاتاۋ ساعاسى، قورعاس سىندى ”ەكى سىرتقى“ تەمىر جول جول تورى جاعدايى جەدەل قالىپتاستى؛ شەكارا اتتاعان حالىقارالىق وپتيكالىق كابەلدەن 26سىن جاتقىزدى؛ ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ“، ”گازدى باتىستان شىعىسقا جەتكىزۋ“ ارناسى ورنىقتى جۇمىس جۇرگىزدى... شينجياڭدا تاس جول، تەمىر جول، اۋەجاي، حابارلاسۋ، قۇبىر، ەلەكتر تورابى سىندى ”التىنى ءبىر تۇلعالاندىرۋداي“ ۇلاستىرۋ - تۇتاستىرۋ تورابى جۇيەسى العاشقى قادامدا قالىپتاستى.
جول تۇتاسسا، بارلىق كاسىپ كوركەيەدى. كۇن سايىن كەمەلدەنە تۇسكەن قاتىناس نەگىزدىك قۇرىلعىلارى ادام اعىنىن، زات اينالىمىن، قارجى اينالىمىن، ينفورماتسيا اينالىمىن شينجياڭعا ۇزدىكسىز شوعىرلانۋعا باۋراپ، ساۋدا ىركىلىسسىزدىگىنىڭ اناعۇرلىم ءوزارا پايداعا كەنەلتۋىن، تيىمدىلىك جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتتى.
بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت - ەكسپورت جالپى قۇنى 149 ميلليارد 620 ميلليون يۋان حالىق اقشاسىنا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％2. 65 ارتتى، يمپورت - ەكسپورتتىڭ ارتۋ قارقىنى بۇكىل ەلدىڭ ارتۋ قارقىنىنان 1. 63 پايىز جوعارى بولدى، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا جالپى قۇنى 10 جىلدان بەرگى سول تۇستاعىمەن سالىستىرعاندا، ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى، شينجياڭنىڭ ساۋدا سەرىكتەرى اناعۇرلىم كوپ نەگىزدەنىپ، ”دوستار شەڭبەرى“ بارعان سايىن زورايدى.
نيەتتەس بولعاندارعا جول الىستىق ەتپەيدى.
بيىل 8 - ايدا ءساتتى وتكىزىلگەن 2023 - جىلعى (جۇڭگو) ازيا − ەۆروپا تاۋار ساۋدا كورمەسى 40 مەملەكەت پەن وڭىردەن، سونداي - اق 7 حالىقارالىق ۇيىمنان 800دەن استام سيلى قوناقتى، ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر سالاسىنداعى قايراتكەرلەردى، ايگىلى وقىمىستىلاردى باۋرادى، 64 رەت ساۋدانى جەبەۋ قيمىلىن وتكىزدى، 360 ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىك نىسانى جونىندە كەلىسىم جاساستى، كەلىسىم جاساسۋ سوماسى 521 ميلليارد 37 ميلليون يۋانعا جەتتى. ءبىر جىلدىڭ الدىندا 7 - كەزەكتى جۇڭگو − ازيا − ەۆروپا كورمەسىنىڭ كەلىسىم جاساسۋ سوماسى ءبىر تريلليون 170 ميلليارد يۋاننان اسىپ، بۇرىنعى جىلدارداعى جۇڭگو − ازيا − ەۆروپا كورمەسىندەگى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتكەن بولاتىن. جۇڭگونىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى ماڭىزدى تۇعىرى بولعان جۇڭگو − ازيا − ەۆروپا كورمەسىنىڭ وزگەشە بەينەسى شينجياڭنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىمەن ىشكەرىلەي توعىسۋىنىڭ جاندى بەينەسى.
قارجى اينالىمى − ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋدىڭ ماڭىزدى تىرەگى جانە كەپىلى. كەزەكتە بۇكىل شينجياڭدا 90 كاسىپورىن شەكارا اتتاعان حالىق اقشاسىمەن ەسەپ جابۋعا قولايلىلىق جاساۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋگە قاتىناستى، جۇمىس ءبىتىرۋ ۋاقىتى، ەڭ تەز بولعاندا، 5 مينۋتقا قىسقارىپ، ءار ەل اراسىنداعى فينانس اۋىس - كۇيىسىنە پارمەندى تىرەك ازىرلەدى.
تۇسىنىسسەڭ بوگەت بولماس قيان - قيىر شەت جاعا، تاتۋلىعىڭ قۇپ جاراسار كورشىدەيىن تەك قانا.
توپ - توپ شەتەلدىك دوستار جۇڭگونىڭ شينجياڭىنا بارىپ، شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ۇزاق تاريحى مەن كوپ نەگىزدى مادەنيەتىن ناقتى سەزىندى؛ جۇڭگو شينجياڭ حالىقارالىق ۇلتتار ءبي فەستيۆالى ءبيدى دانەكەر ەتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ مادەنيەت اۋىس - كۇيىسىنىڭ، سەلبەستىگىنىڭ كوپىرىن سالدى؛ دۇنيە جۇزىلىك بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسى 12 مۇقام مەملەكەت قاقپاسىنان شىعىپ، وزگە مەملەكەت ساحناسىنا كوتەرىلىپ، جۇڭگونىڭ كوركەمدىگىن، شينجياڭنىڭ كوركەمدىگىن بارىنشا ايگىلەدى؛ جۇڭگو − ورتا ازيا ءداستۇرلى مەديتسينا تالقى مىنبەرى ءساتتى وتكىزىلىپ، ”سالاماتتى جىبەك جولىن“ قول ۇستاسا بىرگە تۇلعالادى... كوپ ساتىلى، كوپ سالالى گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس قيمىلدارى شينجياڭنىڭ دۇنيە جۇزىمەن اراسىن بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە جاقىنداتتى.
داڭعىل جول، دارقان ورىستە ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكپەن تاعى دا ساپارعا اتتاندى. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعىن تىڭ باستاما ەتكەن شينجياڭ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا بەرگەن ىقىلاستى تاپسىرماسىن ەستە بەرىك ساقتاپ، ءىس جۇزىندىكتى شىعار ءتۇيىن ەتىپ، سىرتقا ەسىك اشۋ قىزمەتىن ويداعىداي يگەرىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ وزەكتى رايون قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، ازيا − ەۆروپا التىن ارناسىن جانە باتىسقا ەسىك اشۋ الدىڭعى شەبىن قۇلشىنا سومداپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ بارىسىندا كورىكتى شينجياڭدى اناعۇرلىم ويداعىداي قۇرۋدا.
قۇرلىق پەن تەڭىزدى تۇتاستىردى، بايىرعى مەن قازىرگىنى ۇلاستىردى، بۇل ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنىڭ 10 جىلدىق كەرەمەتى. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا ەپوس باستالدى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
تەلەفون: 65367915-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ باسپا ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەي كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2023 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى
