”كەيبىر ىستەردە قامال الۋ شايقاسىن جۇرگىزۋ، كەيبىر ىستەردە ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوسۋ كەرەك“

ۋاقىتى: 2025 - جىلى 7 - ايدىڭ 14 - كۇنى

كۇن ءتارتىبى: ورتالىقتىڭ قالا قىزمەتى ءماجىلىسى بەيجيڭدە وتكىزىلدى

ارادا 10 جىل وتكەننەن كەيىن تاعى دا وتكىزىلگەن ورتالىقتىڭ قالا قىزمەتى ماجىلىسىندە ۋاقىت جاعىنان قالانعان تاريحي جاڭا بەلەس بەلگىلەندى:

”ەلىمىزدە قالا - قالاشىقتاندىرۋ تەز قارقىنمەن ارتۋ مەزگىلىنەن ورنىقتى دامۋ مەزگىلىنە قاراي بۇرىلىس جاساپ، قالانىڭ دامۋى زور كولەمدە مولشەرىن ارتتىرۋ، كەڭەيتۋ كەزەڭىنەن ىركىندى مولشەرىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى نەگىز ەتۋ كەزەڭىنە قاراي بۇرىلىس جاساۋدا“.

”گۇلدەنۋ مەن قۇلدىراۋدىڭ قيسىنىن باعامداۋ، ۇقىق پەن اۋقىمدى باعامداۋ كەرەك“. جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو كوممۋنيستەرى ۋاقىت پەن جاعدايدى دالمە - ءدال تۇجىرىمداۋعا جانە تەرەڭ يگەرۋگە ەرەكشە ءمان بەرەدى.

وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن قۇرۋدا ”قالانىڭ ماندىك دامۋىن نەگىزگى جەلى ەتۋگە تاباندى بولۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ ءارى جوبا - جوسپار جاساپ، جەتەكشىلىك ەتتى، ءارى ديالەكتيكالىق شارا قولداندى: ”ونەركاسىپتەنۋ اياق الىسىندا باتىس ەلدەرى نەشە ءجۇز جىل جول باستى، ال ءبىز تەك نەشە ون جىل عانا ۋاقىت جۇمسادىق. تەرەڭ قاتپاردان قاراعاندا، ونەركاسىپتەندىرۋدەگى ولقىلىقتار ءالى دە وتە كوپ، ونى تولىقتاۋعا ۋاقىت جۇمساۋىمىز كەرەك. قالا - قالاشىقتانۋ دا وسىنداي، سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن بولسا جارامايدى، تابىسقا جەتۋگە اسىعاتىن، وڭاي ولجا تاباتىن ىستەردى ىستەۋگە بولمايدى. كەيبىر ىستەردە قامال الۋ شايقاسىن جۇرگىزۋ، كەيبىر ىستەردە ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتۋ كەرەك“.

(1) جەتكىلىكتى تاريحي سابىرلىلىقتى ساقتاۋ

ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام حالىق سانى بار وركەندەپ كەلە جاتقان ءىرى ەلدە قالا - قالاشىقتانۋدى جۇزەگە اسىرۋ − ادامزات قوعامىنىڭ دامۋ تاريحىندا بۇرىن - سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن ءىس.

ماجىلىستە قالا قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدىڭ جالپى تالابى، ماڭىزدى پرينسيبى، ءتۇيىندى مىندەتى ايقىندالدى، باس شۋجي شي جينپيڭ بيىكتە تۇرىپ، الىسقا كوز تاستاپ: ”قالانى وسىزامانداندىرۋدىڭ جۇڭگوشا جاڭا جولىن اشۋ كەرەك“ دەدى.

جاڭا جول ”ۇتىمسىز كەڭەيۋ، ادام مەن جەردىڭ تەپە - تەڭدىگىنىڭ بۇزىلۋى، ورتانى ءبۇلدىرۋ“ سىندى كونە جولعا توتەپ بەرەدى. قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە قانداي ىستەر ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوسۋدى قاجەت ەتەدى، قانداي ىستەردە ۋاقىتپەن تالاسۋ كەرەك؟

”مەن تاريح زەرتتەۋگە وتە قىزىعامىن. اكىمشىلىكپەن شۇعىلدانۋشى تاريحقا، وتە - موتە، جۇڭگو تاريحىنا قانىق بولماسا، قازىرگى ىستەگەن ىستەرىمىزدى جانە نىسانامىزدى تاريحي تۇرعىدان تەرەڭ يگەرمەسە، بۇگىنگى قىزمەتتى جاقسى ىستەي المايدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: تابىسقا جەتۋگە اسىعۋ تاريحي سەزىمنىڭ كەمشىلدىگىمەن دە قاتىستى.

تاريح سەزىمى − قالانىڭ ماندىك دامۋىندا نەمقۇرايدى قاراۋعا بولمايتىن تۇرعى.

وسىزامانداندىرۋ بارىسىندا قالانىڭ ارا سالماعى جوعارىلاپ، اۋىلدىڭ ارا سالماعى تومەندەدى. ءبىراق ونەركاسىپتەنۋ، قالا - قالاشىقتانۋ اياق الىسى قاي قادامعا جەتسە دە، اۋىل - قىستاق جويىلمايدى. باس شۋجي سوناۋ ەرتەدە - اق بىلاي دەپ تالداۋ جاساعان بولاتىن: ”ءبىر جاعى گۇلدەنگەن قالا، ەندى ءبىر جاعى قۇلدىراعان اۋىل - قىستاق“ بولسا، ”مۇنداي وسىزامانداندىرۋدىڭ تابىسقا جەتۋى مۇمكىن ەمەس!“

ماجىلىستە باس شۋجي تاعى دا ديالەكتيكالىق تۇرعىدان قاراپ، ”اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەن قالانىڭ دامۋىن ورگانيكالى ۇشتاستىرۋ كەرەك“، "قازىرگى قالا - اۋىل حان سانىنىڭ جىلجۋى ءالى دە جىل قۇسى فورماسىندا. قالا تۇرعىندارى مەن شارۋالار اراسىنداعى بارابار وزگەرىس ساياساتتا ايگىلەنۋى كەرەك“ دەپ اتاپ كورسەتتى. ءدال وسى تۇجىرىم نەگىزىندە، ورتالىق ”ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋ“ ساياساتىن ورتاعا قويدى: قالاعا كىرگەن بۇقارانىڭ اۋىل - قىستاق جاۋاپكەرلىك اتىزى مەن قورا - جايلىق جەرىنەن ەرىكتى بولۋ پرينسيبى بويىنشا شەگىنىپ شىعۋىنا بولادى، ۇكىمەتتىڭ زورلىقپەن قايتارىپ الۋىنا بولمايدى. ”بۇل بارىستا جەتكىلىكتى تاريحي سابىرلىلىقتى ساقتاۋ كەرەك“.

مادەنيەت جۇلگەسىنىڭ جالعاسۋى − قالانىڭ ماندىك دامۋىندا جوعالتۋعا بولمايتىن تاباندىلىق.

فۋجوۋ رۇڭچىڭ دەپ تە اتالادى. ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ مىناداي ءبىر اڭگىمەنى اۋىزعا الدى: سولتۇستىك سۇڭ پاتشالىعى جىلدارىندا فۋجوۋدىڭ اكىمى جاڭ بويۇي ”وتباسىلارىنا ءبولىپ فيكۋس ەگۋدى“ دارىپتەدى، تالاي جىلدان كەيىن بۇل جەر جاسىل جەلەك جامىلدى. ”مەن فۋجياننىڭ فۋجوۋ قالاسىندا تۇرعان كەزىمدە اعاشتى كوپ ەگۋدى، ءشوپتى از ەگۋدى دارىپتەدىم، بۇقارانىڭ ساياسىز قالۋىنا جول بەرمەدىم“.

مادەنيەت − قالانىڭ جانى. نەنى قولداۋ، نەگە قارسى تۇرۋ كەرەك، مۇندا پوزيتسيا ايقىن بولدى: ”اعاشتى كەڭ كولەمدە كوشىرۋ، كەسۋ، مادەنيەت بەلگىسىن بەتالدى سالۋ، بايىرعى جەر اتتارىن بەتالدى وزگەرتۋ سياقتى ىستەردى ەندىگارى ىستەۋگە استە بولمايدى“.

”قالانىڭ ماندىك دامۋىنا تاباندى بولۋ“ − قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىندا، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول.

ورتالىقتىڭ الدىڭعى رەتكى قالا قىزمەتى ماجىلىسىندە باس شۋجي ”ىشكى ءمان“ دەگەن ءسوزدى ايقىنداپ بەردى: قالا دامۋىنىڭ سىرتقا كەڭەيۋ فورماسىنان ىشكى ءمانىن جوعارىلاتۋ فورماسىنا بۇرىلىس جاساۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“. سىرتتان ىشكە قاراي بەت الۋ − دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى جونىندەگى تەرەڭ تولعانىس، ”قارانى كوبەيتىپ، ۇلكەن قازان اسۋ وسىزاماندانعان قالا شوعىرىن اسىراي المايدى“.

ماجىلىستە ماندىك دامۋدىڭ نەگىزگى جەلىسىندە ”بەستە بۇرىلىس جاساۋ“ ورتاعا قويىلدى: قالانىڭ دامۋ ۇستانىمىنا، تاسىلىنە، قوزعاۋشى كۇشىنە جانە قىزمەت تۇيىنىنە، ادىسىنە بۇرىلىس جاساۋ كەرەك. تەرەڭ وزگەرىس ”كومەسكى ناتيجە“ كەرەك پە، الدە ”كورنەكتى ناتيجە“ كەرەك پە دەگەنگە جەتەلەيدى.

”باسشى كادرلاردى دۇرىس ساياسي ناتيجە كوزقاراسىن ورناتۋعا، ۇشقالاقتىق پيعىلدى جويۋعا، وزىمشىلدىك ويدان ارىلۋعا قۋزاۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن بىلاي دەدى: «جايشىلىقتاعى باعالاۋدا GDP دىڭ قانشالىق ارتقانىنا، بىرنەشە ءىرى نىساننىڭ سالىنعانىنا عانا نازار اۋدارۋعا بولمايدى، تاعى قانشالىق قارىزدار بولعانىنا دا قاراۋ كەرەك. ءىستى باسقالاردىڭ ءبىر جاقتى ەتۋىنە تاپسىرىپ، ماسەلەنى سوڭعىلارعا قالدىرۋعا بولمايدى“.

(2) وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن قۇرۋ

”جاڭاشىل، قونىسقا جايلى، كوركەم، سەرپىمدى، وركەنيەتتى، زەردەلى بولۋ كەرەك“، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماجىلىستە سويلەگەن ماڭىزدى سوزىندە وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن قۇرۋ نىساناسىن بەلگىلەدى.

ءماجىلىس قالا قىزمەتىنىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن ورنالاستىردى، ”ءبىردى ساپالىلاندىرۋ، التىنى قۇرۋ“. ال ”التىنى قۇرۋ“ جەكە - جەكە قۇرىلىس نىساناسىنداعى 6 سوزگە سايكەس كەلەدى. ”ومىرشەڭدىك كۇشكە باي“، ”جانعا جايلى، قولايلى“، ”جاسىل، تومەن كومىرتەكتى“، ”حاۋىپسىز، سەنىمدى“، ”ءمورالدى قاستەرلەپ، ىزگىلىككە تالپىنۋ“، ”قولايلى، جوعارى ءونىمدى بولۋ“ دەگەن 6 انىقتامانىڭ نەگىزگى تۇلعاسى قالا، تياناعى ادامدا.

بۇل دا − حالىق قالاسى تانىمىنىڭ وبرازدى بەينەلەنۋى.

10 جىلدىڭ الدىنداعى ورتالىقتىڭ قالا قىزمەتى ماجىلىسىندە ”حالىق قالاسى حالىق ءۇشىن“ دەگەن ماڭىزدى ۇستانىم شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ بويلىعىنا قوسىلدى.

وسى جىلداردا باس شۋجي كوپتەگەن قالانى ارالادى، ۇزىننان - ۇزاققا سوزىلعان ەكولوگيالىق جاسىل جولدار ”ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر سۇرەتىندىگىن“ ءتۇسىندىردى، ”كەستە تىككەندەي“ كۇش سالعان الەۋمەتتىك اۋماقتاردى جاڭالاۋ تۇرعىنداردى مەيىرگە بولەدى... ارالاپ جاعداي ۇعىسقان سايىن تەرەڭ تولعانىسپەن بولدى.

”كيىم - كەشەك، ازىق - تۇلىك، تۇرار جاي، ءجۇرىس - تۇرىس، تۋىلۋ جانە ءوتمىش، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرۋ“، 690 نەشە قالادا 940 ميلليون قالا - قالاشىق تۇراقتى حالىق سانى تۇرادى، قالانىڭ ورگانيكالىق تىرشىلىك تۇلعاسىندا ادام − باس كەيىپكەر، وزەك. وسىزاماندانۋدىڭ ءمانى − ادامنىڭ وسىزاماندانۋى. قۇرىلىس نىساناسى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ماندىك ەرەكشەلىگىنە جاندى تۇردە ۇيلەسەدى.

قالا قىزمەتىندە ”كەڭ ءارى نازىك بولۋ“ ديالەكتيكاسى شوعىرلانعان:

كىشىلەرىنەن مىسالى، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋ، تاماقتى تاۋىسىپ جەۋ ارەكەتىن ىلگەرىلەتۋ سياقتىلار، ”ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ كەرەك، ءبىر مەزەت قاتتى ۇستاپ، ءبىر مەزەت بوساڭسىتۋعا بولمايدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ سول جەردەگى پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنداعى باسشى كادرلارعا: "قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋدا جەر - جەردىڭ تاباندى بولۋى قالاي؟ “اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگىن، ءسوز جوق، ۇدايى مىقتى يگەرۋ كەرەك“، ”تۇتىنۋعا جانە ىسىراپشىلدىقتى تەڭ قويۋعا بولمايدى“، دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، تاباندىلىقپەن جالعاستىرۋ كەرەك دەپ ايتىپ وتىردى.

ۇلكەندەرىنەن مىسالى ”بىردە - ءبىرىن قاعىس قالدىرۋعا بولمايتىن“ كەيىنگى كۇش جالعاۋ جاتىر. مۇلدەم كەدەيلىكتى جويۋ سىندى جاپالى مىندەت ورىندالسا، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاۋ مارەسىنە جەتكەن بولمايدى. ”دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل ءبىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋىمىزدى تۇراقتاندىردى، ادامزاتتىڭ وسى ورتاق قۇن كوزقاراسى − ەڭ نەگىزگىسى“. باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن بىلاي دەپ ەسكەرتتى: ”قازىر بۇقارانىڭ قايتا كەدەيلەسۋ حاۋىپ - قاتەرىمەن دە ساناسپاي تۇرا المايمىز“، ”حالىق تۇرمىسىنىڭ تومەنگى شەگىن مىقتى ۇستاۋ − جۇڭگو ۇلگىسىندەگى سوتسياليزمنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى“.

”قالا قىزمەتىنىڭ جاقسى ىستەلگەن - ىستەلمەگەندىگىنە“ باعا بەرگەندە، بۇقارانىڭ القاۋى بارىنەن ماڭىزدى. ”بۇرىن GDP دى بۇلجىماس ولشەم سانايتىنبىز، باسقالارمەن ەسەپتەسپەي، سوعان جابىسىپ الاتىنبىز. قازىر كوپتەگەن ءىس ءوزارا بايلانىستى، ءبىر ءىس بۇزىلسا، سەنىمدىلىك، وبراز، اتاق - ابىروي دەرەۋ تۇسەدى. بۇقارانى قاي جاقتا ەڭ كۇشتى نازار اۋدارعان بولسا، كوپشىلىك بۇعان نەمقۇرايدى قاراماۋى كەرەك.

(3) تياناقتانعانىن ءبىلىپ وتىرۋ

”ءاربىر ءىستىڭ تياناقتانۋى، ءاربىر ءىستىڭ جاۋابى بولادى“. ءسوزى مەن ءىسى ءبىر جەردەن شىعۋ − جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ بيلىك جۇرگىزۋدەگى ايقىن ستيلى.

ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ قالا قىزمەتى جونىندەگى ورنالاستىرۋلاردى تىلگە تيەك ەتتى: ”جۇمىستاردى ايتساق، تياناقتانعانىن ءبىلىپ وتىرۋىمىز، تياناقتاندىرۋدىڭ ءسىرا قانداي بولعانىن كورۋىمىز كەرەك“.

تياناقتانۋدى قاداعالاۋدىڭ استارىندا ەل باسقارۋ ۇستانىمىنىڭ تامىرلاستىعى جاتىر.

ورتالىقتىڭ الدىڭعى رەتكى قالا قىزمەتى ماجىلىسىندە العا قويىلعان ”بىرگە قۇرمەت ەتۋ، بەستى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى“ باس شۋجي تاعى دا تىلگە الدى: ”بۇلاردىڭ ۋاقىتى وتكەن جوق، تياناقتاندىرۋدى ۇزدىكسىز ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“.

ەكى رەتكى ءماجىلىستىڭ ورنالاستىرۋىنا سالىستىرۋ جاساساق، ”ومىرشەڭدىك كۇشكە باي جاڭالىق اشۋ قالاسىن كۇش سالا قۇرۋ“ − ”جاڭالىق اشۋدى قالا دامۋىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالدىرۋدىڭ“ شارىقتاۋى؛ ”جاسىل، تومەن كومىرتەكتى كورىكتى قالا قۇرۋعا كۇش سالۋ“ ”كورىكتى تاۋ - وزەن كورىنىسىن قالامەن توعىستىرۋ“ يدەياسى مەن ءادىسىن بايىتتى جانە دامىتتى...

بۇل عانا ەمەس، جاڭاشىل قالالاردىڭ ىرگە تەبۋى − ”جاڭالىق اشۋدى مەملەكەتتىڭ دامۋ جالپى جاعدايىنىڭ وزەكتى ورنىنا قويۋدىڭ“ جاندى تۇسىندىرمەسى؛ جاسىل، تومەن كومىرتەكتى بولۋ تالابى − شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ جاندى امالياتى... شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى قالا جوباسىنىڭ، قۇرىلىسىنىڭ، دامۋىنىڭ، جونگە سالۋىنىڭ تۇتاس بارىسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، امالياتتىڭ ۇشقىنى يدەيانىڭ ۇلى كۇشىن ايگىلەدى.

تياناقتاندىرۋدى قاداعالاۋ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ سول جىلدارى ”جىجياڭ جاڭا لەبىزدەرىندە“ جازعان ”تياناقتاندىرۋدى شەگە قاققانداي يگەرۋ“ دەگەن سوزىمەن ۇندەس.

قاداعالاۋدا قيىندىقتان قامال الاتىن رەفورما باتىلدىعى بار.

جىجياڭدا قىزمەت ىستەگەن كەزىندە ”كيىم كيگىزۋ“ دەگەن مىسال كۇنى بۇگىنگە دەيىن جۇرتتىڭ القاۋىنا بولەنىپ كەلەدى. شي جينپيڭ جولداس ءتۇزىلىس، مەحانيزمىنىڭ ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ۇيلەسپەۋ كەدەرگىسىن ”تەز جەتىلگەن بالالارعا ۇلكەن كيىم كيگىزۋ“ دەپ سۋرەتتەيدى. 2006 - جىلى جىجياڭ ولكەسى ي - ۋ قالاسىندا تاريحتا بولىپ كورمەگەن ۇقىق كەڭەيتۋ جۇرگىزدى؛ 2019 - جىلى لۇڭگاڭ قالاشىعى كۇشىنەن قالدىرىلىپ، قالا بولىپ قۇرىلدى.

بۇگىنگى قالا قىزمەتى رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ تاريحي ۇردىسىندە تۇر. ماجىلىستە باس شۋجي جىجياڭنىڭ ماسەلەنى شەشۋدە قول جەتكىزگەن تابىستارىن ەسكە الىپ: ”ەكونوميكالىق كولەمى زور، حالىق سانى تەز ارتقان اۋدان دارەجەلى قالالار مەن ەرەكشە ۇلكەن قالاشىقتار جونىنەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق باسقارۋ ۇقىق شەگىن دەر كەزىندە رەتتەپ كەڭەيتۋ كەرەك“ دەدى.

قاداعالاۋدا شەبەرلىكپەن ىستەپ، شەبەرلىكپەن تابىسقا جەتكەن دامۋ توزىمدىلىگى بار.

بەيجيڭنىڭ استاناعا جاتپايتىن فۋنكتسيالارىن سەيىلتۋ ەرەكشە ءىرى قالالاردى جونگە سالۋ جونىندەگى ىزدەنىس شاراسى رەتىندە پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان كەيىن باستالدى.

”ۇلكەن قالا اۋرۋى كورنەكتى باسەيدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ وسى رەتكى ماجىلىستە مىناداي ناتيجەنى تىلگە الدى: ”بۇرىن شەتەلدەگى جاماعات پىكىرى ونى شەشۋگە بولمايدى دەپ قاراعان. وتكەن 10 جىلدا بەيجيڭ قالاسى ’ۇلكەن قالا اۋرۋىن‘ شەشۋدە كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزىپ، بۇكىل ەل بويىنشا مولشەرىن ازايتىپ دامۋدى جۇزەگە اسىرعان تۇڭعىش ەرەكشە ءىرى قالاعا اينالدى“.

اۋا ساپاسىنىڭ كورنەكتى جاقسارعاندىعى، كوك اسپاننىڭ قالىپتى جاعدايعا اينالعاندىعى جۇرتتىڭ القاۋىنا بولەندى. مەن بەيجيڭدەگى APEC ماجىلىسىندە بۇكىل دۇنيە جۇزىنە جاريالاعان ’APEC كوگى‘ سىلدىر ءسوز بولىپ قالماي، جۇزەگە استى“. الايدا، ۋادە بەرگەن ەكەنبىز، بار كۇشتى سارقا جۇمساپ ىلگەرىلەتۋىمىز، تاۋ بيىك، جول الىس بولسا دا، تايسالماۋىمىز كەرەك.

تياناقتاندىرۋدىڭ العى شارتى دا − ءىستى زاڭدىلىق بويىنشا ىستەۋ. ”قالا - قالاشىقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ − بىرتىندەپ ىلگەرىلەۋ، سۋدىڭ ارناعا قۇيىلۋ بارىسى، ول ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسۋى كەرەك، ءىس جۇزىندىكتەن قول ۇزۋگە، تابىسقا جەتۋگە اسىعۋعا بولمايدى“.

”نىسان بەلگىلەگەندە، بىرنەشە ءتۇرلى مۇمكىندىك بولادى: جاساندى زەردە، ەسەپتەۋ قۋاتى، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىك، بۇكىل ەلدەگى ءارقايسى ولكەنىڭ بارلىعى وسى باعىتقا قاراي كاسىپ سالاسىن دامىتا ما؟“ باس شۋجي شي جينپيڭ ”ءىستى زاڭدىلىق بويىنشا ىستەۋ“ تۇرعىسىنان كاسىپ سالاسىنىڭ ورنالاسۋىن باقىلاپ، دامۋ ءتۇيىنىن اتاپ كورسەتتى: ”فورماشىلدىققا، تورەشىلدىككە باتىل قارسى تۇرۋمەن بىرگە، بىلەرمەنسۋ، وزىنىكىن ءجون ساناۋ ماسەلەسىن دە شەشىپ، كەۋدەسىن قاعاتىن، وي جۇگىرتپەيتىن، ارتىن شاپالاقتايتىن كادرلاردىڭ جارىققا شىعۋىنان ساقتانۋ كەرەك“.

ءبىر توپ ساندى مالىمەت جاڭا داۋىردە ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ تاپسىرماسىن ارقالاپ وتىر:

قالا - قالاشىقتانۋ شاماسى 2012 - جىلعى %53.1 تەن 2024 - جىلى %67 كە جوعارىلادى؛

قالا رەليستى قاتىناسىنىڭ قاتىناۋ ارالىعى 11 مىڭ كيلومەترگە تايادى، سۋمەن قامداۋدىڭ جالپىلاسۋ شاماسى، جانار گازدىڭ جالپىلاسۋ شاماسى، لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ شاماسى تۇگەلدەي %100 كە تايادى، جىلۋمەن قامداۋ رايونىنداعى قالالاردىڭ جىلۋمەن شوعىرلى قامداۋ كولەمىنىڭ سالىستىرماسى %90 تەن استى؛

ءتۇرلى قامتاماسىزدىق تۇرعىن ۇيلەر مەن لاشىق ۇيلەردى وزگەرتىپ سالۋ بويىنشا 68 ميلليوننان استام تۇرعىن ءۇي سالىنىپ، 170 ميلليون بۇقارا يگىلىككە كەنەلدى؛

2024 - جىلى بۇكىل ەلدەگى ءتۇيىندى قالالاردا PM 2.5 تىڭ ورتاشا قويۋلىعى 2013 - جىلداعىدان شامامەن %60 تومەندەپ، بۇكىل ەلدەگى قالالاردا تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى زالالسىزداندىرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ شاماسى %99 تەن استى...

بۇل ساندى مالىمەتتەر بۇنىمەن عانا تىنبايدى. جاڭاشا قالا - قالاشىقتانۋ ورەسى مەن قالا دامۋىنىڭ قۋات دەڭگەيى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، وسىزاماندانعان قالا شوعىرى مەن قالا شەڭبەرى دامىپ، زورايىپ، شيۇڭ - ان جاڭا رايونى ەڭسە كوتەردى...

دۇنيە ءجۇزى بويىنشا كولەمى ەڭ ۇلكەن، قارقىنى ەڭ تەز قالا - قالاشىقتانۋ اياق الىسىن جاراتتى، جۇڭگو دۇنيە ءجۇزى قالالارىنىڭ دامۋ تاريحىنا باتپانداي تاڭبا باستى. وسىزاماندانعان حالىق قالالارىنىڭ كوركەم داستانى جالعاسىپ، جاڭا ءداۋىردىڭ ايبىندى حيكاياسى ءجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ بىرگە جازعان ايبىندى داستانىنا اينالۋدا.