- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
نوبەل ادەبيەت سيلىعىنىڭ يەگەرى سۆەتلانا الەكسەيەۆيچ: شىعارماشىلىق ماقساتىم ءوزىمىزدى تانۋ ءۇشىن
2016.01.15 15:27
بەلارۋسسيالىق ايەل جۋرناليست، جازۋشى سۆەتلانا الەكسەيەۆيچ 2015 – جىلعى نوبەل ادەبيەت سيلىعىنا يە بولدى. ونىڭ دۇنيە جۇزىلىك 2 – سوعىستان پۋتين داۋىرىنە دەيىنگى كەڭەستەر وداعىنىڭ تاريحىن جانە پسيحولوگيالىق وزگەرىستەردى ەستەلىككە العان جەلىلەس روماندارى حالىقارالىق ادەبيەت سالاسىنىڭ نازارىن اۋداردى.
جۋىقتا ءتىلشىمىز ستوكگولمدا الەكسەيەۆيچپەن سۇحبات وتكىزدى. ول: شىعارما جازۋىمداعى قوزعاۋشى كۇش - تىلشىلىگىمدى قابىلداعان كەيىپكەرلەرىمنىڭ كەشىرمەلەرى، - دەدى.
سيلىق جەكەلىك تۇرمىسىمدى كوپ وزگەرتكەن جوق
ءتىلشى: سيلىق العان سوڭ قانداي كوڭىل كۇيدە بولدىڭىز؟
الەكسەيەۆيچ: كوفەحانادا، الدە ساۋدا دۇكەنىندە بولسىن مەنى تانىعان ادامدار الدىما كەلىپ قۇتتى بولسىن ايتتى، بۇل كورىنىستەردى ەستەلىككە العىم كەلەدى. سيلىق العانىما تىم قۋانىپ كەتكەن جوقپىن، جەكەلىك تۇرمىسىم بۇعان بولا وزگەرىپ كەتپەيدى.
ءتىلشى: شىعارماشىلىقتا قانداي ماقساتقا جەتۋدى كوزدەيسىز؟
الەكسەيەۆيچ: ءوزىمىزدىڭ كىم ەكەنىمىزدى، تۇرمىسىمىزدىڭ نە ءۇشىن وسىلاي بولعانىن بىلگىم كەلەدى. تۇرمىسىمىزدا جيىركەنىشتى ىستەر كوپ. 8 – 9 جاس كەزىم، مەكتەپتە وقيتىن ەدىم، اجەم العاش رەت زەينەتاقىسىن العاندا جىلاپ تۇرىپ، تاراتىلعان اقشانى ءسۇيدى. اتام سوعىستا قايتىس بولعان، ۇيدە ۇيەلمەلى – سۇيەلمەلى 4 بالا بارمىز، كۇن كورىسىمىز قيىن ەدى، وسىلاردى جازعىم كەلدى.
جازۋشىلىققا نوبەل سيلىعىن الۋ ءۇشىن كەلگەن جوقپىن، شىعارماشىلىقتاعى ماقساتىم: ءبىز تەگى كىمبىز؟ تۇرمىسىمىز قالايشا بۇلاي بولادى؟ جيىركەنىشتى ىستەر نەگە كوپ؟ ال جاقسى ىستەر نەگە از؟ ادامدارمەن اڭگىمەلەسكەندە كوكەيىندەگى ويلارىن بۇكپەسىز ايتۋىن قالايمىز، وسىلاي بولعاندا شىندىققا ءبىر تابان جاقىندايمىز.
باسقالاردىڭ كەشىرمەسىن ەستەلىككە الۋدى بالا كەزىمنەن ۇناتامىن
ءتىلشى: باسىڭىزدان وتكەن ىستەردى اڭگىمەلەپ بەرىڭىزشى؟
الەكسەيەۆيچ: اۋىل – قىستاقتا ءوستىم، اكە – شەشەم قىستاق مەكتەبىندە مۇعالىم بولاتىن، تۇرمىسىمىز تارشىلىقتا ءوتتى. بالا كەزىمدە كوشەدەگىلەردىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋعا قۇمارتتىم، بۇل مەنىڭ ەڭ ۇلكەن رۋحاني بايلىعىم ەدى، ەستىگەندەرىمدى ەستەلىگىمە جازىپ الامىن. العاش جۋرناليست بولعانىمدا، ءوز داۋىسىمنىڭ اقپارات قۇرالى ارقىلى تارالۋىنا قاتتى قۋاناتىنمىن. مەنىڭشە، ءبىر ادامنىڭ اڭگىمەسى بىزگە ءىستىڭ شىن سىرىن تۇسىندىرە المايدى، ويتكەنى شىندىق كوپتەگەن ۇقساماعان ادامداردان قۇرالادى. مەنىڭ جۇمىسىم قالامىم ارقىلى دۇنيە تۋرالى كارتينانى بەينەلەپ، ادامداردىڭ تاريحتى تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاراتۋ.
ءتىلشى: تراگەديالى اڭگىمەلەردى تىڭداۋ ادامدى قينايتىنى بەلگىلى، ءسىز قالاي شىدادىڭىز؟
الەكسەيەۆيچ: مۇنداي كوزقاراستى قۇپتامايمىن. ءسىڭلىم راك اۋرۋىنان قايتىس بولدى، ول كوز جۇماردان بۇرىن شيپاحانادا قاسىندا ۇزاق ۋاقىت بىرگە بولىپ قارايلاستىم، سوندا تالاي قايعىلى جاعدايلارعا كۋا بولدىم، راك اۋرۋىنىڭ ازابىنان قينالعان بالانى، وعان قارايلاسقان، وتە – موتە، بۇل بالاعا وپەراتسيا جاساعان سىرتقى اۋرۋلار شيپاگەرلەردىڭ ارەكەتىن باقىلادىم. ولاردىڭ قيمىلىن قاداعالاۋ بارىسىندا «مەنىڭ جۇمىسىم قانشالىقتى قيىن بولسا دا، وسى سىرتقى اۋرۋلار شيپارگەرىنىڭ قىزمەتىندەي جاپالى ەمەس شىعار» دەگەن ويعا تۇراقتادىم.
ادەبيەتتىڭ بولاشاعى قيالداۋدا ەمەس
ءتىلشى: كوزقاراسىڭىزدى دەرەكتى ادەبيەت ارقىلى بەينەلەۋ ءتاسىلىن قالايشا تاڭدادىڭىز؟
الەكسەيەۆيچ: ەگەر بايىرعى ادامداردىڭ بولعان ءىستى ءجىپ ءتۇيۋ ارقىلى ءبىلدىرۋىن ەسكە الاتىن بولساق، مۇنى كوركەمونەردىڭ ەڭ كىرشىكسىز فورماسى دەۋگە بولار ەدى. مەنىڭشە، ادامداردىڭ دەرەكتى ادەبيەتكە دەگەن سۇرانىسى مەن ارمان – تىلەگى كۇشتى. تاريحي ۋاقيعا كۋاگەرلەرىنىڭ دەرەكتى ادەبيەتتىڭ «كەيىپكەرى» مەن «قاھارمانى» بولاتىنى ءشۇباسىز. لەۆ تولستويدىڭ كۇندەلىگى مەن ەستەلىگىن وقىعانمىن، سول كەزدە ول «سوعىس جانە بەيبىتشىلىك»، «اننا كارەنينا» اتتى روماندارىن جازىپ بىتىرگەن، ول: «ادەبيەتتىڭ بولاشاعى قيالداۋ نەمەسە رومان جازۋ ەمەس» دەگەن بولاتىن. بولاشاقتا رومان بولمايدى، ويتكەنى جازۋشىلار تۇرمىستى ويدان قۇراستىرعانىنا نامىستاناتىن بولادى، ولار وي جۇگىرتۋى، شىندىقتى جازۋى كەرەك.
سيلىق الۋ سەبەبى: قىرىق جىلدىق "سۇيىسپەنشىلىك تاريحىن" بەينەلەۋ
نوبەل سيلىعىن باعالاۋ كوميسسياسىنىڭ جاۋاپتىسىنىڭ ءبىرى، شۆەتسيا پاتشالىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى حاتشىسى سارا دانيۋس (Sara Danius): الەكسەيەۆيچ «ەرەكشە» جازۋشى، - دەيدى.
«وتكەن 30 دا 40 جىل ىشىندە ول شىعارماشىلىقتا كەڭەس وداعى مەن بۇرىنعى كەڭەستىك ءداۋىردىڭ جەكە تۇلعالارىن بەينەلەدى، - دەدى دانيۋس، - «ءبىراق، ءىس جۇزىندە ول بىرەر ۋاقيعانىڭ تاريحى عانا ەمەس، قايتا سۇيىسپەنشىلىك تاريحى - ول بىزگە جان دۇنيەسىن بەينەلەپ كورسەتتى».
نوبەل سيلىعىن باعالاۋ كوميسسياسىنىڭ بەرگەن باعاسىندا بىلاي دەلىنگەن: «ونىڭ مول ءارى كوپ نەگىزدى شىعارماشىلىق ىزدەنىسى -ءداۋىرىمىزدىڭ ازابى مەن جىگەر – قايراتىنا قويىلعان ەسكەرتكىش ىسپەتتى بولدى».
الەكسەيەۆيچ تۋرالى:
سۆەتلانا الەكسەيەۆيچ، 1948 – جىلى ۋكراينادا دۇنيەگە كەلگەن. جەرگىلىكتى ورىنداعى بىرنەشە گازەتتە ءتىلشى بولعان. ۋاكىلدىك شىعارمالارىنان: «چەرنوبيل ەستەلىگى: يادرولىق اپاتتان ءتىرى قالعانداردىڭ اڭگىمەسى»، «زينكي بالا اسكەرلەرى»، ت.ب.
«ىلە گازەتىنىڭ» حانزۋشا باسىلىمىنىڭ 2015 – جىلى جەلتوقساننىڭ 19 – كۇنگى 4 – بەتىنەن اۋدارعان بەرىك وقاباي ۇلى
كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
