- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
مادەنيەت زەرتتەۋ ىستەرىنە ۇلەس قوسقان ازامات
ەركىن سۇلتانوۆ
2016.08.12 15:15 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
ءبىزدىڭ تىلگە تيەك ەتكەلى وتىرعانىمىز العاش اسكەري سالادا، كەيىن مادەنيەت سالاسىندا ۇزاق جىلدار بويى قىزمەت ىستەپ، ۇلتىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەت - كوركەمونەرى ءۇشىن ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى، ۇزدىك مادەنيەت قىزمەتكەرى، ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇزدىك جەكە سياقتى وبلىس، اۆتونوميالى رايون، مەملەكەت دارەجەلى سيلىقتاردىڭ يەگەرى ۋاحاپ نۇراحىمەت ۇلى جونىندە بولماق.
1954 - جىلى قاراشادا كۇنەس اۋدانى نارات قالاشىعىندا ءومىر ەسىگىن اشقان ۋاحاپ 1972 - جىلى قاراشادان 1987 - جىلى قاراشاعا دەيىن اسكەري قوسىننىڭ ساياسي ءبولىم جانە اسكەري ىستەر ءبولىمى سياقتى سالالارىندا روتا، ورىنباسار باتاليون دارەجەلى مىندەتتەر وتەپ، 1988 - جىلى قىزمەت قاجەتىنە ساي ىلە وبلىستىق مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ بۇقارالىق مادەنيەت باسقارماسىنا جوتكەلىپ كەلەدى. 1993 - جىلى باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى، 1996 - جىلى قازاننان 2014 - جىلى قاراشاعا دەيىن ىلە وبلىستىق مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى جانە پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى سياقتى مىندەتتەر وتەپ داڭقپەن دەمالىسقا شىققان. ءبىر ادامنىڭ ءبىر سالادان تاعى ءبىر سالاعا كاسىپ اۋىستىرىپ كەلىپ، سول سالاعا تەز ۇيلەسۋىنىڭ ءوزى سول ادامنىڭ سەزگىرلىك قۋاتىنىڭ كۇشتى، ادامداردى ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى، ءارقانداي ءىستى بايىپپەن قارايتىن سالماقتى، ساباز، اڭعارلى ازامات ەكەندىگىنىڭ ايعاعى. ەندەشە ۋاحاڭ ءدال وسى ءسوزىمىزدىڭ تيپتىك مىسالى. ويتكەنى ول كىسىنىڭ ۇزاق جىلدار بويى اسكەري سالادا ىستەپ، شارپيتىن كولەمى كەڭ مادەنيەت سالاسىنا جوتكەلىپ كەلە سالىسىمەن - اق مادەنيەت سالاسىنىڭ قىرى مەن سىرىنا قانىق بولۋىنىڭ ءوزى ونىڭ ادامدارمەن شىعىسىمدى، قىزمەتكە بەلسەندى، ىسكە شوگەل، قاجىرلى، ەڭبەكشىل جان ەكەندىگىن بەينەلەيدى. ءبىز بۇل تۋرالى ول كىسىنى سوزگە تارتقانىمىزدا، ول بىزگە كىشپەيىلدىلىكپەن بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:
- مەن اسكەري قوسىننان ىلە وبلىسىنداعى بىردەن - ءبىر كاسىپتىك عىلمي زەرتتەۋ ورنى بولعان مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورنىنا كەلە سالىسىممەن ۇيىمنىڭ ماعان وسى ورىننىڭ جاۋاپتىسى ەتىپ اۋىر مىندەت ارقالاتۋى مەن ءۇشىن وتە اۋىر جۇك بولدى. ويتكەنى بۇل ورىننىڭ قۇرىلعانىنا دا وتە ۇزاق ۋاقىت بولماعان، قىزمەت شارت - جاعدايى دا ءبىرشاما ناشار، قاراجات تاپشى جانە باسقا دا قيىنشىلىقتار بار بولىپ، كاسىپتىك مىندەتى مەن عىلمي زەرتتەۋ مىندەتى نەداۋىر اۋىر، شارپيتىن قىزمەت كولەمى دە كەڭ بولۋداي ەرەكشەلىككە يە ەكەن. اسىرەسە، بۇل ورىننىڭ قىزمەت ءتۇيىنى، مىندەتى، عىلمي زەرتتەۋ جاقتارى ماعان العاش وتە جات سەزىلدى. ءبىراق ۇيىم جۇكتەگەن مىندەت بولعاندىقتان بۇدان باس تارتۋعا بولمايدى. نەدە بولسا وزىمە قاتاڭ تالاپ قويىپ نار تاۋەكەلگە كەلدىم. وسى سالاداعى مامان، وقىمىستى، كاسىپتىك قىزمەتكەرلەردەن بىلمەگەن جەرىمدى قايتا - قايتا سۇراپ ۇيرەنىپ، اسىرەسە، قول استىمداعى جولداستارمەن ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكتە بولا وتىرىپ، وبلىسىمىزدىڭ ۇلتتىق، حالىقتىق ءداستۇرلى مادەنيەت مۇرالارى مەن تاريحي تۇلعالاردى، اسىرەسە، ەسىمى ەلگە تانىس مادەنيەت - كوركەمونەر قايراتكەرلەرىنىڭ ەسەلى ەڭبەكتەرى مەن ونەگەلى ىزگى ىستەرىن جيناۋ، رەتتەۋ، ارحيۆ تۇرعىزۋ، زەرتتەپ قاجەتكە ساي ىستەتۋ جاعىندا كاسىپتىك ادامدارعا سۇيەنىپ جانە ولاردى ۇيىمداستىرىپ، تارباعاتاي، التاي ايماقتارى مەن وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالا، اۋىل - قىستاق، جۇيەدەن، شينجياڭ كولەمىندەگى ەگىن، مال شارۋاشىلىق وڭىرلەردى ىشكەرىلەي ارالاپ، قىرۋار حالىق مۇرالارىن جيناۋ، رەتتەۋ، زەرتتەۋ ارقىلى كورنەكتى تابىستارعا قول جەتكىزدىك، تابىسقا جەتۋدىڭ ءوزى ەرىنبەي ەڭبەكتەنۋ مەن سايكەسىپ ىستەۋدەن كەلەدى ەكەن، - دەدى.
ول پارتيا، ۇكىمەت جۇكتەگەن باسشىلىق مىندەتتى تىندىرىمدى ىستەۋدەن تىس، زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن دە تىنباي اينالىستى. اقىندار ايتىسى، تەرمە، باتا – تىلەك جونىندە 20 دان استام زەرتتەۋ، تانىستىرۋ ماقالالارىن جازىپ، ونى ءتۇرلى باسىلىمداردا جاريالاپ، حالىقتىڭ جاقسى باعاسىن الدى. اۋدان، ايماق، وبلىس، اۆتونوميالى رايون جاعىنان ۇيىمداستىرىلعان ءتۇرلى مادەني قيمىلداردىڭ باسى - قاسىندا بولدى. پارتيا، ۇكىمەت قايدا جۇمساسا سول جەرگە ەرىنبەي باردى. 1990 - جىلدان باستاپ وبلىس كولەمىندە وتكىزىلگەن اقىندار ايتىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋ قىزمەتىنە بەلسەنە قاتىناسىپ، ۇلكەندى - كىشىلى وتكىزىلگەن 15 رەتكى اقىندار ايتىسىنىڭ ساراپشىسى، تەرمە، تولعاۋ جانە باسقا دا ءتۇرلى بۇقارالىق قيمىلداردىڭ باعالاۋشىسى ءارى اقىلشىسى بولدى. بۇدان تىس، 2010 - جىلدان 2014 - جىلعا دەيىن قۇلجا قالاسى، كۇنەس، تەكەس، توعىزتاراۋ، نىلقى سياقتى اۋدان، قالالاردا ارت - ارتىنان وتكىزىلگەن قازاقى كيىم - كەشەك، قارا جورعا ءبيى، حالىق اندەرى جارىسى سياقتى قيمىلداردىڭ دا ءساتتى جۇرگىزىلۋىنە تىكەلەي جەتەكشىلىك ەتۋمەن بىرگە، باعالاۋ، باسقارۋ، اقىلداسۋ، تۇراقتاندىرۋ جۇمىسىنا دا ءبىر كىسىلىك ۇلەسىن قوستى. 1990 - جىلى مەملەكەتتىڭ «جۇڭگو ۇلتتىق، حالىقتىق مادەنيەت مۇرالارىن جيناۋ، رەتتەۋ، قورعاۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ كەرەك» دەگەن ۇندەۋى العا قويىلعاننان كەيىن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ جەتەكشىلىگىندە ءارقايسى ولكە، اۆتونوميالى رايونداردىڭ مادەنيەت مەڭگەرمەسى، مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورىندارى «جۇڭگو ۇلتتىق، حالىقتىق ءداستۇرلى مادەنيەت - كوركەمونەر مۇرالارىنان» 7 توپتامانى مەملەكەت جوسپارى بويىنشا باسپادان شىعارۋ مىندەتىن ۇستىلەرىنە العان بولاتىن. وسى كەزدە جوعارىنىڭ ءبىرتۇتاس ورنالاستىرۋى بويىنشا ىلە وبلىستىق مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورنى وسى نىساننىڭ شينجياڭ توپتاماسى، قازاقشا 5 توپتاما ءبولىمىن جيناۋ، رەتتەۋ، جازۋ، اۋدارۋ، قۇراستىرۋ، باسپاعا ۇسىنۋ جۇمىسىن ىستەۋدى ءوز ۇستىلەرىنە الادى. مىنە، وسى ورايدا ۋاحاپ جولداس مەملەكەتتىك، اۆتونوميالى رايوندىق مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورىندارىمەن ىشكەرىلەي بايلانىس جاساپ، اۆتونوميالى رايونداعى سۇلتان جانبولاتوۆ، جاقىپ مىرزاقانوۆ، بەكسۇلتان كاسەي ۇلى قاتارلى وقىمىستىلار مەن ىلە وبلىسىنداعى ىرىمقان ايداربەك ۇلى، عالىم زاكاريا ۇلى، ابىلاش قاسىمبەك ۇلى، ابدىبەك بايبولاتوۆ، ءجۇمادىل مامان، داۋلەت قاراعۇل، ورازقان احىمەتوۆ، قاسىمقان ۋاتقان ۇلى، كارىم ءابدىراحمان، شاڭ شىجيە قاتارلى قوعام قايراتكەرلەرى مەن كاسىپ ماماندارىن، كامال ماقاي ۇلى، مالىك شيپان، شاڭليسان، ابىلاي جابىقبايەۆ، مۇقامەت ءابدىقادىر، ءمۇتالىپ ءابدىراحمان، داۋلەت حالىق ۇلى، سادەت مالىك قىزى قاتارلى مادەنيەت قايراتكەرلەرى مەن قاتىستى ورىندارداعى اقىن، جازۋشى، قالامگەر، كومپوزيتور، مۋزىكانتتاردى جانە مادەنيەت - كوركەمونەر زەرتتەۋ ورنىنداعى جالپى قىزمەتكەرلەردى اتتانىسقا كەلتىرۋ ارقىلى 10 نەشە جىلدان استام ۋاقىتتا وسى توپتامانىڭ باسپادان ءساتتى شىعۋىنا ءبىر كىسىلىك ەسە قوستى. قىسقاسى، «اۋەن – شەجىرە توپتاماسى»، «اۋەن – جىر مۋزىكا توپتاماسى»، قازاق اقىندار ايتىسى، تەرمە، تولعاۋ، وسيەت، شەشەندىك ءسوز، جاراپازان سياقتى مازمۇنداردى قامتىعان بۇل توپتامالاردىڭ حالىقپەن جۇزدەسۋى وقىرماندار مەن زەردەلى زەرتتەرمەندەردىڭ جاقسى باعاسىن الدى. ول وسىنداي ەسەلى ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسىندا 2005 - جىلى مادەنيەت مينيسترلىگى جاعىنان «جۇڭگو ۇلتتىق، حالىقتىق اۋەن – جىر شەجىرە توپتاماسى، شينجياڭ توپتاماسىن قۇراستىرۋداعى ۇزدىك مادەنيەت قىزمەتكەرى» بولىپ ماداقتالدى. بۇدان تىس، ول 2000-، 2001-، 2008-، 2009-، 2014 - جىلدارى شينجياڭ جاستار - ورەندەر باسپاسى، حيلۇڭجياڭ حالىق باسپاسى، ىلە حالىق باسپاسى سياقتى باسىلىمداردان جارىق كورگەن «قازاق تەرمەلەرى» (ەكى كىتاپ)، «جىبەك جولى قازاق ايتىس مۇراسى» (حانزۋشا)، «قازاق كەڭەس كۇيلەرى»، «مەملەكەتتىك جانە اۆتونوميالى رايون دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ۋاكىلدىك قورعاۋ نىساندار جيناعى» (حانزۋشا)، «قازاق مۋزىكا اسپاپتارى» سياقتى كىتاپتاردىڭ جازۋ، اۋدارۋ، رەداكسياسىن قاراۋ، باسپاعا ۇسىنۋ جۇمىستارىنا ادام ورنالاستىرۋ، پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىمەن بايلانىس ورناتۋ، سايكەسىپ جۇمىس جۇرگىزۋ سياقتى ىستەرىنە تاعى دا باستان - اياق ءوزى جاۋاپتى بولدى.
2006 - جىلدان باستاپ ىلە وبلىستىق بەيزاتتىق مادەني مۇرالاردى قورعاۋ، زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ باستىعى مىندەتىن قوسىمشا وتەگەن ۋاحاپ نۇراحىمەت ۇلى زەرتتەۋ ورنىنداعى قىزمەتتەستەرىمەن قايتا - قايتا اقىلداسىپ، ءار سالاداعى مادەنيەت قايراتكەرلەرىمەن ەتەنە سايكەسىپ، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، زەرتتەۋ، تىزىمگە كىرگىزۋ جاقتارىندا دا قىرۋار يگى جۇمىستار ىستەدى. ايتالىق، عاسىردان عاسىرعا جالعاسقان ۇلتىمىزدىڭ ايتىس ونەرىن تۇڭعىش توپتاعى مەملەكەتتىك بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ۋاكىلدىك قورعاۋ نىسانىنا جولداۋ ءۇشىن، ادەبيەت - كوركەمونەر سالاسىنداعى ءىشىنارا مادەنيەت قايراتكەرلەرى مەن كاسىپ ماماندارىن ۇيىمداستىرىپ، ولارعا اقىندار ايتىسىن مەملەكەتتىك بەيزاتتىق مادەني مۇرانى قورعاۋ نىسانىنىڭ تالابىنا ساي جازۋ، اۋدارۋ، كەسكىنگە الۋ، سۋرەتكە تارتۋ، ءتىپتى، قالىپ قالعان كەيبىر قوسىمشا ماتەريالدارىن جيناۋ، تولىقتاۋ، رەتتەۋ جۇمىستارىن باسقىش - باسقىش بويىنشا ىستەۋ قىزمەتىنە ءوزى باستان - اياق جاۋاپتى بولىپ، باسقالارعا دۇرىس جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ ارقاسىندا اقىندار ايتىسى مەملەكەتتىك بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا تىزىمىدىگىنە ءساتتى ەنگىزىلدى. تاعى سول سياقتى قازاقتىڭ تەرمە ونەرىنە دە جوعارىداعى تالاپ بويىنشا جازۋ، دىبىس تاسپاسىنا الۋ، كەسكىنگە ءتۇسىرۋ، سۋرەتكە تارتۋ، قوسىمشا ماتەريالدارىن جيناۋ، تولىقتاۋ ىستەرىنە دە باسقالارمەن سايكەسىپ ىستەۋ ارقىلى قورعاۋ نىسانىنا ءساتتى كىرگىزدى.
«ەڭبەگىڭ قاتتى بولسا، تاتقانىڭ ءتاتتى بولادى» دەگەندەي 1981 - جىلى داڭقپەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان ۋاحاپ نۇراحىمەت ۇلى اسكەري سالادان تىس، تەك مادەنيەت شەبىندە قىزمەت ىستەگەن 20 نەشە جىلدا مەكەمە، وبلىس، اۆتونوميالى رايون جانە مەملەكەت جاعىنان بۇرىندى - سوڭدى بولىپ تالاي رەت «تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى»، «ۇلگىلى مادەنيەت قىزمەتكەرى»، «ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇزدىك جەكە»، «مادەنيەت قىزمەتىندەگى ‹شاۋداۋ كاڭيى› سيلىعىنىڭ يەگەرى»، «جۇڭگو ۇلتتىق حالىقتىق اۋەن – جىر شەجىرە توپتاماسى، شينجياڭ توپتاماسىن قۇراستىرۋداعى ۇزدىك قىزمەتكەر» بولىپ ارت - ارتىنان سيلاندى. ءيا، 2014 - جىلى قاراشادا قۇرمەتپەن دەمالىسقا شىققان ۋاحاپ نۇراحىمەت ۇلى بۇل كۇندەرى ءوزىنىڭ اۆتونوميالى رايوندىق حالىق اۋىز ادەبيەتى قوعامىنىڭ، اۆتونوميالى رايوندىق مادەنيەت قوعامىنىڭ، اۆتونوميالى رايوندىق ايتىس زەرتتەۋ قوعامىنىڭ مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق تاڭجارىق زەرتتەۋ قوعامىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ىلە وبلىستىق حالىق اۋىز ادەبيەتى قوعامىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى، ىلە وبلىستىق «62 قوڭىردى» زەرتتەۋ عىلمي قوعامىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى بولۋ سالاۋاتىمەن اۋدان، ايماق، وبلىس كولەمىندە وتكىزىلگەن ءتۇرلى مادەنيەت قيمىلدارىنا ارناۋلى ۇسىنىسپەن شاقىرىلىپ، اقىلشى، باعالاۋشى بولۋدان تىس، مادەنيەت تاراۋلارى جاعىنان ۇيىمداستىرىلعان ايتىس اقىندارىن تاربيەلەۋ كۋرسى، تەرمە ايتۋ كۋرسى سياقتى قيمىلدارعا دا ارناۋلى ساباق ءوتىپ، ءوزىنىڭ قۇندى كوزقاراستارى مەن كەلەلى ۇسىنىس - پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ كەلەدى.
ءيا، قايدا جۇرسە دە جايدارى مىنەزىمەن جارقىلداپ جانىمىزدا جۇرەتىن اق كوڭىل، اشىق - جارقىن ۋاحاپ نۇراحىمەت ۇلىنا ءبىز مىقتى دەنساۋلىق، ۇزاق عۇمىر، جانۇياسىنا ورتايماس باقىت تىلەي وتىرىپ، ءالى دە سول باياعىداي ءتۇرلى مادەني قيمىلدار مەن عىلمي تالقى، جيىن، اڭگىمە ماجىلىستەردە بىزبەن ءاردايىم بىرگە بولىپ، ارتتان ەرگەن كاسىپتەس شاكىرتتەرىڭە تاعى دا اقىلشى، جەتەكشى بولىپ ورتامىزدا جۇرە بەرىڭىز دەمەكپىز.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
