- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ءدىني ۇشقارىلىق دىنگە جات (حالىقارالىق تالقى)
2016.01.12 14:37 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
ءدىني ۇشقارىلىق ءبىر ۇلتقا ءتان ەمەس، ول ادامزاتتىڭ ورتاق جاۋى، بارلىق دىندەر مەن ۇلتتاردىڭ ورتاق جاۋى.
وسى عاسىردىڭ باسىنان بەرى، ءدىني ۇشقارىلىق ءورشىپ، لاڭكەستىكپەن بىرگە حالىقارالىق قوعامعا زور حاۋىپ ءتوندىردى. ءدىني ۇشقارىلىق دىنگە جات، ءبىراق، دىننەن «بوگدەلەنىپ» شىققان، ءدىني ۇشقارىلىق ءدىندى بۇرمالاعاندىق، قۇرمەتتەمەگەندىك، اياق استى ەتكەندىك، ونىڭ ماقساتى، يدەيالىق قۋاتتاماسى، ۇيىمدىق فورماسى، ارەكەت ءتاسىلى، پسيحولوگيالىق تۇيسىكتەرى بۇكىلدەي ءدىننىڭ كولەمىنەن القىپ كەتكەن، سوندا دا ءدىننىڭ جەلەۋىن جامىلىپ، سەنىم جاعىندا ۇشقارىلانۋ، ارەكەت جاعىندا قىزبالىققا سالىنۋ، ءدىندى ساياسيلاندىرۋ، ۇيىمىن تىلسىمدەندىرۋ ارقىلى كۇنالى ىستەرىن جاسىرماق بولادى.
وسىزامانعى ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ پايدا بولۋى كۇردەلى قوعامدىق ساياسي، ەكونوميكا جانە مادەنيەت قاتارلى جاقتارداعى فاكتورلارمەن بايلانىستى.
ەڭ الدىمەن، ءدىننىڭ بوگدەلەنۋى مەن ازعىنداۋى «تۇقىم سەبۋ» باسقىشىن ورىندايدى. ءدىننىڭ ءمانى تابيعاتتان تىسقارى، ادامزات ورتاسىنان القىعان كۇشكە تابىنۋ، ترانسەندەتتىك (ادامنىڭ تانىم دەڭگەيى جەتپەيتىن) پەن راتسيونالدىق (ادام اقىلى جەتپەيتىن) ءدىننىڭ ەرەكشەلىگى ەسەپتەلەدى. ءبىراق، قوعامنىڭ ءتۇرلى تالاپتارىنا سايكەسۋ ءۇشىن، ءتۇرلى دىندەردە كوپتەگەن ءىس جۇزىندىك، جۇيەلى فاكتورلار بولادى، وسى ارقىلى ۇمبەتتەرىنىڭ بولاشاق الەمدەگى تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىستارىنا جەتەكشىلىك ەتۋگە رول اتقارادى. ەگەر دىندەگى ترانسەندەنتتىك فاكتورلار مەن راتسيونالدىق فاكتورلار اسىرەلەنسە، وندا ءدىني ۇشقارىلىققا جول اشادى.
ونان سوڭ، باتىستىڭ وتارشىلدىعى مەن زورەكەرلىگى «تۇقىمنىڭ» كوكتەپ - ونۋىنە سەبەپ بولدى. تاريحتا باتىستاعى بەلدى ەلدەردىڭ وتارلىق ۇستەمدىگى وتار وڭىرلەردە كەكتىڭ سىزىن قالدىردى. وسىزامانعى باتىس ەلدەرىنىڭ زورەكەرلىك، وكتەمدىك ساياساتتارى باتىسقا قارسى نىسايدى تۇتاتقان تىكە سەبەپ. باتىستىڭ وسىزامان مادەنيەتىنىڭ ەتەك الۋى ءىشىنارا ەلدەردە ءداستۇرلى مادەنيەت پەن ءدىني قۇندىلىقتارعا اۋىر سوققى بولىپ ءتيدى. سوندىقتان، ءىشىنارا ەلدەردە ءدىننىڭ قايتا گۇلدەنۋى مەن بىرتىندەپ ساياسي ساحناعا ورالۋى بارىسىندا، باتىستانۋعا قارسى تۇرۋ اۋانى بارعان سايىن كۇشەيە تۇسۋدە.
ۇشىنشىدەن، ساياسي، ەكونوميكالىق قايشىلىقتاردىڭ توپىراعى «تۇقىمنىڭ» تامىرىن تەرەڭگە جىبەردى. ءىشىنارا ەلدەردە الاساپىران زامان تۋىپ، كەدەيلىك پەن جۇمىسسىزدىق جانە قوس ۇيەكتەنۋدىڭ اۋىرلاسۋى ەل ىشىندەگى قايشىلىقتاردى شيەلەنىستىرىپ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ ءوربۋى مەن جايىلۋىنىڭ ءتۇپ قاينارىنا اينالدى. ەكونوميكا دامۋىنىڭ تەپە – تەڭسىزدىگى ۇلتتار مەن دىندەر اراسىنداعى قايشىلىقتى تەرەڭدەتىپ، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىك پەن ءدىني ۇشقارىلىقتى ورشىتە ءتۇستى. بۇل مەملەكەتتەردەگى ءتۇرلى ساياسي قايشىلىقتاردىڭ بۇرمالانۋى مەن ۇشقارىلانۋى وسىزامانعى ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ تۋىلۋىنا اپارىپ سوعاتىن تىكەلەي سەبەپ.
ءدىني ۇشقارىلىقتا ۇشقارىلىق، قىزبالىق، الجاستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى بولىپ، ءىستىڭ شىندىعىنان بەيحابار بۇقارانىڭ كوزىن كولەگەيلەيدى. ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ بارلىعى دا لاڭكەستىككە اينالماۋى مۇمكىن، الايدا، ءتۇرلى لاڭكەستىكتىڭ كومەسكى يدەيالىق تىرەگى قاشاندا ءدىني ۇشقارىلىق.
ءدىني ۇشقارىلىق دىنگە جات، بەلگىلى ۇلتقا ءتان ەمەس، بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق جاۋى، بارلىق دىندەر مەن ۇلتتاردىڭ ورتاق جاۋى. ءدىني ۇشقارىلىق بەيكۇنا جۇرتشىلىقتىڭ جانىن قاتىگەزدىكپەن جالماۋدان سىرت، جاراسىمدى دا تىنىش ورتانى بۇلدىرەدى، ءدىن جەلەۋىن جامىلىپ، ءدىندى قۇرمەتتەمەي، اياق استى ەتەدى. زورلىقتى كۇش لاڭكەس ەلەمەنتتەرى زۇلىمدىقپەن، قاتىگەزدىكپەن، قانقۇيلىلىقپەن تۇتاس ادامزاتقا، قوعامعا، دىنگە قارسى شىعا وتىرىپ، ءدىن جەلەۋىن قالايشا جامىلادى! قايسى ءدىن بەيبىتشىلىك پەن ءومىردى ءسۇيۋدى دارىپتەمەيدى؟ قايسى ءدىن سەنۋشىلەردى الجاستىرىپ، وشپەندىلىك وتىن جاعىپ، قىرعىنشىلىققا جەلىكتىرەدى؟
«ءىسلام» ءسوزى اراب تىلىندە «بەيبىتشىلىك» دەگەن ماعىنادا. «قۇراندا» بىلاي دەلىنگەن: «ۇمبەتتەرىم، بارلىقتارىڭ بەيبىتشىلىك دىنىندەسىڭدەر». ءدىني ۇشقارىلىق دىنگە مۇلدە جات. 2000 – جىلعى «ءدىن مەن رۋحانيات كوسەمدەرىنىڭ مىڭ جىلدىق بەيبىتشىلىك ماجىلىسىندەگى باياندامادا» مىناداي ايتىلعان: «زورلىقتى كۇش، اپات، سوعىس جانە ءتۇرلى ويرانداۋ ارەكەتتەرى ءبىزدىڭ الەمدى ءبۇلدىردى، بۇل ارەكەتتەردى ىستەۋشىلەر ۇنەمى ءدىننىڭ اتىن جامىلادى».
ءدىني ۇشقارى ەلەمەنتتەردىڭ لاڭكەستىك وقيعالاردى تۋدىرۋى، استە، ۇلتتىق ماسەلە نەمەسە ءدىني ماسەلە ەمەس، ءدىني ۇشقارىلىق پەن تاياز ويلى ۇلتشىلدىق بىرىككەندە اسا زور بۇلدىرگىش كۇش پايدا بولادى.
لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا حالىقارالىق قوعامنىڭ شىنايى ىنتىماعىنا، قول ۇستاسا سەلبەسۋىنە سۇيەنەمىز. لاڭكەستىك حالىقارالىق قوعامعا كەلگەن «قاتەرلى وسپە»، ءبىر مەملەكەتتىڭ قۇلشىنۋىمەن ونى جوعالتىپ جىبەرۋ مۇمكىن ەمەس.
(اۆتورى جۇڭگو حالىقارالىق قارىم – قاتىناس قوعامى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى)
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
