ءماجىلىس ىقشامدالىپ، تەكسەرىپ – زەرتتەۋ كوبەيدى (ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن بۇلجىماستان تياناقتاندىرۋ . ءبىرىنشى شەپتەن كورگەن – بىلگەندەرىمىز)

”تەرەڭ ەكەن، ەندى نوسەردەن الاڭدامايمىز“. سۋ ىعىستىرۋ توعانىنا سەكىرىپ تۇسكەن جياڭ ۋاڭ توعاننىڭ تەرەڭدىگىن تۇسپالداپ ولشەدى.

”الاڭسىز بولىڭىز! بۇل توعاننىڭ تەرەڭدىگى ءبىر مەتر، كەڭدىگى 80 سانتيمەتر“ دەدى جاعادا تۇرعان حۋاڭشى قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جاڭ چيڭيۇن.

جازعى جيىن - تەرىننىڭ قاربالاس كەزىندە تاسقىننان ساقتانۋدى مىقتى يگەرۋ كەرەك، وسى مەزگىلدە حىنان ولكەسى نانياڭ قالاسى شيشيا اۋدانى ۋليچياۋ قالاشىعى پارتكومىنىڭ شۋجيى جياڭ ۋاڭ اتىز باستارىنا شاپقىلادى، ”قازىر جيىن ازايدى، ناقتى قىزمەتتەردى يگەرۋگە اناعۇرلىم كوپ ۋاقىت جۇمساي الاتىن بولدىق“ دەدى ول.

ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى شيشيا اۋدانى ءماجىلىستى ازايتۋ، مالىمەت كەستەسىن ازايتۋ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ساپالىلاندىرۋ قىزمەتىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، كادرلاردىڭ ءتىپتى دە كوپ ۋاقىت پەن زەيىن - زەردەسىن ءبىرىنشى شەپكە بارىپ ناقتى ىستەر ىستەۋ ءۇشىن ارناۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

جيىندى ىقشامداۋدى مىسالعا الساق، شيشيا اۋدانى ”كوپ جيىندى بىرىكتىرۋدى“ جولعا قويىپ، ۇقساس تۇردەگى جيىنداردى بىرىكتىرىپ اشتى. بۇرىن اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مەكەمەسى، سۋ ىستەرى مەكەمەسى، قاتىناس - تاسىمال مەكەمەسى، تۇرعىن ءۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى تۇگەلىمەن تاسقىننان ساقتانۋ ءماجىلىسىن اشاتىن، بيىل اۋدان بويىنشا ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى، قۋاڭشىلىققا قارسى اتتانۋ، تاسقىننان ساقتانۋ سىندى 3 ءماجىلىس بىرىكتىرىپ اشىلدى. بيىل جىل باسىنان بەرى شيشيا اۋدانىنىڭ ءتۇرلى ماجىلىستەرىنىڭ سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %35 تومەندەدى، ءماجىلىس ۋاقىتى %50 تەن استام ازايدى.

جيىندى قىسقارتقاندا، ارتىق ۋاقىت قايدا جۇمسالادى؟ شيشيا اۋدانى كادرلاردان مىنالاردى تالاپ ەتتى: ”تەك اۋا رەتتەگىش ورناتىلعان كەڭسەدە وتىرىپ قانا مالىمەت تىڭداۋعا بولمايدى، ءسوز جوق، نەگىزگى ساتىنىڭ ءبىرىنشى شەبىنە تىكە ارالاسىپ، ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك“.

حۋاڭشى قىستاعىنداعى مايمىل شاپتول باقشاسىنا كەلگەن جياڭ ۋاڭ جولدىڭ جانىندا سۋارۋعا پايدالانىلاتىن ءبىر عانا توعان بار ەكەنىن بايقايدى.

”بۇل قايتىپ بولسىن؟ نوسەر جاۋسا، سۋ قاپتاپ كەتەدى!“ جياڭ ۋاڭ جاڭ چيڭيۇنگە بىلاي دەدى: ”سۋ ىعىستىرۋ توعانىنىڭ ولشەمى بويىنشا قازىپ، كەڭەيتىپ، ۇزارتۋدى مىقتى يگەرۋ كەرەك“.

”قىستاق ءبىر جولدا مۇنشا كوپ اقشا شىعارا المايدى...“ دەدى جاڭ چيڭيۇن.

”اۋداندا قاتىستى قارجى بار، مەن سودان شىعارۋعا كىرىسەيىن. ءسىز قۇرىلىس اترەتىن تابۋعا جەدەل كىرىسىپ، وسى بىرنەشە كۇندە جۇمىس باستاڭىزدار“. جياڭ ۋاڭ مىندەتتى ءبولدى.

قالاشىققا قايتىپ كەلگەننەن كەيىن جياڭ ۋاڭ دەرەۋ اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ساۋ يىڭعا نىسان تۇرعىزۋ مالىمەتىن جازدى. كەلەسى كۇنى مالىمەت بەكىتىلدى. ”قازىر مالىمەتتى بەكىتۋ ونىمدىلىگى دە بۇرىنعىدان جوعارى بولدى“ دەدى جياڭ ۋاڭ.

”بۇرىن جوعارى دارەجەلى ورىننىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋى كوبىرەك جۇرگىزىلەتىن، ونىڭ سايكەستى مىندەتتەرى دە كوپ بولاتىن“. ساۋ چۋاڭ بىلاي دەدى: ”ال بۇل كۇندە تەكسەرىپ - زەرتتەۋدىڭ قاتاڭ ولشەمى بار، ايتالىق، قالا دارەجەلى باسشىلار كەلىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزسە، اۋدان وسى سالاعا جاۋاپتى ءبىر جاۋاپتى جولداستى سەرىك بولۋعا ورنالاستىرادى، اۋدان، اۋىل پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنداعى نەگىزگى جاۋاپتى جولداستاردىڭ قارسى الۋىنا، اتتاندىرۋىنا بولمايدى، سەرىك بولۋىنا بولمايدى...“

حۋاڭشى قىستاعىنىڭ سۋ ىعىستىرۋ توعانى نىسانى بەكىتىلدى، قارجىسى تەز ارادا تياناقتاندى. 3 كۇننەن كەيىن قازۋ ماشيناسى قىستاققا كىردى. قۇرىلىس جۇرگىزۋ، سايكەستىرۋ، باقىلاۋ، تەكسەرىپ وتكىزىپ الۋ... جياڭ ۋاڭ قالاشىق كادرى جوۋ دالينمەن بىرگە قىستاققا ۇنەمى كەلىپ ساپانى، قارقىندى باقىلاپ وتىردى.

”بۇل جەرىڭىز دۇرىس بولمادى“. ءبىر تەسىكتىڭ سۋ شىعاتىن اۋزىنان جياڭ ۋاڭ قۇرىلىس اترەتىنىڭ جوباداعى كەرناي ءتارىزدى سۋ شىعاتىن اۋىزدى ءتۇزۋ تۇتىك فورماسىندا جاساعانىن بايقاپ، قۇرىلىس جۇرگىزۋشى جاقتى دەرەۋ رەتكە سالۋعا بۇيىرادى.

ءبىر جەردى ەندى عانا تەكسەرىپ بولعان سوڭ، قىستاق تۇرعىندارى تاعى ىزدەپ كەلىپ: ”توعان قازۋشىلار جولىمىزدى ءۇزىپ تاستادى، ماشينامىزدى قالاي وتكىزەمىز؟“ دەدى. جياڭ ۋاڭ جۇگىرىپ بارىپ ونىڭ اڭىس ەتكەن احۋالىنىڭ راس ەكەنىن بايقايدى. سايكەستىرۋ ارقىلى توعان ورتاسىنا سەمەنت كوپىرشە سالۋ ۇيعارىلدى.

ماسەلە شەشىلدى، اتىزدا وتىرىپ دەمالعان بوس ۋاقىتتان پايدالانىپ، ءتىلشى جياڭ ۋاڭنان: ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى قانداي وزگەرىستەر بولدى؟، − دەپ سۇرادى. جياڭ ۋاڭ: ”ەكى وزگەرىس“ بار دە دەپ جاۋاپ بەردى.

كيىنۋ وزگەردى. بۇرىن جيىن كوپ بولعاندىقتان، جەيدە، باتىڭكە كيۋگە تۋرا كەلەتىن؛ قازىر اسپا مايكە، سپورت شاقايى، كەيدە ءشي قالپاق كيىلەتىن بولدى.

قىزمەت ءتاسىلى وزگەردى. بۇرىن جيىن كوپ اشىلاتىن، ماتەريال كوپ دايىندالاتىن، قازىر قىستاققا بارىپ - كەلۋ كوبەيدى، ناقتى ىستەر كوپ ىستەلدى، قىستاق تۇرعىندارى اڭعارعان تيىمدىلىك كوبەيدى. ”ەڭ سۇيىنەرلىگى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ پارتيالى كادرلاردىڭ شىنايى ۇلگىسىن كوردىك دەگەن ءسوزىن ەستىگەنىمىز بولدى!“