بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى    
  • ورتالىق
  • ەل ءىشى
  • شينجياڭ
  • حالىقارا

سۋرەتتى حابار

حالىق تورابى>>ونەگە

جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى

(ماعاۋ اكىمبەك ۇلىنىڭ «ءبىر ءشومىش كوك ءسۇت» اتتى كىتابىنىڭ تارالۋ سالتى بولىپ ءوتتى)

جاڭىلقان قوجا قىزى

2015.11.06 14:17    

  31 - قازان كۇنى موڭعۇلكۇرە اۋدانىنداعى پارتيا مەكتەبىندە ماعاۋ اكىمبەك ۇلىنىڭ «ءبىر ءشومىش كوك ءسۇت» اتتى كىتابىنىڭ تاراتىلۋ سالتى بولىپ ءوتتى. بۇل كىتاپتىڭ باسىپ تاراتىلۋى ماعاۋ اكىمبەك ۇلىنىڭ كوز جۇمعانىنا ءبىر مۇشەل جىل وتكەن مەزگىلگە تۋرا كەلدى. ماعاۋ اكىمبەك ۇلى 1945 – جىلى جەلتوقساندا قازىرگى تەكەس اۋدانىنا قاراستى ءشيلى وزەك اۋىلىنىڭ قوبى قسىتاعىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1949 – جىلدىڭ سوڭىنا الا وتباسىلارى موڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ قاراسۋ اۋىلىنا كەلىپ قونىستانادى. سولايشا ماقاڭ بالداي بالالىعىن، جالىندى جاستىعىن، سانالى عۇمىرىن وسى ولكەدە وتكىزىپ، تىرشىلىكتىڭ اشتى – تۇشتىسىن تاتا ءجۇرىپ، ماڭداي تەرىن، زەيىن - زەردەسىن تۋعان حالقىنا باعىشتايدى.

  ورتا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعانىمەن، وتباسى جاعدايىمەن وقۋدان قول ءۇزىپ، اۋىلداعى قوعامدىق ەڭبەككە جاستاي ارالاسقان ول ءوزىنىڭ زەردەلى دە ەلگەزەك، ەڭبەكقور دا تىندىرىمدىلىعىمەن جۇرتتىڭ القاۋىنا، ۇيىمنىڭ سەنىمىنە يە بولادى. قىستاق بۇعالتىرى، قىستاق باستىعى، اۋىل باستىعى جانە اۋىلدىق پارتكوم شۋجيى سياقتى نەگىزگى ساتى جاۋاپتى قىزمەتتەرىن اتقارىپ، حالىقتىڭ قولعاناتى، ۇيىمنىڭ ىسكەر كادرى بولىپ جەتىلەدى. حالىقتىڭ يگىلىگىن كوزدە ۇستاعان ول جۇمىستى ءوندىرىپ ىستەيدى. ايتار بولساق، قازىرگى سارقوبى اۋىلىنىڭ سۋىقتوعايىنداعى «ماعاۋدىڭ ساۋكەلەسى» دەپ اتالاتىن تاس قورىقتى قالاتادى. قاراسۋدىڭ 50 مىڭ مۋعا جۋىق جەرىن سۋاراتىن بەلتوعاندى («ماعاۋدىڭ توعانى» دەپ ايتىلىپ ءجۇر) قازدىرادى. اقسۋ اۋىلىنىڭ سۋ ەلەكتر ستانيساسىن سالعىزادى؛ اقسۋ اۋىلىنىڭ جالپى كوشە جوباسى، كوپىر، سۋ قۇرىلىسى، ورمان، جايىلىم جانە ەگىن، مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ، بيڭتۋان (75 – تۋان الاڭى) مەن جەرگىلىكتى ورىن اراسىنداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماعىن نىعايتۋ جاعىندا مول ەڭبەك سىڭىرەدى.

  قايىڭدى قاراسۋ اۋىلىنىڭ جوباسىن تىڭنان عىلمي جوبالاۋ، ۇيلەرگە قۇبىر سۋىن جەتكىزۋ، كەڭ دە رەتتى كوشە جولدارىن جاساۋ، قىستاقتان تارتىپ اۋىلدىق ۇكىمەتكە دەيىن قىزمەت كەڭسەلەرىن جاڭالاۋ سىندى يگى ىستەردى تىندىرادى. ۇزاق جىلدىق قىزمەت تاجىريبەسىنە، نازاريالىق بىلىمىنە بىرلەستىرە وتىرىپ اۋىل – قىستاقتاعى مالشىلاردىڭ نەلىكتەن تۇرمىس قيىنشىلىعىندا جۇرگەندىگى، ونى شەشۋ ءۇشىن ۇيىم نە ىستەۋ كەرەك ەكەندىگى جونىندە «كەدەي بولۋ ماقتان ەمەس بۇل كۇندە» قاتارلى كوپتەگەن زەرتتەۋ ماتەريالدارىن جازىپ، اۋداندىق پارتكومنىڭ ۇتىمدى ساياسات بەلگىلەۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى.

  1993 – جىلى قازاننان 2003 - جىلدىڭ 17 -ءساۋىر كۇنى دۇنيەدەن وتكەنگە دەيىن موڭعۇلكۇرە اۋداندىق ۇكىمەت كەڭسەسىندە جانە اۋداندىق ساياسي كەڭەستە اۋداننىڭ تاپسىرۋى بويىنشا جەرگىلىكتى ماتەريالداردى جيناقتاۋ، جازۋ، قۇراستىرۋ قىزمەتتەرىنە جاۋاپتى بولىپ، رەداكسيا القاسىن ۇيمداستىرىپ، «موڭعۇلكۇرە اۋدانى تاريحي ماتەريالدارى» 1- كىتابىنىڭ سوڭعى نۇكتەسىن ءوز قولىمەن قويادى.

  ىلە حالىق باسپاسىنان جارىق كورگەن 437 بەتتىك بۇل كىتاپتا «اۋىلدىڭ اناسى»، «ءبىر ءشومىش كوك ءسۇت»، «جۇرتتا قالۋ»، «كوز»، «اڭ – تاڭمىن»، «شوبەرە باۋىر»، «مەنىڭ قوعامدىق ءمورالىم»، «قۇلاق قاعىس»، «ءبىر ۇزىك سىر»، «كوڭىل سىرى» سياقتى مازمۇندار قامتىلعان. زامانداستارى، بىرگە جۇرگەن كونە كوز قۇربى جولداستارى ماعاۋدى ساعىنا، تەبىرەنە، سۇيىنە ەسكە الدى ءارى ەشكىمگە ايتپاي جازىپ كەتكەن كىتاپتارىنا تاڭعالدى. زامانداستارى: كەشە عانا قارا جەر قوينىنا جىلاپ وتىرىپ كومگەن ەدىك، ماعاۋ ولمەگەن ەكەن، بۇگىنگى كۇنى ءبىز بىلمەيتىن جازۋشىلىق قىرىنا تامسانىپ وتىرمىز، ماعاۋ باسشى عانا ەمەس، اۋىر جۇكتى ەلىمەن بىرگە كوتەرگەن سوم بىلەك ەڭبەكشى، سوعان قوسا كوكەيىندەگىسىن جازىپ قالدىرعان ارداقتى قالامگەر دە بولا ءبىلىپتى، - دەستى.

  جۇبايى ۇلبوسىن ءالىمجان قىزى بىلاي دەيدى: نەگىزگى شىعارماشىلىق ءومىرى اۋدانعا جوتكەلىپ كەلگەن سوڭ باستالدى، ەلۋدەن اسقاننان كەيىن ۇنەمى تۇندەردە وتىراتىن، ماعان: «مەنى اۋرەلەمەڭدەرشى» دەيتىن دە جازۋعا وتىراتىن، كۇندىز قىزمەتتە بولاتىن دا، تۇندەردە كوپ وتىراتىن. مارقۇم كوز جۇمعان سوڭ بالالارىنا شىعارمالارىن تاپسىرىپ بەردىم. انە – مىنە دەگەنشە ءبىر مۇشەل جىل ءوتتى. دەسە دە ارتىندا قالعان اماناتى بۇگىن جۇرتپەن جۇزدەستى. مەنىڭ يىعىمنان دا ءبىر جۇك تۇسكەندەي بولدى.

  اۆتوردىڭ ۇلكەن قىزى گۇلزيرا ماعاۋ قىزى: اكەمدى وتقا سالسا كۇيمەيتىن، سۋعا سالسا باتپايتىن، ولمەيتىن تەمىر ادامداي كورۋشى ەدىك. اكەم ۇنەمى «كەدەي بولۋدان قورىقپايمىن، جارامسىز ادام بولۋدان قورقامىن» دەپ ايتىپ وتىرۋشى ەدى. بالالارىنىڭ الدە ءبىر قاتالىعى بولسا، قاسىنا الىپ، ءتۇرلى اقىليالاردى ايتۋ، مىسال كەلتىرۋ ارقىلى تاربيەلەيتىن، استە، «سەن مىنا قاتالىقتى وتكىزدىڭ» دەپ بەتكە باسىپ، قول جۇمسامايتىن، قاتالىعىمىز بولسا، داستارقان باسىندا: ارامىزدا وسىنداي ىستەردى ىستەپ جۇرگەندەرىمىز بار، - دەيتىن، مىنە وسى كەزدە ءوزىمىز بىلە قوياتىنبىز ءارى بۇل كەمشىلىگىمىزدى تەك اكە مەن بالاسى اراسىنداعى قۇپيالىق رەتىندە ساقتايتىن، اكەمىزدىڭ سەنىمىنەن شىعۋ ءۇشىن قاتالىعىمىزدى قايتالاماۋعا قۇلشىنۋشى ەدىك، - دەدى اكەسىن ساعىنشپەن ەسكە الىپ.

  جاقسىنىڭ اتى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيتىندىگىنىڭ دالەلىندەي بۇل شىعارما حالىقتىق تىلمەن، شىمىرلاعان شىندىقتان قايناپ شىققاندىعىمەن قۇندى. شىعارمالارىندا شىنايى تۇرمىستىڭ كوركەم كارتيناسى كەستەلەنگەن. وتكىر دە شەشەن تىلىمەن قارا تاستان ماي، قارا سۋدان قايماق شىعاراتىن تاپقىرلىعى دا ءتانتى ەتەدى. رەال ءومىردىڭ شىندىقتارى، بالا تاربيەسى، كىسىلىك ءمورالدى بەينەلەگەن جاندى شىعارما ەكەندىگىمەن كوكەيگە قونىمدى، وقىرمانىن شىنايى باۋرايدى.

  اۆتور ءبىر ولەڭىندە:

  «مەن تىلەيمىن باقىتىن باسقالاردىڭ،

  بولسىن مەيلى بولماسىن باستا باعىم.

  اي سەكىلدى بۇلتتاردىڭ ار جاعىنان،

  قىزعانىشپەن كەلمەيدى باسپالاعىم» دەپ حالقى ءۇشىن ەڭبەك سىڭىرەتىن، ءوز باقىتىنان گورى ەلى مەن جۇرتىنىڭ يگىلىگى ءۇشىن قۋاناتىندىعىن، قالامىمەن دە ەلىنە ەلەۋلى ەڭبەك سىڭىرگەنىن دالەلدەگەن. وتكەن عاسىردىڭ 70 – جىلدارىنىڭ ورتا شەنىندە قازىرگى اقسۋ اۋىلىنىڭ وزەن اڭعارىنان سۋ ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جۇمىسى باستالادى، ول جەردە سول ستانسيا بىتكەنشە ۇيىنە دە، قىزمەت ورنىنا دا قايتپايدى. قازىر ەسكە الساق، سول كەزدەگى بۇكىل اقسۋدى جارىقتاندىرىپ، وركەنيەتتى ءومىردىڭ شام - شىراعىن اۋىلداستارىنا جاققان ماعاۋ اكىمبەك ۇلى حالقىنا نۇر سيلاپ قانا قويماي، تالانتتى قالامگەرلىگىن دە تانىتا بىلگەن ەكەن.

  وبلىستىق عىلىم - تەحنيكا مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى مەكەمەسىنىڭ باستىعى، اۆتوردىڭ ۇلكەن ۇلى ەربول ماعاۋ ۇلى ءالى دە بىرنەشە كىتاپ شىعاتىندىعىن، ولەڭدەرى، اڭگىمەلەرى، حالىق اراسىندا تارالعان شەشەندىك سوزدەرىنىڭ ءالى دە باسپادا تۇرعاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. وسى كۇنى اۆتوردىڭ كىتابى اۋدانعا قاراستى اۋىل، قالاشىقتارعا مادەنيەت وتاۋىنا، مەكەمە، ورىندارعا تابىس ەتىلدى.

  كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
 
  بۇل حابارعا باعاڭىز
  • 1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
    2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
    3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
    4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.