مەملەكەت بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازاردى قالاي قۇرۋ كەرەك (ساياساتتىق سۇراۋ - جاۋاپ)

بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرۋ − جاڭا دامۋ جاعدايىن ورناتۋدىڭ نەگىزدىك تىرەگى جانە ىشكى تالابى. ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە ”كاسىپورىندارعا ساياتىن زاڭ اتقارۋدى ارناعا ءتۇسىرۋ ارناۋلى قيمىلىن ورىستەتۋ كەرەك. بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرىلىسىنىڭ يندەكسىن جاساۋ كەرەك“ دەپ ورتاعا قويىلدى. بيىلعى «ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا» ”بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرىلىسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ“ ورتاعا قويىلدى. ماسەلەنى نىشان ەتۋدى، نىسانانى نىشان ەتۋدى قايتكەندە اناعۇرلىم كورنەكتىلەندىرىپ، ءىرى بازار قۇرىلىسىنا ءتيىمدى ءتۇرلى ءتۇزىم - ەرەجە ورناتىپ، ءىرى بازار قۇرىلىسىنا ءتيىمسىز ءتۇرلى كەدەرگىلەردى الاستاۋعا بولادى؟

قازىر بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرىلىسىندا بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتتى، ءبىراق جەرگىلىكتى قورعانۋ مەن بازاردى ءبولۋ ارەكەتى ءالى دە اۋىق - اۋىق تۋىلىپ وتىر، كەيبىر سالالاردا ادىلەتسىز باسەكە ماسەلەسى ءالى دە ءبىرشاما كورنەكتى. بازار باقىلاۋ - باسقارۋ باس مەكەمەسى باسەكە ساياساتىن سايكەستىرۋ تارماق مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى مىنانى ءبىلدىردى: بازار باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋلارى ءادىل باسەكە ءتۇزىمى ەرەجەسىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىپ، بازار باسەكەسىنە ورىنسىز كيلىگۋ ارەكەتتەرىن باتىل تۇزەتىپ، حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ اينالىمىن ىركىلىسسىزدەندىرۋدى جەبەيدى. «ءادىل باسەكەنى تەكسەرۋ ەرەجەسىن اتقارۋ ءادىسىن» اتقارۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ءادىل باسەكەنى تەكسەرۋدىڭ جالپى تۇلعالىق تالابىن، تەكسەرۋ ولشەمىن، تەكسەرۋ مەحانيزمىن جانە باقىلاۋ، قامتاماسىز ەتۋ شارالارىن اناعۇرلىم ناقتىلاندىرۋ كەرەك.

اكىمشىلىك ۇقىقتان الباتى پايدالانىپ باسەكەنى جوققا شىعارۋ، شەكتەۋ جاعدايىنا قاراتا، بازار باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋلارى نازاردى شارۋاشىلىق تۇلعالارىنىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان سالالارعا شوعىرلاندىرىپ، باقىلاۋ - باسقارۋدى، زاڭ اتقارۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، كاسىپورىنداردىڭ كوشۋىنە شەك قويۋ، تاۋار فاكتورلارىنىڭ ەركىن اينالىمىنا كەدەرگىلىك جاساۋ، وزىمەن - ءوزى ”شاعىن اينالىم“ جۇرگىزۋ سياقتى ارەكەتتەردى باتىل تۇزەتىپ، حالىق شارۋاشىلىعى اينالىمىنىڭ جوعارى ءونىمدى، ىركىلىسسىز بولۋىن جەبەيدى.

ءبىر ءبولىم ورىنداردا بۇرىن جارىققا شىققان ”ۇقساس تۇردەگى دەلولارعا تۇرلىشە جازا بەرۋ“ احۋالىنا قاراتا، بازار باقىلاۋ - باسقارۋ باس مەكەمەسى زاڭ اتقارۋدى تەكسەرۋ مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: «باقىلاۋ - باسقارۋدى حالىق ءۇشىن جۇرگىزۋ ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ، قىزمەت وتەۋ سيپاتىندىق زاڭ اتقارۋدى جولعا قويۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىر» مەن «بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ زاڭ اتقارۋ ارەكەت ولشەمى» باسىپ تاراتىلعاننان كەيىن، بازار باقىلاۋ - باسقارۋ جۇيەسى ”ساقتانۋدى نەگىز ەتۋ، جەڭىلدەرىنە جازا قولدانباۋ، زاڭعا اۋىر قايشىلىق جاساعانداردى قاتاڭ جازالاۋ، كۇنا مەن جازا بارابار بولۋ، ىستەن كەيىن قايتالاي جاعداي ۇعىسۋ» سىندى قىزمەت وتەۋ سيپاتىندىق زاڭ اتقارۋ ۇلگىسىن كۇش سالا ورناتىپ، شارۋاشىلىق تۇلعالارى مەن حالىق بۇقاراسىنا ءاربىر زاڭ اتقارۋ ارەكەتىنەن ستيلى پاك، سالتى دۇرىس بولۋدى، ءاربىر زاڭ اتقارۋ ۇيعارىمىنان ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى سەزىندىرۋگە قۇلشىندى.

بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرۋ قالا مەن اۋىلدىڭ ىركىلىسسىز اينالىم جۇيەسىنەن ايرىلا المايدى. ”قالا مەن اۋىلدى بايلانىستىرۋ، اينالىمدى جانداندىرۋ − قامداۋ - ساۋدا كووپەراتيۆىنىڭ نەگىزگى كاسىبى، بۇكىل ەلدىڭ ءبىر تۇتاس ۇلكەن بازار قۇرىلىسىمەن جەدەل توعىسۋ جانە وعان ىرىقتىلىقپەن قىزمەت وتەۋ − قامداۋ - ساۋدا كووپەراتيۆىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى تاقىرىبىندا بولۋعا ءتيىستى مازمۇن“ دەدى جۇڭحۋا مەملەكەتتىك قامداۋ - ساتۋ باس كووپەراتيۆى ەكونوميكانى دامىتۋ جانە رەفورما ءبولىمىنىڭ باستىعى ما جيحۇڭ.

تاياۋ جىلداردان بەرى مەملەكەتتىك قامداۋ - ساتۋ باس كووپەراتيۆى وسى زامانعى اينالىم تورابى جۇيەسىن قۇرۋدى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، تۇتاس جۇيەنىڭ قالا مەن اۋىلدى بايلانىستىرۋ، ءوندىرۋ مەن ساتۋدى ۇشتاستىرۋ ابزالدىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، اينالىمنىڭ وسىزاماندانۋ دەڭگەيىن جەدەل جوعارىلاتتى. كەلەسى قادامدا تۇتاس جۇيە ”التى ەندىك، جەتى بويلىق، ەكى جاعالاۋ“ مەملەكەتتىك اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارى اينالىم دالىزىنە سۇيەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارى اينالىم توراپ جۇيەسى قۇرىلىسىن ويداعىداي ىستەيدى؛ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ وسى زامانعى اينالىم توراپ قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، اۋدان، اۋىل، قىستاق ءۇش دارەجەلى زات جەتكىزۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ىركىلىسسىز اينالىم دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتادى؛ اۋىل شارۋاشىلىق قوسالقى ونىمدەرىنىڭ تاۋ قويناۋىنان شىعىپ، بازارعا بەت الۋىنا جەتەكشىلىك ەتەدى.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى