قايراتتانا العا ۇمتىلىپ، قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتەيىك

قازىرگى جانە بۇدان بىلايعى ءبىر مەزگىلدە قالا قىزمەتىن قالاي ىستەۋ كەرەك؟ ورتالىقتىڭ قالا قىزمەتى ءماجىلىسى ”ءبىردى ساپالىلاندىرۋ، التى قۇرىلىس“ سىندى 7 جاقتاعى ءتۇيىندى مىندەتتى ورنالاستىرىپ، قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە عىلمي جەتەكشىلىك ەتىپ، نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسىن ايقىندادى.

پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭ قالا قىزمەتى توڭىرەگىندە ءبىرسىپىرا ماڭىزدى بايىمداۋ جاسادى، اسىرەسە، ورتالىقتىڭ 2015 - جىلعى قالا قىزمەتى ماجىلىسىندە ”بىرگە قۇرمەت ەتىپ، بەستى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى“ العا قويىپ، قالا دامۋىنىڭ تاريحي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتۋگە جەتەكشىلىك ەتتى.

وسى رەتكى ماجىلىستە وسىزاماندانعان قالا جۇيەسىن كۇش سالا ساپالىلاندىرىپ، ومىرشەڭدىك كۇشكە باي جاڭالىق اشۋ قالاسىن، جايلى، قولايلى، قونىسقا جايلى قالانى، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى كورىكتى قالانى، حاۋىپسىز، سەنىمدى يكەمدى قالانى، ءمورالدى قاستەرلەپ، ىزگىلىككە تالپىناتىن وركەنيەتتى قالانى، قولايلى، جوعارى ءونىمدى زەردەلى قالانى كۇش سالا قۇرۋ ورتاعا قويىلدى. وسى ”ءبىردى ساپالىلاندىرۋ، التى قۇرىلىس“ _ پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋ جالپى جاعدايىن كوزدە ۇستاي وتىرىپ جاسالعان جۇيەلى جوبا، جاعدايدىڭ وزگەرىسىن تەرەڭ يگەرىپ، ىرىقتىلىقپەن ۇيلەسۋدىڭ توتەپ بەرۋ شاراسى. قالا قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋدە وسى تالاپتار مەن ورنالاستىرۋلاردى ساباقتاستىرىپ، تياناقتاندىرۋدى قاز ـ قالپىندا ويداعىداي يگەرۋ كەرەك.

بۇل ارادا جاڭاشىل قالا، يكەمدى قالا قۇرۋدى مىسالعا الىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتىپ، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋ جونىندەگى تۇسىنىكتى تەرەڭدەتۋ كەرەك.

جاڭالىق اشۋ − بولاشاقتىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدەگى ”شەشۋشى اينىمالى شاما“، ”ەڭ زور ارتۋ مولشەرى“. وسى رەتكى ماجىلىستە وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن قۇرۋدىڭ 6 جاقتاعى مازمۇنى العا قويىلدى، مۇندا جاڭالىق اشۋ ماڭداي الدى ورىندا تۇرادى ءارى ”ومىرشەڭدىك كۇشكە باي جاڭالىق اشۋ قالاسىن كۇش سالا قۇرۋ“ جونىندە ناقتى ورنالاستىرۋ جاسالدى، بۇل جاڭالىق اشۋدىڭ ەلىمىزدىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جالپى جاعدايىنداعى ۇيىتقىلىق ورنىن تولىق ايگىلەدى.

ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ورتالىعى بولعان قالا _ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى شەبى. جاڭا داۋىردەن بەرى بەيجيڭ جۇڭگۋانسۇندا جاڭا بۋىن ينفورماتسيا تەحنيكاسى ”تريلليون دارەجەلى“ كاسىپ سالاسى شوعىرى قالىپتاسقاننان شاڭحاي جاڭجياڭ بيولوگيالىق ءدارى - دارمەك جاڭالىق اشۋ جەتىستىگىنىڭ حالىقارالىق بازارعا بەت العانىنا، ونان حۋبەيدىڭ ۋحان دۇڭحۋ فوتو ەلەكتروندىق ينفورماتسيا كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمى بۇكىل ەلدىڭ %50 ىن يەلەگەنگە دەيىن، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قالالارى بوي كوتەرىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋدىڭ قۋاتتى قوزعاۋشى كۇشىنە كۋا بولدى. اماليات بىزگە قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە، ءسوز جوق، جاڭالىق اشۋدى ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش ەتۋ كەرەكتىگىن ۇعىندىردى. بۇل دامۋ بارىسىندا قالا جاعدايىنا قاراي شارا قولدانۋعا تاباندى بولىپ، جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىن دەن قويا جەتىلدىرىپ، جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ ومىرشەڭدىك كۇشىن تاسقىنداتىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدىڭ سايكەسۋىن كۇشەيتىپ، قالانى جاڭالاۋدى جوعارى ساپامەن ورىستەتىپ، جاڭالاۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ، جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرۋ، زورايتۋ، بولاشاق كاسىپ سالالارىن ورنالاستىرۋ قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ جوعارى ساپالى دامۋعا بولعان قۋاتتى قوزعاۋشى كۇشىن قالىپتاستىرۋدى تالاپ ەتەدى.

سونىمەن بىرگە، مىنانى دا كورە ءبىلۋىمىز كەرەك: جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ قارىزىن باسقارۋدان قازىنا، فينانس شارالارىنا دەيىن، بۇرىن قالالاردىڭ ارتۋ مولشەرىن كەڭەيتۋ مەزگىلىندە قالىپتاسقان كەيبىر ساياساتتىق تۇزىمدەر جاعدايدىڭ دامۋ قاجەتىنە ۇيلەسپەي قالدى، ءسوز جوق، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋعا سۇيەنىپ قالانىڭ قوزعاۋشى كۇشىن ارتتىرۋ كەرەك. پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ «قاۋلىسىندا» ”قالا قۇرىلىسى، اينالىمى، جونگە سالۋ ءتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ“ سياقتىلار جونىندە ورنالاستىرۋ جاسالدى. ءتۇرلى رەفورما شارالارىنىڭ تياناقتانۋىن ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتىپ، ناقتى يگەرىپ، قالانىڭ ەل ءىشى مەن حالىقارا قوس اينالىمىنداعى توراپتىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ءتۇزىمنىڭ جاڭالىعى ارقىلى دامۋ كۇشىن تاسقىنداتىپ، ەسىك اشۋ اۋقىمى ارقىلى دامۋ قۋاتىن شوعىرلاندىرۋ كەرەك.

حاۋىپسىز، سەنىمدى بولۋ _ قالانىڭ كورنەكتى ەرەكشەلىگى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”“قالانىڭ دامۋىندا كولەمدىك ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتى عانا ويلاستىرۋعا بولمايدى، ءسوز جوق، ەكولوگيا مەن حاۋىپسىزدىكتى اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويۋ كەرەك“. قالا العا قاراي دامىعان سايىن، قالا حاۋىپسىزدىگىنىڭ تومەنگى شەگىن بەرىك ساقتاۋ كەرەك، بۇل _ وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن قۇرۋ تاقىرىبىنداعى مازمۇن.

قالانىڭ حالىق سانى، بايلىعى، ەكونوميكالىق، قوعامدىق قيمىلدارى بارىنشا تىعىز، حاۋىپسىزدىك حاۋىپ - قاتەرى دە سالىستىرمالى تۇردە شوعىرلانعان. مەيلى قالانىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنىڭ توزۋى الا كەلگەن حاۋىپسىزدىك كومەسكى قاتەرىن جويۋ بولسىن، الدە جەر سىلكىنىسى، تاسقىن سياقتى قالالارداعى جاراتىلىستىق اپاتتاردان ساقتانۋ جانە شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ بولسىن، تومەنگى شەكتە ويلاۋعا تاباندى بولىپ، حاۋىپ ـ قاتەر تانىمىن كۇشەيتىپ، امانشىلىقتا جامانشىلىقتىڭ بولارىن ويلاپ، ەرتە باستان قامدانىپ، حاۋىپسىز دامۋ ۇستانىمىن قالا جوباسىنىڭ، قۇرىلىسىنىڭ، دامۋىنىڭ، جونگە سالۋىنىڭ تۇتاس بارىسىنا ءسىڭىرۋ كەرەك.

تاياۋ جىلداردان بەرى گۋاڭدۇڭ، چۇڭچيڭ سياقتى جەرلەر جەر استى جالپىلىق قۇبىر - ءدالىز قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، اپاتتان ساقتانۋ، اپاتقا قارسى اتتانۋ قابىلەتىن كۇشەيتىپ، ”جول سىدىرماسى“، ”كەڭىستىكتەگى ورمەكشى تورى“ سياقتىلاردى جونگە سالۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، قالا حاۋىپسىزدىگىن اناعۇرلىم قامتاماسىز ەتتى. اماليات مىنانى تەرەڭ ۇعىندىردى: قالانىڭ حاۋىپسىز دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋدىڭ اتويشىسى بولۋ، سونداي - اق قيىن - قىستاۋ جاعدايدى شەشۋدىڭ ۇتىمدى شاراسىن دا تابۋ كەرەك، سوندا عانا حاۋىپسىزدىك دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋعا بولادى.

قالا قىزمەتىنىڭ جۇيەلىلىگى مەن كۇردەلىلىگى بار، ءتۇرلى مىندەتتەر مەن ورنالاستىرۋلاردى تياناقتاندىرۋدا، ءسوز جوق، قالا قىزمەتى قوسىنىنىڭ ساپاسى مەن قابىلەت قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، قىزمەتتىڭ جاسامپازدىعىن كۇشەيتۋ كەرەك. شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە، شىندىققا جۇگىنىپ، ناقتى ءىس ىستەۋگە تاباندى بولىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، قايراتتانا العا ۇمتىلعاندا، ءسوز جوق، قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىندا ۇزدىكسىز تىڭ تابىستارعا قول جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭاشىل، جانعا جايلى، كوركەم، يكەمدى، وركەنيەتتى، پاراساتتى وسىزاماندانعان حالىق قالاسىن ويداعىداي قۇرۋعا بولادى.