كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ جالپى تالابى مەن ساياساتتىق بەتالىسىن ىشكەرىلەي يگەرەيىك

كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى قالاي ىستەۋ كەرەك؟ ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسى جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاساپ، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ جالپى تۇلعالىق تالابى مەن ساياساتتىق بەتالىسىن العا قويدى. قازىرگى ەڭ ماڭىزدىسى، ءبىرىنشى، مۇقيات ۇيرەنىپ، ءتۇسىنىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىم ماقساتىن دۇرىس ءتۇسىنۋ، ەكىنشى، قاز - قالپىندا تياناقتاندىرىپ، ءتۇرلى تالاپتاردى كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋ بارىسىندا دايەكتىلەندىرۋ كەرەك.

ءىستىڭ وزەگى يگەرىلسە، قالعانى رەت – رەتىمەن ورىندالا بەرەدى. ”ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ قىزمەت جالپى ارناسىنا تاباندى بولىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دالمە - ءدال، جان - جاقتى دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ ارناسىن جەدەل ورناتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ“، ”اناعۇرلىم بەلسەندى، ۇتىمدى ماكرولىق ساياساتتى اتقارىپ، ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدىڭ توعىسا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ءۇي – جاي بازارىن، جارنا بازارىن ورنىقتىرىپ، ءتۇيىندى سالالارداعى حاۋىپ - قاتەردەن جانە سىرتقى سوققىدان ساقتانىپ، شەشىپ، مەجەنى ورنىقتىرىپ، ومىرشەڭدىك كۇشتى قاۋلاتۋ“... ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسى كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋ جونىندە جالپى تۇلعالىق تالاپ قويىپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيىتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قازىرگى ەكونوميكالىق جاعداي جونىندەگى تالداۋىن، تۇجىرىمىن جانە كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى جوبالاۋىن جيناقتادى. جەر - جەر، تاراۋلار يدەيا مەن ارەكەتتى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىمەن، ورنالاستىرۋلارىمەن بىرلىككە كەلتىرىپ، ”14 - بەسجىلدىق“ جوبانىڭ نىسانالارىن، مىندەتتەرىن جوعارى ساپامەن ورىنداپ، ”15 - بەسجىلدىقتىڭ“ تاماشا باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا بەرىك نەگىز قالاۋى كەرەك.

ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نىساناسى اسا كۇشتى جەتەكشىلىك رولعا يە. ءماجىلىس كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى مەجەلى نىساناسىن العا قويىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى ارتۋىن، جۇمىستاندىرۋدىڭ، زات باعاسىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىقتىلىعىن، حالىقارالىق كىرىس - شىعىستىڭ نەگىزگى تەپە - تەڭدىگىن، تۇرعىندار كىرىسىنىڭ ارتۋى مەن ەكونوميكانىڭ ارتۋىنىڭ قادامداس بولۋىن جەبەۋ كەرەك دەپ اتاپ كورسەتتى. بۇل ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، دۇرىس تۇجىرىم جاساۋ، عىلمي تالداۋ جاساۋ نەگىزىندە ورتاعا قويىلعان، قازىرگى جاعدايدى ويلاستىرۋمەن بىرگە، ۇزاق بولاشاقتى كوزدە ۇستاپ، ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ كۇشتى سيگنالىن تاراتىپ، سەنىمدى پارمەندى سەرپىلتىپ، جىگەردى تاسقىنداتتى. ەكونوميكانىڭ ارتۋى − بايلانىستىلىعى كۇشتى نەگىزدىك كورسەتكىش، مەيلى جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ، حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ، سەنىمدى كۇشەيتۋ بولسىن، الدە سىرتقى ورتانىڭ وزگەرىسىنە ءونىمدى توتەپ بەرۋ، دامۋ بارىسىندا ءتۇرلى قايشىلىقتار مەن ماسەلەلەردى شەشۋ بولسىن، بەلگىلى ەكونوميكالىق ارتۋ قارقىنىن ساقتاۋدى قاجەت ەتەدى. ارتۋدى ورنىقتىرۋدى، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋدى، زات باعاسىن ورنىقتىرۋدى كورنەكتى ورىنعا قويۋمەن بىرگە، ”ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ، ىلگەرىلەۋ ارقىلى ورنىقتىلىقتى جەبەۋ، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋ، الدىمەن ورناتىپ، ونان سوڭ كۇشىنەن قالدىرۋ، جۇيەلى، شوعىرلى، سايكەسىمدى بولۋ“ تالابىن العا قويىپ، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋگە ءتۇيىندى باعدار كورسەتىپ، عىلمي ادىستەمە ازىرلەدى.

عىلمي، ءونىمدى ماكرولىق تىزگىندەۋ − ەكونوميكانىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋىنىڭ ماڭىزدى كەپىلى. ءماجىلىس كەلەر جىلى ”اناعۇرلىم بەلسەندى، ۇتىمدى ماكرولىق ساياساتتاردى اتقارۋدى“ باسا دارىپتەدى. اناعۇرلىم بەلسەندى قازىنا ساياساتىن اتقارىپ، قازىنالىق قىزىل سيفر مولشەرىن جوعارىلاتىپ، ۇزاق ۋاقىتتىق ەرەكشە زايوم تاراتۋدى ارتتىرىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى زايوم تاراتۋى مەن پايدالانۋىن ارتتىرۋدى ايقىندادى. اقشا ساياساتىنىڭ نەگىزگى اۋەنى ”ورنىقتى، اقاۋسىز بولۋدان“ ”لايىقتى كەڭدىككە“ وزگەرتىلدى، بۇل 14 جىلدان بەرى تۇڭعىش رەت بولىپ وتىر. ماكرولىق تىزگىندەۋدىڭ نەگىزگى اۋەنىندە كەلەلى وزگەرىس تۋىلدى، باستىسى، قازىرگى سىرتقى ورتانىڭ وزگەرىسى الا كەلگەن ءتيىمسىز ىقپالدىڭ تەرەڭدەۋىنە بايلانىستى، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق اينالىمى ءالى دە كوپتەگەن قيىنشىلىق پەن سىن - سايىسقا ءدوپ كەلىپ وتىر، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋدە، ءسوز جوق، قيىندىققا قارسى ۇمتىلىپ، بەلسەنە ءىس تىندىرىپ، كەرى پەريودتىق رەتتەۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ساياساتتىق قۇرال - سايمان ساندىعىن ونان ارى تولىقتاپ، كەمەلدەندىرىپ، ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن ىلگەرىلەتۋگە پارمەندى ساياساتتىق تىرەك ازىرلەۋ كەرەك.

ساياساتتىق كەشەندى شارالاردى ويداعىداي اتقارۋ كەرەك، ماجىلىستە العا قويىلعان وسى ايقىن تالاپ وتە كۇشتى رەال باعىتتامالىلىققا يە.

تۇرعىن ءۇي بازارىن ورنىقتىرۋدان قاراعاندا، بيىل جىل باسىنان بەرى ءۇي ساتىپ الۋعا شەك قويۋ شارالارى رەتتەلىپ، بانكەلەردىڭ ىركىندى ءۇي قارىزىنىڭ ءوسىم مولشەرىن تومەندەتۋىنە جەتەكشىلىك ەتىلىپ، تۇرعىن ءۇي قارىزىنىڭ ەڭ تومەنگى العاشقى تولەۋ سالىستىرماسى بىرلىككە كەلتىرى؛قپ، تۇرعىن ءۇي الەۋمەتتىك قورى قارىزىنىڭ ءوسىم مولشەرى تومەندەتىلدى... ”كەشەندى شارا“ قامداۋ مەن قاجەتسىنۋدىڭ ەكى جاعىندا بىردەي كۇش سالىپ، ءۇي - جاي بازارىنىڭ قۇلدىراۋدان توقتاۋىن، ورنىعۋىن ىلگەرىلەتۋدە كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى. 11 – ايدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇكىل ەل بويىنشا تاپسىرۋ مەرزىمىنە كەپىلدىك ەتىلەتىن ۇيلەردەن قامال الۋ ارەكەتىندە 3 ميلليون 240 مىڭ تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى، 10 -، 11 - ايلاردا بۇكىل ەل بويىنشا جاڭادان سالىنعان تاۋار ءۇي ساۋداسىندا توراپتا قول قويىلعان اۋماق ءۇرتىس ەكى اي سايكەس مەزگىلدىك سالىستىرما، ساقينا ءپىشىندى سالىستىرما بويىنشا بىردەي ارتتى. 2007 - جىلدان بەرى 10 - ايداعى ساۋدا مولشەرى العاشقى رەت 9 – ايداعى ساۋدا مولشەرىنەن استى.

اماليات ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جۇيەلى ينجەنەريا ەكەنىن، ماكرولىق ساياسات بەتالىسىنىڭ بىردەيلىگىن كۇشەيتكەندە عانا، ءتۇرلى ساياساتتاردىڭ بىرگە كۇش سالۋىنا، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋىنا، دالمە - ءدال پارمەندى بولۋىنا كەپىلدىك ەتىپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، شارۋاشىلىق تۇلعالارىنا ايقىن سيگنال بەرۋگە بولاتىندىعىن دالەلدەدى.

جۇيەلى شوعىرلاندىرۋعا، سايكەسۋگە تاباندى بولىپ، ساياساتتىڭ بىرىككەن كۇشىن ارتتىرىپ، ساياساتتىڭ جالپى تۇلعالىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ، ءبىر جاعىنان، قازىنا، اقشا، جۇمىستانۋ، كاسىپ سالاسى، ءوڭىر، ساۋدا، قورشاعان ورتانى قورعاۋ، باقىلاۋ - باسقارۋ سياقتى ساياساتتار مەن رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ شارالارىنىڭ سايكەسۋىن، سەلبەسۋىن كۇشەيتىپ، تاراۋلار ارا ءونىمدى قارىم - قاتىناس، كەڭەسۋ، اڭىس قايتارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ؛ ەندى ءبىر جاعىنان، ەكونوميكالىق ساياسات پەن ەكونوميكاعا جاتپايتىن ساياساتتى ماكرولىق ساياسات بەتالىسىنىڭ بىردەيلىگىن باعالاۋعا ءبىر تۇتاس ەنگىزىپ، ساياسات بەلگىلەۋ مەن اتقارۋدىڭ تۇتاس بارىسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ساياساتتىق نىسانانىڭ، قۇرالدىڭ، ورايدىڭ، تەبىننىڭ، ريتىمنىڭ سايكەسىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، ساياساتتىڭ ”ەڭ العاشقى ءبىر شاقىرىمنان“ ”ەڭ سوڭعى ءبىر شاقىرىمعا“ دەيىنگى ۇلاسۋىن، سايكەسۋىن جەبەۋ كەرەك.

قازىر ىركىندى ساياسات پەن مولشەردى ارتتىرۋ ساياساتى ۇزدىكسىز كۇش سالىپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ ونىمدىلىگى ۇزدىكسىز كورنەكتىلەنىپ، رەفورما شارالارى ۇزدىكسىز تياناقتانىپ، ەكونوميكالىق اينالىمداعى بەلسەندى فاكتورلار مەن ءتيىمدى شارت - جاعداي ۇزدىكسىز توپتالدى. ەلىمىزدىڭ ماكرولىق تىزگىندەۋىندەگى كورنەكتى ابزالدىعىن، قۋاتتى رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، بولجامپازدىقتى، باعىتتامالىلىقتى، ونىمدىلىكتى جوعارىلاتىپ، ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋ نەگىزىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋ كەرەك.

كەلەر جىلى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ مىندەتى اۋىر، قىسىمى زور، سىنى كوپ. ءبىز شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، نىسانانى جەتەكشى ەتۋگە ءمان بەرىپ، ساياساتتىق بەتالىستى يگەرىپ، جۇيەلى وي جۇگىرتۋدى كۇشەيتىپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، قاجىرلىلىقپەن ىستەپ، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ نىساناسىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرىپ، ىستەر دامۋىنىڭ جاڭا جاعدايىن اشۋىمىز كەرەك.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى