شەشۋشى بۋىنداردى مىقتاپ يگەرىپ، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن ويداعىداي ورىندايىق

ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسى كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدى كوزدە ۇستاي وتىرىپ، 9 جاقتاعى ءتۇيىندى مىندەتتەردى ورنالاستىرىپ، 5 ”ءسوز جوق، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ“ سىندى زاڭدىلىق تانىمىن تولىق ايگىلەپ، ءبىزدىڭ كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋىمىزگە نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسىن ايقىنداپ، امالياتتىق جولدى كورسەتىپ بەردى.

كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋدىڭ جالپى تالابىنان قاراعاندا، مەيلى ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز قالپىنا كەلۋىن ىلگەرىلەتۋدە بولسىن، حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىن، ورنىقتىلىعىن ساقتاۋدا بولسىن، الدە ءتۇيىندى سالالارداعى حاۋىپ - قاتەر مەن سىرتقى سوققىدان ساقتانۋدا جانە ونى جويۋدا بولسىن، مەجەنى ورنىقتىرىپ، ومىرشەڭدىك كۇشتى تاسقىنداتۋدا بولسىن، ءبىزدىڭ اناعۇرلىم ىرىقتىلىقپەن ءىس تىندىرىپ، باتىلدىقپەن قامال الىپ، قيىنشىلىقتاردى جەڭۋىمىزدى قاجەت ەتەدى. وسى رەتكى ءماجىلىس ورنالاستىرعان ءتۇيىندى مىندەتتەردە نازار ءتۇيىندى سالالار مەن شەشۋشى بۋىندارعا شوعىرلانىپ، ”تۇتىنۋدى زور كۇشپەن سەرپىلتىپ، قارجى قوسۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، ىشكى سۇرانىستى جان ـ جاقتى كەڭەيتۋ“ ماڭداي الدى ورىنعا قويىلىپ، وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن ورناتۋ، نىشاندىق رەفورما شارالارىنىڭ تياناقتانىپ، ونىمدىلىك كورسەتۋىن ىلگەرىلەتۋ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ سياقتىلار ارقاۋ ەتىلىپ جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاسالدى، بۇل ەلىمىزدىڭ دامۋىنداعى كورنەكتى تۇيىنشەك ماسەلەسىنە باعىتتالعان، تەرەڭ قاتپارلى كەدەرگىلەردى شەشىپ، ورنىقسىز، تۇراقسىز فاكتورلار كوبەيگەن سىرتقى ورتاعا توتەپ بەرۋ كوزدەلگەن، مۇندا نىسانانى باعدار ەتۋ مەن ماسەلەنى باعدار ەتۋدىڭ بىرلىگىنە تاباندى بولۋ ايگىلەندى. ءبىز شەشۋشى بۋىنداردى مىقتاپ يگەرىپ، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋدىڭ ونىمدىلىگىن بارىنشا جوعارىلاتىپ، ءتۇرلى ءتۇيىندى مىندەتتەردىڭ تياناقتانۋىنا كەپىلدىك ەتۋىمىز كەرەك.

ءماجىلىس ءبىرقىدىرۋ كەلەلى شارالار مەن ناقتى تالاپتاردى العا قويىپ، ايقىن ساياساتتىق بەتالىستى ايگىلەدى. ءبىز دەڭگەيدى جوعارىلاتىپ، مۇقيات ءتۇسىنىپ، تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرۋىمىز كەرەك. شەشۋشى بۋىنداردى مىقتى يگەرۋدىڭ ماڭىزدى ءبىر جاعى − كورنەكتى تۇيىندەردى شەشۋ، بۇل ماسەلەلەر ءتۇيىندى مىندەتتەردىڭ ورىندالۋىنا ىقپال جاسايدى.

مىسالى، ”’ىشكى قاراتالاسۋ ۇلگىسىندەگى‘ باسەكەنى جالپىلىق رەتتەپ ـ وڭاپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر مەن كاسىپورىندار ارەكەتىن جۇيەلىلەندىرۋ كەرەكتىگى“ ورتاعا قويىلدى. بۇل − بيىل 7 - ايدىڭ 30 – كۇنى اشىلعان ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە: ”كاسىپتىك تەجەمدى كۇشەيتىپ، ’ىشكى قاراتالاسۋ ۇلگىسىندەگى‘ ناشار باسەكەدەن ساقتانۋ“ اتاپ كورسەتىلگەننەن كەيىن ورتالىقتىڭ تاعى دا ايقىن تالاپ قويۋى بولدى. ”ساقتانۋدان“ ”جالپىلىق باسقارۋعا“ دەيىن، ”كاسىپتىك تەجەمدى كۇشەيتۋدى“ دارىپتەۋدەن ”جەرگىلىكتى ۇكىمەت پەن كاسىپورىنداردىڭ ارەكەتىن ارناعا تۇسىرۋگە“ دەيىن، ”ىشكى قاراتالاسۋ ۇلگىسىندەگى“ باسەكەگە قارسى تۇرۋ پوزيتسياسى اناعۇرلىم ايقىندالىپ، بەلگىلەمەنىڭ وبيەكتىسى اناعۇرلىم ايقىندالدى.

”ىشكى قاراتالاسۋ ۇلگىسىندەگى“ باسەكە ادەتتە سىڭار جاقتىلىقپەن تومەن باعاعا بوي ۇراتىن قالىپتان تىس بىردەيلەندىرۋ باسەكەسى بولىپ بەينەلەنەدى. جاڭا داۋىردەن بەرى ەلىمىزدىڭ جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەرى جەدەل جەتىلدىرىلدى جانە دامىتىلدى، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل، ليتي باتەرياسى، فوتوۆولت ونىمدەرى سياقتى ”جاڭا 3 ءتۇرلى“ ونىمدەردىڭ بەينەسى كورنەكتى بولدى. دەسەدە، ءىشىنارا جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىندا قايتالاي ورنالاستىرۋ جانە ”ىشكى قاراتالاسۋ ۇلگىسىندەگى“ باسەكە ساقتالىپ، بايلىقتان پايدالانۋ مەن جايعاستىرۋ ونىمدىلىگىن تومەندەتۋمەن بىرگە، كاسىپ سالالارىنىڭ اقاۋسىز دامۋىنا كەدەرگى بولىپ وتىر.

جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدا جارىس جولدارى وتە كوپ، تەك ”جاڭا 3 ءتۇردى“ عانا كوزدەپ جۇرۋگە بولمايدى، دۇرمەككە ىلەسۋگە بولمايدى، ءسوز جوق، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، اركىم ءوز ارتىقشىلىعىن ايگىلەۋ كەرەك. ءوزىنىڭ مەملەكەت دامۋىنىڭ جالپى جاعدايىنداعى ستراتەگيالىق ورنىن مىقتاپ يگەرىپ، ءارى ۇلى مۇرات، اسقاق مۇرات ورناتىپ، دامۋدى بەلسەنە جوسپارلاۋمەن بىرگە، ءىس جۇزىندىكتى تياناق ەتىپ، كەزەكتەسىپ دامۋعا شەبەر بولىپ، جوعارى ساپالى دامۋعا باستايتىن سەكىرمەلى جارىس جولىن ءدال تابۋ كەرەك. مەيلى جەرگىلىكتى ۇكىمەت بولسىن، الدە كاسىپورىن بولسىن، قىسقا مەرزىمدىك مۇددەگە بولا باعانى ”تۇبەگەيلى باسەكەگە“ اينالدىرىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ تۇتاس تۇلعالىق دامۋ ورتاسىنىڭ ناشارلاۋىنا جانە اركىمنىڭ ءومىر ءسۇرۋ قىسىمىنىڭ ارتۋىنا سوقتىرماۋ كەرەك، قايتا عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، جاڭالىق اشۋ مەن تەحنيكانى العا ىلگەرىلەتۋ ارقىلى فۋنكتسيا، ساپا جاعىندا باسەكەلەسىپ، ابزالدىققا قول جەتكىزۋ كەرەك.

مىسالى، ”كاسىپورىندارعا ساياتىن زاڭ اتقارۋدى ارناعا ءتۇسىرۋ ارناۋلى قيمىلىن ورىستەتۋ“ − ءارى رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ماڭىزدى مىندەتى، ءارى ەكونوميكانىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى.

ءتۇرلى كاسىپورىندار مەن كاسىپورىنشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن زاڭ بويىنشا ءونىمدى، تەڭ تۇرعىدا قورعاپ، ءتۇرلى كاسىپورىنداردىڭ زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ارەكەتتەرىن زاڭ بويىنشا قاتاڭ ءبىر جاقتى ەتۋ، زاڭنان تىسقارى كەڭشىلىك ەتپەۋ كەرەك، بۇل − زاڭمەن باسقارىلاتىن ەكونوميكانىڭ، زاڭمەن باسقارىلاتىن قوعامنىڭ نەگىزگى تالابى. تاياۋ جىلداردان بەرى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارى وزگە جەردە دەلو ءبىتىرۋ سەلبەستىگىندەگى ”التىعا قاتاڭ تيىم سالۋ“، پايدانى كوزدەپ زاڭ اتقارۋعا تيىم سالۋداعى ”جەتى ءتۇرلى بەلگىلەمە“ سياقتى تۇزىمدەردى شىعارعاننان تارتىپ، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنا دەيىن ”كاسىپورىندى پروكۋراتۋرالىق قورعاۋ“ ارناۋلى ارەكەتىن ىلگەرىلەتىپ، ”كىشى - گىرىم اعاتتىقتاردى اۋىر جازالاۋدى“ تۇزەتىپ، ”شالعاي مۇحيتتان بالىق اۋلاۋ“ ۇلگىسىندەگى بەلگىلەمەگە قايشى زاڭ اتقارۋ سياقتىلاردى قاتاڭ جازالادى، ءبىز زاڭمەن باسقارۋ ارقىلى كاسىپورىنداردىڭ دامۋ سەنىمىن كۇشەيتۋگە تاباندى بولدىق.

كاسىپورىندارعا ساياتىن زاڭ اتقارۋدى ارناعا ءتۇسىرۋ ارناۋلى ارەكەتىن ورىستەتۋدە ماسەلەنى نىشان ەتۋدەن جازباي، كاسىپورىندارعا ساياتىن ءتۇرلى زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ارەكەتتەردى قاتاڭ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتىپ، قوعامنىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان ماسەلەلەردى شەشىپ، بەلگىلەمەگە قايشى باسقا جەردە زاڭ اتقارۋ مەن پايداعا ۇمتىلۋ سيپاتتى زاڭ اتقارۋدان باتىل ساقتانىپ، دەلو ىستەۋ مەن مۇددەنى ۇشتاستىرۋعا تيىم سالىپ، كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن پارمەندى، ءونىمدى قورعاپ، ءتۇرلى شارۋاشىلىق تۇلعالارىنا تاماشا دامۋ ورتاسىن ازىرلەۋ كەرەك.

تاعى ءبىر مىسال، جۇمىستانۋ ماسەلەسى − ءماجىلىس ءتۇيىندى ورنالاستىرعان سالالاردىڭ ءبىرى. ”جۇمىستانۋدى، زات باعاسىنىڭ جالپى جاقتان ورنىقتى بولۋىن ساقتاۋ“، ”تۇرعىندار كىرىسىنىڭ ارتۋىن ەكونوميكامەن قادامداس ارتتىرۋدى جەبەۋ“ نىساناسىن ايقىنداۋدان ”ءتۇيىندى سالالاردىڭ، ءتۇيىندى كاسىپتەردىڭ، قالا، اۋىل نەگىزگى ساتىلارىنىڭ جانە ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ جۇمىستانۋىن قولداۋ جوسپارىن اتقارۋ“ شاراسىن العا قويۋعا دەيىن، مۇنداعى ماقسات − امالدىڭ بارىنشا جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ، حالىق تۇرمىسىنىڭ نەگىزىن، دامۋدىڭ نەگىزىن ورنىقتىرۋ.

قازىر ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق اينالىمى ءالى دە كوپتەگەن قيىنشىلىق پەن سىندارعا ءدوپ كەلىپ وتىر، بۇقارانىڭ جۇمىستانىپ، كىرىسىن ارتتىرۋى قىسىمعا ءدوپ كەلىپ وتىر. كەلەر جىلى جۇمىستانۋعا ءتيىستى جوعارى مەكتەپتەردەن وقۋ بىتىرەتىن وقۋشىلار سياقتى ءتۇيىندى توپتاردىڭ كولەمى وتە ۇلكەن، ”جۇمىستاندىرۋدى ورنىقتىرۋ“ جاعىندا اناعۇرلىم كوپ ىسكەرلىك كورسەتۋ كەرەك. جەر - جەر، تاراۋلار جۇمىستانۋدى حالىق تۇرمىسىنداعى ماڭداي الدى ءىرى ءىس رەتىندە يگەرۋگە تاباندى بولىپ، ءىس جۇزىندىك جاعدايمەن ۇشتاستىرىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن دايەكتىلەندىرىپ، جۇمىستانۋعا قولداۋ كورسەتۋ جوسپارىن اتقارىپ، ءتۇيىندى قاۋىمنىڭ جۇمىستانۋىن جەبەپ، يكەمدى جۇمىستانۋ مەن جاڭا جۇمىستاندىرۋ كۇيىندەگى ەڭبەكشىلەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتىپ، كاسىپ سالاسى، جۇمىستاندىرۋ سياقتى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتتارىن ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، جۇمىستاندىرۋ ساپاسىنىڭ ءونىمدى جوعارىلاۋى مەن مولشەرىنىڭ ۇيلەسىمدى ارتۋىن ۇزدىكسىز جەبەپ، وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىنەن جالپى حالىقتى اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ءادىل يگىلىكتەندىرۋى كەرەك.

سان - ساناقسىز بولعان سايىن، ءتۇيىندى كورنەكتىلەندىرىپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. شەشۋشى بۋىنداردى مىقتى يگەرىپ، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن ويداعىداي ورىنداساق، كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ نىساناسىن، ءسوز جوق، جۇزەگە اسىرا الامىز.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى