ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ قىزمەتىنەن بايانداما(3)
ــــــ 13-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2-ماجىلىسىندە 2019-جىلى 3-ايدىڭ 12-كۇنى جاسالدى
ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ باس پروكۋرورى جاڭ جۇن
2019.07.01 10:57 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
قاھارماندار مەن قۇربانداردىڭ بەدەلى مەن ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ ارقىلى قورعادى. قاھارماندار مەن قۇربانداردى قورعاۋ زاڭىن مۇقيات دايەكتىلەندىرۋدە، قاھارماندار مەن قۇربانداردىڭ اتى-ٴجونىن، ٴمۇسىنىن، اتاق-ابرويىن، بەدەلىن بۇلدىرگەن، قوعامدىق الەۋمەتتىك مۇددەگە زيان جەتكىزگەن 21 ارەكەت جونىندە حابارلاندىرۋ جولداۋ نەمەسە بەتپە-بەت پىكىر الۋ ارقىلى قاھارماندار مەن قۇربانداردىڭ تۋىستارىن ارىز-شاعىم بەرۋگە قۋزادى؛ ارىز-شاعىم بەرمەگەندەرىنە، جياڭسۋ، شاندۇڭ سياقتى جەرلەردەگى پروكۋراتۋرا ورگاندارى 6 نۇسقا ازاماتتىق ىستەر الەۋمەتتىك يگىلىك ارىز-شاعىمىن ٴتۇسىردى؛ قاھارماندار مەن قۇربانداردىڭ ەسكەرتكىش قۇرىلعىلارىن قورعاۋعا كۇش سالماعاندارعا، قاتىستى تاراۋلارعا 36 نۇسقا پروكۋراتۋرالىق ۇسىنىس بەرىپ، تۇگەلدەي قابىلدانىپ، قاھارماندار مەن قۇربانداردىڭ ار-نامىسىن قورعاپ، ولاردىڭ ارۋاعىنا تىنىشتىق سيلادى.
4. پروكۋراتۋرالىق تەكسەرۋ، باقىلاۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، جاڭا ٴداۋىردىڭ اناعۇرلىم جوعارى، اناعۇرلىم قاتاڭ تالاپتارىنا ۇيلەستى
پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋ تالابىن مۇقيات تياناقتاندىرىپ، رەفورمادا جاڭالىق اشۋدى تەرەڭدەتىپ، حالىقتى وزەك ەتۋدىڭ جاڭا داۋىردەگى حالىق پروكۋرورلارىنىڭ ارەكەت باعدارناماسىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك جاراتتى.
پارتيانىڭ ساياسي قۇرىلىسىن ماڭداي الدى ورىنعا قويۋعا تاباندى بولدى. شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى مەن پارتيا 19-قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋدى جانە دايەكتىلەندىرۋدى سانالىلىقپەن ماڭداي الدى ساياسي مىندەت ەتىپ، جالپى قىزمەتكەرلەردى كەزەكپەن ۇيرەنۋگە، ارناۋلى تاقىرىپتاعى توراپ كۋرستارىنا ۇيىمداستىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ مەملەكەتتى جاپپاي زاڭمەن باسقارۋداعى جاڭا ۇستانىمىن، جاڭا يدەياسىن، جاڭا ستراتەگياسىن ٴتۇسىندى. جاڭادان وزگەرىس ەنگىزىلگەن نەگىزگى زاڭدى ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، نەگىزگى زاڭدى باستاماشىلدىقپەن قاستەرلەپ جانە ونى اتقارىپ، نەگىزگى زاڭنىڭ رۋحىن اسقاقتاتىپ، نەگىزگى زاڭداعى مىندەت-جاۋاپكەرشىلىكتى وتەپ، نەگىزگى زاڭنىڭ ابرويىن، بەدەلىن قورعادى. پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ قالپىنا كەلىپ، قايتا قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرىپ، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاپ، جاڭا بەينەمەن جورىققا قايتا اتتاندى. ”رەفورما اتويشىسى“ جاڭ بياۋ، ”مەملەكەتتىك ونەگەلى پروكۋرور“ جوۋ حۇيميڭ قاتارلى قاھارمان ۇلگىلەردىڭ رۋحىن بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، پارتياعا ادال، حالىق ٴۇشىن قىزمەت وتەيتىن جاڭا ٴداۋىردىڭ پروكۋرورى بولدى.
ىشكى قۇرىلىمداردى جۇيەلى، قايتا قۇراۋ رەفورماسى ىلگەرىلەدى. جاڭا داۋىردەگى حالىقتىڭ كۇن سايىن ارتىپ وتىرعان تاماشا تۇرمىسقا بولعان قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋ ٴۇشىن الدىمەن، ٴسوز جوق، پروكۋراتۋرا ورگاندارى وزىندەگى ۇيلەسە الماۋ ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتى تياناقتاندىرىپ، ىشكى قۇرىلىمدىق رەفورمانى پروكۋراتۋرا قىزمەتىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋدا قامال الۋدىڭ ٴتۇيىنى ەتىپ، رەفورمالاۋدى الدىمەن ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسى باستادى. تۇتقىنداۋدى بەكىتۋ مەن ايىپتاۋدىڭ فۋنكتسيالىق بايلانىسى كۇشتى بولۋىنا قاراتا، ولاردى جەكە-جەكە جۇرگىزۋ دەلو ٴبىتىرۋدىڭ ساپاسىنا، ونىمدىلىگىنە ىقپال ەتەتىندىكتەن، تۇتقىنداۋدى بەكىتۋ مەن ايىپتاۋدى ٴبىرتۇلعالاندىرۋعا وزگەرتىپ، ۇقساس دەلودا تۇتقىنداۋدى بەكىتۋ مەن ايىپتاۋدى سول دەلونى ٴبىتىرۋ گرۋپپاسى ۇيىمداستىراتىن، ٴبىر پروكۋرور جاۋاپتى بولىپ تىندىراتىن بولدى. ازاماتتىق ىستەر، اكىمشىلىك ارىز-شاعىمدارىنىڭ ۇزدىكسىز كوبەيۋىنە قاراتا، دەلولاردىڭ زور مولشەردە باسىلىپ قالۋ ٴجايتىن باقىلاپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قاراۋ پىكىرىن مۇقيات تياناقتاندىردى، ”قىلمىستىق ىستەرگە ٴمان بەرىپ، ازاماتتىق ىستەرگە نەمقۇرايدى قاراۋ“ ماسەلەسىن كۇش سالا شەشتى، ازاماتتىق ىستەر، اكىمشىلىك ىستەر پروكۋراتۋرا قۇرىلىمىن جەكە-جەكە قۇردى. الەۋمەتتىك يگىلىككە ۋاكىلدىك ەتۋدىڭ تاپسىرماسى مەن زاڭدا جۇكتەلگەن ۇقىعىنا ادال بولىپ، ورتالىقتىڭ رەفورمالاۋدى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن تياناقتاندىرىپ،الەۋمەتتىك يگىلىك ارىز-شاعىم پروكۋراتۋرا قۇرىلىمىن ارناۋلى قۇردى. بىلتىر 12-ايدا، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ ىشكى قۇرىلىمدىق رەفورماسى تياناقتاندى، جەرگىلىكتى پروكۋراتۋرا ورگاندارى دا ٴبىر ۋاقىتتا ورنالاستىرۋ جاسادى. قىلمىستىق ىستەر، ازاماتتىق ىستەر، اكىمشىلىك ىستەر، الەۋمەتتىك يگىلىك ارىز-شاعىمى سىندى ”ٴتورت ۇلكەن پروكۋراتۋرالىق قىزمەتتىڭ“ زاڭدىق باقىلاۋداعى جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىن پارمەندى ىلگەرىلەتتى.
ٴادىليا ٴتۇزىلىسى رەفورماسى تەرەڭدەدى. ٴادىليا ٴتۇزىلىسىن جان-جاقتىلى كەمەلدەندىرۋ رەفورماسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىن تۇرگە ٴبولىپ باسقارۋ، پروكۋرورلاردىڭ دەلو ٴبىتىرۋ جاۋاپكەرشىلىك ٴتۇزىمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، پروكۋرورلاردىڭ جەكە مىندەت وتەۋ ٴتارتىبىن، سونداي-اق ەڭبەكاقى ٴتۇزىمىن بىرتە-بىرتە اقاۋسىزداندىرىپ، پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىن كاسىپتىك جاقتان قامتاماسىزداندىرۋ ساياساتىن نەگىزىنەن تياناقتاندىردى. اكىمشىلىك ٴوڭىر اتتاعان پروكۋراتۋرا رەفورماسىن ىشكەرىلەتىپ، جياڭسۋ، انحۇي، حىنان سياقتى ٴۇش ولكەنىڭ سۋ الابىنىڭ لاستانۋىنا ساياتىن ٴبىر دەلونى وزگە جەردە بىتىرۋگە قاتىستى پروكۋراتۋرا ورگانىن بەلگىلەدى؛ شاڭحايدىڭ چاڭجياڭ اتىراۋى ورتاسىن قورعاۋدى ٴبىرتۇلعالاندىرۋدىڭ پروكۋراتۋرالىق سەلبەستىك مەحانيزىمى جونىندە باستاماشىلدىقپەن ىزدەنىس جاساۋىنا قولداۋ كورسەتتى. پروكۋراتۋرا رەفورما قىزمەتىنىڭ 2018-جىلدان 2022-جىلعا دەيىنگى جوباسىن جاساپ، رەفورمانىڭ 46 ٴتۇرلى كەلەلى شاراسى جۇرتتىڭ تەرەڭ نازار اۋدارىنا جانە ٴۇمىت ارتۋىنا يە بولدى.
كاسىپتىك قۇرىلىستى جاڭالىق اشا ىلگەرىلەتتى. كەڭ كولەمدى جۇيەلەنگەن تاربيە كۋرستارىن دارەجەگە، تۇرگە ٴبولىپ ورىستەتىپ، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسى تىكەلەي كۋرستان وتكىزگەن قىزمەتكەرلەر 17 مىڭ ادام رەت بولدى، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن 7.9% جوعارىلادى. باسشى كادرلاردان ماڭىزدى، قيىن، كۇردەلى دەلولاردى باستاماشىلدىقپەن ٴبىتىرۋدى، دەلو ٴبىتىرۋدى ارناعا ٴتۇسىرۋ جاعىندا ۇلگى بولۋدى تالاپ ەتتى. ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسى باس پروكۋروردىڭ سوت القاسىنىڭ ماجىلىسىنە كەڭەسشى رەتىندە قاتىناسۋ ٴتۇزىمىن باستاماشىلىقپەن تياناقتاندىردى، سوت القاسى ماجىلىسىنە ٴار دارەجەلى باس پروكۋرورلاردان، باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارلارىنان كەڭەسشى رەتىندە 8713 ادام رەت قاتىناستى، ولكە دارەجەلى پروكۋارتۋرالاردىڭ باس پروكۋرورلارى تۇڭعىش رەت كەڭەسشى رەتىندە تولىق قاتىناستى. نەگىزگى ساتى پروكۋراتۋرالارىنىڭ ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ كاسىپتىك تەكشەسىنە تىكەلەي جالعاناتىن ”پروكۋراتۋرالىق جاۋاپ قايتارۋ تورابىن“ قۇرىپ، ٴار الۋان ماسەلەلەردىڭ 11 مىڭىنا جاۋاپ قايتاردى. ”پاراساتتىق كومەككە“ ٴمان بەرىپ، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسى مامان-وقىمىستى، زاڭ سالاسىنداعى ۋاكىل، مۇشە، ادۆوكات قاتارلىلاردان 103 ىن ۇسىنىس ەتىپ، دەلو ٴبىتىرۋ جونىنەن اقىل-كەڭەس بەرۋ كوميسسياسىن قۇردى؛ ەكولوگيالىق ورتا، بازاردى باقىلاپ-باسقارۋ، فينانستى باقىلاپ-باسقارۋ سياقتى تاراۋلارمەن سەلبەسىپ، ٴوزارا كادر جىبەرىپ، ٴمانساپقا ٴىلىپ اۋىس-ٴتۇيىس جاساپ، دەلو ٴبتىرۋ كاسىپتىك دەڭگەيىن تىڭعىلىقتى جوعارىلاتتى.
قاتاڭ باسقارۋدىڭ ٴوزى ەرەكشە قامقورلىق ەكەندىگىنە تاباندى بولدى. پروكۋراتۋرا بەلگىسىنە شاڭ جۋىتپاي، ۇقىقتاردى جاقسى باسقارۋ كەرەك. ٴوزىمىزدى وڭاۋعا تاباندى بولىپ، ولكە دارەجەلى 9 پروكۋراتۋرانىڭ پارتگرۋپپالارىن، ورگاندارداعى 4 مەڭگەرمە دارەجەلى ورىننىڭ پارتگرۋپپالارىن ەكى كەزەككە ٴبولىپ، ولارعا ساياسي جاقتان ارالاپ ٴجۇرىپ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، مەملەكەتتىك باس پروكۋرورلار ماجىلىسىندە ارالاپ تەكسەرۋدە بايقالعان ماسەلەلەردىڭ اتىن اتاپ، ٴتۇسىن تۇستەپ ۇقتىرۋ جاسادى، ولاردىڭ بەتىنەن وتىن، شەكەسىنەن تەرىن شىعاردى. ٴار دارەجەلى ٴتارتىپ تەكسەرۋ كوميتەتتەرىنىڭ، باقىلاۋ-تەكسەرۋ كوميتەتتەرىنىڭ جانە ولاردىڭ تۇرۋعا جىبەرگەن قۇرىلىمدارىنىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداپ، پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىنەن 774 ادام تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساعاندىقتان، ولاردى تەكسەرىپ ٴبىر جايلى ەتتى، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %4.44 جوعارىلادى. پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساعان 49 تيپتىك دەلونى حابارلاندىرىپ، ساقتىق تاربيەنى كۇشەيتتى. ورتالىقتىڭ 8 تارماقتى بەلگىلەمەسىنىڭ جانە ونى اتقارۋ جونىندەگى ناقتى ەرەجەسىنىڭ رۋحىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، ”ٴتورت بۇرىس ستيلدى“ تاباندىلىقپەن جونگە سالدى.
5. حالىقتىڭ باقىلاۋىن قابىلداپ، پروكۋراتۋرا ۇقىعىنىڭ جۇيەلى جۇرگىزىلۋىنە كەپىلدىك ەتتى
حالىق پروكۋراتۋراسى حالىقتى وزەك ەتۋدى دايەكتىلەندىرىپ، ٴسوز جوق، حالىققا جاۋاپتى بولىپ، حالىقتىڭ باقىلاۋىن قابىلداپ، حالىقتىڭ قالاۋىنان شىعۋعا قۇلشىنادى.
حالىق قۇرىلتايلارىنىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلدادى. ٴتورت دارەجەلى پروكۋراتۋرالاردىڭ تەلەۆيزور-تەلەفون ٴماجىلىسىن اشىپ، 13-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 1-ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن جەتكىزدى جانە ونى دايەكتىلەندىردى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتىنە ازاماتتىق ىستەر ارىز-شاعىمى مەن اتقارتۋ قيمىلىنا زاڭدىق باقىلاۋ جۇرگىزۋ قىزمەتىنەن ارناۋلى تاقىرىپتا مالىمەت بەرىپ، تۇڭعىش رەت ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الۋدى قابىلدادى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ نەگىزگى زاڭ جانە زاڭ كوميسسياسىمەن، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋ-تەكسەرۋ جانە ٴادىليا كوميسسياسىمەن، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ زاڭ-ٴتۇزىم قىزمەتى كوميسسياسىمەن ىرىقتىلىقپەن پىكىرلەسىپ، زاڭ شىعارۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردى ورتاعا قويۋعا مۇقيات جاۋاپتى بولدى. ۋاكىلدەر ورتاعا قويعان 124 ۇسىنىستى دەن قويا ٴبىرجاقتىلى ەتىپ، دەلو بىتىرۋدەن بۇرىن بايلانىس جاساپ، دەلو ٴبىتىرۋ بارىسىندا پىكىرلەسىپ، دەلودان كەيىن قايتالاي ۇعىسىپ وتىردى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتى وتكىزىپ بەرگەن بۇقارالىق ارىز-ارمان ىستەرىن دەن قويا جاقسى ىستەپ، وعان ويداعىداي جاۋاپ قايتاردى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرى باياندامانى قاراۋ، تەكسەرۋ ٴماجىلىسىن جانە اڭگىمە ٴماجىلىسىن وتكىزگەن كەزدە ورتاعا قويعان 3293 ۇسىنىس پىكىرگە جاپپاي جۇيەلى تالداۋ جاساپ، مۇقيات زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ونى ويداعىداي تياناقتاندىردى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 98 ۋاكىلىن ەرەكشە ۇسىنىس ەتىلگەن باقىلاۋشى رەتىندە مىندەتكە قابىلداپ، 365 ۋاكىلدى دەلونى كوزدەن كەشىرۋ، دەلونى جاريا قاراپ تەكسەرۋ جۇمىستارىنا قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتىپ، دەلو ٴبىتىرۋ بارىسىندا باقىلاۋدى قابىلدادى.
دەموكراتيالىق باقىلاۋدى سانالىلىقپەن قابىلدادى. مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەسكە قىزمەتتى ىرىقتىلىقپەن مالىمدەپ وتىردى. مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىن قىزمەتتى تەكسەرىپ-زەرتتەۋگە ۇسىنىس ەتتى. ساياسي كەڭەستىڭ ۇسىنىس جوباسىنان 47 نۇسقاسىن بۇكىلدەي مۇقيات قاراپ اياقتاتتى جانە وعان جاۋاپ قايتاردى. ٴارقايسى دەموكراتيالىق پارتيا-توپتاردىڭ ورتالىق كوميتەتتەرىن ٴبىر-بىرلەپ ارالاپ، ولارمەن جان-جاقتى پىكىرلەسىپ جانە اۋىس-ٴتۇيىس جاساسىپ، ولاردىڭ باقىلاۋ پىكىرىن شىنايى تىڭدادى. مەملەكەتتىك ونەركاسىپشىلەر جانە ساۋداگەرلەر بىرلەستىگىمەن قىزمەت مەحانيزمىن ورناتىپ، ينفورماتسيادان تەڭ يگىلىكتەنىپ، حالىق باسقارۋىنداعى ەكونوميكانىڭ اقاۋسىز دامۋىنا بىرگە قىزمەت وتەدى.
مىندەت وتەۋ تەجەمىن ىرىقتىلىقپەن قابىلدادى. سوت مەكەمەلەرى قىلمىسسىز دەپ جاريالاعان الەۋمەتتىك ايىپتاۋ دەلولارى جونىندە ارحيۆتتەردى الدىرىپ قاراپ-تەكسەرىپ، ماسەلەنى باعدار ەتىپ، قاراپ تەكسەرۋ، ايىپتاۋ ساپاسىن جوعارىلاتتى. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارى قايتا قاراۋعا، قايتا تەكسەرۋگە ۇسىنعان تۇتقىنداۋدى بەكىتپەگەن، ايىپتاۋ تۇسىرىلمەگەن دەلولاردى زاڭ بويىنشا بايىپتىلىقپەن قاراپ تەكسەرىپ، 733 ادامعا شىعارىلعان بۇرىنعى شەشىمدى وزگەرتتى، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %15.9 جوعارىلادى. ٴادىليالىق اكىمشىلىك ورگاندارى ورتاعا قويعان پىكىرلەرگە ٴمان بەرىپ، تۇرمەلەردى ارالاپ پروكۋراتۋرالىق تەكسەرۋدى جاڭالىق اشا ورىستەتۋگە دەم بەردى.
جاريالىلىق ارقىلى ادىلدىكتى ىرىقتىلىقپەن جەبەدى. 12309 پروكۋراتۋرالىق قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ قۇرىپ، ٴتورت دارەجەلى پروكۋراتۋرالاردا تۇلعالى، ىستىق لەنيالى، توراپ سياقتى ٴۇش ۇلكەن تەكشەنى قاتار كەمەلدەندىرىپ، ٴبىر ورىندا قىزمەت وتەۋمەن قامدادى. كوپ مەديادان پايدالانىپ دەلو ٴبىتىرۋ ينفورماتسياسىنان 2 ميلليون 260 مىڭىن، زاڭدىق قۇجاتتاردان ٴبىر ميلليون 110 مىڭىن جاريالاپ، دەلونىڭ ٴادىل بولعان-بولماعاندىعىن حالىق باعالادى. ”پروكۋراتۋرانى اشىق ۇستاۋ كۇنى“ قيمىلىن ۇدايىلاندىرىپ، 135 مىڭ ٴار سالا قايراتكەرى پروكۋراتۋرالارعا بارىپ، پروكۋرورلاردىڭ قىزمەتىنە ارالاسىپ، پروكۋراتۋرا قىزمەتىن ٴتۇسىندى جانە باقىلادى. ”پروكۋرور ٴناسيحاتى“، ”بولاشاقتىڭ قورمالى“ سياقتى ايدارلار ورتالىق اقپارات قۇرالدارىندا جارىق كورىپ، پروكۋراتۋرا حيكاياسى بۇكىل مەديا ارقىلى قاراپايىم بۇقارانىڭ وتباسىنا تارالدى.
ۋاكىلدەر، ٴبىر جىلدان بەرى، ٴبىز مەملەكەت ستراتەگياسىنىڭ اتقارىلۋىنا ىرىقتى قىزمەت وتەدىك ٴارى ونى قامتاماسىزداندىردىق. شينجياڭداعى بايىرعى توڭكەرىستىك وڭىرلەردە، ۇلتتىق وڭىرلەردە، شەكارا وڭىرلەردە، كەدەي-قينشىلىعى بار وڭىرلەردە پروكۋراتۋرا قىزمەتىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ ٴماجىلىسىن اشىپ، پروكۋراتۋرالىق سالالار بويىنشا كومەكتەسۋدىڭ ”30 تارماقتى پىكىرىن“ بەلگىلەپ، پروكۋراتۋرالىق سالالار بويىنشا شيزاڭعا، شينجياڭعا، چيڭحايعا كومەكتەسۋ جانە جياڭشي-فۋجيان-گۋاڭدۇڭ ولكەسىندەگى بۇرىنعى ورتالىق سوۆەت رايونىنىڭ پروكۋراتۋرا قىزمەتىن قولداۋ جونىندەگى ورنالاستىرۋلاردى تياناقتاندىردىق. شىعىس سولتۇستىكتى جاپپاي گۇلدەندىرۋ، بەيجيڭ-تيانجين-حىبەيدى سايكەستى دامىتۋ جانە شيۇڭ-ان جاڭا رايونى قۇرىلىسى، گۋاڭدۇڭ-شياڭگاڭ-اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايون قۇرىلىسى، حاينان ەركىن ساۋدانى سىناق ەتۋ ٴوڭىرى قۇرىلىسى، چاڭجياڭ اتىراۋى ٴوڭىرىن ٴبىرتۇلعالاندىرىپ دامىتۋ سياقتىلارعا ىرىقتىلىقپەن اتسالىسىپ، زاڭمەن باسقارۋ جاعىندا ٴونىمدى قىزمەت وتەۋمەن قامدادىق.
ٴبىز ەرەكشە شوعىرلى تۇلعالاردىڭ ۇقىق-مۇددەسىن قامتاماسىزداندىرۋعا باسا ٴمان بەردىك. ٴار دارەجەلى ايەلدەر بىرلەستىگىمەن سايكەسىپ، ايەلدەردىڭ، بالالاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعاپ، ايەلدەردىڭ ادامدىق ۇقىعىنا قول سۇعۋ قىلمىسى بويىنشا 21 مىڭ 949 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %6.4 جوعارىلادى. ديقان-جۇمىسكەرلەردىڭ زاڭ بويىنشا ەڭبەكاقىسىن الۋىن قامتاماسىزداندىرىپ، ەڭبەكاقىسىن قاساقانا بەرمەۋ قىلمىستارى بويىنشا 2361 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ ٴتۇسىرىپ، ديقان-جۇمىسكەرلەردىڭ 11 مىڭ 54 نۇسقا ارىز-شاعىمىنا قولداۋ كورسەتتىك. بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن جەكە-جەكە %1.4 جانە %105.2 جوعارىلادى. قارتتاردىڭ ۇقىق-مۇددەسىنە زالال جەتكىزەتىن قىلمىستارى بويىنشا 41 مىڭ 478 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %6.1 تومەندەدى، زەينەتكەرلىككە قارجى قوسۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەمدەۋدى جەلەۋ ەتىپ قارتتاردى باسىنۋ، قارتتارعا الدامكوستىك جاساۋ قىلمىستارىن كورنەكتى تۇردە قاتاڭ جازالادىق. مۇگەدەكتەردىڭ ۇقىق-مۇددەسىنە زالال جەتكىزگەن قىلمىستىق ارەكەتتەردى باتىل جازالاپ، 5439 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل الدىڭعى جىلداعىمەن قارايلاس بولدى. شيپاگەرلەر مەن ناۋقاستاردىڭ جاراسىمدى قاتىناس ورناتۋىن جەبەپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرىن زاقىمداۋ، توپتاسىپ الىپ، شيپاگەرلەرگە كەدەرگىلىك جاساۋ سياقتى قىلمىستىق ارەكەتتەردى ۇزدىكسىز قاتاڭ جازالاپ، 3202 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %29 ازايدى.
ٴبىز مەملەكەت قورعانىسى مۇددەسىن، اسكەريلەر مەن ولاردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن باتىل قورعادىق. ازاتتىق ارميا مەن قارۋلى ساقشى بولىمدەرىندەگى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىمەن بايلانىستى كۇشەيتىپ، ارميا مەن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ پروكۋراتۋرالىق سەلبەستىك مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، اسكەري ىستەر پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋىن قولداپ، اسكەري ونەركاسىپ پەن حالىقتىق ونەركاسىپتىڭ توعىسا دامۋىنا كۇش سالا قىزمەت وتەدىك. اسكەريلەرگە ساياتىن قىلمىستار بويىنشا 407 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %20.4 جوعارىلادى. زاڭعا قايشى زياندالعان اسكەري ادامداردان جانە اسكەريلەردىڭ وتباسىنداعىلاردان، ارميادان قايتقان اسكەريلەردەن 122 ادامعا دەركەزىندە ٴادىليالىق كومەك كورسەتتىك. ارميادان قايتقان اسكەريلەر ىستەرى مينيسترلىگىمەن قىزمەت مەحانيزمىن ىرىقتىلىقپەن ورناتىپ، ارميادان قايتقان اسكەريلەردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن ونان ارى ويداعىداي قورعادىق.
ٴبىز باۋىرلاستىق تۋىستىقتى ەستە بەرىك ساقتاپ، شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋانعا جانە چياۋميندارعا ساياتىن دەلولاردى زاڭ بويىنشا ۇيلەسىمدى ٴبىر جايلى ەتىپ، شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق، تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ، چياۋمين باۋىرلاستاردىڭ، وتانعا ورالعان چياۋميندار مەن چياۋمينداردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن شىنايى قورعادىق. شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋانعا جانە چياۋميندارعا ساياتىن دەلولاردان 10 مىڭ 115 ادامنىڭ ۇستىنەن ايىپتاۋ تۇسىردىك، بۇل ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %25.9 تومەندەدى. اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ پروكۋراتۋراسىمەن ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسى سەلبەستىگىن ورىستەتتىك. فۋجيان ولكەلىك حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ، تايۋان كاسىپورىندارىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قامتاماسىزداندىراتىن ”18 تارماقتى پىكىردى“ بەلگىلەۋىنە جەتەكشىلىك ەتتىك.
ٴبىز جان-جاقتى ديپلوماتيالىق ورنالاستىرۋلارعا بەلسەنە اتسالىسىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ قۇرىلىسىنا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەدىك. دۇنيە جۇزىلىك ينتەرنەت قۇرىلتايىنىڭ بولىمشە تالقى مىنبەرىنە جاۋاپتى بولىپ، شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنا مۇشە ەلدەردىڭ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ پروكۋراتۋرا ورگاندارىمەن جانە حالىقارالىق پروكۋرورلار بىرىككەن ماجىلىسىمەن ناقتى سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، جۇڭگو-ۆەتنام، جۇڭگو-قازاقستان، جۇڭگو-نەپال قاتارلى شەكارا وڭىرلەردەگى پروكۋراتۋرا ورگاندارىمەن تىكەلەي سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، جەر شارىندىق باسقارۋعا جۇڭگو ۇلەسىن قوسۋعا قۇلشىندىق، جۇڭگونىڭ زاڭمەن باسقارۋ پاراساتىنىڭ، جۇڭگو پروكۋراتۋراسى ٴۇنىنىڭ ٴتىپتى دە الىسقا تارالۋىنا مۇمكىندىك جاراتتىق.
ۋاكىلدەر، ٴبىر جىلدان بەرگى پروكۋراتۋرا قىزمەتىنىڭ دامۋى مەن العاباسارلىعى ــــ شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىنىڭ ناتيجەسى، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىنىڭ ناتيجەسى، سونداي-اق مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ جانە ونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ پارمەندى باقىلاۋىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بار كۇشپەن قولداۋىنىڭ، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ دەموكراتيالىق باقىلاۋىنىڭ ناتيجەسى؛ سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك باقىلاۋ-تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، ەڭ جوعارى حالىق سوتىنىڭ سايكەسۋى مەن تەجەمىنەن، ٴارقايسى دەموكراتيالىق پارتيا-توپتاردىڭ، ونەركاسىپشىلەر مەن ساۋداگەرلەر بىرلەستىگىنىڭ، حالىقتىق ۇيىمداردىڭ، پارتيادا، توپتا جوق قايراتكەرلەردىڭ، سونداي-اق جەرگىلىكتى ٴار دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت ورگاندارىنىڭ، ۋاكىلدەر مەن مۇشەلەردىڭ جانە قوعامنىڭ ٴار سالاسىنداعىلاردىڭ كوڭىل ٴبولۋى مەن كومەگىنەن ايىرىلا المايدى. مەن ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسى اتىنان شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن!
ٴبىز پروكۋراتۋرا قىزمەتىندە ٴالى دە مىناداي كوپتەگەن كورنەكتى ماسەلەلەردىڭ ورىن تەۋىپ وتىرعانىن جەتە تانىدىق: ٴبىرىنشى، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا قىزمەت وتەۋدىڭ باعىتتامالىلىعى مەن ناقتى ونىمدىلىگىن كۇشەيتۋگە تۋرا كەلىپ وتىر، دەلونى جاي ٴبىتىرۋ، ٴادىليانى ٴولى تۇردە قولدانۋ ٴالى دە ٴومىر سۇرۋدە. ەكىنشى، ٴتۇرلى پروكۋراتۋرا قىزمەتىنىڭ دامۋى بىركەلكى ەمەس، نەگىزگى ساتىلارداعى ازاماتتىق ىستەر، اكىمشىلىك ىستەر پروكۋراتۋرا قىزمەتى توتەنشە ٴالسىز. ٴۇشىنشى، ٴادىليالىق دەلو باسقارۋدىڭ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى، كەيبىر قارسى شاعىم، پروكۋراتۋرالىق ۇسىنىستار ساپالى ەمەس، باقىلاۋ جونىندەگى كوپتەگەن پىكىرلەر جاريالانعاننان كەيىن سوڭىنا ٴتۇسىپ تياناقتاندىرىلماي وتىر، ٴادىليانىڭ ارناعا تۇسپەۋ ماسەلەسى ۇنەمى تۋىلۋدا. ٴتورتىنشى، قوسىننىڭ ساياسي، كاسىپتىك ساپاسىن كۇشەيتۋگە تۋرا كەلەدى، ازاماتتىق، ساۋدا ىستەرى جانە فينانس، توراپ، ەكولوگيالىق ورتا قاتارلى جاقتارداعى كاسىپتىك دارىندىلار تاپشى بولۋ جاعدايى ٴالى دە جاقسارتۋدى قاجەت ەتەدى؛ كوپتەگەن قالا، اۋدان دارەجەلى پروكۋراتۋرا مەكەمەلەرىنە دارىندىلار بارمايدى جانە دارىندىلاردى الىپ قالا المايدى. بەسىنشى، پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساۋ ماسەلەلەرى ەداۋىر كوپ ساقتالىپ، ونىڭ ۇلعايۋى ٴالى بايقالۋدا، وعان باسا ٴمان بەرۋ قاجەت بولىپ وتىر. التىنشى، نەگىزگى ساتىلاردىڭ نەگىزدىك قىزمەتى كۇشەيتۋدى ٴالى دە قاجەت ەتەدى، رەفورمالاۋ شارالارىنىڭ كەيبىرەۋى تياناقتاندىرىلمادى، كەيبىرەۋى اتقارۋ بارىسىندا وزگەرىپ كەتەدى؛ پروكۋراتۋرا قىزمەتىنىڭ ينفورماتسيالانۋ، زەردەلىلەنۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ قاجەت. ماسەلە ٴبىزدى سەرگەك بولۋعا، جاۋاپكەرشىلىك مىندەتتى ارقالاۋعا ماجبۇرلەيدى. ٴبىز ٴسوزسىز قاتاڭ باقىلاۋىمىز، كۇش سالا شەشۋىمىز كەرەك.
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
