ناقتى ەكونوميكا سىندى وسى نەگىزدى ويداعىداي ساقتايىق (باس شۋجي ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەر، تياناقتاندىرۋ جاڭعىرىعى)

”ءبىر مەملەكەتتە، ءسوز جوق، دۇرىس ستراتەگيالىق تالعام بولۋ كەرەك، ەلىمىز ءىرى ەل، ءسوز جوق، ناقتى ەكونوميكانى دامىتىپ، ونەركاسىپتىڭ وسىزاماندانۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جاساۋ كاسىبىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ كەرەك، شىندىقتان قول ءۇزىپ، جالعاندىققا بەت الۋعا بولمايدى“.

− 2017 - جىلى 4 - ايدىڭ 20 - كۇنى، باس شۋجي شي جينپيڭ گۋاڭشيدە قىزمەت تەكسەرگەندە وسىلاي دەپ باسا دارىپتەدى.

سول مەزگىلدە حىنان لوياڭ قازانشىق توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى قاربالاستىققا ءتۇسىپ، ميلليمەتر دارەجەسىنەن 10 نەشە مەتر دارەجەسىنە دەيىن، ءتۇرلى قازانشىقتار ارت - ارتىنان ءوندىرىلىپ شىقتى.

”ءبىز دەربەس دامۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، ءوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ ونەركاسىپتى، جاساۋ كاسىبىن دامىتتىق، بۇل جولمەن دۇرىس جۇردىك!“ دەپ بيىلعى جىلدىڭ 5 - ايىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ لوياڭ قازانشىق توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىندە قىزمەت تەكسەرگەندە اتاپ كورسەتتى.

”1 - بەسجىلدىقتان“ بەرى كەلە جاتقان بۇل كاسىپورىن 70 نەشە جىلدان بەرى قازانشىققا قاداعالاي نازار اۋدارىپ، جەردى تەرەڭ جىرتىپ، قۇنىتتاپ ىستەدى. بۇرىن جوعارى دەڭگەيلى ونىمدەردى ”قولمەن ۇستاۋعا بولمايتىن، كورۋگە دە بولمايتىن“ ەدى، قازىر لوياڭ قازانشىق توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى وندىرگەن جوعارى دەڭگەيلى قازانشىق ءونىم قۇنىنىڭ سالىستىرماسى %70كە جەتتى.

مۇقيات زەر سالىپ، ءالسىن - ءالى كىدىرىپ، سۇراستىرىپ وتىردى، باس شۋجي شي جينپيڭ قاۋمالاپ كەلگەن كاسىپورىن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرىنە: ”جاساۋ كاسىبى − حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ماڭىزدى تىرەگى، جۇڭگوشا وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە، ءسوز جوق، جاساۋ كاسىبىنىڭ ۇيلەسىمدى سالىستىرماسىن ساقتاۋ كەرەك“ دەدى.

2 ايدان كەيىن سانشي ولكەسىنىڭ بايتاق دالاسىنا بارعاندا، باس شۋجي 100 جىلدىق كونە زاۆود ياڭچۋان كلاپان شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنە باردى.

1924 - جىلى ياڭچۋان كلاپان شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ توركىنى ”يۇڭجۇي“ شەبەرحاناسى كومىر بايلىعىن اشۋمەن بىرگە دۇنيەگە كەلگەن. 100 جىلدىق دامۋ، بىرنەشە رەتكى قۇلدىراۋدى باستان كەشىردى. جاڭا داۋىردەن بەرى، ياڭچۋان كلاپان شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى جاڭا جارىس جولىن ۇزدىكسىز اشتى.

100 جىلدىق كونە زاۆودتىڭ وزگەرۋى ۇلتتىق ونەركاسىپتىڭ تاريحىن قويۋلاتتى. باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ اسەر الىپ بىلاي دەدى: ”ىسكەرلىك ەلدى كوركەيتەدى، ناقتى ىستەۋ كاسىپتى كوركەيتەدى“، ”ناقتى ەكونوميكانى جوعالتۋعا بولمايدى“. ”“

ايقىن پوزيتسيا دايەكتى بولدى. 2017 - جىلى 4 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ گۋاڭشيدە قىزمەت تەكسەرگەندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”ءبىر مەملەكەتتە، ءسوزسىز، دۇرىس ستراتەگيالىق تالعام بولۋى كەرەك، ەلىمىز ءىرى ەل سول ءۇشىن، ءسوز جوق، ناقتى ەكونوميكانى دامىتۋىمىز كەرەك“.

ستراتەگيا انىق، بەتالىس ايقىن، بورىش اشىق بولۋى كەرەك: جۇڭگوشا وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە، ءسوز جوق، ناقتى ەكونوميكا سىندى وسى نەگىزدى ونان ارى بەكەمدەۋ كەرەك.

”بەكەمدەۋدە“ ”ناقتى ەكونوميكانى ءسوزسىز دامىتۋ“ تاباندىلىعى بولۋ كەرەك.

”تاتتانبايتىن جۇقا بولات تاقتا“ بولات - تەمىر ونەركاسىبىنىڭ ”پاتشا تاجىسىندەگى مەرۋەرتى“. 2020 - جىلى 5 - ايدا، باس شۋجي شي جينپيڭ سانشي تايگاڭ تاتتانبايتىن بولات نازىك تاسپالى بولات شەكتى سەرىكتەستىگى زەرتتەپ جاساعان ”تاتتانبايتىن جۇقا بولات تاقتانى“ القادى: ”ءجۇز قورىتىلعان بولات تاقتا ساۋساقپەن ورايتىنداي جۇمساق بولىپتى“.

تاياۋ جىلداردان بەرى، ”تاتتانبايتىن جۇقا بولات تاقتانىڭ“ دارەجەسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، جۇقا ءارى جۇمساق بولىپ، قالىڭدىعى 0.02 ميلليمەتردەن 0.015 ميلليمەترگە تومەندەدى. ”بيىل ءبىز ەڭ جۇقا ’بولات تاقتانىڭ‘ مولشەرىن ءساتتى جۇزەگە اسىردىق“ دەدى سەرىكتەستىكتىڭ باس ديرەكتورى دۋان حاۋجيە.

1934 - جىلى قۇرىلعان بۇل كاسىپورىندا ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش قورىتىلعان تاتتانبايتىن بولاتى، تۇڭعىش ىستىقتاي شىڭدالاتىن كرەمنيلى بولات جاپىراقشاسى، تۇڭعىش ەلەكتروماگنيتتىك تازا تەمىر ءوندىرىلدى، تايگاڭ سەرىكتەستىگى ءوزىنىڭ تاباندىلىعى ارقىلى بولات - تەمىردى قۇلشىنا مانەرلەدى.

”بەكەمدەۋ“دە ”بار ىنتا - پەيىلمەن شارۋاشىلىق قۇرۋ“ تاباندىلىعى بولۋ كەرەك.

كەيبىر كاسىپورىندار ”ناقتى تۇلعانىڭ پايداسى تومەن“، ”كاپيتال اينالىمىنان اقشا تەز شىعادى“ دەپ قاراپ، ”تەمىر تاياقتى تەبەنگە اينالدىرۋدى“ قالاماعان كەزدە، باس شۋجي ”ناقتى ەكونوميكانى ىستەۋدە شىنايى، زەيىندى شوعىرلاندىرىپ نەگىزگى كاسىپتى ىستەۋ كەرەك“ دەپ قاداعالاي تاپسىردى.

مارافون شەبەرلەرىنىڭ قىزىعاتىن كاربوندىق جۇگىرۋ شاقايىنىڭ جەكە اۋىرلىعى 160 گرام عانا بولسا؛ ”ساڭلاۋلى تەرەزە“ بيولوگيالىق ەلىكتەۋ ماتەريالىنان جاسالعان جەيدەگە تەر تيگەننەن كەيىن تىستىق كەزدەمەلەر اۆتوماتتى تۇردە اۋا الماستىرۋ تەسىگىن قالىپتاستىرادى... فۋجيان جينجياڭ كاسىپورىندارى تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، توقىماشىلىق، اياق كيىم، كيىم - كەشەك، ازىق - تۇلىك سياقتى كاسىپتەردەن جازباي، نازاردى ”ءبىر جۇپ اياق كيىمگە“، ”ءبىر پار كيىمگە“ شوعىرلاندىرىپ، ساپانى جوعارىلاتىپ، ماركا جاراتىپ، ونىمدەردى مولايتىپ، دۇنيە جۇزىلىك دەڭگەيدەگى كاسىپ شوعىرىن قالىپتاستىردى.

”بەكەمدەۋدە“ ”الەمنىڭ الدىڭعى لەگىندە جۇرۋگە باتىلدىق ەتەتىن“ جىگەر بولۋ كەرەك.

شۇيگۇڭ توبىندا ”جاڭالىق اشۋ − كاسىپورىننىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتىنىڭ قاينارى“ دەپ اتاپ كورسەتتى، گۋاڭشيدىڭ ليۋگۇڭ توبىندا ”جوعارى ساپالى دامۋدا جاڭالىق اشۋ وتە ماڭىزدى، جاڭالىق اشقاندا عانا ءوزىن الۋەتتەندىرۋگە، الدا جۇرۋگە بولادى“ دەپ باسا دارىپتەدى. ەكى ينجەنەريالىق ماشينا كاسىپورنىنا بارعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ جاڭالىق اشۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن قايتا ـ قايتا باسا دارىپتەدى.

بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاپ، قۇلشىنا جاڭالىق اشۋ كەرەك. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن جەل ەلەكترلى پاراق ماشيناسىنان دۇنيە جۇزىندەگى تۇڭعىش كەن ەلەكترلى ادامسىز تيەۋ ماشيناسىنا دەيىن، ەكى كاسىپورىن دۇنيە ءجۇزى بويىنشا تۇڭعىش رەت، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ جوعارى بولىپ، بازاردىڭ مويىنداۋىنا يە بولدى. 2024 - جىلى ليۋگۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ شەتەلدەگى كىرىسىنىڭ سالىستىرماسى %45 تەن اسىپ، شۇيگۇڭ دۇنيە جۇزىندەگى قۇرىلىس ماشينالارىن جاسايتىن 50 مىقتىنىڭ 4 - ورنىن يەلەدى.

C919 تۇرپاتتى الىپ ۇشاق اسپانعا قاراپ زامعاسا، ەلىمىزدە وندىرىلگەن پوچتا كەمەسى تولقىن جارا الىسقا ساپار شەكتى، CR450 پاراۆوز گرۋپپاسى بۇكىل جەر شارىنا جول الدى... ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە، ەلىمىز جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭا ساپالى وندىرگىش كۇشتەردى دامىتىپ، جاڭا كۇش سالىپ، ساپا ارقىلى جەڭىسكە جەتىپ، ناقتى ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتتى.

ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرسەك، جول ايقىن، ناقتى ەكونوميكا تولىسا كەمەلدەنىپ، ”مەملەكەت قۇرۋدىڭ نەگىزى، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدىڭ نەگىزى“ بىرتىندەپ بەكەمدەلدى. سۇراققا بەرىلگەن ءبىر جاۋاپ ۋاقىت ولشەمىنىڭ تىك وسىنە جازىلدى.

جاساۋ كاسىبى ناقتى ەكونوميكانىڭ ەڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى. ”14 - بەسجىلدىقتان“ بەرى ەلىمىز ونەركاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى 31 تريلليون 300 ميلليارد يۋاننان 40 تريلليون 500 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، جاساۋ كاسىبىنىڭ جالپى كولەمى ءۇرتىس 15 جىل دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى بولىپ، ”ورنىقتىرعىشتىق“ رولى اناعۇرلىم كورنەكتىلەندى.

تيجارات سۋبيەكتى، حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ كلەتكاسى. قازىر ەلىمىزدە 63 ميلليوننان استام كاسىپورىن بار. مۇنىڭ ىشىندە، جوعارى، جاڭا تەحنيكا كاسىپورىندارى 504 مىڭ، ارنايىلاندىرىلعان، كەمەلدەندىرىلگەن، ەرەكشەلەندىرىلگەن، جاڭاشالاندىرىلعان ورتا، شاعىن كاسىپورىندار 140 مىڭنان استى، ”شاعىن قۋاتتى“ كاسىپورىندار 14 مىڭ 600 بولدى. ءىرى، ورتاشا، شاعىن كاسىپورىندار توعىسپالى دامىپ، ناقتى ەكونوميكانىڭ سەرپىمدىلىگى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.

سۇراققا بەرىلگەن ءبىر جاۋاپ بۇكىل جەر شارى كورۋ بۇرىشىنىڭ كولدەنەڭ وسىنە جازىلدى.

جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتۋىنا قوسقان ۇلەسى %30 تەن استى؛ 2024 - جىلى دۇنيە جۇزىندەگى اۆتوموبيل ەكسپورت ەتەتىن ەڭ ۇلكەن ەل قاتارىنان ورىن الدى، ”جاڭا 3 ءتۇرلى“ ونىمدەردىڭ ەكسپورتى ءبىر تريلليون يۋاننان استى... ناقتى ەكونوميكا سىندى وسى نەگىزدى ويداعىداي ساقتاپ، ەلىمىز كاسىپ سالاسىنىڭ حالىقارالىق باسەكەلىك قۋاتى ونان ارى جوعارىلاپ، دامۋدىڭ ىرىقتىلىق ۇقىعىن مىقتى يگەردى.

”ەلىمىز ەكونوميكاسى ناقتى ەكونوميكاعا سۇيەنىپ شاڭىراق كوتەرگەن، ناقتى ەكونوميكاعا سۇيەنىپ بولاشاققا بەت الۋى كەرەك“.