- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قازاق حالقىنىڭ بايىرعى بالىقشىلىعى
قايرات ءىبىرالى ۇلى
2016.02.14 16:02 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
التىن كەۋدە اقساقالداردىڭ اڭگىمەسى مەن تاريحي ماتەريالداردىڭ مازمۇندارى بىزگە بالىقشىلىق قازاق حالقىنىڭ بايىرعى كاسىپتەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن، بالىقشىلىققا بايلانىستى مول مادەنيەتتىڭ بارلىعىن اڭعارتادى. تومەندە قازاقتىڭ بالىق اۋلاۋ تاريحى، بالىق اۋلاۋدى باستاۋ سالتى، بالىق اۋلاۋ قۇرالدارى، بالىق تۇرلەرىن اتاۋى، بالىقشىلىققا قاتىستى ىرىم - تيىمدارى، بالىقشىلىققا قاتىستى ماقال - ماتەلدەرى جانە ولەڭدەرى تۋرالى قىسقاشا توقتالامىز.
شارۋاشىلىعى تابيعاتپەن تامىرلاسىپ جاتاتىن قازاقتىڭ العاشقى ەلدى مەكەندەرىنىڭ ءبىرى، وزەن ساعاسى، كول جاعاسى ەدى. اتا - بابالارىمىز العاش وتىرىقتانۋدى ويلاعاندا - اق ولاردىڭ نازارىنا وتتى - سۋلى القاپتار الدىمەن ءىلىندى. تىرشىلىگىنە ءتيىمدى وسىنداي وڭىرلەر ولاردىڭ وركەن جايۋىنا ءوز سەپتىگىن تيگىزدى، مال باقتى، اڭ اۋلادى، ەگىن سالدى دەگەن سياقتى. وسىدان كەيىن وزەن، كول بويلارىن تۇراقتاعان حالىقتىڭ جاڭا ءبىر كاسىبى − بالىقشىلىق باستالدى. ول تۋرالى وزىندىك ءوندىرىس ۇلگىلەرىن جاراتتى، بالىقشىلىق مادەنيەتىن قالىپتاستىردى. مۇنى وزەن وركەنيەتى دەيتىن مايەكتى مادەنيەتتىڭ مازمۇنىنان بولە قاراۋعا بولمايدى. ەجەلگى ەلدى مەكەندەر مەن كونە قالالاردىڭ وزەن - كول جاعالارىنان بوي كوتەرگەنىن، وندا بالىق اۋلاۋ بارىنشا ەتەك العانىن بايىرعى بالىق ۇستاۋ، بالىق ىستاۋ قۇرالدارىنىڭ ارحەولوگيالىق قالدىقتارى دالەلدەيدى. بالىق اۋلاۋ بىزگە پالەوليت داۋىرىنەن بەرى بەلگىلى، مەزوليت جانە نەوليت داۋىرلەرىندە بالىق اۋلاۋ بۇرىنعى اڭ اۋلاۋمەن تەپە - تەڭ ماڭىزدى كاسىپ كوزىنە اينالعان. بۇل كاسىپتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى ماگلەموزە مادەنيەتىنىڭ (ب. ز. ب 5000 − 6800 جىل) ەسكەرتكىشتەرىنەن ايقىن كورىنەدى. كەزىندە «بالىق» دەگەن اتاۋدىڭ «قالا»، «كەنت» دەگەن ماعىناسى دا بولعان، 6 -، 7 - عاسىرلارداعى قالالارعا وسىنداي ات قويىلعان. ەرتەدەگى «بالىق» اتاۋىمەن ايتىلاتىن ەسكى قالالاردان: بالىق، بالىحسى، حان - بالىق، قۇبابالىق نەمەسە قۇبالىق، بەسبالىق، ىلە - بالىق، ت. ب بار. تىلىمىزدە بالىقشىلىققا قاتىستى ارحەيزم اتاۋلارى بارشىلىق، وسىنىڭ ءبارى بالىقشىلىق كاسىبىنىڭ قازاققا تاڭسىق ەمەستىگىن، تاريحىنىڭ تىم ارىدا جاتقانىن اڭعارتادى.
ەجەلگى قازاق بالىقشى اۋىلدارىنىڭ بالىق اۋلاۋدى باستايتىن وزىندىك توپتىق سالتى بولعان. بالىق اۋلاۋدى باستاۋ تۇراقتى ءبىر كۇنگە تۋرالانادى، مۇندا ۇلتىمىز قونىستانعان وڭىرلەردىڭ ماۋسىمدىق پارىقتارى زور بولاتىندىقتان، جەرگىلىكتى حالىق سول ارانىڭ ورايلى مەزگىلىن تاڭدايدى. بۇل كۇنى اۋىلداعى بارلىق ادام بالىق اۋلاۋعا شىعادى. اۋىلدىڭ ۇلكەن اقساقالدارى بالىقشىلارعا ىزگى تىلەكتەرىن بىلدىرەدى. بالىق اۋلاۋ باستالعان وسى كۇنى اۋلانعان بالىقتان الدىمەن اۋىلداعى كەدەي - كەپشىك، جەتىم - جەسىر، قولعاناتسىز قارتتارعا سىباعا ءبولىنىپ بەرىلەدى، مۇنى «ءولى سىباعا» دەپ اتايدى. ونان قالعانىن باسقا بارلىق وتباسىنا تەڭ ۇلەستىرەدى. سول كۇننىڭ ەرتەسىنەن باستاپ بالىق اۋلاۋ جۇمىسى ارى قاراي جالعاسىن تابادى. بالىق ۇستايتىن ورىندار شۇمەك، شابىرا، ويناق، قازان، وتكەك دەپ اتالادى دا، بالىقشىلار اۋدى سونداي جەرگە سالادى. قىس كۇندەرى كوكشە مۇزدىڭ قىزىلشۇناق ايازىندا بالىق اۋلاۋدىڭ دا وزىندىك ءسان - سالتاناتى بولاتىن - دى. ادامدار «سۇيمەنشى»، «نارەلشى»، «اۋشى» دەگەن سياقتى ارناۋلى جۇمىس بولىستەرىن الىپ، بالىق اۋلاۋ جۇمىسىن اق ساۋىت كيىپ، كوك مارجان تاعىپ ءجۇرىپ بىرگە ورىنداپ وتىرادى. جۇرت بالىق اۋعا كوپ تۇسكەندە «اۋ مايلاندى!» دەپ قۇتتىقتاسادى. جالپى قازاق ۇلتى بالىق تارى شاشاتىن كەزىندە بالىق اۋلامايدى، ۇلكەندەر: «جىڭعىل بۇرلەگەندە بالىق تارى شاشادى» دەپ، ول كەزدە دە بالىق اۋلاۋعا تيىم سالادى. بالىقتىڭ تارى شاشىپ، كوبەيەتىن مەزگىلىن «تۋلاۋ»، بالىق سالۋعا تيىم سالىنعان سۋ اۋماعىن «جابىق»، بالىق اۋلاناتىن مەزگىلدى «جاركەۋ» دەپ اتايدى. بالىقشىلاردىڭ بالىق وڭدەيتىن جەرى بولادى، ونى «باتاعا» دەپ اتايدى، ۇستاعان بالىقتارىن وتكىزەتىن ارناۋلى ورنى بولادى، ونى «تارتىم» دەيدى.
قازاق حالقىنىڭ بالىق اۋلاۋ قۇرالدارىن جاساپ پايدالانۋ تاريحى 7000 جىلدان اسادى. بالىق ۇستاۋ قۇرالدارىن جاساۋدا قامىس، ءشي، شىلىك، اعاش، سۇيەك، قولا، تەمىر سياقتى ماتەريالداردان پايدالانعان. كونە بالىق اۋلاۋ قۇرالدارىنان: قودا، سامالا، اۋ، تور، قۇرما، قالتا، سارقىما، سەرە، شانىشقى، جۇتپا، قارماق، كەرمە، اباق، اقپا، اۋسار، جىلىم تور، قابادان، قازا، قاما، قۇرما، سەرە (نايزا)، شانىشقى، سۇزەكى، سۇزگى، سۇڭگى، كەرمە، تۇزاق، ت. ب بار. بالىق اۋلاۋدا كولىك رەتىندە قايىقتى پايدالانادى، قايىقتىڭ تۇرلەرى دە كوپ بولعان: قامىستى كەپتىرىپ، ونى قاتارلاستىرىپ بۋۋ ارقىلى جاسالاتىن سال، ءىرى قارا تەرىلەرىنەن جاسالاتىن تەرى قايىق، اعاشتان جاسايتىن اعاش قايىق (ناۋا قايىقتى دا قامتيدى). قايىقتىڭ مۇنان باسقا بوكەلى، بولدىرگە، بوتەلكە دەگەن كىشكەنە تۇرلەرى بولعان. ەرتەدەگى ساقتار ءىرى جانۋارلاردىڭ قارىنىنان جاسالعان شاناشتى (قالتا، دوربا) ۇرلەپ، ءجۇزۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانعان. بالىق اۋلايتىن قوسىمشا قۇرالداردان جانە جورامال − ۇستاعان بالىقتى تىزەتىن تىزبەك، سالماق − بالىق كەپتىرەتىن اعاش، قاراشاق − اۋ تورىن بەكىتەتىن ارقان، اقتاياۋ − بالىقتى اۋدان ءسۇزىپ الاتىن قۇرال، قوقان − ۇلكەن بالىقتاردى سۋعا بايلايتىن تىزبەك ارقان، شۇڭكى − سۋدان بالىق ىزدەيتىن قالاقشا سياقتىلار بار.
قازاق حالقى جاساعان وڭىردەگى بالىقتىڭ تۇرلەرى توتەنشە كوپ، ونىڭ ءارقايسىسىنا وزىنە جاراسىمدى تاماشا ات قويا بىلگەن: جايىن، قىزىل، مەكىرە، قۇرتقا، شورتان، تابان، سازان، اق شاباق، قارا بالىق، الابۇعا، التىن بالىق، ءيت بالىق، اق قايران، ءشومىش بالىق، تۇيمە بالىق، بەكىرە، تەڭبىل بالىق، جىلان بالىق، قاشاعان، سارى بالىق، تاسپا بالىق، لاقا بالىق، كوكسەركە، الاقانات، ت. ب ۇستاعان بالىقتارىن ساقتاۋ، ۇزاققا تاسۋ، كىرە تارتۋ كەرەك بولعاندا، بالىقشىلار بالىقتى ادەمىلەپ كەپتىرەدى. كەپتىرۋ جولى مىناداي بولادى: الدىمەن بالىقتى جونىنان جارىپ، ءىشىن ارشيدى، ونان سوڭ تۇزداپ ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرىن قاباتتاپ تۇز سىڭگەنشە قويادى. تۇز سىڭگەن بالىقتى قامىستان جاساعان كەپەنىڭ ىشىنە ارسالاپ كەپتىرەدى. قامىس كەپەنىڭ ءىشى سالقىن، جەل ءوتىسىپ تۇراتىندىقتان بالىق توبارسىپ، جاقسى سۇرىلەنەدى. «بالىق باسىنان ساسيدى» دەگەن ماقال بار. سۇرىلەيتىن بالىقتاردىڭ ايقۇلاعى تولىق الىنىپ تاستالادى. قولما - قول تۇتىناتىن بالىقتاردى كوبىندە ىشىنەن جارادى، كەرتىپ - كەرتىپ تۇزداپ قويىپ بارىپ توبارسىتىپ الادى. بالىقتى تۇتىنۋدا اسىپ جەۋ، قۋىرىپ جەۋ، قاقتاپ جەۋ نەگىز ەتىلەدى. باسقا تاعامدارمەن ارالاستىرىپ اس ازىرلەۋ دە بولعان. جالپى العاندا، بالىقتى ءوزىنىڭ العان سۋىنا قايناتىپ جەسە ءدامدى بولادى.
قازاق حالقىنىڭ بالىقشىلىققا قاتىستى ىرىم - تيىمدارى دا بارشىلىق. «بالىققا باتا جوق» دەگەن ماقال بار. ادەتتە بالىققا باتا جاسامايدى. «بالىق كوتى جىلماعاي» دەگەن ماقال بار. سوندىقتان بالىقتىڭ قۇيرىعىنان ۇستامايدى، بۇلاي قىلسا، اۋعا بالىق تۇسپەيدى دەپ ىرىمدايدى. بالىقتى «جە!» دەمەيدى، جەگەندە ۇندەمەيدى، بۇل تاماققا قىلتان تۇرىپ قالۋدان ساقتانعاندىق. بۇل تۋرالى «بالىق جەگەن باعىسپاس، جان - جاعىنا قاعىسپاس» دەگەن ماقال بار. تاباقتاعى جەپ وتىرعان بالىقتى اۋدارمايدى، مۇنداي بولعاندا، قايىق اۋدارىلىپ قالادى دەپ ىرىمدايدى. تاماعىنا بالىقتىڭ قىلتانى تۇرىپ قالعان ادام قالىپتاسقان ادەت بويىنشا «سۋعا ءتۇسىپ ولەيىن - اي!» دەپ كولگە قاراي تۇرا جۇگىرۋى كەرەك، سوندا تاماقتاعى قىلتان شىعىپ كەتەدى دەپ بىلەدى.
ۇلتىمىزدا بالىققا قاتىستى ماقال - ماتەلدەر دە از ەمەس. ولاردىڭ كەيبىرى بالىقتىڭ وزىنە قاراتىلىپ ايتىلسا، كەيبىرى بالىقشىلىق كاسىبىنە قاراتا ايتىلادى. ەندى بىرەۋلەرى بالىققا بايلانىستى ءومىر فيلوسوفياسىن تۇسىندىرەدى. مىسالى، «باستاۋ باسىنان تۇنيدى، بالىق باسىنان ءشىريدى»، «ورلەگەن بالىق اۋعا جولىعادى، ءور كەۋدە جىگىت داۋعا جولىعادى»، «ەكى ەلى بالىقتى ءبىر ەلى بالىق جۇتادى»، «ولمەگەنگە ءولى بالىق جولىعادى»، «بالىق ۇندەس، باقا تىلدەس»، «بالىقشىنىڭ تۇسىنە اۋ ەنەدى، باتىردىڭ تۇسىنە جاۋ ەنەدى»، «بوراندى كۇنى بالىقشىنىڭ جانى تىنىش، جاۋىندى كۇنى ەگىنشىنىڭ جانى تىنىش»، «بالىقشى كولىن ماقتايدى، ەگىنشى جەرىن ماقتايدى»، «بالىقشى كۇندە ارماندا، ەگىنشى جىلدا ارماندا»، «سابىرسىز بالىق ساعاسىنان ىلىنەدى»، «بالىقتىڭ ءبارى بەكىرە بولماس، ءشوپتىڭ ءبارى كەكىرە بولماس»، «بالىقشىنىڭ بالاعى كەپپەيدى، قايىقشىنىڭ قالاعى كەپپەيدى»، «قارماق بالىقتى قاپپايدى، بالىق قارماقتى قابادى»، «جاندىدا بالىق ۇلكەن، جانسىزدا قامىس ۇلكەن»، «ەت كوپ بولسا، مال بايلىعى، بالىق كوپ بولسا، كول بايلىعى»، «بالىق جەسەڭ باسىن جە»، «مەتىرە ەتى تۇرعاندا، توقتى ەتى توپىراق تاتيدى»، «اعىن سۋ بال تاتىر، اق شاباق ماي تاتىر»، «جەلبەزەككە جەبە دارىسا، بالىق ورگە جۇزە الماس»، «بالىقتىڭ ءتاتتىسى − قۇرتقا، قۇستىڭ ءتاتتىسى − ۇلار»، «بالىقشىنىڭ باققانى − اۋ، داۋكەستىڭ باققانى − داۋ»، «جاقسى مەن جاماندى حالىق بىلەدى، سۋ تەرەڭىن بالىق بىلەدى»، «اۋىنا بالىق ىلىنسە، كىم بولسا دا قۋانار»، «بالىق جەمەگەن قىلتان جۇتىپ قاقالار»، «بالىقشى سۋدا جۇرسە دە سۋساپ جۇرەدى»، «اجالدى بالىق جەمگە شابار»، «بالىقشىعا بالىقشى جول بەرەدى»، «ءيىرىمى جوق سۋدان يىرىلگەن بالىق نە تابادى»، «بالىعى جوق كول قىسىر»، «بالىق جوقتا باقا دا بالىق»، «بالىقتىڭ باسى ءبىر، قابىرعاسى جىك - جىك»، «بالىقشىنىڭ اتى شولدەن ولەدى»، «بالىقتا ءسۇت جوق، بالاسىن تەڭىز اسىرايدى»، «جار قۇلاسا جايىن ولەر»، «بالىق اۋلاي الماعان سۋدى لايلايدى»، «اۋدى تارتساڭ اۋماقتاعى جينالار»، «سەلدىڭ سۋىنا سەنگەن بالىق ەگىندىكتە قاڭعىرادى»، «بالىق جەگەن باعىسپاس، جان - جاعىنا قاعىسپاس»، «بالىعى جوق كول قىسىر، باسى جوق كول قىسىر»، «بالىق باسىن الادى، ەگىن ەسەسىن الادى»، «بالىقتىڭ بايلىعى ەتەك - جەڭى كەپكەنشە»، «بالىقتى سۋدان ىزدە، التىندى قۇمنان ىزدە»، «بالىقشىنىڭ ۇيىنە بارساڭ قارما جەيسىڭ، ەگىنشىنىڭ ۇيىنە بارساڭ جارما جەيسىڭ»، «قايىعى بار بالىقشى − شايلىعى بار بالىقشى»، «ەتىكشىنىڭ ەرنىنەن بالىقشىنىڭ بالاعى تازا»، «قۇدانىڭ قۇداسى − بالىقتىڭ سورپاسى».
قازاق اۋىز ادەبيەتىندە بالىققا قاتىستى ولەڭ - جىرلار، جۇمباق، ايتىس ولەڭدەر جانە ەرتەگىلەر ەرەكشە كوپ. ولەڭ مازمۇنى كوبىندە بالىقتىڭ ەرەكشەلىگىن بايانداۋ بولىپ كەلەدى. بالىقشىلىققا قاتىستى ولەڭدەردى ادەتتە «بالىق ولەڭ» دەپ اتايدى، ولار بالىقشىلىققا قاتىستى ولەڭ - جىرلار توبىنا جاتادى. ۇلىڭگىر كولىنىڭ بايىرعى ءتورت بالىعى اقشاباق، الابۇعى، تابان بالىق، قارا بالىق ەدى، بالىقتى 11 تۇرگە بولگەن بالىق ولەڭدە سول تورتەۋى بىلاي سيپاتتالادى:
«بالىقتا ون ءبىرىنشى − شاباق ەكەن،
اۋەلى جىلقى وسىرەر جاباعى ەكەن.
ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن اڭ −ءبارىن - داعى،
وسىرگەن جاندىك ەتىپ تاماق ەكەن».
***
«بىرەۋى ون ءبىر بالىق − الابۇعا،
باستاعان جىرتقىشتىقتان اتى شىعا.
جاۋىنا تىكەن جالىن تىكىرەيتىپ،
تاسادا جەمىن اڭدىپ جاتار بۇعا».
***
«بىرەۋى ون ءبىر بالىق − تابان بالىق،
جۇرمەيتىن قامشىلاسا شابان بالىق.
باسقا بالىق تەرەڭگە كەتسە - داعى،
جالقاۋلىقتان قالادى ارتقا قالىپ».
***
«بىرەۋى ون ءبىر بالىق − قارا بالىق،
باسقاعا ۇقسامايتىن دارا بالىق.
بولعانمەن سىرتى قارا، ەتى اپپاق،
جىگىتتەر جۇرمەگەيسىڭ قاپى قالىپ».
وسىعان ۇقساس، حالىق اندەرىندە دە بالىققا قاتىستى مازمۇندار، جولدار كوپ كەزىگەدى. بالىق ولەڭنىڭ قايسى ءبىرى بولماسىن ءبىزدى بالىقتىڭ اتى مەن ءتۇر - تۇسىنە، بالىقشىلىق كاسىبىنە قاتىستى ءبىر قىدىرۋ دەرەكتەرمەن قامدايدى. مىسالى،
«قونعانى اۋىلىمنىڭ بالعىن كولدى،
بالعىن كولدىڭ بالىعىن العىم كەلدى.
كەتسە دە جەر تۇبىنە كوشىپ اۋىلىڭ،
سوڭىڭنان ات جاراتىپ بارعىم كەلدى».
***
«كوزىڭنەن اينالايىن كۇلىمدەگەن،
دۇشپانعا باسقان ءىزىڭ بىلىنبەگەن.
ىشىندە داريانىڭ سەن اق سازان،
سالسام دا التىن قارماق ىلىنبەگەن».
***
«ەرتىستىڭ الماق بولساڭ مەتىرەسىن،
سەرەڭدى وقتاپ سۋعا تەسىلەسىڭ.
ءساتى كەپ ءبىر مەتىرە ۇستاپ الساڭ،
ەتىن جەپ، سورپاسىنا كەكىرەسىڭ».
***
«تاڭ اتسا قارا ەرتىسكە قارماق سالدىم،
كۇنىنە شەلەك - شەلەك بالىق الدىم.
بالىقتى اسىپ تا جەپ، قاقتاپ تا جەپ،
كۇن كورەر سونىمەنەن قاتىن - بالام».
***
«ءبىر بالىق سۋدا وسكەن قۇرتقا بالىق،
ەكەنى قۇرتقا بالىق جۇرتقا انىق.
بالىقتىڭ ەتى ءتاتتى، سورپاسى ىستىق،
جۇرمەسىن اۋزىڭ كۇيىپ ۇرتتاپ الىپ».
***
«بالىقتىڭ جانە ءبىرى قىزىل ەكەن،
قاناتى قۇيرىعىمەن ۇزىن ەكەن.
وزەننىڭ تەرەڭ جەرىن مەكەن قىلىپ،
تاڭەرتەڭ ىشىمەنەن جۇزەدى ەكەن».
***
«ءبىر بالىق كولدە جۇزگەن تابان بالىق،
جۇرمەيدى ورگە تامان شابان بالىق.
كولدە ويناپ كولكىلدەگەن تابانداردى،
ۇستادىق شۇڭەت جەرگە قاماپ الىپ».
***
«ءبىر بالىق كولدە جۇزگەن سازان بالىق،
سالا بەر ۇستاعاندى قازانعا الىپ.
بالىقتىڭ اتاۋلارىن بىلمەك بولىپ،
قويمادىڭ ايتا بەر دەپ مازامدى الىپ».
***
«ءبىر ءتۇرى بالىقتاردىڭ شورتان ەكەن،
بۇل - داعى جۇرتقا ءمالىم ورتاق ەكەن.
توپتاسىپ سەيىل قۇرىپ، سەرۋەندەپ،
اينالىپ ۇلى كولدى جورتادى ەكەن».
***
«ەرتەدە اتى شىققان قارا بالىق،
سەزىمى باسقالاردان دانا بالىق.
بالىقتى سۋدان العان مەن تاستايىن،
ۇيىڭە ارقالاپ بار ساناپ الىپ».
***
«ءبىر بالىق كولدە وسكەن اق بالىقتى،
قىراعى باسقالاردان ساق بالىقتى.
جينالىپ بارلىق بالىق كەڭەسكەندە،
بارىنەن مەن اقپىن دەپ ماقتانىپتى».
***
«پاتشاسى ون ءبىر بالىق − بەكىرە ەكەن،
قايراڭىن قارا ەرتىستىڭ قىلعان مەكەن.
ارتقىسىن ۇستاپ جاتساڭ الدىڭعىسى
ۇيەزدەپ تۇرا بەرەر الماي سەكەم».
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
