- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ۇلتتىق كيىمنىڭ قۇندىلىعى
جۇلدىز ەجەن قىزى
2016.02.14 16:03 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
ادامزات رۋحىنىڭ اسىل ۇلگىسى ەسەپتەلەتىن مادەنيەت مۇرالار ءاردايىم ايالاۋعا، قاستەرلەۋگە، قادىرىنە جەتىپ قورعاۋعا مۇقتاج. تاريحقا ۇڭىلسەڭىز، قانشاما ۇلت پەن ۇلىس جويىلدى، قانشالاعان جان - جانۋاردىڭ تۇقىمى تاۋسىلدى، ادامزات قانشالاعان اسىلىنان ايرىلدى، قانشالاعان ادەمى سالت - سانا ۇشتى - كۇيدى جوق بولدى. بارلىعىنا بايىرقالاپ قاراساڭىز، دەر كەزىندە شارا قولدانىپ قورعاماۋدىڭ، كوپ بولىپ قۇنتتاپ قولداماۋدىڭ باستى سەبەپ بولعاندىعىن اڭعاراسىز. «قولدا باردا التىننىڭ قادىرى جوق» ەمەس پە، قولدان شىعىپ كەتكەن سوڭ وكىنگەنمەن ورنى تولمايدى.
وزگە ۇلت قاتارىندا، قازاق تا ءداستۇرلى مادەنيەتكە باي ۇلت. سوڭعى جىلدارى زاتتىق مۇرالارىمىزدىڭ كوبى مۇراجايلار مەن جەكەلەردىڭ قولىندا ساقتالىپ، تالايلاعان مادەنيەت مۇرالارىمىز ءار دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار قاتارىنا ەنگىزىلىپ، قورعالىپ جاتقانى قۋانتادى.
دەسەدە جۋىقتا عانا، «التىن كوپىر» ءۇنحات تەكشەسىندەگى ۇلتىمىزدىڭ قۇندىلىقتارىن، اسىرەسە، ۇلتتىق كيىمدەردى ءناسيحاتتاۋدا، كۇندەلىكتى ومىردە پايدالانۋعا، جارنامالاۋعا كەلگەندە تارتىنشاقتاپ، باس كوتەرە الماي قالاتىنىمىزدى تىلگە تيەك ەتكەن ماقالانى وقىپ ويعا باتتىم. وتكەندە تاعى دا ءبىر ءۇنحات تەكشەسىنەن قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جۇرگەنىن، سونىڭ ىشىندە ۇلتتىق كيىمدەردىڭ مەديتسينالىق جاعىنداعى ارتىقشىلىقتارىن ءتۇرلى مىسال - دالەلدەرىمەن قىسقاشا جەتكىزگەن ءبىر ماقالانى دا وقىعان ەدىم...
باسەكەلى زامان، باسىرەلى زامان دەپ جار سالىپ جاتقانىمىزدا، سونىڭ ءبىرىن مادەنيەت باسەكەسى دەۋگە بولادى. بايقاساڭىز اركىم ءوز مادەنيەتىن، اسىرەسە، ۇلتتىق وركەنيەتىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرۋدە. وسى ارقىلى ءوزىنىڭ مادەنيەتتەگى ۇلتتىق ماركاسىن جاساپ، ءوز مادەنيەتىن ايداي الەمگە تانىتۋدىڭ قامىن ويلاۋدا. سودان كەيبىر مادەنيەتتەرگە، مۇراعاتتارعا تالاساتىن، وعان ءوز ۇلتىنىڭ تاڭباسىن باسىپ، ۋينوسكوعا الدىمەن جولداپ جىبەرەتىن جايتتەر كوبىرەك كورىلۋدە. بالكىم ءبارى دە ءوز ۇلتىنىڭ مادەنيەتىن، وبرازىن، ات - اتاعىن كوتەرۋگە دەگەن ىنتاسى دەۋگە دە بولادى. ايتالىق، 5 − 6 جىلدىڭ الدىندا ءادىل سەمەيقان ۇلىنىڭ «كاريستەردىڭ وزىمشىلدىك رۋحى سالعان وي» اتتى ماقالاسى «شينجياڭ گازەتىندە» جاريالاندى. ماقالانىڭ وزەكتى مازمۇنى ويىمنان ويىپ ورىن الدى. اۆتور حانزۋ حالقىنىڭ «قياق كۇرىش مەرەكەسىن» سوناۋ چاۋشيان تۇبەگىندە جاتقان كورەيلەردىڭ ءوز ءتول مەرەكەسى رەتىندە ۋينوسكوعا الدىمەن تىركەتىپ جىبەرگەندىگىن، اۋەلى، كۇڭزىنى دا وزدەرىنىڭ اتا - باباسى ەتكىسى كەلەتىندىگىن ايتا كەلىپ، مۇنداي اسىرە وزىمشىلدىكتىڭ ەشقانداي مارقادام تاپپايتىندىعىن سىنايدى. سونىمەن بىرگە، وسى ۇلتتىڭ بويىنان كورىنگەن ءوز ۇلتىنىڭ مادەنيەتىن دۇيىم ەلگە ايگىلەۋگە دەگەن تالپىنىسىن، مادەنيەت مۇراعاتتار ارقىلى ۇلتتىڭ قۇندىلىقتارىن اسىرۋعا دەگەن كۇشتى رۋحىن اشىپ ايتادى. سوڭىندا، وسىنداي رۋحتىڭ ءبىزدىڭ ۇلتىمىزعا دا اۋاداي قاجەت بولىپ تۇرعاندىعىن، قولداعى بار مادەنيەت مۇراعاتتارىنىڭ قادىرىنە جەتىپ، ولاردى قورعاۋ، ادامزاتتىڭ كادەسىنە جاراتۋ جونىندە قوعامداعى ازاماتتارعا ۇندەۋ تاستايدى. شىنى وسى. مادەنيەتتى قورعاۋ، ۇلت مادەنيەتىن دامىتۋ −− زامان تالابى عوي.
حالقىمىزدىڭ انە سونداي ۇشان - تەڭىز مادەنيەت قۇندىلىقتارىنىڭ كورنەكتى ءبىر ءتۇرى ۇلتتىق ۇلگىدەگى كيىم - كەشەكتەر. بۇعان ۇلتىمىزدىڭ كوركەمدىككە، سۇلۋلىققا تالپىنعان قانشا ارمان - تىلەگى مەن قان - تەرى سىڭبەدى دەيسىز؟ ءتورت ماۋسىمنىڭ اۋا رايى قۇبىلمالىلىعىنا ساي، وزدەرىنىڭ جاساپ وتىرعان جاعراپيالىق ورتاسى مەن ۇزاق تاريحي بارىستاعى تۇرمىس - سالتىنا بايلانىستى ىسمەر ساۋساقتارىمەن ىستەلەتىن تۇلكى تىماق، قۇندىز بورىك، ەلتىرى مالاقاي، زەرلى تاقيا، كيمەشەك پەن ساۋكەلە، قاسقىر ىشىك، جەكەي تون، كەستەلى مەشپەت، كامزول شاپان، قايىرما جاعالى جەيدە، سىرمالى سىم، شيدەم شەكپەن، كۇمىس قۇيمالى ەتىك پەن بيىك وكشەلى كەبىس سياقتى كيىم - كەشەكتەرىنىڭ باسقا ۇلتتىڭ كيىمىنەن كوركەمدىگى، قولدانىلۋى جاعىنان قالىسا قويمايتىندىعى ءشۇباسىز. سۇلۋلىقتى كوركەم تابيعاتتان سىڭىرگەن حالىقتىڭ قىردىڭ قىزىل تۇلكىسىنىڭ تەرىسىن جاعا قىلىپ، قابىلاننىڭ تەرىسىنەن ىشىك كيۋى سول كەزدە قانداي ۇناسىمدى. ال تەك قازاق بويجەتكەندەرىنە عانا ءتان ءپىشىن مەن ۇلتتىق ءتۇس العان كادىمگى «قوس ەتەك كويلەك»... ءبار - ءبارى دە وزىنشە ورتاعا ءسان قوسىپ، دارالىعىن ايگىلەپ تۇرار ەدى. ءبىراق، بۇل كۇندەرى ازداعان اتا - اجەلەرىمىزدىڭ سول مۇرانى كونەنىڭ كوزىندەي قادىرلەپ، قازاقى شاپان - كويلەكتەرىن كيىپ جۇرگەنى بىردەن باۋراپ الا قويعانىمەن، ايتار سەبەپ ءار الۋان: قازاقى تاقيا كيسە، باسىنا جاۋلىق سالسا، ءبىر جاقىنى و دۇنيەلىك بولدى ما دەيدى ەكەن؛ ۇلتتىق كيىمدەردىڭ ماتەريالى ساپاسىزداۋ، ءىسى ەرسى، تەك ساحنادا كيۋگە عانا ۇيلەسەدى؛ ساپاسىزى كوپ، كوبى قىدىرما سيعا ۇسىنارلىق، ال ساپالىسىنىڭ سانى ازدىعىنان با، باعاسى ءور دەگەندەي...
ارى ايت تا، بەرى ايت، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىزدى قادىرلەۋ تۇرعىسىنان ايتساق، قازاققا قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمى عانا ۇناساتىن سياقتى. وزىمىزگە ءتان ءبىتىم - بولمىسىمىزدى ساقتاپ، سالت - ءداستۇرىمىزدىڭ ءناسيحاتىن كەمسىتپەي، ۇلكەندەرىمىز كەيىنگىلەرىمىزگە باستاماشى بولىپ، وزىمىزگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەسەك، وسىناۋ ۇلتتىق كيىمدەرىمىزدىڭ قۇندىلىعىن ءبىلىپ، بازارعا سالىپ وتىرعان ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ جان كۇيەرلەرى دە بازارعا عانا جالاڭ بەيىمدەلمەي، اسەمدىگى مەن ارىنە، ءار ورنەگىنىڭ مانىنە كوز جىبەرىپ، جۇرت نازارىنا لايىق عىلمي جوبالاپ، ۇلتىم دەگەن ۇجدانمەن بازارعا سالسا، ال بىلايعى جۇرت ۇستىمىزدەگى كيىمنىڭ تاريحي، مادەني، رۋحاني ءمانى تۋرالى كەڭىنەن تولعانىپ، جاسالىپ جاتقان تويلاردا، باس قوسۋلاردا زامانعا لايىقتاپ مىندەتتى تۇردە ۇلتتىق كيىم كيسەك، ۇرپاعىمىزعا كيگىزسەك، ۇيدە دە ۇيلەسىمدى ۇلگىدەگىسىن ۇستىمىزدەن تاستاماساق، ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق كيىمگە، ۇلت مۇراسىنا، مادەنيەتىنە بولعان سۇيىسپەنشىلىگىن كىشكەنتايىنان وياتار ەدى دەپ ويلايمىن. سوندا عانا ءداستۇرلى مادەنيەتىمىزگە مۇراگەر بولىپ، اعالىق بورىشىمىزدى اقتاعان بولار ەدىك. سوندا عانا ۇلتىمىز اقىل - پاراساتىنىڭ ءبىر گاۋھارى بولعان ۇلتتىق كيىم - كەشەكتەرىمىز وزىندىك مانىمەن دە، سانىمەن دە ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسا بەرەر.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
