- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قارتا تۋرالى قانشالىق بىلەسىز؟
قاينارى : ورتالىق تەلەۆيزيا تورابى
2014.11.04 10:59
قارتا بىزگە ەۆروپالىقتاردىڭ كارتا دەگەن سوزىنەن كەلگەن كىرمە ٴسوز.12-،13-عاسىرلاردا الەمگە تارالا باستاعان دەلىنەتىن قارتانىڭ قايدان، قالاي تارالعانىن ايتۋ قيىن، بىرەۋلەر ەڭ الدىمەن ەگيپەتتىكتەر ەۆروپاعا تاراتتى دەيدى، ەندى بىرەۋلەر جۇڭگودان ەۆروپاعا تارالىپ، ەۆروپادا حالىقارالىق ويىن تۇرىنە اينالىپ، قازىرگى جوباسى جاسالعان دەيدى. 1376-جىلعى يتاليانىڭ فلورونسا قالاسىندا قارتامەن قۇمار ويناۋعا تيىم سالۋ تۋراسىندا دەرەكتەر بار. ال فرانسيالىقتار 1392-جىلى تاپقىرلادىق دەسە، بەلگيالىقتار 1379-جىلى تاپقىرلادىق دەيدى. ايتەۋ نە دەسە دە قارتانىڭ تۇراقتى جوباسى 13-عاسىردا بۇكىل الەمگە تارالعانى انىق.
العاشىندا قارتانىڭ سانى ٴار جەردە ٴارقالاي بولعان. يتاليادا 22، گەرمانيادا 32، يسپانيادا 40، فرانسيادا 52.
14-عاسىرعا كەلگەندە قارتا نەگىزىنەن فرانسيانىڭ 52 قارتاسى بويىنشا تۇتاس ەۆروپاعا تارالا باستادى. ول كەزدە قارتا وندىرەتىن زاۋودتار وسى 52 قارتاعا جانە ٴبىر قوسىمشا قارتا قوسىپ تاراتاتىن بولعان. ونىسى وڭ بەتىنە ەشتەڭە باسىلماعان اق قارتا ەدى، ەگەر بىرەر قارتا ٴبۇلىنىپ نەمەسە جوعالىپ جاتسا ورنىنا وسى قارتانى قولدانادى-مىس. كۇن وتە كەلە زاۋودتار ول قوسىمشا قارتاعا وزدەرىنىڭ بەلگىلەرىن باسىپ جارناما رەتىندە تاراتا باستادى. سونداعى ەڭ كوپ تارالعانى قىزىل رەڭدى جوكر ەدى، بىرتە-بىرتە بارلىق زاۋودتار وسى قىزىل رەڭدى جوكردىڭ ٴارتۇرلى كارتيناسىن باسىپ تاراتا باستادى. كەيىن كەلە ويىن ٴتۇرىنىڭ مولايۋىنا، دامۋىنا بايلانىستى قىزىل رەڭدى جوكر باسقا قارتالارمەن بىردەي ويىنعا قاتىستى، سوسىن 20-عاسىرعا تاياعاندا بارىپ قارا رەڭدى جوكردى قوسىپ ٴوندىردى. مىنە وسىلايشا قازىرگى 54 قارتا تۇراقتاستى.قارتاداعى ساندار مەن بەلگىلەردى باتىستىقتار كالەندرمەن بايلانىستىرادى. زەرتتەۋشىلەر مۇنىڭ كەزدەيسوق ەمەس ماقساتتى ەكەنىن ايتادى.
شىتىر، بوپ، قىزىلايىر، قارعالار جەكە-جەكە كوكتەم، جاز، كۇز، قىسقا، قىزىل رەڭ كۇندىزگە، قارا رەڭ تۇنگە، قىزىل جوكر كۇنگە، قارا جوكر ايعا ۋاكىلدىك ەتەدى. شىتىر، بوپ، قىزىلايىر، قارعالاردىڭ ٴارقايسىسىندا 13 قارتادان بار، بۇل ٴبىر ماۋسىمداعى 13 اپتانى بىلدىرەدى. كەزىندە تۇز ەڭ كىشى قاعاز بولىپ قارالعان، سوندىقتان ونى ٴبىر دەپ ەسەپتەيمىز، وسىلاي بولعاندا، تۇزدان كارولعا دەيىن (1 دەن 13 كە دەيىن) سانداردى وزىنە-ٴوزىن قوسىپ شىقساق 91 گە تەڭ بولادى، بۇل ٴبىر ماۋسىمداعى 91 كۇندى مەڭزەيدى. ال ٴتورت ماۋسىمعا بايلانىستى 91 دى ٴتورت ەسەلەيمىز، 364 شىعادى، وعان قىزىل جوكردى قوسساڭىز 365، ياعني ٴبىر جىلداعى 365 كۇن. قارا جوكردى قوسساڭىز 366، بۇل ۋيسوكوس جىلدى بىلدىرەدى. سولداتتان كارولعا دەيىنگى ٴتۇستى قاعاز جيىنى 12، بۇل ٴبىر جىلداعى 12 ايدى ٴبىلدىرەدى.
ەندى تومەندە وسى سولداتتان كارولعا دەيىنگى ٴتۇستى قارتالارمەن تانىسايىق:
شىتىر كارول-الەكساندر ماكەدونسكي (ەسكەندر زۇلقارناين، جاڭا ەرادان بۇرىنعى 323-356). الەمدى باعىندىرۋدى مۇرات تۇتقان الەكساندر ەۆروپاداعى ەڭ تالانتتى اسكەري ىستەر مامانى، جانە ايگىلى ساياساتكەر. ەۆروپا، ازيا، افريكا قاتارلى جەرلەرگە دەيىن ٴىزىن سالعان ول، ەرتەدەگى گرەتسيا مادەنيەتىن بۇكىل الەمگە تاراتتى. سونداي-اق باتىسى گرەتسياعا، شىعىسى گانگ وزەنىنە، وڭتۇستىگى ٴنىل وزەنىنە، سولتۇستىگى جاحارتەسكە باراتىن بابيلوندى استانا ەتكەن، بۇرىن سوڭدى بولماعان الىپ يمپەريا قۇردى.
بوپ كارول-تسەزار (جاڭا ەرادان بۇرىنعى 14-63 جىلدار). ريمدى يمپەريا ەتىپ تۇڭعىش قۇرعان جانە ونى 43 جىل بيلەگەن. ول بيلىك قۇرعان تۇستاردا ريم يمپەرياسىندا ىشكى سوعىس الاستالعان ەڭ بەيبىت مەزگىل بولادى، جانە وسى بەيبىت زامان ەكى عاسىرعا جالعاسادى.
قىزىلايىر كارول-چارليز (814-742). ٴوز ەسىمى چارلەمانج. كارولين اۋلەتىنە، فرانك پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى. 800-جىلى ريم پاپاسى وعان «ريم يمپەرياسىنىڭ پاتشاسى» دەگەن ٴتاجدى كيگىزەدى. ٴوز زامانىندا اكىمشىلىك، زاڭ، اسكەري ٴتۇزىم جانە ەكونوميكالىق ٴوندىرىس جاعىنان وشپەس ۇلەستەر قوسقان جانە وقۋ-اعارتۋ مەن مادەنيەتتىڭ دامۋىن جەبەگەن. ەۆروپا مادەنيەتىنىڭ كوشباسشىسى رەتىندە ونى ەۆروپالىقتار «ەۆروپانىڭ اتاسى» دەپ اتايدى. چارليز يمپەرياسىنىڭ نەگىزگى قۇرامدارى قازىرگى فرانسيا، گەرمانيا، يتاليا.
قارعا كارول-داۋيد پاتشا. جاڭا ەرادان 1000 جىل بۇرىنعى ەۆرەيلەر پاتشالىعىنىڭ 2-كەزەكتى پاتشاسى. اڭىزدارداعى پاراسات پاتشاسى سولوموننىڭ اكەسى (بىزشە سۇلەيمەن بولۋعا ٴتيىس)، يسۋس حريستوستىڭ ارعى تەگىشىتىر ماتكە-بۇل ٴبىر اڭىزعا بايلانىستى.
قىزىل راۋشانگلى انگليانىڭ لانكەستر اۋلەتىنە، اق راۋشانگۇلى يورك اۋلەتىنە ۋاكىلدىك ەتەتىن (بۇل ەكەۋى دە پاتشا اۋلەتىنەن). كەيىن ەكى اۋلەت ۇزاق ۋاقىتتىق سوعىستان سوڭ راقايلاسادى، سوسىن ەكى گۇلدى قاتار قوياتىن بولادى. سۋرەتتەگى ايەل پاتشا ۇستاعان ەكى گۇل سول ەكى اۋلەتتىڭ راقايلاسقانىنىڭ بەلگىسى.
بوپ ماتكە-راچەل پاتشايىم. ەۆرەيلەردىڭ ٴتۇپ اتاسى ياكوبتىڭ ەكىنشى ايەلى، سونداي-اق ەڭ سۇيىكتى ايەلى. اڭىزدارداعى ٴيۇسۇف پەن بەنيامىننىڭ شەشەسى، ياكوبتىڭ بايبىشەسىنىڭ ٴسىڭىلىسى.
قىزىلايىر ماتكە-جۋديز. بۇل تۋرالى پىكىر ٴبىر ەمەس. بىردە ول ەرتەدەگى ەۆرەيلەردىڭ سۇلۋ جەسىرىنىڭ ەسىمى. اسسريا يمپەرياسىنىڭ اسكەرلەرى ەۆرەيلەردىڭ قالاسىنا شابۋىل جاساپ، سۋ قاينارىن ٴۇزىپ تاستايدى، سول كەزدە جۋديز سۇلۋلىعىمەن اسسريا اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسىن ارباپ، اراق-شاراپپەن ۇيىقتاتىپ تاستاعاسىن، باسىن شاۋىپ تاستايدى، سودان كەيىن شابۋىلشى اسكەرلەر شەگىنەدى. جۋديز وسى ارقىلى قالانى قۇتقارىپ قالادى.ال كەيبىرەۋلەر بۇل سۋرەتتەگى ادام جۋديز دەگەندى تەرىسكە شىعارادى. ولار حەنريدىڭ 7-داۋىرىندەگى پاتشايىم ەليزابەت يورك دەيدى.
تاعى بىردە، ونى چارليزدىڭ ايەلى، ياعني چارليز يمپەرياسىنىڭ پاتشايىمى دەيدى.
قارعا ماتكە-پاللاس اتەنا. گرەك اڭىزدارىنداعى پاراسات پەن ادىلەتتىڭ يەسى، ايەل اۋليە. گرەك وليمپيسىنداعى 12 اۋليەنىڭ بىرەۋى.شىتىر سولدات-لانسەلوت. سەلتيك ميفولوگياسىنداعى ايگىلى ارتۇر پاتشانىڭ «دوڭگەلەك ۇستەل جاساعىنداعى» باتىردىڭ بىرەۋى. ارتۇر پاتشانىڭ ايەلىمەن بولعان ماحابباتى ونى ارتۇر پاتشامەن جاۋلاسۋعا، ٴتىپتى سوعىسۋعا اپارىپ سوعادى. ناتيجەسىندە «دوڭگەلەك ۇستەل جاساقتارى» تاراپ كەتەدى، كەيىن وسى ىستەرىنە وپىنعان لانسەلوت موناح بولىپ كەتەدى.
بوپ سولدات-بوپ سولدات كىم ەكەنى تۋرا پىكىر بىرلىگى جوق. حەكتور، پاريامۇستىڭ بالاسى، تەروي، پاريستىڭ اعاسى...ت.ب. ول تەرويداعى ايگىلى باتىر ەكەنى انىق، تەرويدىڭ قورعانى دەگەن اتاققا يە، سوڭىندا احيللەسپەن بولعان ايقاستا جەر قۇشادى. بۇدان وزگەدە ايتىلىمدار كوپ.
قىزىلايىر سولدات-لا حير. جەتىنشى شارليزدىڭ كومەكشىسى. فرانسيا-انگليا عاسىرلىق سوعىسىنداعى اتاعى ايگىلى باتىر.
قارعا سولدات-وجير. ورتا عاسىرداعى باتىرلىق جىرى «رولاندتاعى» چارليز يمپەرياسىنىڭ 12 باتىرىنىڭ بىرەۋى. التى ارۋ اق جولىن تىلەگەن دانيانىڭ حانزاداسى.مىنە وسىلارعا قاراپ كارولدىڭ پاتشاعا، ماتكەنىڭ پاتشايىمعا، سولداتتىڭ باتىرلارعا قاراتىلاتىنىن بىلەمىز.
ال تۇز اقسۇيەكتىكتى بىلدىرەدى. سونداي-اق، ەرتەدەگى انگليادا A تاڭباسى باجىنىڭ بەلگىسى بولعان، ياعني، باجى تاپسىرىپ بولعاندارعا A بەلگىسى قويىلاتىن. كەيىن قارتا وندىرەتىن زاۋودتاردان الىنعان باجىنىڭ بەلگىسى ٴۇشىن قارعانىڭ تۇزىن ارناۋلى جوبالايتىن بولعان، قارتانى ۇرلاپ وندىرەتىندەردەن، نەمەسە باجى جاسىراتىنداردان ساقتانۋ ٴۇشىن جوبانى بارعان سايىن ۇلكەيتكەن جانە كۇردەلىلەستىرگەن. ادەتتە قارعانىڭ تۇزىنىڭ بەتىندەگى بەلگى ۇلكەن ٴارى كۇردەلى بولاتىنى سودان.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
