بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى>>مادەنيەت

قازاق حالىق اندەرىنىڭ تاربيەلىك ماڭىزى جايىندا

باقتيار ابىلەز ۇلى

2015.11.06 16:42    

  

  قازاق اندەرىندەگى فيلوسوفيالىق يدەيا ديداكتيكالىق ماسەلەلەرمەن قابىسىپ وتىرادى. قازاق اندەرىنىڭ قاي جانرى بولسىن ونەگە تاراتىپ، مەيىرباندىققا، بەرەكە - بىرلىككە، ادامگەرشىلىككە باۋلىپ وتىرادى. سونداي - اق قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، سان الۋان تىرشىلىگىن، قوعامدىق كوزقاراسىن، اقىل – وي قازىناسىن تانىتادى. قازاق اندەرىنىڭ ديداكتيكالىق، تانىمدىق قاسيەتى نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىن تاعى ءبىر قىرىنان كورسەتەدى.

  قازاق حالىق اندەرىنىڭ جانرلارى كوپ. مازمۇنى بويىنشا ولاردى مىناداي تۇرلەرگە بولەمىز: تۇرمىس - سالت اندەرى، ەڭبەك، شارۋاشىلىق، كاسىپ اندەرى، ۇيلەنۋ اندەرى، ۇلىس اندەرى، ءدىني ادەت - عۇرىپتار تۋدىرعان اندەر، ناقىلدىق اندەر، قيال- عاجايىپ اندەر، ساتيرالى، يۋمورلىق اندەر، تاريحي اندەر، ەپيكالىق شىعارمالار، ايتىس اندەرى، ليريكالىق اندەر.

  قازاقتىڭ حالىق اندەرى جوعارى تاربيەلىك قۇنىمەن، وزگەشە كوركەمدىگىمەن جاس ۇرپاقتى ايرىقشا باۋرايدى.

  قازاق اندەرىنىڭ قۇرىلىمىنىڭ كۇردەلىلىگى، جاس بۋىننىڭ وي-سەزىمى مەن تانىمىنا اسەر ەتۋدەگى قۋاتىنىڭ سان قيلى بولىپ كەلۋى ونىڭ ونەر ءتۇرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى بولىپ كەلەدى.

  قازاق اندەرىندەگى فيلوسوفيالىق يدەيا ۇنەمى ديداكتيكالىق ماسەلەلەرمەن قابىسىپ كەلەدى دەدىك، سوندىقتان ءبىز قازاقتىڭ حالىق اندەرىنىڭ تاربيەلىك مۇمكىندىكتەرىن تالداعاندا تاربيەلىك ماقسات بويىنشا جۇيەلەپ قاراستىرامىز. تۇرمىس - سالت اندەرى ادام بالاسىنىڭ ومىرگە كەلۋ، ەسەيۋ بارىستارىنا بايلانىستى تۋىنداعان. بەسىككە سالىنعان بالانىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىندە بەسىك جىرلارىنىڭ تاربيەلىك ماڭىزى ايرىقشا بولادى. بەسىككە سالىنعان بوبەك اناسىنىڭ قۇيقىلجىعان اۋەنىنە بالقىپ، ءتاتتى ۇيقىعا كەتەدى. بەسىك جىرلارى قاراپايىم بولعانىمەن، كوركەمدىك قۋاتى كۇشتى بولىپ كەلەدى. ول بالانى ەرتە باستان باۋلىپ - تاربيەلەۋدە ماڭىزدى رول اتقارادى.

  ەڭبەك، شارۋاشىلىق، كاسىپ اندەرى قازاق حالقىنىڭ ءومىر تىرشىلىگىندە ۇلكەن ورىن العان. حالىق ءتورت تۇلىك مالدى قۇت ساناعان. اڭشىلىق، ساياتكەرلىك اندەرىندە جىگىتتىڭ ارمانى بولعان جۇيرىك ات، قىران بۇركىت، العىر تازى، سۇلۋ قىزعا دەگەن عاشىقتىق سەزىم ارقاۋ بولىپ، پاك ماحابباتتى، جان-جانۋار، تابيعات سۇلۋلىعىن دارىپتەيدى.

  ەگىنشىلىك، جۇمىسشىلىق اندەرىندە جۇمىسكەرلەردىڭ اۋىر ەڭبەكتەرى، كورگەن جاپا - ماشاقاتى تاقىرىپ ارقاۋى بولىپ كەلەدى.

  ۇيلەنۋ اندەرى — وتباسىنىڭ تاعدىرىنا، جاس بۋىننىڭ مۇرات - ماقساتىنا جەتۋىنە، قۋانىش، جۇبانىشىنا ورتاق اندەر. بۇل اندەر حالقىمىزدىڭ تۇرمىس – تىرشىلىگىن، ادامگەرشىلىك، ەتيكالىق قاعيدالارىن تانىتادى.

  حالىقتىڭ تاربيەلىك شارتتارى مەن تالاپتارى بەتاشاردا كوپتەپ اڭعارىلادى. جاڭا تۇسكەن كەلىنگە تويدىڭ ەڭ كوڭىلدى كەزىندە ونەگە تۇرىندە ايتىلادى.

  ۇلىس كۇندەرى ەڭبەكپەن تىعىز بايلانىستى اندەر ايتىلادى. قازاق حالقى ۇلىس كۇنىن «جىل باسى» سانايدى. بۇل كۇندەرى جاستار ويىن - ساۋىق قۇرىپ، قارتتار ەڭبەك ادامدارىنا باتا بەرەدى. ناقىلدىق اندەر قاتارىنا مىسال، العىس-باتا، تىلەك، اندەرى كىرەدى. بۇل اندەردە حالىقتىق تاربيەنىڭ ەڭ قۇندى جيناقتارى بار.

  قيال - عاجايىپ اندەردىڭ قاتارىنا اڭىز اندەرى، وتىرىك ولەڭدەرى جاتادى. ولاردىڭ وقيعالىق مازمۇنى تۇرلىشە بولعانىمەن، نەگىزىنەن حالىق ومىرىنەن الىنادى.

  ساتيرالىق، يۋمورلىق اندەر حالىق تۇرمىسىنداعى كەلەڭسىزدىكپەن كۇرەستىڭ وتكىر قارۋى بولىپ وتىرعان. حالىق جۇرتشىلىعى بۇگىنگە دەيىن يۋمورلىق، ءازىل-قالجىڭ، اجۋا اندەردى شىعارىپ كەلەدى.

  تاريحي ۋاقيعالاردى سۋرەتتەۋ اندەرى حالىقتىڭ تاعدىرىنا بايلانىستى ومىرلىك ماڭىزى بار وقيعالاردى وسكەلەڭ كوركەمدىك تۇرعىدان بەينەلەپ وتىرعان.

  قورىتىپ ايتقاندا، حالىق اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحى ۇزاق، تاربيەلىك ماڭىزى زور، ول – حالقىمىزدىڭ ۇشان – تەڭىز رۋحاني بايلىعى، قازىرگى جاعدايدا ول ءتىل ۇيرەتۋدىڭ، انا ءتىلىمىزدى جالعاستىرۋدىڭ ورنى بولەك قۇرالى بولىپ وتىر. وسى تۇرعىدان جاستارعا حالىق اندەرىن جالىقپاي دارىپتەۋىمىز، ۇيرەتۋىمىز، حالىق ءانىنىڭ مۇراگەرلەرىن كوپتەپ جەتىلدىرۋىمىز كەرەك.

  كەلۋ قاينارى: ىلە كەشى گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.