حالىق تورابى>>ورتالىقتىڭ ءۇنى

(«ەكى ءماجىلىستىڭ» ۇقىق بەرۋىمەن جاريالاندى) ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ قىزمەتىنەن بايانداما

كەلۋ قاينارى: شينحۋا اگەنتتىگى تورابى 2020-جىلى 6-ايدىڭ 1-كۇنى

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6-ايدىڭ 1-كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى

2020.06.19 11:27 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

كوشىرۋ

باسىپ شىعارۋ

لەبىز جازۋ

　　ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ قىزمەتىنەن بايانداما

　　ـــــ 13-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 3-ماجىلىسىندە 2020-جىلى 5-ايدىڭ 25-كۇنى جاسالدى

　　ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ باستىعى جوۋ چياڭ

　　قۇرمەتتى ۋاكىلدەر:

　　مەن ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى اتىنان ماجىلىسكە قىزمەتتەن بايانداما جاسايمىن، قاراپ شىعۋلارىڭىزدى ءارى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ پىكىر بەرۋىن وتىنەمىن.

　　جاڭا ءتيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى تۋىلعاننان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءوزى قولباسشىلىق ەتىپ، ءوزى ورنالاستىرۋلار جاساۋىندا،

　　شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ارميانى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرا جانە باستاي وتىرىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قايسارلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، قاجىرلىلىقپەن جاپالى قۇلشىنۋىندا، حۋبەيدى، ۋحاندى قورعاۋ شايقاسىندا شەشۋشى ناتيجەلەر قولعا كەلدى، ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋ، توسقاۋىلداۋ شايقاسىندا كەلەلى ستراتەگيالىق تابىستار قولعا كەلدى، ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋدى ءبىرتۇتاس ىلگەرىلەتۋ جانە ەكونوميكانى، قوعامدى دامىتۋ قىزمەتىندە بەلسەندى تابىستار قولعا كەلدى. وسى كەلەلى تابىستاردىڭ قولعا كەلۋىنىڭ نەگىزى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىنىڭ ناتيجەسى بولىپ، وندا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعى جانە ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىمىنىڭ وراسان زور ابزالدىلىعى تولىق بەينەلەنىپ، بۇكىل دۇنيە جۇزىنە جۇڭگونىڭ كۇش-قۋاتى، جۇڭگو رۋحى، جۇڭگو ونىمدىلىگى ايگىلەندى.

　　ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋلارىنىڭ رۋحىن جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، ورتالىق كوميتەتتىڭ ساياسي-زاڭ كوميتەتىنىڭ باسشىلىعىندا ىندەتتەن زاڭ بويىنشا ساقتانۋ-تىزگىندەۋ جونىندەگى تالاپتاردى مۇقيات دايەكتلەندىرپ، ءوز الدىنا جەكە نەمەسە قاتىستى ورىندارمەن بىرلىكتە ىندەتتەن ساقتانۋعا، ونى تىزگىندەۋگە زالال جەتكىزۋ، مەملەكەت شەكاراسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋعا، كارەنتيندەۋگە كەدەرگىلىك جاساۋ قىلمىستارىن زاڭ بويىنشا جازالاۋ، جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋدى قامتاماسىزداندىرۋ ت. ب. پىكىرلەرىن جاساپ، ”التىنى ورنىقتىرۋ“ مەن ”التىنى قامتاماسىزداندىرۋعا“ قىزمەت وتەۋ جونىندەگى ءادىليالىق شارالاردى كەمەلدەندىرىپ، ىندەتكە سايعان قىلمىستى جازالاپ ءبىر جاقتىلى ەتكەن جانە جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋگە قىزمەت وتەگەن تيپتىك مىسال دەلوسىنان 57 سىن جاريالاپ، ىندەتكە قارسى تۇرۋدى قۇلشىنا جەبەپ، جالپى جاعداي ءۇشىن قىزمەت وتەدى. ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋ جانە ورنىقتىلىقتى قورعاۋ قاتارلى قىزمەتتەردى ءبىرتۇتاس ويداعىداي ىستەپ، ىندەتكە سايعان ءتۇرلى دەلولاردان 2736 سىن قاراپ اياقتاتىپ، ىندەتكە سايعان قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردان تۋ باستان الدىنالا ساقتانۋدى جانە ونى شەشۋدى جەبەدى؛ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ باس اماندىعىنا زيان جەتكىزۋ جانە ادامدىق ار-نامىسىنا قول سۇعۋ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، ىندەتكە قارسى تۇرۋ بارىسىندا اۋىر جۇك ارقالاي وتىرىپ العا جول سالعان ”ەڭ سۇيىكتى مويىماس جانداردى“ قورعادى؛ ءادىليانى بايىپتى، ىزگى نيەتتى، وركەنيەتتى جۇرگىزىپ، ورتاشا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قيىنشىلىعىن بەلسەنە جەڭىلدەتتى جانە شەشتى؛ الىس ارالىقتان دەلو تۇرعىزۋ، ينتەرنەت تورابىندا سوت جۇرگىزۋ، اتقارۋدى زەردەلى جۇرگىزۋ ارقىلى تالاس-تارتىستاردى دەركەزىندە توقتاتتى. اقىل-پاراساتتىق سوت مەكەمەسى ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋ مەزگىلىندە ”ونەرىن ايىرىقشا تانىتتى“، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىنىڭ ينتەرنەت تورابىندا ءبىر ميلليون 360 مىڭ دەلو تۇرعىزدى، 250 مىڭ رەت سوت اشتى، 590 مىڭ رەت جاراستىرۋ جۇرگىزدى، ەلەكتروندىق جەتكىزۋى 4 ميلليون 460 مىڭ رەت، ينتەرنەت تورابى ارقىلى تەكسەرىپ جانە باسقارعان دەلوسى 2 ميلليون 660 مىڭ، ءادىليالىق ينتەرنەت تورابىنداعى باسەكەلەستىرىپ ساتۋ ساۋداسىندا توقتاسقان سوماسى 63 ميلليارد 900 ميلليون يۋان، اتقارىپ تياناقتاندىرعان سوماسى 204 ميلليارد 450 ميلليون يۋان بولدى. سوت مەكەمەلەرىنىڭ قالىڭ كادىر-ساقشىلارى وتە-موتە حۋبەي مەن ۋحانداعى سوت مەكەمەلەرىنىڭ كادىر-ساقشىلارى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بۇيرىعىن باتىل اتقارىپ، جەر-جەرلەردىڭ ىندەتكە قارسى تۇرۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىنە بارىپ، وعان بەلسەنە اتسالىسىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋدى ءبىرتۇتاس ىلگەرىلەتۋ جانە ەكونوميكانى، قوعامدى دامىتۋ قىزمەتى ءۇشىن ءادىليالىق قىزمەت وتەدى جانە وعان كەپىلدىك جاساپ، پارتياعا، مەملەكەتكە، حالىققا، زاڭعا رياسىز ادال بولۋ سىندى ساياسي قاسيەتىن ايگىلەدى.

　　 2019-جىلدا ىستەلگەن باستى قىزمەتتەر

　　2019-جىلدا، ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قۇدىرەتتى باسشىلىعىندا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ پارمەندى باقىلاۋىندا، ” ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ” ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، پارتيانىڭ 19-قۇرىلتايى مەن 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جان-جاقتىلى دايەكتىلەندىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى پارتگرۋپپاسىنىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعان كەزدە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، 13 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2-ءماجىلىسىنىڭ قارارلارىن مۇقيات تياناقتاندىرىپ، ”حالىق بۇقاراسىن ءاربىر ءادىليالىق دەلودان ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى سەزىندىرۋگە كۇش سالۋ“ نىساناسىن وزەك ەتە وتىرىپ، جالپى جاعداي ءۇشىن قىزمەت وتەۋگە، ءادىليانى حالىق ءۇشىن جۇرگىزۋگە، ءادىليادا ءادىل بولۋعا تاباندى بولىپ، نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا جۇكتەلگەن مىندەتىن ادالدىقپەن وتەپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋدە تىڭ ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىپ، ەكونوميكالىق-قوعامدىق دامۋ ءۇشىن پارمەندى ءادىليالىق قىزمەت وتەدى جانە قامتاماسىزدىق بەردى. ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى قاراۋعا قابىلداعان دەلو 38 مىڭ 498، قاراپ اياقتاتقان دەلو 34 مىڭ 481 بولىپ، بۇل وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن جەكە - جەكە % 10.7 جانە % 8.2 ارتتى، ءادىليالىق تۇسىندىرمەدەن 20 سىن جاساپ، جەتەكشىلىك سيپاتتى 33 دەلو مىسالىن جاريالاپ، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىنىڭ سوت قىزمەتى جونىندەگى باقىلاۋدى جانە جەتەكشىلىكتى كۇشەيتتى؛ جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى قاراۋعا قابىلداعان دەلو 31 ميلليون 567 مىڭ، قاراپ، اتقارىپ اياقتاتقان دەلو 29 ميلليون 22 مىڭ، دەلونى جابۋ نىسانا سوماسى 6 تريلليون 600 ميلليارد يۋان بولىپ، بۇل وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن جەكە - جەكە % 12.7، % 15.3 جانە % 20.3 ارتتى.

　　 ءبىرىنشى، جالپى تۇلعالىق مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى كوزقاراسىن جان-جاقتىلى دايەكتىلەندىرىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى بەرەكەلى جۇڭگو قۇرۋدى ىلگەرىلەتتىك

　　مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن قوعامنىڭ ورنىقتىلىعىن باتىل قورعادىق. 1-سوتتىق قىلمىستىق ىستەر دەلوسىنان ءبىر ميلليون 297 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، ءبىر ميلليون 660 مىڭ قىلمىستىعا ۇكىم شىعاردىق. ءسىڭىپ كىرۋ، اۋدارۋ، ءبۇلدىرۋ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىك، ءدىني ۇشقارىلىق سياقتى ءتۇرلى قىلمىستاردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاپ، مەملەكەتتىڭ ساياسي حاۋىپسىزدىگى مەن حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن باتىل قورعادىق. قوعام اماندىعىنا اۋىر زالال جەتكىزگەن قىلمىستارعا تەگەۋرىندى كۇي ءتۇسىرۋدى باستان ـ اياق ساقتاپ، اۋىر زورلىقتى كۇش قىلمىسى دەلوسىنان 49 مىڭىن، كوپ تۋىلاتىن مال ـ مۇلىككە قول سۇعۋ قىلمىسى دەلوسىنان 272 مىڭىن، قارۋ-جاراق ىستەتۋگە، قوپارىلىس تۋدىرۋعا، قۇمار ويناۋعا، بادىك بۇيىمداردى وندىرۋگە سايعان قىلمىس دەلولارىنان 65 مىڭىن قاراپ اياقتاتتىق، وسىلايشا، اۋىر زورلىقتى كۇش قىلمىس دەلولارىنىڭ تۋىلۋى جاعدايىندا ۇدايى ون جىل تومەندەۋشىلىك بولىپ، قوعام اماندىعىنىڭ ورنىقتىلىعى مەن ءتارتىبى ساقتالدى. ەسىرتكىگە تيىم سالۋ كۇرەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ەسىرتكىگە سايعان قىلمىس دەلولارىنان 86 مىڭىن قاراپ اياقتاتتىق. شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى باسقارۋ مينيسترلىگى قاتارلىلارمەن بىرلىكتە اكىمشىلىك زاڭ اتقارۋدى قىلمىستىق ىستەر ادىلياسىمەن ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، حاۋىپسىز وندىرىستەگى زاڭعا قايشى قىلمىستاردى زاڭ بويىنشا جازالاپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ باس اماندىعى مەن مال-مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىردىق. ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىمەن، قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگىمەن بىرلىكتە ساقشىلارعا تۇتقيىل شابۋىل جاساۋ سىندى زاڭعا قايشى قىلمىستاردى جازالاۋ جونىندەگى پىكىردى جاريالاپ، حالىق ساقشىلارىنىڭ باس اماندىعى مەن ولاردىڭ زاڭدى اتقارۋداعى بەدەلىن شىن مانىندە قورعادىق. بارىمتالاعان الەۋمەتتىك قاتىناس قۇرالدارىمەن ادام سوعۋ، مەكتەپ قاقپاسىنىڭ الدىندا جازىقسىز جانداردى شاۋىپ ءولتىرۋ، وڭتايلى كولىككە وتىرعان جولاۋشىلاردى ءولتىرۋ سياقتى ءبىر توپ ءىرى قاتەرلى دەلولاردى زاڭ بويىنشا قاراپ جانە ءبىرجاقتىلى ەتىپ، قىلمىسى توتەنشە اۋىر قىلمىستىلارعا زاڭ بويىنشا ءولىم جازاسىن كەسىپ جانە ونى اتقارىپ، قىلمىستىق ىستەر جازاسىنىڭ سەس كورسەتۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىردىك.

　　قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەردى الاستاۋ ارناۋلى كۇرەسىن ىشكەرىلەي تەرەڭدەتتىك. زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاۋ باعىتىن باتىل دايەكتىلەندىرە وتىرىپ، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرى قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەرگە سايعان 83 مىڭ 912 ادامدى قامتىعان 12 مىڭ 639 قىلمىس دەلوسىن قاراپ اياقتاتتى. سۇن شياۋگو دەلوسىن، دۋ شاۋپيڭنىڭ ولىكتى مەكتەپتىڭ سپورت مايدانىنا كومۋ دەلوسىن زاڭ بويىنشا قاراپ، باس قىلمىسكەر سۇن شياۋگوعا، دۋ شاۋپيڭعا باتىل تۇردە ءولىم جازاسىن كەسىپ ءارى ونى اتقارىپ، ادىلەتتىڭ اقىرىندا جۇزەگە اسۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. قاتىستى ورىندارمەن بىرلىكتە سۇرقيا كۇشتەر، ” شىرعالى قارىز بەرۋ “، زاڭسىز قارىز بەرۋ سياقتى قىلمىستىق ىستەرگە قاتىستى دەلولاردى ءبىر جاقتىلى ەتۋ جونىندەگى پىكىرىن شىعارىپ، زاڭدىق-ساياساتتىق جەتەكشىلىكتى كۇشەيتىپ، ساياسات پەن زاڭنىڭ شەگىن ايقىنداپ، سوققىنى قاتال، دالمە-ءدال بەرۋگە شىنايى كەپىلدىك جاسادى. ”تور جايىپ، اۋعا ءتۇسىرۋدى“ باتىل جۇرگىزىپ، ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەرگە سايعان زاڭعا قايشى وتكىزگەن قىلمىستارىن قاتاڭ جازالادى. ”بايلىق قان تامىرىن ءۇزىپ تاستاۋدى“ اتقارىپ، مال-مۇلىك جازاسىن قولدانۋ، قۋزاپ قايتارىپ الۋ، زاڭسىز تابىسىن ءمۇسادىرالاۋ سياقتى تاسىلدەردى جان-جاقتىلى پايدالانا وتىرىپ، قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەردىڭ ەكونوميكالىق نەگىزىن تۇبەگەيلى جويدى. ارناۋلى كۇرەس ورىستەتىلگەننەن بەرى، ىستەمەگەن جاماندىعى قالماعان ”قۇم-كەرپىش زورەكەرلەرىنەن“، ”جولباسار زورەكەرلەرىنەن“، ”كوكونس-كوكتات زورەكەرلەرىنەن“، ”قىستاق زورەكەرلەرىنەن“ ءبىر توبىن زاڭ بويىنشا جازالاپ، قوعامدىق سالتتى اقاۋسىزداندىردى. شىرىكتەسۋشىلىك قىلمىستارىن جازالاۋدا تەگەرۋىندى قىسىم ءتۇسىرىپ وتىرۋعا تاباندى بولدىق. قياناتشىلدىق، پاراقورلىق، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەۋ سياقتى دەلولاردان 29 مىڭ ادامعا سايعان 25 مىڭ دەلونى قاراپ اياقتاتتىق، مۇنىڭ ىشىندەگى جاۋاپكەردىڭ 27 سى پارتيا ورتالىق كوميتەتى باسقاراتىن بۇرىنعى كادىرلارى. كەڭشىلىك ەتۋ مەن قاتاڭ ءبىر جاقتىلى ەتۋ ۇشتاستىرىلعان قىلمىستىق ىستەر ساياساتىن دۇرىس ايگىلەۋ ءۇشىن، اي ۋىنلي قاتارلى دەلوعا وزدىگىنەن مالىمدەلگەن جاۋاپكەرلەردى زاڭ بويىنشا كەڭشىلىكپەن ءبىر جاقتىلى ەتىپ، شيڭ يۇن قاتارلى ورەسكەل شىرىكتەسكەن ەلەمەنتتەرگە ومىرلىك اباقتىعا جابۋ جازاسىن قولداندىق. مەملەكەتتىك باقىلاۋ-تەكسەرۋ كوميتەتى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرگە مەملەكەتتىڭ باقىلاۋ-تەكسەرۋىن قىلمىستىق ىستەر ءادىلياسىمەن ۇشتاستىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىردىك. شەتەلدە قاشىپ جۇرگەندەردى قۋعىنداۋ مەن ارام ولجاسىن قايتارىپ الۋعا بەلسەنە سايكەسىپ، شەتەلگە قاشىپ كەتكەن شىرىكتەسۋشى ەلەمەنتتەردىڭ ەلگە قايتارىپ اكەلىنىپ، تەرگەۋگە الىنعان دەلوسىنان 321 ىن قاراپ اياقتاتىپ، پىڭ شۇيفىڭ قاتارلىلاردىڭ شەكارا سىرتىنا جوتكەپ اكەتكەن زاڭسىز تابىسىن زاڭ بويىنشا ءمۇسادىرالاپ، شەتەلدى شىرىكتەسۋشى ەلەمەنتتەردىڭ زاڭنىڭ قۇرىعىنا ىلىنبەۋىنە، جازالاۋدان قاشقالاقتاۋىنا استە جول بەرمەدىك. حالىق بۇقاراسىنىڭ حاۋىپسىزدىك سەزىمىن شىن مانىندە قورعادىق.

　　ازىق-تۇلىك، ءدارى-دارمەك حاۋىپسىزدىگىنە زالال جەتكىزۋ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، چاڭشىڭ بيو عىلىم-تەحنيكا شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ كەسىرلى ۆاكسينا ءوندىرۋ دەلوسى، شياۋ پيڭحۇيدىڭ سيىر ەتىنە سۋ جىبەرىپ، اۋىرلاتىپ ساتۋ دەلوسى سياقتى ءىرى دەلولاردى زاڭ بويىنشا قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، قالدىق ماي ساتۋ سەكىلدى قىلمىستىق ارەكەتتەردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ينە-وكىل تازالىعى مەن اس-سۋ حاۋىپسىزدىگىن قورعادىق. حىبەي، شاڭحاي، جياڭسۋ سياقتى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى يمپورتتاۋ رۇقساتى بەرىلمەگەن ۇقساتىپ جاسالاتىن ءدارى-دارمەككە سايعان قىلمىستىق ىستەر دەلولاردى زاڭ بويىنشا قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، قىلمىسقا جاتقىزۋ مەن جاتقىزباۋدىڭ شەگىن دۇرىس مەڭگەرىپ، ءادىليانى پارمەندى دە يكەمدى تۇردە جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك جاسادىق. ۇلتتىق مال-مۇلىكتىڭ مۇزداتىلۋىن كۇشىنەن قالدىرۋعا سايعان تەلەگراف-توراپ الدامشىلىعىنىڭ ءجيى تۋىلۋى جاعدايىن كوزدەي وتىرىپ، قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە ول جونىندە جەتەكشى پىكىر شىعارىپ، جازالاۋ تەبىنىن ارتتىردىق. ”مەكتەپتەگى وقۋشىلارعا قارىز بەرۋ“ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، وقۋشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعادىق. زورلىقتى كۇش ىستەتىپ شيپاگەرلەردى جارالاۋ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، بەيجيڭ حالىقتىق اۆياتسيا باس ەمحاناسىنىڭ شيپاگەرىن ولتىرگەن سۇن ۋىنبين قاتارلى ءبىر توپ قىلمىستىنى زاڭ بويىنشا ءولىم جازاسىنا كەسىپ جانە ونى اتقارىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ باس اماندىعى مەن زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن شىن مانىندە قورعاپ، ەمدەۋدىڭ قالىپتى ءتارتىبىن قورعادىق. بيىكتەن زات لاقتىرىپ نەمەسە قۇلاتىپ، بۇقارانىڭ اماندىعىنا اۋىر حاۋىپ ءتوندىرۋ ماسەلەسىن كوزدەي وتىرىپ، ءادىليالىق ساياساتتار شىعارىپ، زاڭ بويىنشا جازالاۋ مەن تۋ باستان الدىن الۋدى كۇشەيتىپ، بيىكتەن زات لاقتىرىپ الەۋمەتتىك اماندىققا زيان جەتكىزگەن ءبىر توپ دەلولارعا اشىق سوت جۇرگزىپ، حالىق بۇقاراسىن بيىكتەن تونەتىن حاۋىپتەن اراشالادىق.

　　ەرەكشە كەشىرىممەن بوساتۋ جونىندە زاڭ بويىنشا كەسىم شىعاردىق. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ تۇسىرگەن ەرەكشە كەشىرىم ەتۋ بۇيرىعى مەن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ شىعارعان ەرەكشە كەشىرىم ەتۋ قاۋلىسىن مۇقيات تياناقتاندىرىپ، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا، 23 مىڭ 593 قىلمىستىنى ەرەكشە كەشىرىممەن بوساتۋ جونىندە زاڭ بويىنشا كەسىم جاساپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ەلدى زاڭمەن ورنىقتىرۋ، كوپتىڭ كوڭىلىن مورالمەن نۇرلاندىرۋ سىندى قايىرىمدىلىق ساياساتىن ايگىلەدىك.

　　ادامدىق ۇقىقتى ءادىليالىق جاقتان قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتتىك. شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە، قاتەلىك بولسا، ءسوزسىز تۇزەتۋگە تاباندى بولدىق. ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى سوت ىستەرىن باقىلاۋ ءتارتىبى بويىنشا قىلمىستىق ىستەر دەلوسىنان 1774 سىن قايتا قاراپ، ۇكىمىن قايتا شىعاردى، شاندۇڭ قاتارلى سوت مەكەمەلەرى جاڭ جىچاۋ قاتارلى اۋىر ناقاق، قاتە دەلولاردى زاڭ بويىنشا تۇزەتتى. مەملەكەت تولەم بەرۋ دەلوسىنان 18 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، تولەم تالاپ ەتۋشىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قامتاماسىزداندىردىق. قىلمىس جازاسىن زاڭ بويىنشا تۇراقتاندىرۋعا، قىلمىس كۇمانى تاعىلعانداردى ايىپسىز دەپ تانۋعا، دالەل-سپاتقا نەگىزدەلىپ ۇكىم-كەسىم جاساۋعا تاباندى بولىپ، الەۋمەتتىك ايىپتاۋ دەلوسىنداعى 637 جاۋاپكەر مەن جەكەلىك شاعىم دەلوسىنداعى 751 جاۋاپكەردى زاڭ بويىنشا قىلمىسسىز دەپ جاريالادىق. شانشي ولكەلىك سوت مەكەمەسى فان تاييىڭدى زاڭ بويىنشا قىلمىسسىز دەپ جاريالاپ، ناقاق، قاتە ءىرى دەلولاردىڭ تۋىلۋىنىڭ الدىن الدى. كەشىلىك ەتۋ مەن قاتاڭ جازالاۋ ۇشتاستىرىلعان قىلمىستىق ىستەر ساياساتىنا تاباندى بولىپ، قاتاڭ جازالاۋعا تيىستىلەرىن قاتاڭ جازالاپ، كەڭشلىك ەتۋگە تيىستىلەرىنە كەڭشىلىك ەتىپ، قىلمىسىنا قاراي جازا قولداندىق. سوت جۇرگىزۋدى وزەك ەتكەن قىلمىستىق ىستەر ارىز-شاعىم ءتۇزىمى رەفورماسىن ىشكەرىلەي تەرەڭدەتىپ، قىلمىسىن مويىنداپ، جازاعا مويىنسال بولعاندارعا كەڭشىلىك ەتۋ ءتۇزىمىن جان-جاقتىلى، دۇرىس قولداندىق. ءادىليا مينيسترلىگىمەن بىرلىكتە قىلمىستىق ىستەر دەلوسىنداعى ادۆوكاتتىق اقتاۋدىڭ تولىق جالپىلاسۋىن ىلگەرىلەتىپ، ادۆوكاتتاردىڭ مىندەتىن زاڭ بويىنشا وتەۋىن قامتاماسىزداندىردىق.

　　ەكىنشى، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن بۇلجىتپاي دايەكتىلەندىرىپ، ەكونوميكا مەن قوعامنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىنا قىزمەت وتەدىك

　　زاڭمەن جونگە سالىناتىن تيجارات-ساۋدا ورتاسى قالىپتاستى. زاڭمەن جونگە سالۋ − ەڭ كەمەلدى تيجارات-ساۋدا ورتاسى بولىپ تابىلادى. ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى 1- سوتتىق ساۋدا ىستەرى دەلوسىنان 4 ميلليون 537 مىڭىن قاراپ اياقتاتتى. جوعارى ساپالى دامۋعا قىزمەت وتەۋ جونىندەگى پىكىردى جاساپ، سەرىكتەستىك زاڭى، كۇيرەۋ زاڭى جونىندەگى ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەردى شىعارىپ، ازماتتىق ساۋدا ىستەرى سوت قىزمەتى ماجىلىسىنەن الىنعان ەستەلىگىن جاريالاپ، زاڭ قولدانۋ مەن ۇكىم–كەسىم جاساۋدىڭ ولشەمىن بىرلىككە كەلتىرىپ، ءادىليانىڭ جاريالىلىعى مەن بولجامدىلىعىن ارتتىردى. ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىق بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، ساپالى قىزمەت وتەۋ رەفورماسىنا قاتىستى اكىمشىلىك ارىز - شاعىم دەلولارىن زاڭ بويىنشا قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، اكىمشىلىك ورگانداردىڭ اكىمشىلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋىنە قولداۋ بەرىپ جانە وعان باقىلاۋشىلىق ەتىپ، 1-سوتتىق اكىمشىلىك دەلوسىنان 284 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، زاڭمەن جونگە سالىناتىن ۇكىمەت قۇرۋ قۇرىلىسىن جەبەپ، بەيماتەريالدىق دامۋ ورتاسىن ساپالىلاندىردى. دۇنيە بانكەسىنىڭ تيجارات-ساۋدا ورتاسى جونىندەگى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، ەلىمىزدىڭ تيجارات-ساۋدا ورتاسىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ورنى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، ”توقتامدى اتقارۋ “، ” كۇيرەۋگە قاتىستى جۇمىستاردى ءبىر جايلى ەتۋ“، ”ورتا، شاعىن مولشەردەگى قارجى قوسۋشىلاردى قورعاۋ“ قاتارلىلاردىڭ ءادىليامەن تىعىز قاتىسى بار كورسەتكىشتەرى كورنەكتى تۇردە جوعارىلاعان، مۇنىڭ ىشىندە ” ءادىليالىق ءتارتىپتى جۇرگىزۋ ساپاسى“ الدىڭعى ورىنعا كوتەرىلىپ، وسى سالانىڭ ”دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ تاڭداۋلى امالياتتان وتكىزۋشىسى“ بولىپ باعالانعان. ءتۇرلى بازار تۇلعالارىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن ءادىليالىق جاقتان تەڭ تۇرعىدا قورعادىق. ءتۇرلى بازار تۇلعالارىنىڭ ارىز-شاعىمداعى ورنىنىڭ، زاڭدى قولدانۋىنىڭ، زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ تۇگەلدەي تەڭ بولۋىنا تاباندى بولىپ، مەيلى مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىندار، مەيلى ىشكى قارجىلىق، سىرتقى قارجىلىق كاسىپورىندار،مەيلى ءىرى، ورتاشا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار بولسىن، بارىنە تەڭ مامىلە جاساپ، ولاردى زاڭ بويىنشا قورعادىق. حالىقتىق كاسىپورىندار مەن كاسىپورىنشىلاردىڭ بۇرىنعى تيجارات باسقارۋىنداعى جۇيەدەن تىسقارى ارەكەتتەرىن دامۋ تۇرعىسىنان مامىلە جاساي وتىرىپ ءبىرجايلى ەتۋگە تاباندى بولىپ، تاريحتان قالعان مال - مۇلىك ۇقىعىنا سايعان ناقاق، قاتە دەلولاردى زاڭ بويىنشا پارىقتاپ تۇزەتتىك، سۋجوۋ قالالىق ورتا سوت مەكەمەسى ني جۇيباۋ دەلوسىن قايتا قاراپ، ۇكىمدى قايتا شىعارىپ، بارلىق قاتە بولعاندارىن تولىق تۇزەتۋگە، ءىشىنارا قاتەلەرىن تۇزەتۋگە، قاتەلىك كەتكەن جەرىن تۇزەتۋگە تاباندى بولدى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرگى بارلىق ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەرگە اداقتاۋ جۇرگىزىپ، 103 دەلونى، حالىقتىق كاسىپورىندارعا قاتىستى بارلىق ءادىلسىز بەلگىلەمەلەردى كۇشىنەن قالدىردىق. مال-مۇلىكتى ولشەمنەن اسىرىپ پەشەتتەۋگە، ۇستاپ قالۋعا، مۇزداتۋعا قاتاڭ تيىم سالىپ، پەچەتتەۋ، ۇستاپ قالۋ سىندى ماجبۇرلەۋ شارالارىن يكەمدى قولدانۋدا جاڭالىق اشىپ، كاسىپورىنداردىڭ تيجاراتىنا جاسايتىن ىقپالدى مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا جەڭىلدەتتىك. ەكونوميكالىق داۋ-شارلار مەن ەكونوميكالىق قىلمىستاردى، ازاماتتىق ىستەر جاۋاپكەرشىلىگى مەن قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرشىلىگىن، زاڭدى مال-مۇلىك پەن زاڭسىز تاپقان تابىستى، سەرىكتەستىكتىڭ مال - مۇلكى مەن جەكەنىڭ مال - مۇلكىن، ورىندى قارجى قۇراۋ مەن زاڭسىز قارجى توپتاۋدى قاتاڭ ايىرىپ، فاكتى انىق، دالەل-سپاتى تولىق بولماعان دەلولارداعى جاۋاپكەرلەردى باتىلدىقپەن قىلمىسسىز دەپ بوساتىپ، كاسىپورىنشىلاردىڭ باس اماندىعى مەن مال-مۇلىكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاپ، جاڭالىق اشۋ مەن شارۋاشىلىق قۇرۋدىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىن ىنتالاندىردىق. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ءادىليالىق جاقتان قورعاۋدى كۇشەيتتىك. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ جاڭالىق اشۋدىڭ قوزعاۋشى قاينار كۇشىنىڭ نەگىزگى كەپىلى، سوندىقتان ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ تۇپتەپ ايتقاندا، جاڭالىق اشۋدى قورعاۋ مەن جەبەۋ بولىپ تابىلادى. پاتەنت، تاۋار تاڭباسى، اۆتورلىق ۇقىق سياقتى ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا قاتىستى دەلولاردان 418 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، دامۋدى جاڭالىق اشۋ ارقىلى جەبەۋگە قىزمەت وتەدىك. ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى سوت بولىمشەلەرى تاپقىرلىق، قولدانىلمالى جاڭا تيپتەگى پاتەنت قاتارلىلارعا سايعان ارىز-شاعىم دەلولارىن زاڭ بويىنشا ءادىل، جوعارى ءونىمدى تۇردە قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، ەلەكتروندىق ساۋدا تەكشەسىنىڭ بازاردى مەڭگەرۋ ورنىنان بەتالدى پايدالانۋ، جوسىقسىز باسەكە قاتارلىلارعا سايعان دەلولاردى ءادىل قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، بازاردىڭ ءادىل باسەكەلى ءتارتىبىن قورعادى. جازا سيپاتىندىق تولەم بەرۋ ءتۇزىمىن بەلسەنە قولدانىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا قول سۇعىپ زاڭعا قايشىلىق جاساۋدى شەشۋدىڭ وزىندىك قۇنىن ارتتىردىق. فۋجيان، گۋاڭدۇڭ قاتارلى ولكەلىك سوت مەكەمەلەرى گاۋتۇڭ، پيڭگو، حۋاۋىي، سانشيڭ قاتارلى سەرىكتەستىكتەردىڭ پاتەنت داۋ-شارى جەلىلەس دەلولارىن ۇيلەسىمدى تۇردە قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، داۋگەرلەردىڭ بۇكىل الەم بويىنشا راقايلاسۋىن جەبەدىك. دۇنيە جۇزىلىك ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى ۇيىمى جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ءادىليالىق جاقتان قورعاۋعا قاتىستى دەلو مىسالدارىن ارناۋلى باسپادان شىعاردى. ەلىمىز دۇنيە جۇزىندەگى ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى دەلولارىن اسىرەسە پاتەنت دەلولارىن ەڭ كوپ قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتكەن ەل ءارى قاراۋ-ءبىر جاقتىلى ەتۋ اينالىم مەرزىمى ەڭ قىسقا ەلدەردىڭ ءبىرى بولدى. فينانس حاۋىپ-قاتەرىنەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋ ءۇشىن قىزمەت وتەدىك. ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەر شىعارىپ، باعالى قاعاز، كەسىكتى بۇيىم بازارىن شەڭگەلدەۋ، جاسىرىن ساۋدالاسۋ قىلمىستارىن زاڭ بويىنشا جازالادىق. حالىق بانكەسىمەن، بانكە قامسىزداندىرۋ ىستەرىن باقىلاۋ-باسقارۋ كوميتەتىمەن، باعالى قاعاز باقىلاۋ-باسقارۋ كوميتەتىمەن بىرلىكتە فينانستىق داۋ-شارلاردى كوپ تۇلعالانعان جولمەن شەشۋدى ىلگەرى باستىرىپ، قارجىلاندىرۋشىلار، فينانس تۇتىنۋشىلارى سياقتى ءارقايسى جاقتاعى داۋگەرلەردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قورعادىق. عىلىم-تەحنيكا سەكتورىن قۇرۋ جانە تىركەۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ ءتۇزىمى رەفورماسى ءۇشىن ءادىليالىق قامتاماسىزدىق بەرۋ پىكىرىن جاساپ، كاپيتال بازارىنىڭ نەگىزدىك ءتۇزىم رەفورماسىنا قىزمەت وتەدىك. بەيجيڭ، شاڭحاي قالالىق سوت مەكەمەلەرى ”e نەسيە قورى“ سياقتى ينتەرنەتتىك فينانس دەلولارىنا سايعان قارىز قايتارۋ قىزمەتىن ءتارتىپتى تۇردە ىلگەرىلەتىپ، فينانس حاۋىپ-قاتەرىنە سايعان ءىرى دەلولارىن ءبىر جايلى ەتۋگە زاڭ بويىنشا قاتىناستى. يۇننان ولكەسى قاتارلى جەرلەردىڭ سوت مەكەمەلەرى فانيا ءتۇستى مەتال بيرجاسى قاتارلىلاردىڭ زاڭسىز قارجى توپتاۋ ءىرى دەلولارىن زاڭ بويىنشا بايىپتىلىقپەن قاراپ، دەلوعا سايعان مال-مۇلىكتى قۋزاپ قايتارىپ الىپ، ءبىر جاقتىلى ەتۋدى بەلسەنە جۇرگىزىپ، بۇقارانىڭ زياندى قايتارىپ الۋىنا كۇش سالا كومەكتەستى. شاڭحاي قالالىق فينانس سوت مەكەمەسى باعالى قاعاز

　　داۋ-شارلارىنان ۇلگى كورسەتۋ-ۇكىم شىعارۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشىپ، ورتاشا، شاعىن قارجىلاندىرۋشىلاردى ءادىليالىق جاقتان قورعاۋدىڭ جاڭا جولىن بەلسەنە قاراستىردى.

　　كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنا قىزمەت وتەدىك. اۋىل- قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە قىزمەت وتەۋ ءادىليالىق ساياساتتارىن شىنايى تياناقتاندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا سايعان قوسىمشا قاراجات پەن قامسىزداندىرۋ قاراجاتى الدامشىلىعى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سالاسىنداعى شىرىكتەسۋشىلىك، اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال-جابدىقتارىن جالعاننان جاساۋ سياقتى بۇقارانىڭ مۇددەسىنە زيان جەتكىزەتىن قىلمىستاردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالادىق. سانشي، حۋنان، سىچۋان، نيڭشيا قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى اۋىل-قىستاق جەرىن اينالىمعا سالۋ، ورمان ۇقىعىن وتكەرمەلەۋ، جەر جونىنەن جارنالاستىقپەن سەلبەسۋ سياقتى دەلولاردى ۇيلەسىمدى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ،

　　اۋىل-قىستاق تيجارات نەگىزگى تۇلعالارىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعاپ، كەدەي وڭىرلەردىڭ شارۋاشىلىعىن گۇلدەندىرۋگە كومەكشى كۇش بەردى. گۇيجوۋ، شيزاڭ جانە نۋجياڭ، لينشيا قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى كەدەيلەردى قونىس اۋىستىرىپ سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى ءۇشىن بەلسەنە قىزمەت وتەپ، قالىڭ ديقانداردىڭ جەردى كوتەرمەگە الىپ شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ ۇقىعىن، قورا-جاي ورنىن پايدالانۋ ۇقىعىن قورعاپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن

　　ءوندىرۋ-ساتۋ داۋ-شارلارىن ۇتىمدى تۇردە شەشىپ، اۋىل-قىستاق ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ دامۋىن جەبەدى.

　　كوك اسپان، ءمولدىر سۋ، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋگە قىزمەت وتەدىك. ورتا بايلىعىنا قاتىستى 1-سوتتىق دەلولاردان 268 مىڭىن قاراپ اياقتاتتىق. پروكۋراتۋرا ورگاندارى مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ورتا جونىندە بەرگەن الەۋمەتتىك يگىلىككە قاتىستى ارىز - شاعىم دەلوسىنان 1953 ىن قاراپ اياقتاتىپ، سانچيڭشانداعى ايداعار جىلان شوقىسىن ءبۇلدىرۋ قاتارلى ەكولوگيالىق ورتاعا زايان جەتكىزگەن قىزمەتكەرلەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگىن قاتال قۋزاستىردىق. انحۇي سوت مەكەمەسى جاسىرىن قۇبىر ارقىلى چاڭجياڭ وزەنىنە زاڭعا قايشى ۋلى زاتتار شىعارىپ، ورتانى لاستاعان دەلولاردى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، زاڭعا قايشىلىق جاساعانداردىڭ ءارى قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋىنا، ءارى ەكولوگيالىق ورتانى قالپىنا كەلتىرۋ بورىشىن وتەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. جياڭسۋدىڭ نانجيڭ قالاسى مەن گانسۋدىڭ لانجوۋ قالاسىندا جاڭادان قۇرىلعان ورتا بايلىعى سوت بولىمشەلەرى ءوز ولكە اۋماعىنداعى ورتا بايلىعىنا قاتىستى دەلولاردى شوعىرلى باسقارۋعا الىپ، ەكولوگيانى الدىڭعى ورىنعا قويىپ، جاسىل دامۋدى جەبەدى. چاڭجياڭ، حۋاڭحى وزەنى اعارلارىنداعى قاتىستى سوت مەكەمەلەرى ءادىليالىق سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ءىرى وزەن، داريا، كولدەردىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋدى جانە جۇيەلى جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتتى.

　　ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماعا قىزمەت وتەدىك. مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورمالاۋ كوميتەتى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە بازار سۋبيەكتىلەرىنىڭ شەگىنىپ شىعۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋدى تەزدەتۋ جونىندەگى رەفورما جوباسىن جاساپ شىعارىپ، شەگىنىپ شىعۋدىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ، ءوندىرىس فاكتورلارىنىڭ اينالىمى مەن كاسىپورىنداردىڭ تيپىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن ءوسىرۋدى جەبەدىك. كۇيرەۋ ءتۇزىمىنىڭ بازار سۋبيەكتىلەرىنىڭ جارامدىسىن قالدىرىپ، جارامسىزدارىن قاتاردان شىعارۋدى جەدەلدەتۋدەگى، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ فينانستىق حاۋىپ ـ قاتەرىن جويۋداعى، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعىن قورعاۋداعى ماڭىزدى رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كۇيرەگەننەن كەيىن بىرىكتىرىپ قايتا قۇرۋعا قاتىستى قارىز ۇقىعى 678 ميلليارد 800 ميلليون يۋانعا سايعان، 4626 مىڭ دەلونى لايىقتى تۇردە قاراپ اياقتاتىپ، ”جانسىز كاسىپورىنداردى“ ورنىقتى، ءتارتىپتى تۇردە قاتاردان شىعارۋدى ىلگەرىلەتىپ، دامۋ بولاشاعى بار 482 كاسىپورىندى بىرىكتىرىپ قايتا قۇرۋ ارقىلى مۇشكىل جاعدايدان ارىلتىپ، 108 مىڭ قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس ورنىن ساقتاپ قالۋىنا كومەكتەستىك. تيانجين قالالىق سوت مەكەمەسى مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردى بىرىكتىرىپ قايتا قۇرۋعا، ارالاس مەنشىكتەگى شارۋاشىلىق رەفورماسىنا زاڭ بويىنشا قولداۋ بەرىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردىڭ قارىز حاۋىپ-قاتەرىن شەشۋدى جەبەدى. تۇڭحۋا قالالىق سوت مەكەمەسى كۇيرەگەننەن كەيىن بىرىكتىرىپ قايتا قۇرۋ ءتارتىبى ارقىلى تۇڭحۋا بولات-تەمىر سەرىكتەستىگى توبىنىڭ قارىزدى جارناعا اينالدىرۋدى ءساتتى ورىنداۋىنا كومەكتەسىپ، قوماقتى مولشەردەگى قارىز داعدارىسىن شەشىپ، قىرۋار شاعىن سومالى قارىز يەلەرى مەن كاسىپورىن جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇددەسىن قامتاماسىزداندىردى. حۋايبەي قالالىق سوت مەكەمەسى ءۇي-جەر كاسىپورىندارىنىڭ كۇيرەۋ بارىسىندا جاراسۋ ۇلگىسىندە ىزدەنىس جاساپ، ءۇي-جەر بازارىنىڭ اقاۋسىز دامۋىن جەبەدى.

　　وڭىرلىك سايكەستى دامۋ ستراتەگياسىن اتقارۋعا قىزمەت وتەدىك. ارناۋلى پىكىرلەر جاساپ شىعارىپ، شيۇڭ-ان جاڭا رايونىنىڭ پلان قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەپ جانە وندا جاڭالىق اشۋدى دامىتتىق. بەيجيڭ، تيانجين، حىبەيدەگى سوت مەكەمەلەرى ءىرى نىساندارعا سايعان داۋ-شارلاردى ۇيلەسىمدى شەشىپ، بەيجيڭ-تيانجين-حىبەيدىڭ سەلبەسە دامۋى جانە قىسقى وليمپيادانى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن قىزمەت وتەدى. شاڭحاي، جياڭسۋ، جىجياڭ، انحۇيداعى سوت مەكەمەلەرى ءادىليالىق سەلبەستىك جاساسۋ ورەسىن جوعارىلاتىپ، چاڭجياڭ اتىراۋى ءوڭىرىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ ءۇشىن قىزمەت وتەدى. لياۋنيڭ، جيلين، حيلۇڭجياڭداعى سوت مەكەمەلەرى تيجارات-ساۋدانى زاڭمەن جونگە سالۋ ورتاسىن ساپالىلاندىرۋعا نازار اۋدارىپ، جاڭا داۋىردەگى شىعىس سولتۇستىكتى جالپى بەتتىك، جان-جاقتى گۇلدەندىرۋ ءۇشىن قىزمەت وتەدى. گۋاڭدۇڭ ولكەسىندەگى سوت مەكەمەلەرى ءادىل، جوعارى ءونىمدى زاڭمەن جونگە سالىناتىن ورتا قالىپتاستىرۋعا باسا كۇش سالىپ، گۋاڭدۇڭ-شياڭگاڭ-اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى مەن شىنجىننىڭ اتقارۋدان الدىمەن ۇلگى كورسەتۋ رايونى قۇرىلىسىنا جەبەۋشى بولدى. سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋعا قىزمەت وتەدىك. ساندى مالىمەت ۇقىعىن ءادىليالىق جاقتان قورعاۋدى كۇشەيتۋ ― ءىرى ساندى مالىمەتتەردەن پايدالانۋ، سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋ، ازاماتتاردىڭ جەكە قۇپيالىعىن قورعاۋ جونىنەن ءتيىمدى بولىپ تابىلادى. ءادىليا سيفرلى ەكونوميكا ءۇشىن باسەكەدە بەيتاراپتى، اشىق ۇستالاتىن، كەڭ قولتىقتى ورتا قالىپتاستىرۋى ءتيىس. ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى جاڭا ساۋدا، جاڭا ۇلگى، جاڭا قالىپقا سايعان دەلولاردى زاڭ بويىنشا ۇيلەسىمدى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، سيفرلى ەكونوميكانىڭ اقاۋسىز دامۋىن قامتاماسىزداندىرىپ، سيفرلى ەكونوميكا مەن تۇلعالىق ەكونوميكانى ىشكەرىلەي توعىستىرۋدى جەبەپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا تىڭ قوزعاۋشى كۇش قوستى. جاساندى زەردە، توراپ ويىنى اۆتورلىق ۇقىعى دەلوسى سياقتى ءبىر توپ جاڭا تيپتەگى دەلولاردى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، سيفرلى باسپا ۇقىعىن، سيفرلى مازمۇنداعى ونىمدەردى قورعاۋدى كۇشەيتتى. ءىرى ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگى مەن جەكەلەردىڭ قۇپيالىعىن قورعاۋدىڭ تەبىنىن ارتتىرىپ، ازاماتتاردىڭ جەكە ينفورماتسياسىنا سۇعاناقتىق جاساۋ قىلمىستارىن زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاپ، قولفوننان پايدالانىپ تۇتىنۋشىلاردىڭ حابارلاسۋ ەستەلىگىندەگى ينفورماتسياسىن ءوز بەتىمەن كورىپ ۇرلاۋ، توراپتىق سەنىمدىلىك تەكشەسى ارقىلى جەكەلەردىڭ سەنىمدىلىك ساندى مالىمەتىن بەتالدى پايدالانۋ سياقتى دەلولاردى زاڭ بويىنشا قارادى؛ ”ۇقتىرۋدى ءوشىرۋ“ ەرەجەسىن دۇرىس قولدانىپ، باسقالاردى قارالاعان ءسوز-ارەكەتتەردى بەتالدى تاراتقان توراپ تەكشەلەرىن زيانعا ۇشىراۋشىنىڭ تالابىنا ساي قاتىستى ينفورماتسيالاردى وشىرۋگە بۇيىردى.

　　سىرتقا ەسىك اشۋدى اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزۋگە قىزمەت وتەدىك. شەتەلگە قاتىستى ازاماتتىق، ساۋدا ىستەرى 1-سوتتىق دەلوسىنان 17 مىڭىن، تەڭىز ىستەرى، تەڭىز ساۋداسى دەلوسىنان 16 مىڭىن قاراپ اياقتاتتىق. شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجىلاندىرۋ زاڭىنىڭ ءادىليالىق تۇسىندىرمەسىن جاساپ، جۇڭگو مەن شەتەل قارجىلاندىرۋشىلارىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ بويىنشا تەڭ قورعادىق. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەۋ جونىندەگى پىكىردى، شاڭحاي ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ لينگاڭ جاڭا شاعىن رايونىن قۇرۋعا قىزمەت وتەۋ جونىندەگى پىكىردى دايىنداپ شىعاردىق. تيانجين، حۋبەي، گۋاڭشي، چۇڭچيڭ، سىچۋان قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى ەركىن ساۋدا سىناق رايوندارىنا ءادىليالىق قامتاماسىزدىق بەرۋ شارالارىن بەلسەنە كەمەلدەندىردى. حاينان ولكەلىك سوت مەكەمەسى ەركىن ساۋدا پورتىنا ءادىليالىق قىزمەت وتەۋ تەكشەسىن ورناتىپ، جۇڭگولىق، شەتەلدىك قارجىلاندىرۋشىلارعا ءادىليالىق سەنىمدىلىك جاعىنان اقىسىز قىزمەت وتەدى. نانجيڭ قالالىق تەڭىز ىستەرى سوت مەكەمەسى وڭىرلىك باسىمدىلىقتى تياناق ەتىپ، تەڭىز-مۇحيت ەكونوميكاسىن دامىتۋعا بەلسەنە قىزمەت وتەدى. چيڭداۋ قالالىق تەڭىز ىستەرى سوت مەكەمەسى ”نيليسا“ كەمەسىن ۇستاپ قالۋ دەلوسىن ۇيلەسىمدى شەشىپ، ىسكە قاتىستى ءارقايسى جاقتىڭ زور زيانعا ۇشىراۋىنىڭ الدىن الدى، شەتەلدىك داۋگەرلەر كەمەنىڭ اتىن ارنايى تۇردە ”قۇرمەت“ دەگەنگە وزگەرتىپ، جۇڭگونىڭ زاڭمەن زاڭمەن جونگە سالۋىنا ىزەت ءبىلدىردى.

　　 ءۇشىنشى، ءادىليانى حالىق ءۇشىن، ءادىليانى ءادىل جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، قوعامدىق ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى قورعادىق

　　سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن ساۋلەلەندىردىك. وتانشىلدىق تۋىن بيىك ۇستاپ، مەملەكەت تۋىن، مەملەكەت بەلگىسىن، مەملەكەت ءانىن قورلاۋ قىلمىسىن قاتاڭ جازالاپ، مەملەكەتتىڭ سالتاناتتى دا قاسيەتتى مەملەكەت سيموۆلىنا استە قول سۇعۋعا بولمايتىندىعن جاريالادىق. قاھارمان ـ قۇربانداردى قورعاۋعا قاتىستى الەۋمەتتىك يگىلىك ارىز-شاعىمى دەلوسىنان 22 سىن قاراپ اياقتاتىپ، فاڭ جىمين، دۇڭ سۇنرۇي، حۋاڭ جيگۋاڭ، مۋليدەگى ءورت وشىرۋدە قۇربان بولعان قاھارماندار قاتارلى قۇربانداردىڭ ۇقىق-مۇددەسىنە زيان جەتكىزگەن ارەكەتتەر جونىنەن زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى قاتاڭ قۋزاستىرىپ، قۇربانداردىڭ ۇلى داڭقىن تۋىمىز ايقىن تۇردە قورعادىق. «جاڭا داۋىردەگى ازاماتتاردىڭ ءمورال قۇرىلىسىن اتقارۋ باعدارلاماسىن» دايەكتىلەندىرىپ، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن ءادىليا قىزمەتىمەن توعىستىرۋعا تاباندى بولىپ، زاڭمەن جونگە سالۋ قۋاتى ارقىلى حالىق بۇقاراسىن العا ۇمتىلۋعا، ىزگىلىككە جەتەلەدىك. مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورمالاۋ كوميتەتى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە سەنىمنەن ايرىلعان اتقارمانداردى بىرلەسىپ جازالاپ ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ادال، سەنىمدى بولۋعا ىنتالاندىرىپ، كەلىسىمدى بۇزىپ سەنىمنەن ايىرىلعانداردى جازالاپ ساقتاندىردىق. توراپ ارقىلى توپتاعان قارجىنى قايتارۋ سياقتى دەلولاردى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، توراپتىق الەۋمەتتىك يگىلىك ارەكەتتەرىن ارناعا ءتۇسىرىپ، جارلى-جاقپايعا كومەكتەسىپ، سەنىمدى دە قايىرىمدى ءداستۇرلى تاماشا ءمورالدى ساقتادىق.

　　قوعامدىق ادىلدىكتى قورعادىق. 1-سوتتىق ازاماتتىق ىستەر دەلوسىنان 9 ميلليون 393 مىڭىن قاراپ اياقتاتتىق، مۇنىڭ ىشىندە وقۋ ـ اعارتۋ، جۇمىستانۋ، ەمدەۋ، تۇرعىن ءۇي، تۇتىنىم، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جاقتارىنداعى حالىق تۇرمىسى سالاسىنا سايعان دەلولار ءبىر ميلليون 440 مىڭ بولدى. مۇگەدەكتەردى زاقىمداۋ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، مۇگەدەكتەردىڭ ارىز-شاعىم بەرۋىنە قولايلىلىق جاساپ، مۇگەدەكتەردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن شىن مانىندە قورعادىق. ”ەڭبەكاقىنى قورعاۋ“ ارەكەتىنە بەلسەنە قاتىناسىپ، ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسىن كەشىكتىرۋ دەلولارىنا سوت جۇرگىزۋدى اتقارۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، ەڭبەكاقى تولەۋدەن باس تارتۋ قىلمىستارىن جازالاۋدىڭ تەبىنىن ارتتىرىپ، ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ كەشىكتىرىلگەن 10 ميلليارد 660 ميلليون يۋان ەڭبەكاقىسىن قۋزاپ قايتارتىپ الۋىنا كومەكتەستىك. ءادىليالىق كومەك قاراجاتىنان ءبىر ميلليارد 120 ميلليون يۋان شىعارىپ، ارىز-شاعىمعا قاتىستى قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ قيىنشىلىقتان ارىلۋىنا كومەكتەستىك. ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە ايەلدەردىڭ جۇمىستانۋىنا تەڭدىك مامىلە جاساۋدى جەبەۋ جونىندەگى ولشەمدى قۇجاتتى جاريالاپ، ءادىل جۇمىستانۋ تۇزىمدىك ورتاسىن قالىپتاستىردىق.جۇكتى بولعان ايەل جۇمىسشىلاردى جۇمىستان شىعارۋ، مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلاردىڭ جۇمىس ىزدەۋ بارىسىندا وڭىرلىك كەمسىتۋشىلىككە ۇشىراۋى سياقتى دەلولاردى ۇيلەسىمدى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ باس اماندىعىنا زيان جەتكىزۋگە تولەم بەرۋ ولشەمىن تۇيىندە ءبىرتۇتاس سىناق ەتۋدى تەرەڭدەتىپ، ۇقىق، وراي، ەرەجە تەڭدىگىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىزداندىردىق.

　　بەرەكەلى وتباسى قۇرىلىسىن جەبەدىك. وتباسىندىق ىستەر سوتى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، مەملەكەتتىك ايەلدەر بىرلەستىگى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە ايەلدەر مەن بالالاردىڭ ۇقىق-مۇددەسىن قورعاۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتىن، باس اماندىعىن، رۋحاني كۇيىن قورعاۋعا باسا ءمان بەردىك. ۇيلەنۋ، وتباسى دەلوسىنان ءبىر ميلليون 850 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، وتباسى زورلىق-زومبىلىعىنا قارسى تۇرۋدىڭ تەبىنىن ارتتىرىپ، باس اماندىقتى قورعاۋ بۇيرىعىنان 2004 ىن دەركەزىندە قول قويىپ تاراتتىق. حىنان ولكەسىنىڭ شينشياڭ قالاسى، حۋبىي ولكەسىنىڭ شياۋگان ايماعى، گۋاڭشي ولكەسىنىڭ يۇيلين ايماعى قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى ۇيلەنۋ، وتباسىلىق داۋ-شارلاردى جاراستىرۋدى كۇشەيتىپ، بىرىنەن ءبىرىنىڭ ماحاببات سۇيىسپەنشىلىگى سۋىنا قويماعان ەرلى-زايىپتىلاردىڭ قايتادان تاتۋلاسۋىنا، بالانىڭ ءبۇتىن وتباسىنىڭ مەيىرىنە بولەنۋىنە بارىنشا مۇمكىندىك جاسادى؛ بىرىنەن ءبىرى مۇلدە سۋىنعان

　　ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ۇيلەنۋ قاتىناسىن كۇشىنەن قالدىرىپ، وتباسى تراگەدياسىنىڭ تۋىلۋىنىڭ الدىن الدى. قارتتاردى جابىرلەۋ، قاراۋسىز تاستاۋ، زاقىمداۋ قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاۋ ارقىلى، باعىپ-قاعۋعا قاتىستى دەلولاردان 26 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، قارتتاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعادى؛ وتباسى ىستەرى سوت بولىمشەلەرى وتباسى ىستەرىنە شەبەرلىكپەن كەسىم جاساپ، باعىپ-قاعۋعا، اسىراۋعا قاتىستى داۋ-شارلاردى ۇيلەسىمدى شەشىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قارتتاردى سيلاۋ، قارتتارعا وپالى بولۋداي تاماشا ءمورالىن ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاستىرىپ، وتباسى ءداستۇرىن ماڭگىلىك جالعاستىرۋعا ءمان بەردى.

　　كامەلەتكە تولماعانداردىڭ اقاۋسىز ەرجەتۋىن قورعادىق. جاس وسپىرىمدەر جونىندەگى ءادىليا ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، دوڭگەلەك ۇستەل سوتىن جۇرگىزۋگە تاباندى بولدىق. گۋاڭجوۋ قالالىق ورتا سوتىنىڭ سۋدياسى چىن حاي-ي جازا باسقان جاس وسپىرىمدەرگە ءوز اناسىنداي قامقورلىق جاساپ، ولاردىڭ جاڭا ءومىر جولىنا تۇسۋىنە كومەكتەستى. جاس وسپىرىمدەر سوت بولىمشەسىن ەكسكۋرسيالاۋدى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جاس وسپىرىمدەردىڭ ءادىليالىق اسەر الىپ، زاڭ بىلىمدەرىنەن ساۋات الۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق. جاس وسپىرىمدەر مەن بالالاردىڭ ءتان ساۋلىعىنا، جان ساۋلىعىنا زالال جەتكىزۋ قىلمىستارىن زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاپ، بالالارعا جىنىستىق ءزابىر جەتكىزگەن جاۋ جىيۇڭ، حى لۇڭ قاتارلى قىلمىسى ورەسكەل اۋىر ءبىر توپ قىلمىسكەرلەردى زاڭ بويىنشا باتىلدىقپەن ءولىم جازاسىنا كەستىك. حالىق ىستەرى مينيسترلىگىمەن بىرلىكتە پىكىر جاساپ شىعارىپ، باعۋشى يەسى شىنىندا جوق بالالاردى قورعاۋدى كۇشەيتتىك، گۇيجوۋ قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى اۋىل-قىستاقتارداعى ۇيدە قالعان بالالاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعاۋ جونىندەگى حۇجاتتى ارناۋلى جاساپ، بارلىق بالالاردىڭ زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ مەيىرلى قامقورلىعىنان كەنەلۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. مەكتەپتە جابىرلەۋدەن الدىنالا ساقتانۋدى جانە ونى ءبىرجاقتىلى ەتۋدى كۇشەيتىپ، قاتىستى دەلولاردان 4192 سىن قاراپ اياقتاتتىق. وقۋ – اعارتۋ مينيسترلىگى قاتارلى تاراۋلارمەن بىرلىكتە مەكتەپ اۋلاسى حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى شىرعالاڭدى ءبىر جاقتىلى ەتۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، مەكتەپ ءىشى-سىرتىندا سويقان تۋدىرۋعا سايعان قىلمىستىق ارەكەتتەردى زاڭ بويىنشا جازالادىق. ءادىليالىق قورعاۋ مەن اكىمشىلىك ورىنداردىڭ، وتباسىلارىنىڭ، مەكتەپتەردىڭ، الەۋمەتتىك اۋماقتاردىڭ قورعاۋىندا بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋ مەحانيزمىن تۇيىندە سىناق ەتۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، بالالاردىڭ اقاۋسىز ەرجەتۋىن زاڭمەن جونگە سالۋ ارقىلى قاستەرلەپ قورعادىق.

　　قورعانىستىق مۇددەنى جانە اسكەريلەر مەن ولاردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعادىق. ارمياعا ساياتىن اقىلى قىزمەت وتەۋدى توقتاتۋدى قىزمەت وتەۋمەن قامتاماسىزداندىرۋ قىزمەتىن جالپى بەتتىك ورىندادىق، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىنەن 5 وزات مەكەمە، 15 جەكە ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مينيسترلىگىنىڭ جانە ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ساياسي قىزمەتى ءبولىمىنىڭ، ارتقى شەپ قامداۋ ءبولىمىنىڭ بىرلەسىپ وتكىزگەن ماداقتاۋىنا يە بولدى. 15 شارانى كەڭەسۋ جولىمەن شىعارىپ، ارناۋلى كۇش ۇيىمداستىرىپ، جاسىل ارنا اشىپ، ارمياعا ساياتىن اقىلى قىزمەت وتەۋدى توقتاتۋدىڭ سوڭعى جۇمىستارىن ويداعىنداي ىستەۋگە ءادىليالىق جاقتان بەلسەندى قىزمەت وتەدىك. اسكەري قۇرىلعىلاردى ءبۇلدىرۋ، اسكەري ادام كەيپىنە ەنىپ، الدامكوستىك ىستەۋ ت. ب. قىلمىستارىن قاتاڭ جازالاپ، قاتىستى دەلولاردان 484 ىن قاراپ اياقتاتتىق. اسكەري سوت مەكەمەلەرى اكىمشىلىك سوت جۇرگىزۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋدى ورنىقتى قاداممەن جالپىلاستىرىپ، اسكەري بولىمدەردەگى وفيتسەر-جاۋىنگەرلەردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قورعادى. حۋنان، چۇڭچيڭ، سىچۋان قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى اسكەري جانە جەرگىلىكتى سوت مەكەمەلەرىنىڭ سەلبەستىك مەحانيزمىن كەمەلدەندىردى، شاندۇڭ ولكەسىنىڭ لين-ي ايماعى، حىنان ولكەسىنىڭ شينياڭ ايماعى قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى بايىرعى توڭكەرىستىك رايونداردىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرى مەن تاماشا تاجىريبەلەرىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ارمياعا قاتىستى ۇقىقتى قورعاۋ قىزمەتىن شىن پەيىلىمەن، زاڭ ارقىلى ويداعىداي ىستەپ، ارميا مەن ۇكىمەتتىڭ، ارميا مەن حالىقتىڭ ىنتىماعىن جەبەدى. شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋانداعى باۋىرلاستاردىڭ جانە شەتەلدەگى چياۋباۋلاردىڭ، وتانعا ورالعان چياۋمينداردىڭ، ولاردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ زاڭدى

　　ۇقىق-مۇددەسىن قورعادىق. شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋانعا سايعان دەلولاردان 27 مىڭىن قاراپ اياقتاتىپ، ءادىليالىق سەلبەسۋ، ءوزارا كومەكتەسۋ دەلولارىنان 9648 ىن ءبىرجاقتىلى ەتىپ، چياۋميندارعا سايعان دەلولاردان 2475 ىن قاراپ اياقتاتتىق. ىشكى ولكەلەر مەن شياڭگاڭنىڭ ازاماتتىق، ساۋدا ىستەرى جاعىنداعى ءادىليالىق سەلبەستىگىنىڭ تولىق جالپىلاسۋىن نەگىزىنەن ورىنداپ، ىشكى ولكەلەر مەن اۋمىننىڭ ءادىليالىق سەلبەستىگى توراپ تەكشەسىن قۇردىق. تايۋاندىق باۋىرلاستارعا ءادىليالىق تيىمدىلىك جاساۋ شاراسىنان 36 سىن بەلگىلەپ شىعارىپ، تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ، تايۋان كاسىپورىندارىنىڭ زاڭدى

　　ۇقىق-مۇددەسىن تەڭ تۇرعىدا قورعادىق. شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق، تايۋاندىق زاڭ ۇيرەنۋشى وقۋشىلاردىڭ پراكتيكادا بولۋىنا بەلسەنە شارت-جاعداي جاراتىپ، شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق، تايۋاندىق جاستاردىڭ وتانىمىزدىڭ ءادىليا ءتۇزىمى جونىندەگى تۇسىنىگى مەن تانىمىن ارتتىردىق.

　　قوعام مۇشەلەرىنىڭ الەۋمەت، ەرەجە جونىندەگى ساناسىن كۇشەيتۋگە جەتەكشىلىك ەتتىك. وسىزامانعى قوعامدا، ادامداردىڭ قىزمەتى مەن تۇرمىسى الەۋمەتتىك كەڭىستىكتەن قول ۇزە المايدى، ارناعا تۇسكەن الەۋمەتتىك كەڭىستىك ارەكەتى ― قوعامنىڭ ومىرشەڭدىككە باي، جاراسىمدى، ءتارتىپتى بولۋىنىڭ نەگىزى. الەۋمەتتىك كەڭىستىككە قاتىستى تۋىلعان دەلولاردى قاراپ، ءبىر جاقتىلى ەتۋ بارىسىندا، حالىق سوت مەكەمەلەرى مەملەكەت زاڭىنا، بولمىس زاڭدىلىعىنا، ادامگەرشىلىككە تەڭ ءمان بەرىپ، دۇرىس پەن بۇرىستى ايىرىپ، جاماندىقتى جازالاپ، جاقسىلىقتى دارىپتەپ، زاڭدىق ونىمدىلىك پەن قوعامدىق ونىمدىلىكتى بىرلىككە كەلتىرۋگە كۇش سالدى. ” ءبىر كاريانىڭ بالامەن سوعىلىسىپ، ونان ءوز جولىنا تۇسكەننەن كەيىن تۇتقيىلدان جان ءۇزۋى دەلوسىن“ قاراپ شىعىپ، توسۋشى بولعان ادام جاۋاپكەرشىلىك ارقالامايدى دەپ ۇكىم شىعارىپ، جۇرتتى ادىلەت جولىندا ەرلىك كورسەتۋگە جىگەرلەندىردى. ”ناۋقاستىڭ شيپاگەردى تەبەمىن دەپ ءوزىن جارالاپ الۋ دەلوسىن“ قاراپ، ۇكىمدى شيپاگەردىڭ قورعانۋى ورىندى دەپ قايتا شىعارىپ، ”راقايلاسۋشىلىققا“ مۇلدەم جول بەرمەدى. ”ءۇنحات شوعىرنايىنىڭ شوعىرداعىلاردى تەۋىپ شىعارۋ 1-دەلوسىن“ قاراپ، ءۇنحات شوعىرىن ىشكى جاقتان ورىندى باسقارۋ ارەكەتىنە قولداۋ بەرىپ، ينتەرنەت تورابى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ زاڭنان تىسقارى وڭىرگە اينالۋىنا جول بەرمەدى. ” ءوز بەتىمەن اعاشقا شىعىپ بۇلدىرگەن ۇزەمىن دەپ قۇلاپ ءولۋ دەلوسىن“ قاراپ، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىزداندىرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالامايدى دەپ كەسىم شىعارىپ، زاڭعا بويسۇنۋشىلاردىڭ وزگەلەردىڭ وتكىزگەن اعاتتىعىنىڭ ەسەبىن جابۋىنا رۇقسات بەرمەدى. ”مۇز ۇستىندە ويناتىپ جۇرگەن كۇشىگىنىڭ سۋعا ءتۇسىپ تۇنشىعىپ ولۋىنە تولەم سۇراۋ دەلوسىن“ قاراپ، تاۋەكەلشىلەردىڭ ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن وزىنە ارقالاتتى. ”ۇرىنىڭ قاشىپ ءجۇرىپ وزەنگە ءتۇسىپ تۇنشىعىپ ءولۋى دەلوسىن“ قاراپ، ۇرىنى قۋعان بۇقارا جاۋاپكەرشىلىك ارقالامايدى دەگەن كەسىمدى زاڭ بويىنشا تۇراقتاندىرۋ ارقىلى، ادىلەت جولىندا ەرلىك كورسەتۋشىلەردىڭ ەرەكشە نازار اۋدارۋ بورىشى جونىنەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالامايتىندىعىن اشىق اڭعارتتى. وسى تەكتەس ءبىرقىدىرۋ دەلولاردى قاراۋ جانە ءبىرجاقتىلى ەتۋ ارقىلى، بۇقارانى ۇزاق ۋاقىت مازاسىزداندىرىپ كەلگەن ”كومەك بەرۋ-بەرمەۋ“، ”ءناسيحات بەرۋ-بەرمەۋ“،”قۋۋ-قۋماۋ“، ”قۇتقارۋ-قۇتقارماۋ“، ”ىستەۋگە ءتيىستى ءىستى ىستەۋ-ىستەمەۋ“، ”باسقاعا بولىسۋ-بولىسپاۋ“ سياقتى زاڭ مەن ءمورال جاعىنداعى حاۋىپ-قاتەرلەردى جويىپ، ”سويقان شىعارۋشىنىڭ ىستەگەنىن ءجون دەپ قاراۋ“، ”وزبىرلىق ىستەۋدى ءجون ەسەپتەۋ“، ”جارالانۋشىلاردىڭ جارالانۋىن ورىندى دەپ قاراۋ“ سىندى ”تۋرلاۋسىزدىق ىستەۋ“ تاسىلدەرىنەن باتىل ساقتانىپ، ءادىليانىڭ قۋاتتى، دۇرىس پەن بۇرىسى ايقىن، تارتىمدى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى؛ بۇقارانىڭ قامقورلىققا بولەنىپ، زاڭدىلىققا بويسۇنىپ، قامتاماسىزدىققا يە بولىپ، زاڭمەن جونگە سالۋداعى جۇڭگونىڭ قالاۋلى ازاماتتارى بولۋى ءۇشىن تالپىنۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

　　 ءتورتىنشى، قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى شەشۋدىڭ حالىققا قولايلى، جوعارى ءونىمدى مەحانيزمىن ورناتىپ، قوعامدى جونگە سالۋعا بەلسەنە اتسالىستىق

　　قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى شەشۋ ـــ قوعامدى جونگە سالۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى. حالىق سوت مەكەمەسى--قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى، بۇقارانىڭ ارىز-شاعىم تالاپتارىن شەشەتىن سوت ورگانى. قايشىلىقتاردى ءادىل، جوعارى ءونىمدى تۇردە شەشىپ، تالاس-تارتىستاردى توقتاتۋ ـــ حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ قوعامدى جونگە سالۋعا قاتىناسۋداعى ماڭىزدى مىندەتى ءارى مەملەكەتتى جونگە سالۋ جۇيەسى مەن جونگە سالۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ماڭىزدى مازمۇنى.

　　بۇقارانىڭ داۋ-شارلارىن شەشۋ ارناسىن ىركىلىكسىزدەندىرىك. دەلو تۇرعىزىپ، تىزىمگە الۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ ناتيجەلەرىن بەكەمدەپ، ناق ورىندا دەلو تۇرعىزۋدى، دەربەس دەلو تۇرعىزۋدى، ينتەرنەتتە دەلو تۇرعىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، دەلو تۇرعىزۋدىڭ قيىن بولۋىنىڭ قايتالانۋىنىڭ الدىن باتىل الدىق. سوت مەكەمەسى قاقپانى ايقارا اشۋى، ءبىراق جەكە دارا ءىس ىستەمەۋى ارقىلى، جاڭا داۋىردەگى ”فىڭچياۋ تاجىريبەسىنە“، ءسوز جوق، تاباندى بولىپ جانە ونى دامىتىپ، پارتكوم باسشىلىق ەتكەن قوعامدى جونگە سالۋ جۇيەسىنە توعىسىپ، حالىق بۇقاراسى مەن قوعامدىق ۇيىمدارعا سۇيەنە وتىرىپ قايشىلىقتار مەن

　　داۋ-شارلاردان ۇتىمدى تۇردە الدىنالا ساقتانۋى كەرەك. جەر-جەردەگى سوت مەكەمەلەرى ارىز-شاعىم بەرىلمەگەن داۋ-شارلاردى شەشۋ مەحانيزمىن الدىڭعى ورىنعا قويىپ، حالىقتىق جاراستىرۋدى، اكىمشىلىك جاراستىرۋدى، ءادىليالىق جاراستىرۋدى بىرلەستىرىپ جۇرگىزۋدى، بەي ارىز-شاعىم مەن ارىز-شاعىمدى ۇلاستىرۋدى كۇشەيتىپ، حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ جاراستىرۋ تەكشەسىنىڭ داۋ-شاردى توراپ جەلىسىندە شەشۋ فۋنكتسياسىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، حالىق ىشىندەگى قايشىلىقتاردى اناعۇرلىم تەز، ءونىمدى تۇردە شەشۋگە مۇمكىندىك جاسادى. يۇننان، چيڭحاي، نيڭشيا، شينجياڭ جانە شينجياڭ

　　ءوندىرىس-قۇرىلىس بيڭتۋانى قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە جاراستىرۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن قورعاپ، ۇلتتار ىنتىماعىن جەبەدى. جىجياڭداعى سوت مەكەمەلەرى پۋتو مەن انجي اۋدانىنىڭ ادىستەرىن قورتىندىلاپ جانە جالپىلاستىرىپ، قوعامدى جونگە سالۋ جالپى جاعدايىنا بەلسەنە اتسالىسىپ، قايشىلىقتاردى وركەن كۇيىندە، نەگىزگى ساتىدا شىنايى شەشتى.

　　داۋ-شارلاردى شەشۋ مەن ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋدىڭ كوپ نەگىزدەنگەن ءىستى ءبىر ورىندا ءبىتىرۋ مەحانيزمىن ورناتتىق. دەلونى كۇردەلىلەرى مەن وڭايىنا، اۋىر-جەڭىلدىگىنە، تەز-باياۋلىعىنا قاراي ءبولىپ ىستەۋدى ىلگەرىلەتىپ، ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا داۋ-شارلاردى شەشۋدەگى جاراستىرۋدى، تەز كەسىم جاساۋدى، تەز تەرگەۋدى ءبىر ورىندا ءبىتىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى جۇزەگە اسىرۋ قارقىنىن تەزدەتتىك. بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىنىڭ ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى 8 ميلليون 497 مىڭ دەلونى شەشتى، مۇنىڭ ىشىندە تەز كەسىم شىعارىلعان، تەز تەرگەۋ جۇرىلگەن دەلولاردى قاراۋدىڭ ورتاشا مەرزىمى

　　1-سوتتىق ازاماتتىق ساۋدا ىستەرى دەلولارىمەن سالىستىرعاندا % 49.2 قىسقاردى. ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋ ارنالارىن ىركىلىكسىزدەندىرىپ، بۇقارانىڭ شاعىم ايتار ورنىنىڭ بولماۋىنا، بۇقارانىڭ ارىز-شاعىم تالابىن ەسكەرۋسىز قالدىرۋعا استە جول بەرمەدى. ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى ءىستى ءبىر ورىندا ءبىرتۇتاس ءبىتىرۋ، ءبىر توراپتا ءبىرتۇتاس ءبىتىرۋ، 1-ءنومىرلى ارىز-شاعىمدى ءبىرتۇتاس ءبىتىرۋ سىندى ارىز-شاعىمدىق قىزمەت وتەدى، جياڭشي، حۋنان قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى اۋىل-قىستاق، الەۋمەتتىك اۋماقتاردا دەربەس ارىز-شاعىم بەرۋگە قىزمەت وتەۋ قۇرىلعىلارىن قۇرىپ، بۇقارانىڭ ارىز-شاعىمعا قاتىناسۋىنا بارىنشا قولايلىلىق جاسادى.ء

　　وڭىر اتتاپ دەلو تۇرعىزۋعا قاتىستى ارىز-شاعىم جونىنەن قىزمەت وتەۋدى جالپىلاستىردىق. ءوڭىر اتتاپ دەلو تۇرعىزۋعا قاتىستى ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋدى بۇكىل ەل كولەمىندە جاپپاي جالپىلاستىرۋ ارقىلى، داۋگەرلەردىڭ سوت مەكەمەسىن جاقىن ماڭنان تاڭداپ، دەلو تۇرعىزۋ ءوتىنىشىن بەرۋىنە بولاتىن بولدى، وسىلايشا ولاردىڭ ارى-بەرى شاپقىلاۋى ازايدى. بەيجيڭ-تيانجين-حىبەي، چاڭجياڭ، جۋجياڭ اتىراۋى رايونى ءوڭىر اتتاپ دەلو تۇرعىزۋدى ءوز اۋماعىندا تولىق تۇتاستىرۋدى ەڭ الدىمەن جۇزەگە اسىردى، بۇكىل ەلدەگى ورتا، نەگىزگى ساتى سوت مەكەمەلەرى مەن تەڭىز ىستەرى سوت مەكەمەلەرى ءوڭىر اتتاپ دەلو تۇرعىزۋعا قىزمەت وتەۋدى تولىق جالپىلاستىرىپ، ”ەسىك الدىندا ارىز-شاعىم بەرۋ“ جاڭا ۇلگىسى بۇقارانىڭ سىرت جەردە ارىز-شاعىم بەرۋدەگى قولايسىزدىق ماسەلەسىن ءونىمدى تۇردە شەشتى.

　　داۋ-شارلاردى شەشۋدە قالا-اۋىل نەگىزگى ساتىلارىن تياناق ەتتىك. بۇكىل ەلدەگى 10 مىڭ 759 حالىق سوت بولىمشەلەرى رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، اۋدان وڭىرىندەگى نەگىزگى ساتىلاردى جونگە سالۋعا بەلسەنە قاتىناسىپ، جيىنى 4 ميلليون 731 مىڭ دەلوعا جاراستىرۋ جۇرگىزدى جانە ونى قاراپ اياقتاتتى. يان-ان، شۇن-ۋ، لياڭ-داڭ قاتارلى جەرلەردەگى حالىق سوت بولىمشەلەرى بۇقارا جۇمىسىن ايتىپ، ازاماتتىق ىستەرگە قاتىستى جۇمىستار تىكە ورتاعا قويىلعاندا، ونى سۋديالاردىڭ زاڭمەن تۇسىندىرۋىنەن جازباي، قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى دەركەزىندە شەشىپ، اۋىل-قىستاقتاردى گۇلدەندىرۋ ءۇشىن قىزمەت وتەدى. ”اتتى كەرۋەن سوت بولىمشەلەرى“ مەن ”شارباق ارقالاعان سۋديالار“ اسقار تاۋلاردان اسىپ، اساۋ وزەندەردى كەشىپ ءوتىپ، ەگىنجاي-اتىز باسىنا، بۇقارا وتباسىلارىنا ىشكەرىلەي بارىپ، قاي جەردە ءادىليالىق سۇرانىس قاجەت بولسا، حالىق سوت بولىمشەلەرى سول جەرلەرگە بارىپ ءادىليالىق قىزمەت وتەۋ جۇرگىزدى.

　　 بەسىنشى، ”اتقارۋدىڭ قيىن بولۋى ماسەلەسىن نەگىزىنەن شەشۋدىڭ“ تابىستارىن بەكەمدەپ، اتقارۋ قىزمەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى اينالىمىن ساقتادىق

　　”اتقارۋدىڭ قيىن بولۋ ماسەلەسىن نەگىزىنەن شەشۋ“ نىساناسى مەجەلى ۋاعىندا ورىندالعاننان كەيىن، حالىق سوت مەكەمەلەرى كوزدەگەن نىسانادان ەشقانداي جازباي، اتقارۋدىڭ قيىن بولۋى ماسەلەسىن نەگىزىنەن شەشۋدىڭ تابىستارىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، اتقارۋدىڭ قيىن بولۋىن شىنايى شەشۋ سىندى نىساناسىنا قادام تاستادى. 2019–جىلى، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرى اتقارىلاتىن دەلودان جيىنى 10 ميلليون 414 مىڭىن قاراۋعا قابىلداپ، 9 ميلليون 547 مىڭىن اتقارىپ اياقتاتتى، تياناقتانعان اتقارۋ سوماسى ءبىر تريلليون 700 ميلليارد يۋان بولدى، بۇل وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن جەكە – جەكە % 17.4، % 22.4 جانە % 10.8 جوعارىلاپ، ءتۇرلى اتقارۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ ورىندالۋى ورنىقتىلىق بارىسىندا ارتىپ، جۇڭگوشا اتقارۋ ءتۇزىمى، مەحانيزمى جانە ۇلگىسى ونان ارى اقاۋسىزدانا ءتۇستى.

　　جان-جاقتىلى جونگە سالۋ مەن تۋ باستان جونگە سالۋدى تەرەڭدەتتىك. ورتالىق كوميتەتتىڭ مەملەكەتتى جاپپاي زاڭمەن جونگە سالۋ كوميتەتىنىڭ 2019-جىلعى ”1-ءنومىرلى قۇجاتىن“ مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تاراۋلار اتتاعان جۇيەنى باقىلاۋ-باسقارۋ جانە بىرلەسىپ جازالاۋ-ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، اتقارۋدىڭ قيىن بولۋىن جان-جاقتىلى جونگە سالۋ جۇيەسىن بەكەمدەدىك جانە كولەمىن ۇلعايتتىق. حىبەي، جيلين، جياڭشي، حىنان، شانشي قاتارلى جەرلەردەگى جاپپاي زاڭمەن جونگە سالۋ ولكەلىك كوميتتەرى دايەكتى تياناقتاندىرۋ پىكىرىن جاسادى، حۋنان ولكەلىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتى ارناۋلى حۇجات شىعارىپ، سوت مەكەمەلەرىنىڭ اتقارۋدىڭ قيىن بولۋ ماسەلەسىن شىن مانىندە شەشۋىنە قولداۋ بەردى. ۋاكىلدەردىڭ قاراۋىنان تۇسكەن پىكىرلەردى مۇقيات تياناقتاندىرىپ، اتقارۋ قىزمەتىن دامىتۋدىڭ 5 جىلدىق باعدارلاماسىن جاساپ جانە اتقارىپ، باياندى مەحانيزمدى اقاۋسىزداندىرىپ، قامال الىنعاننان كەيىن ولشەمدى تومەندەتپەۋگە، تەبىندى السىرەتپەۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتتىك. ادۆوكاتتاردى اتقارۋعا قاتىناستىرۋ جونىندەگى پىكىردى جاساپ، ارناۋلى كاسىپتىك كۇشتەردىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىردىك. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا، ازاماتتىق ىستەردەگى زورلاپ اتقارتۋ زاڭى جونىندە زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە سەلبەسىپ، جۇڭگوشا زاڭ اتقارۋ ءتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرۋدى ىلگەرى باستىردىق.

　　اتقارۋدى ىزگى نيەتتى، وركەنيەتتى جۇرگىزۋدى كۇشەيتتىك. اتقارۋدى زاڭ بويىنشا قاتاڭ، ءادىل جۇرگىزۋدەن جازباي، اتقارۋدان قاشقالاقتاۋ، باس تارتۋ ارەكەتتەرىنە باتىل سوققى بەرىپ، ارىز-شاعىمدا جەڭگەن داۋگەرلەردىڭ

　　زاڭدى-ۇقىق مۇددەسىن قامتاماسىزداندىردىق. اتقارۋدى ىزگى نيەتتى، وركەنيەتتى جۇرگىزۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى جاساپ، پەشەتتەۋ، باعاعا سىندىرۋ سياقتى شارالاردى ساپالىلاندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس-تيجاراتىنا تۋدىراتىن ىقپالدى مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا تومەندەتتىك. قارجى تىزبەگى ۋاقىتشا ۇزىلگەنىمەن، ءالى دە دامۋ كومەسكى كۇشى، قۇتقارۋ مۇمكىندىگى بار كاسىپورىنداردى راقايلاسۋدى مەرزىمگە ءبولىپ جۇرگىزۋ، بىرىگۋدى قايتا ۇيىمداسۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى اتقارۋعا جەتەلەدىك. سەنىمدىلىك بويىنشا جازالاۋ-ساقتاندىرۋدى دارەجەگە ءبولىپ باسقارۋ جانە سەنىمىنەن ايىرىلعانداردىڭ سەنىمدىلىگىن قالپىنا كەلتىرۋ ت. ب. مەحانيزمدەردى ورناتىپ، سەنىمىنەن ايىرىلعانداردى جازالاۋ-ساقتاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتىن قاتاڭداستىرىپ، سەنىمدىلىك بويىنشا جازالاپ ساقتاندىرۋدى شىن مانىندە اتقاردىق. سەنىمنەن ايىرىلعانداردى زاڭ بويىنشا تىزىمدىكتەن 2 ميلليون 83 مىڭ ادام-رەت وشىردىك، بۇل وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن % 19.3 جوعارى بولدى. اتقارۋ قىزمەتى جونىندەگى ۇستانىمدا بۇرىلىس جاساپ، بۇرىنعى جازالاۋ- ساقتاندىرۋدى نەگىز ەتۋدەن جازالاۋ-ساقتاندىرۋ مەن شابىتتاندىرۋعا تەڭ ءمان بەرۋگە بۇرىلىس جاساۋ ارقىلى جىجياڭنىڭ نيڭبو قالاسى، فۋجياننىڭ نيڭدى قالاسى قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى بەلسەندى اتقارىپ، دۇرىس باعىتقا بەت الۋعا شابىتتاندىرۋدى وزدىگىنەن اتقارۋ مەحانيزمىن جالپىلاستىرىپ، وزدىگىنەن اتقارۋ مولشەرىن زور دارەجەدە جوعارىلاتۋدى جەبەپ، سەنىمىن ساقتاعانداردى ماداقتايتىن قوعامدىق تىنىس قالىپتاستىردى.

　　بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ تەبىنىن ارتتىردىق. حالىق تۇرمىسىنا، فينانسقا، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ الاشاعىن كەشىكتىرۋگە ساياتىن دەلولاردى كوزدەي وتىرىپ، ارناۋلى اتقارۋ ارەكەتىن شوعىرلى تۇردە ورىستەتتىك. شوعىرلى اتقارۋ كەزىندە، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرى حالىق تۇرمىسىنا سايعان 210 مىڭ دەلونى قاراپ اياقتاتىپ، تياناقتانعان اتقارۋ سوماسى 9 ميلليارد 800 ميلليون يۋان بولىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىسقا كەنەلۋ سەزىمىن ونان ارى نىعايتتى. فينانسقا سايعان دەلودان 470 مىڭىن اتقارىپ اياقتاتىپ، تياناقتانعان اتقارۋ سوماسى 200 ميلليارد يۋان بولدى. حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ كەشىكتىرىلگەن الاشاعىنا قاتىستى دەلولاردان 5870 ىن اتقارىپ اياقتاتىپ، تياناقتانعان اتقارۋ سوماسى 12 ميلليارد 700 ميلليون يۋان بولىپ، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ، ورتاشا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن شىنايى قورعادى.

　　التىنشى، ءادىليا ءتۇزىلىسى رەفورماسى مەن اقىل-پاراساتتىق سوت مەكەمەسى قۇرىلىسىن تەرەڭدەتىپ، ءادىليا ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جانە الەۋمەتتىك سەنىمدىلىك قۋاتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتىق

　　ادىلدىك پەن ونىمدىلىك ــ حالىق سوتى مەكەمەلەرىنىڭ قۇن جونىندەگى ماڭگىلىك تالعامى. بۇكىل جەر شارى كولەمىندەگى دەلولار، اسىرەسە ازاماتتىق ساۋدا ىستەرى دەلولارىنىڭ ءۇرتىس، ءبىرشاما تەز كوبەيە باستاعان جاعدايى الدىندا، جۇڭگونىڭ سوت مەكەمەلەرى ءوزىنىڭ شەشۋ جوبالارىن ۇسىنۋى ءتيىس. ءبىز شتاتتى، قىزمەتكەرلەردى جالعاستى مولايتا ءتۇسۋ جولىمەن جۇرمەيمىز، دەلو تۇرعىزۋدى شەكتەۋ، ونى سارالاپ تاڭداۋ، بۇقارانىڭ ارىز-شاعىم تالابىن تويتارۋ جولىنا ءتىپتى دە باسپايمىز، سوندىقتان دا، ءسوز جوق، ءادىليا رەفورماسىن تەرەڭدەتۋگە سۇيەنە وتىرىپ، اقىل-پاراساتتىق سوت مەكەمەلەرىن قۇرىپ، سوت جۇرگىزۋ جۇيەسى مەن سوت جۇرگىزۋ ونىمدىلىگىن وسىزامانداندىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك.

　　ءادىليا ءتۇزىلىسىنىڭ جان-جاقتىلى جۇيەلەنگەن رەفورماسىن تەرەڭدەتتىك. ساياسي-زاڭ سالاسىنداعى رەفورمانى جان-جاقتىلى تەرەڭدەتۋدى اتقارۋ جونىندەگى پىكىردى دايەكتىلەندىرىپ، حالىق سوتى مەكەمەلەرىنىڭ 5-بەسجىلدىق رەفورما باعدارلاماسىن جاريالاپ، جۇيەلى شوعىرلانعان، سەلبەستىگى جوعارى ءونىمدى ءتۇرلى رەفورمالاردى جەبەدىك. جاڭادان وزگەرىس ەنگىزىلگەن حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ ۇيىمدىق زاڭى مەن سۋديالار زاڭىن دايەكتىلەندىرىپ، سايكەستى مەحانيزمدى اقاۋسىزداندىرىپ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ءادىليا ءتۇزىمىنىڭ ابزالدىلىعىن جونگە سالۋدىڭ قۋاتىنا اينالدىرۋدى جەبەدىك. حالىق زاسەداتەلى زاڭىن تياناقتاندىرۋ، سوت جۇرگىزۋگە قاتىناسۋ كولەمىن كەڭەيتۋ ارقىلى، بۇكىل ەل بويىنشا حالىق زاسەداتەلدەرى 3 ميلليون 407 مىڭ دەلونىڭ سوتتىق قاراۋىنا قاتىناستى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ۇقىق بەرۋىمەن، 15 ولكە مەن 20 قالادا ازاماتتىق ىستەر ارىز-شاعىم ءتارتىبى بويىنشا كۇردەلىلەرى مەن جەڭىلدەرىن ءبولۋ رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋدى ورىستەتىپ، تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جولىمەن ءادىليالىق ونىمدىلىكتى ىنتالاندىرۋ ارقىلى بۇقارانىڭ داۋ-شارلاردى شەشۋدەگى كوپ نەگىزدى، جوعارى ءونىمدى، قولايلى بولۋ سىندى سۇرانىسىن قاناعاتتاندىردىق.

　　ءادىليالىق جاۋاپكەرشىلىك ءتۇزىمىن جان-جاقتىلى تياناقتاندىردىق. ۇقىقتى تومەنگە ءتارتىپتى تۇردە بەرۋ، ۇقىقتى عىلمي ورنالاستىرۋ، ۇقىق جۇرگىزۋدى ارناعا ءتۇسىرۋ، ۇقىققا قاتاڭ شەك قويۋ سىندى سوت ۇقىعىن جۇرگىزۋ اينالىمى جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، سوت جۇرگىزۋ ۇقىعى مەن جاۋاپكەرشىلىگى تىزىمدىگىن جاساپ، سوت مەكەمەسى باستىقتارىنىڭ، سوت باستىقتارىنىڭ، سوت ۇيىمدارىنىڭ، سۋديالاردىڭ ۇقىق شەگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىنداپ، سوت مەكەمەسى باستىقتارى مەن سوت باستىقتارىنىڭ سوت جۇرگىزۋدى باقىلاۋ-باسقارۋ مىندەت جاۋاپكەرشىلىگىن نىعايتىپ، ۇقىق جاۋاپكەرشىلىگىن ءسوزسىز قۋزاستىرىپ، ۇقىق جۇرگىزۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ءسوزسىز ارقالاتىپ، مىندەتىنە جاۋاپكەرسىزدىك ىستەۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ءسوزسىز قۋزاستىرىپ، ۇقىقتان بەتالدى پايدالانۋ جاۋاپكەرشلىگىن ءسوزسىز سۇراستىردىق. ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەردىڭ، جەتەكشى سيپاتتى مىسال دەلولارىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ءبىر تەكتەس دەلولار مەن ىلىكتەس دەلولارعا قاتىستى توراپتىق ىزدەستىرۋگە زورلاۋ مەحانيزمىن جولعا قويىپ، سوت كوللوگياسى قىزمەت مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، كەسىم جاساۋ ولشەمىن بىرلىككە كەلتىرۋدى جەبەدىك. سۋديالار شتات ءتۇزىمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، سۋديالاردى سارالاپ تاڭداۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، سۋديالار شتاتىن ولكە دارەجەلى ءبىرتۇتاس جوسپارلاۋ، اۋقىمعا قاراي رەتتەۋ جانە اۋىس-تۇيىس ارقىلى شەگىنۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، قوسىلاتىنى دا، شەگىنەتىنى دە بولۋدى، جارامدىلارىن الىپ، جارامسىزدارىن قاتاردان شىعارۋدى ويداعىداي ىستەدىك. سانشي، ىشكى موڭعۇل، چۇڭچيڭ قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى مىندەت وتەۋدى قامتاماسىزداندىرۋ ساياساتتارىن تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرىپ، سۋديالاردى دەلونى ءادىل باسقارۋعا، ءادىليانى ءادىل جۇرگىزۋگە شابىتتاندىردى.ينتەرنەتتىك ءادىليانىڭ جاڭا ۇلگىسى جونىندە ىزدەنىس جاسادىق. بەيجيڭ، حاڭجوۋ، گۋاڭجوۋ ينتەرنەتتىك سوت مەكەمەلەرىنىڭ جەتەلەۋشىلىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ”ينتەرنەت تورابىنداعى دەلونى سول توراپتا قاراپ ءبىر جاقتىلى ەتۋدى“ جالپىلاستىرىپ، ينتەرنەت جەلىسى ارىز-شاعىم ەرەجەسىن كەمەلدەندىرىپ، بۇقارانى ينتەرنەتتە ارىز-شاعىمدانۋ قولايلىلىعىنان يگىلىكتەندىردىك. ” جۇڭگو جىلجىمالى ميكرو سوت مەكەمەسىن“ جاپپاي جالپىلاستىرىپ، ەلەكتروندىق ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋدى جىلجىمالى تەرمينالعا ويىستىرىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جىلجىمالى ەلەكتروندىق ارىز-شاعىمدانۋ ءىسى دامۋىنىڭ اعىمىنا جەتەلەۋشى بولدىق. ”توراپتىق تىكە تاراتۋدا ساپاسىز ءونىمدى قوسارلاپ ساتۋعا“ سايعان دەلولاردى قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، توراپ كەڭىستىگى ارەكەت نورماسىن، ۇقىق شەكاراسى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىنداپ، ”توراپ اعىنىن جاسىرىن پايدالانۋ“ سىندى توراپ جەلىسى زاڭعا قايشى دەلولارىن قاراپ جانە ءبىر جاقتىلى ەتىپ، توراپ كەڭىستىگىن باسقارۋدىڭ زاڭمەن جونگە سالىنۋىن جەبەدىك.

　　ۋ-جىن قالاشىعىندا ينتەرنەت جەلىسىن زاڭمەن جونگە سالۋ جونىندەگى دۇنيە جۇزىلىك تالقى مىنبەرىن وتكىزىپ، ينتەرنەت تورابى ءادىليالىق حالىقارالىق سەلبەستىگىن تەرەڭدەتىپ، توراپ كەڭىستىگىنىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن ورناتۋدى ىلگەرى باستىردىق.

　　ءىرى ساندى مالىمەت، رايوندىق بولەك تىزبەگى سياقتى تەحنيكالاردى ىشكەرىلەي قولدانۋدى جەبەدىك. ءادىليالىق ءىرى ساندى مالىمەتتەن پايدالانۋدى تەرەڭدەتىپ، 806 ارناۋلى مالىمەت دايىنداپ، بيىكتەن زات لاقتىرۋ-قۇلاتۋدى جونگە سالۋ، ايەلدەر مەن بالالاردىڭ ۇقىق-مۇددەسىن قورعاۋ ت. ب. ءۇشىن پايدالانۋ ماتەريالىن ازىرلەدىك. بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءادىليالىق رايوندىق بولەك تىزبەگى تەكشەسىن قۇرىپ شىعىپ، دالەل-سپاتتى توراپ جەلىسىندە ساقتاۋ تاسىلىندە جاڭالىق اشىپ، ەلەكتروندىق دالەل-سپات الۋدىڭ، ساقتاۋدىڭ، ونى كۋالاندىرۋدىڭ قيىن بولۋى ماسەلەسىن شەشۋدى جەبەدىك. اتقارۋ بارىسىندا رايوندىق بولەك تىزبەگى زەردەلى شارتتى تەحنيكاسىن قولدانىپ، اتقارۋدى جۇيەلىلەندىرۋ ورەسىن جوعارىلاتتىق. سوت تەرگەۋىندەگى دىبىس تانۋ، حات-قاتىناستاردى زەردەلى تۇزەتۋ، زاتتىق ينفورماتسيالاردى زەردەلى جەتكىزۋ سىندى تەحنيكانى قولدانۋدى جالپىلاستىرىپ، سۋديالاردىڭ دەلو باسقارۋىنا، بۇقارانىڭ ارىز-شاعىمدانۋىنا زەردەلى قوسىمشا كومەك بەردىك.

　　ءادىليانى جاريا جۇرگىزۋدى تەرەڭدەتتىك. بيىلعى جىلدىڭ 4-ايىنا دەيىن، جۇڭگو ۇكىمناما-كەسىمناما تورابى 91 ميلليون 950 مىڭ قۇجات جاريالاپ، جۇڭگو سوت جۇرگىزۋ بارىسى ينفورماتسياسىن جاريا ۇستاۋ تورابى داۋگەرلەرگە 29 ميلليون دەلونى، ءبىر ميلليارد 500 ميلليون ينفورماتسيانى جاريا ۇستاپ، ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى جاماعاتقا اشىق ۇستاۋدىڭ سىنىنان وتكىزدىك. جۇڭگو سوت تەرگەۋىن اشىق ۇستاۋ تورابى 6 ميلليون 960 مىڭ دەلونى توراپتا توتە تاراتىپ، كورەرمەندەرى 23 ميلليارد 700 ميلليون ادام رەتكە جەتىپ، سوت تەرگەۋىن توراپ جەلىسىندە تىڭداۋ بۇقارانىڭ زاڭدى قۇرمەتتەۋدىڭ، زاڭدى ۇيرەنۋدىڭ، زاڭعا بويسۇنۋدىڭ، زاڭدى قولدانۋدىڭ جاڭا تەكشەسىنە اينالدى. كوپ جىلدىق اماليات ارقىلى اشىق، يكەمدى، جاريا، قولايلى ءادىليانى جاريا جۇرگىزۋ مەحانيزمى اناعۇرلىم كەمەلدەنىپ جانە تۇلعالانىپ، سوتسياليستىك زاڭمەن جونگە سالۋ وركەنيەتى بايىدى جانە دامىدى.

　　حالىق سوت مەكەمەلەرىنىڭ سوت جۇيەسى مەن سوت قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدىڭ قوس دوڭعالاعى، قوس قاناتى رەتىندەگى ءادىليا رەفورماسى مەن اقىل-پاراساتتىق سوت مەكەمەلەرىنىڭ سوت جۇرگىزۋ ساپاسى مەن ونىمدىلىگى پارمەندى جوعارىلادى. 2019–جىلى بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىندەگى سۋديالاردىڭ ادام باسىندىق ىستەگەن دەلوسى 228 بولىپ، بۇل وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن ٪ 13.4 ارتتى؛ 1-سوتتىق قاراۋدان وتكەن ءتۇرلى دەلوداعى داۋگەرلەردىڭ ۇكىمگە مويىنسال بولىپ، ارىزىن توقتاتۋ مولشەرى % 89.2 بولىپ، 2-سوتتان كەيىنگىسى % 98.2 كە جەتتى؛ ارىز-ارمانعا سايعان جالپى مولشەرى مەن ارىز-شاعىمعا قاتىستى بەيجيڭگە كەلىپ ارىزدانۋشىلاردىڭ ۇقساس مەزگىلدەگى سالىستىرماسى جەكە-جەكە %3. 13، %40 تومەندەدى؛ ينتەرنەتتىك سوت مەكەمەلەرىنىڭ دەلو قاراۋ مەرزىمى ورتاشا ەسەپپەن 42 كۇن بولىپ، ءداستۇرلى ۇلگىمەن سالىستىرعاندا % 57.1 قىسقاردى.

　　جەتىنشى، توڭكەرىستەنۋ، جۇيەلىلەنۋ، ماماندانۋ، كاسىبيلەنۋ باعىتىنان جازباي،حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ قوسىن قۇرىلىسىن زور كۇشپەن كۇشەيتتىك

　　پارتيانىڭ ساياسي قۇرىلىسىن باستان-اياق ماڭداي الدى ورىنعا قويدىق. شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، ونىمەن شىن مانىندە وي-سانانى قارۋلاندىرىپ، امالياتقا جەتەكشىلىك ەتىپ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتىپ، پارتيانىڭ ءادىليا قىزمەتىنە شارتسىز باسشىلىق ەتۋىنە بەرىك تاباندى بولدىق. ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، تەرەڭ يدەيالىق-ساياسي سىننان ءوتىپ، قالىڭ كادر-ساقشىلاردى اۋەلگى ماقساتتى، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋعا، مىندەتىن ادالدىقپەن اتقارۋعا، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا جەتەكتەدىك. «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ساياسي-زاڭ قىزمەتى ەرەجەسىن» مۇقيات تياناقتاندىرىپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىن سوت مەكەمەسى قىزمەتىنىڭ ءارقايسى جاقتارى مەن تۇتاس بارىسىندا دايەكتىلەندىردىك. پارتيا قۇرىلىسىن يگەرۋ ارقىلى قوسىنعا باستاماشىلدىق ەتىپ، سوت جۇرگىزۋ قىزمەتىن جەبەۋگە تاباندى بولىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتى الاڭسىز، حالىق بۇقاراسى رازى بولاتىن ۇلگىلى ورگان قۇرۋعا قۇلشىندىق. ورتالىق كوميتەتتىڭ شارلاۋ جۇرگىزۋىن مۇقيات قابىلداپ، ماسەلەلەردى رەتتەۋ-تۇزەتۋدى قاتاڭ يگەردىك. زوۋ بيحۋادان ۇيرەنۋ قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتتىك، بۇكىل ەلدەگى سوت مەكەمەلەرىندە لي چيڭجۇن قاتارلى جاڭا داۋىردەگى ءادىليانى حالىق ءۇشىن، ءادىليانى ءادىل جۇرگىزۋدىڭ ءبىر توپ وزات تيپتەرى جارىققا شىقتى، 532 كوللەكتيۆ، 661 جەكە ورتالىق كوميتەتتىڭ قاتىستى تاراۋلارى جاعىنان ماداقتالدى، بەيجيڭ قالالىق سوت مەكەمەسىندەگى سۇڭ يۇيشۇيعا، لياۋنيڭ ولكەلىك سوت مەكەمەسىندەگى تان يانعا، حيلۇڭجياڭ ولكەلىك سوت مەكەمەسىندەگى سۇن بوعا، شاڭحاي قالالىق سوت مەكەمەسىندەگى زوۋ بيحۋاعا، فۋجيان ولكەلىك سوت مەكەمەسىندەگى حۋاڭ جىليعا ”ەڭ سۇيىكتى جاۋىنگەر“ اتاعى بەرىلدى، ولار ادال نيەتىمەن، ءتىپتى جانقيارلىقپەن حالىق سۋديالارىنىڭ اۋەلگى ماقساتىن ايگىلەدى.

　　ءادىليالىق قابىلەت قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتىك. كادر-ساقشىلاردى 615 مىڭ ادام-رەت كۋرستان وتكىزدىك. زاڭمەن جونگە سالۋشى دارىندىلاردى باۋلۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشىپ، جوعارى مەكتەپتەرمەن سەلبەستىك جاساسۋدى تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو ساياسي-زاڭ ىستەرى ساباقحاناسىنىڭ ارناۋلى تاقىرىپتىق لەكسياسىنا بەلسەنە قاتىناسىپ، ءادىليا امالياتىن وقىتۋمەن، عىلمي زەرتتەۋمەن تىعىز ۇشتاستىرۋدى جەبەدىك.851 سۋديانى شەتەلگە قاتىستى كۋرسقا، اۋىس-تۇيىسكە قاتىناسۋعا تاڭداپ جىبەرىپ، شەتەلگە قاتىستى كاسىپتىك ءادىليا دارىندىلارىن جەتىلدىردىك. نەگىزگى ساتى نەگىزدىك قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، نەگىزگى ساتى قىزمەت شارت-جاعدايىن جاقسارتىپ، توڭكەرىستىك بايىرعى رايوندارداعى، ۇلتتىق رايوندارداعى، شەكارا رايوندارداعى، كەدەي رايوندارداعى سوت مەكەمەلەرىنىڭ قۇرىلىسىنا جانە دارىندىلاردى باۋلۋعا قولداۋ بەرۋ تەبىنىن كۇشەيتتىك. 1345 قوس ءتىلدى سۋديا جەتىستىردىك، ىشكى موڭعۇل، شيزاڭ، چيڭحاي، شينجياڭ سياقتى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرى ”قوس تىلدەگى زاڭ مادەنيەتىن باسپادان شىعارۋ ينجەنەرياسىنا“ بەلسەنە قاتىناسىپ، ۇلتتىق رايوندارداعى بۇقارانىڭ ءادىليالىق جاقتاعى سۇرانىسىن اناعۇرلىم ويداعىداي قاناعاتتاندىردى.

　　ستيلدى دۇرىستاپ، ءتارتىپتى قاتايتۋعا تاباندى بولدىق. ورتالىقتىڭ سەگىز تارماقتى بەلگىلەمەسىنىڭ جانە ونى اتقارۋدىڭ ناقتى ەرەجەسىنىڭ رۋحىن قاتاڭ دايەكتىلەندىرىپ، نەگىزگى ساتىلارعا بۇعاۋ بولىپ وتىرعان فورماشىلدىق، تورەشىلدىك ىستەۋ ماسەلەسىن شىنايى شەشتىك. باس تاقىرىپتىق تاربيەنى ورىستەتۋگە ۇشتاستىرا وتىرىپ كورنەكتى ماسەلەلەردى شوعىرلى وڭاۋدى تەرەڭدەتىپ، ”شامنىڭ ءتۇبى قاراڭعى“ بولۋ ماسەلەسىن شىن مانىندە شەشتىك. ”ءبىر قىزمەت ورنىندا ەكى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى“ قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەگەندەردى، ءسوزسىز قۋزاستىرۋدى قالىپتى جاعدايعا اينالدىردىق. ءوز قاتەلىگىمىزدى تۇزەتۋگە تاباندى بولىپ، ءادىليالىق شىرىكتەسۋشىلىكتى استە راقىم ەتپەۋ پوزيتسياسىمەن قاتاڭ جازالاپ، جەگى قۇرتتاردى باتىل الاستادىق. ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى مەكەمەدەگى تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساعان كادر-ساقشىلاردان 11 ادامدى تەكسەرىپ ءبىرجايلى ەتتى، ءار دارەجەلى سوت مەكەمەلەرى سوت جۇرگىزۋ، اتقارۋ ۇقىعىنان پايدالانىپ، تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساعان 1374 كادر-ساقشىنى تەكسەرىپ ءبىر جايلى ەتتى، مۇنىڭ ىشىندە 115 ادامنىڭ قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرشىلىگى قۋزاستىرىلدى. ەرەجەگە قايشى دەلونى تەكتەپ سۇراستىرۋ، مىندەتكە تاعايىندالۋدا تايساپ تۇرۋعا قايشىلىق جاساۋ، ارىز-شاعىم دەلدالى بولۋ، دوس-جاراندارىنىڭ اتىمەن ۋاكىلەتشى بولۋ سەكىلدى ءادىليا پاكتىگىنە كەسىر جەتكىزەتىن كورنەكتى ماسەلەلەردى كوزدەي وتىرىپ، ساقتاندىرۋ تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساۋ دەلولارىن ۇنامسىز وقۋلىق ەتىپ، ودان تەرەڭ ساباق الىپ، ءبىرى ارقىلى وزگەسىن ساقتاندىرىپ، ساڭلاۋلاردى بىتەپ، مەحانيزمدەردى اقاۋسىزداندىرىپ، ستيلدە پاك، تۋراشىل ءادىليالىق ورتا قالىپتاستىردىق.

　　سەگىزىنشى، باقىلاۋدى سانالىلىقپەن قابىلداپ، حالىق سوت مەكەمەسى قىزمەتىن كۇشەيتتىك جانە جاقسارتتىق

　　حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋىن زاڭ بويىنشا قابىلداپ، 13-كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 2-ءماجىلىسىنىڭ قارارلارى مەن ۋاكىلدەر العا قويعان ۇسىنىس-پىكىرلەردى مۇقيات تياناقتاندىرىپ، جۇمىس ءبولىسىن ءبىر-بىرلەپ ناقتىلاندىرىپ، اتقارىلۋىن وكشەلەي باقىلاۋدى كۇشەيتتىك. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ اتقارۋدىڭ قيىن بولۋى احۋالىن شەشۋ جونىندەگى ارناۋلى مالىمەتى تۋرالى قاراۋ پىكىرىن مۇقيات تياناقتاندىردىق ءارى تياناقتاندىرىلۋ جاعدايىنان ارناۋلى مالىمەت بەردىك. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتىنە قىلمىستىق ىستەرگە سوت جۇرگىزۋ قىزمەتىنىڭ جاعدايىنان ارناۋلى مالىمەت بەرىپ، قاراۋ پىكىرىنە ساي، جاڭا داۋىردەگى قىلمىستىق ىستەرگە سوت جۇرگىزۋ قىزمەتىن دامىتۋدى ىلگەرىلەتتىك. ۋاكىلدەردىڭ 355 ۇسىنىسىن مۇقيات ءبىر جاقتىلى ەتىپ، كۇندەلىكتى ۇسىنىستان 395 ىن ءبىر جاقتىلى ەتىپ، تۇتاس بارىسى بويىنشا تىعىز بايلانىس جاساپ، ۋاكىلدەردىڭ پىكىرىن تولىق قابىلدادىق. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرىن سوت مەكەمەلەرىن كوزدەن كەشىرۋ، ماجىلىسكە قاتىناسۋ، سىرتتاي تىڭداۋ سياقتى قيمىلدارعا 1492 ادام-رەت ۇسىنىس ەتتىك، ۋاكىلدەردى چاڭجياڭ، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن ءادىليالىق جاقتان قورعاۋ جونىندە تەكسەرۋ-زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ارناۋلى ۇسىنىس ەتتىك. دەموكراتيالىق باقىلاۋدى مۇقيات قابىلداپ، ساياسي كەڭەستىڭ 173 ۇسىنىس جوباسىن ءبىرجايلى ەتىپ، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ 180 مۇشەسىنە احۋال ۇعىسۋعا باردىق جانە ولاردىڭ كەلۋىن قابىلدادىق؛ دەموكراتيالىق پارتيا-توپتارمەن، ونەركاسىپشىلەر-ساۋداگەرلەر بىرلەستىگىمەن جانە پارتيادا، توپتا جوق قايراتكەرلەرمەن بايلانىس جاساۋدى كۇشەيتىپ، ۇسىنعان پىكىرلەردى كەڭىنەن تىڭدادىق. باقىلاۋ-تەكسەرۋ زاڭىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، باقىلاۋ-تەكسەرۋ ورگاندارىنىڭ سوت مەكەمەسى قىزمەتكەرلەرىنە باقىلاۋ جۇرگىزۋىن سانالىلىقپەن قابىلدادىق. پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ ارىز-شاعىمعا باقىلاۋ جۇرگىزۋىن زاڭ بويىنشا قابىلداپ، نارازىلىق ارىز بەرىلگەن دەلولاردى ءادىل قاراپ، پروكۋراتۋرالىق ۇسىنىستاردى مۇقيات ءبىر جاقتىلى ەتتىك. قوعامنىڭ باقىلاۋىن كەڭىنەن قابىلداپ، ەرەكشە ۇسىنىس ەتىلگەن باقىلاۋشىلار مەن ەرەكشە ۇسىنىس ەتىلگەن كەڭەسشىلەرمەن، مامان-وقىمىستىلارمەن بىرلىكتە تەكسەرىپ-زەرتتەۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزۋ، سۋديالار القاسى كەڭەسىنە سىرتتاي قاتىناسۋ سياقتى قيمىلداردى بەلسەنە ورىستەتتىك. اقپارات مەديالارىمەن ىقپالداستىقتى كۇشەيتىپ، جالپىلىق مەديالاردىڭ تىكە تاراتۋ قيمىلدارىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، جاماعات پىكىرىندىك باقىلاۋدى ىرىقتى تۇردە قابىلدادىق.

　　قۇرمەتتى ۋاكىلدەر، حالىق سوت مەكەمەسى قىزمەتىندەگى دامۋشىلىقتار مەن العا باسۋشىلىقتاردىڭ ءتۇبىرلى نەگىزى ــ شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعى، ــ شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگى. حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ قىزمەت ناتيجەسىنە قول جەتكىزۋى ــ مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ پارمەندى باقىلاۋىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زور كۇشپەن

　　قولداپ-قۋاتتاۋىنىڭ، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ دەموكراتيالىق باقىلاۋىنىڭ، مەملەكەتتىك باقىلاۋ-تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ باقىلاۋشىلىق ەتۋىنىڭ، دەموكراتيالىق پارتيا-توپتاردىڭ، ساۋداگەرلەر-ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگىنىڭ، حالىقتىق ۇيىمداردىڭ، پارتيادا، توپتا جوق قايراتكەرلەردىڭ دەموكراتيالىق باقىلاۋىنىڭ، جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت ورگاندارىنىڭ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ، قوعامنىڭ ءار سالاسىنداعىلاردىڭ جانە قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ كوڭىل ءبولىپ، قولداپ-قۋاتتاۋىنىڭ ناتيجەسى. وسى ورايدا مەن سىزدەرگە ەڭ جوعارى حالىق سوت مەكەمەسى اتىنان شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن!

　　ءبىز حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ قىزمەتىندە ءالى دە كوپتەگەن ماسەلەلەر ورىن تەۋىپ وتىرعاندىعىن سەرگەكتىكپەن تاني ءبىلۋىمىز ءتيىس: ءبىرىنشى، ءادىليالىق ۇستانىمدى، ءادىليالىق قابىلەتتى جاڭا داۋىردەگى جاڭا تالاپتارمەن سالىستىرعاندا ءالى دە نەداۋىر پارىقتار ساقتالىپ وتىر، حاۋىپ-قاتەرلەر مەن سىن-سايىستارعا توتەپ بەرۋ، جوعارى ساپالى دامۋعا قىزمەت وتەۋ جاقتارىنداعى قابىلەتتى ءالى دە كۇشەيتۋ قاجەت بولىپ وتىر. ەكىنشى، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ءادىلياعا الا كەلگەن جاڭا احۋال مەن جاڭا ماسەلەلەر جونىندەگى زەرتتەۋ جەتەرسىز بولىپ، كەيبىر دەلولارعا كەسىم جاساۋداعى ولشەمنىڭ ءبىرىڭعاي بولماۋى ماسەلەسى جارىققا شىعۋدا. ءۇشىنشى، ءادىليا ءتۇزىلىسىن جان-جاقتىلى كەمەلدەندىرۋ رەفورماسىندا تولىق تياناقتانباۋ احۋالى ساقتالىپ، سوت جۇرگىزۋدى باسقارۋ ءتۇزىمى مەن سوت جۇرگىزۋ ۇقىعى اينالىسىن باقىلاۋ-تەجەۋ مەحانيزمى كەمەلسىز بولىپ وتىر. ءتورتىنشى، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى، ينتەرنەت تورابى، شەتەلگە ساياتىن سالالارداعى جوعارى ساپالى ارنايى ماماندانعان سوت جۇرگىزۋشى دارىندىلارى كەمشىل بولىپ، دارىندىلاردى باۋلۋ مەحانيزمىن ساپالىلاندىرۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. بەسىنشى، ءادىليا ستيلى دۇرىس بولماۋى، ءادىليادا شىرىكتەسۋشىلىك ماسەلەسى ۇنەمى تۋىلىپ وتىر، كەيبىر كادر ساقشىلار دەلونى باس پايداسىنا پايدالانىپ، ۇقىق-اقشا ساۋداسىمەن اينالىسۋدا، ءتىپتى كەيبىرى قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەردىڭ ”باسقالقاسى“ بولدى، سوندىقتان دا، پارتيا ستيلى پاكتىك قۇرىلىسى مەن شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىنىڭ مىندەتى ءالى دە جاپالى دا اۋىر بولىپ وتىر. التىنشى، كەيبىر سوت مەكەمەلەرىندە ادامعا قاتىستى دەلولار قايشىلىعى كورنەكتى بولۋمەن بىرگە، دەلو باسقارۋ قىسىمى دا اۋىر بولىپ، ءىشىنارا شەكارا، شالعاي رايوندارداعى نەگىزگى ساتى سوت مەكەمەلەرىنىڭ قىزمەتكەر قابىلداۋىنىڭ، قىزمەتكەردى جالعاستى ىستەتۋىنىڭ قيىن بولۋى ماسەلەسى كورنەكتى بولۋدا. بۇل ماسەلەلەردى ءبىز پارتيانىڭ باسشىلىعىندا پارمەندى شارالار قولدانىپ، شىنايى شەشۋگە كۇش قۇلشىنامىز.

　　كەلەر باسقىشتاعى قىزمەت ورنالاستىرۋلارى

　　بيىل جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرىپ شىعۋ ورىندالاتىن جانە

　　13-بەسجىلدىق پلان اياقتالاتىن جىل ءارى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزىلەتىن جىل. جاڭا ءتيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق-قوعامدىق دامۋىنا بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن سوققى الا كەلدى، حالىقارالىق جانە ەل ءىشى جاعدايىنا زور ىقپال تۋدىردى، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋى بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن سايىسقا، ءادىليا قىزمەتى بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن سايىسقا ءدۇپ كەلىپ، مىندەتتەر توتەنشە جاپالى دا اۋىر بولىپ وتىر. حالىق سوتى مەكەمەلەرى شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدە“ باتىل بولىپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، پارتيا 19-قۇرىلتايىنىڭ جانە پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ جانە ورتالىقتىڭ ساياسي-زاڭ قىزمەتى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ پارتگرۋپپاسىنىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعان كەزدە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، وسى رەتكى ءماجىلىستىڭ قارارلارىن مۇقيات تياناقتاندىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى ستراتەگيالىق جالپى جاعدايى مەن دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس جاعدايىندا پارتيانىڭ ءادىليا قىزمەتى جونىندەگى شارتسىز باسشىلىعىنا تاباندى بولىپ، حالىقتى ارقاۋ ەتۋدەن، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ سىندى قىزمەت نەگىزگى اۋەنىنەن جازباي، حاۋىپ-قاتەردى ورايعا اينالدىرۋعا شەبەر بولىپ، قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگىن تولىق وتەپ، ەكونوميكالىق دامۋ مەن قوعام ورنىقتىلىعى جالپى جاعدايىن زاڭ بويىنشا قورعاپ، ىندەتتەن ساقتانۋ -تىزگىندەۋ جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىرتۇتاس ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ نىسانالىق مىندەتىن ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرىپ شىعۋعا پارمەندى ءادىليالىق قىزمەت وتەۋى جانە وعان كەپىلدىك بەرۋى كەرەك.

　　 ءبىرىنشى، ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋدى قالىپتاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق ءتارتىپتى جاپپاي قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قىزمەت وتەيمىز جانە ونى قامتاماسىزداندىرۋعا كۇش سالامىز. جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋدى جانە ونى تىزگىندەۋ بارىسىندا ءادىليالىق توتەپ بەرۋدى ويداعىداي ىستەپ، حالىقتىڭ باس اماندىعى مەن دەنساۋلىعىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىزداندىرىپ، ءادىليانىڭ دامۋدى جەبەۋ، مەجەلى مەرزىمدى ورنىقتىرۋ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، مەملەكەتتىڭ كاسىپورىندارعا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن ۇتىمدى تياناقتاندىرۋدى زاڭ بويىنشا قامتاماسىزداندىرىپ، ”التىنى ورنىقتىرۋ“ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەپ، ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“ مىندەتىن تياناقتاندىرامىز. ارىز-شاعىمعا جاتپايتىن داۋ-شارلاردى شەشۋ مەحانيزمىن ماڭداي الدى ورىنعا قويۋعا تاباندى بولىپ، جاراستىرۋ، اتقارۋدا راقايلاسۋ سياقتى تاسىلدەردى قولدانۋعا ءمان بەرىپ، ىندەتتەن تۋىلعان قايشىلىقتار مەن داۋ-شارلاردى ۇيلەسىمدى شەشىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋدى قالىپتاندىرۋدى زاڭمەن جونگە سالۋ ارناسى ارقىلى قامتاماسىزداندىرامىز. ىرىق بەرمەيتىن كۇش قاعيداسىن زاڭ بويىنشا دۇرىس قولدانىپ، داۋگەرلەردىڭ مۇددەسىن ۇيلەسىمدى تەڭگەرىپ، ءار جاقتى حاۋىپ-قاتەردى بىرگە ارقالاپ، قيىنشىلىقتاردى بىرگە جەڭۋگە جەتەكتەيمىز. ىزگى نيەتتى، وركەنيەتتى اتقارۋ ۇستانىمىنا تاباندى بولىپ، ولشەمنەن اسىرىپ پەشەتتەۋدى، بەتالدى پەشەتتەۋدى باتىل تيىپ، ”جاندى پەشەتتەۋ“ شاراسىنان ۇتىمدى پايدالانىپ، كاسىپورىنداردىڭ مال-مۇلىك اينالىم تيجاراتى قۇنىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا ساقتايمىز. كۇيرەۋدەن كەيىن قايتا بىرىكتىرۋ، جاراسۋ سياقتى تارتىپتەردەن تولىق پايدالانىپ، كاسىپورىنداردىڭ داعدارىستى جويۋىنا، قيىنشىلىقتان ارىلۋىنا كومەكتەسەمىز. كاسىپورىنداردىڭ وتە-موتە ورتاشا، شاعىن، ميكرو كاسىپورىنداردىڭ تىرشىلىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن بارىنشا قۇلشىنىپ، جۇمىستانۋدى قامتاماسىزداندىرامىز جانە جەبەيمىز. تۇتىنىمدى، جاڭاشا نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋ سالالارىنداعى داۋ-شارلاردى زاڭ بويىنشا ۇيلەسىمدى شەشىپ، ىشكى سۇرانىستى ۇلعايتۋ ستراتەگياسىن اتقارۋعا زاڭمەن جونگە سالىناتىن تاماشا ورتا ازىرلەيمىز. بەرەشەگىنەن ارام نيەتپەن جالتارۋ، قۇتىلىپ كەتۋ ارەكەتتەرىنە زاڭ بويىنشا سوققى بەرەمىز. شەتەلگە ساياتىن ءتۇرلى دەلولاردى زاڭ بويىنشا ءادىل، جوعارى ءونىمدى قاراپ، سىرتقا ەسىكتى ايقارا اشۋعا جانە ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋدىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا قىزمەت وتەپ، حاينان ەركىن ساۋدا پورتى قۇرىلىسىنا قولداۋ بەرەمىز. حالىقارالىق ءادىليالىق اۋىس-ءتۇيىس پەن سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، الەمدىك ىندەتكە قارسى تۇرۋدى زاڭمەن جونگە سالۋ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا قىزمەت وتەيمىز. جۇڭگونىڭ سوت مەكەمەلەرى حالىقارالىق زاڭ مەن جالپى مويىنداعان حالىقارالىق قاتىناستىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىنە قاتاڭ بويسۇنىپ، ەلىمىزدىڭ ءادىليالىق يەلىك ۇقىعى مەن مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن باتىل قورعايدى.

　　 ەكىنشى، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيلى تىنىش جۇڭگو قۇرۋعا كۇش سالا قىزمەت وتەيمىز. جاۋ كۇشتەردىڭ ءسىڭىپ كىرۋ، ءبۇلدىرۋ، اۋدارۋ، بولشەكتەۋ ارەكەتتەرىنە قاتاڭ سوققى بەرەمىز. ىندەتتەن ساقتانۋدىڭ، ونى تىزگىندەۋدىڭ ۇدايىلانۋىنا ىقپال جاسايتىن ءتۇرلى قىلمىستاردى زاڭ بويىنشا جازالايمىز. مەملەكەتتىڭ، ورگانيزمدەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ەكولوگيا حاۋىپسىزدىگىن، الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىن جانە قوعامنىڭ ورنىقتىلىعىن باتىل قورعايمىز. ءادىليالىق فۋنكتسيانى تياناق ەتىپ، الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى زاڭمەن جونگە سالۋدى قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتەمىز جانە كەمەلدەندىرەمىز. مىندەتتىك قىلمىستاردى زاڭ بويىنشا جازالاپ، شىرىكتەسۋگە باتىلدىق ەتپەۋدى، شىرىكتەسۋگە مۇمكىندىك بەرمەۋدى، شىرىكتەسكىسى كەلمەۋدى ءبىر تۇلعالاندىرۋعا قىزمەت وتەيمىز. الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىك، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ سياقتى سالالارداعى قىلمىستاردى قاتاڭ جازالاپ، جاڭاشا قىلمىس ماسەلەلەرىن زەرتتەۋدى، وعان توتەپ بەرۋدى كۇشەيتەمىز. ادامدىق ۇقىقتى ءادىليالىق جاقتان قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتىپ، ادۆوكاتتاردىڭ كاسىپ جۇرگىزۋ ۇقىعىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىزداندىرامىز. قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەردى الاستاۋ ارناۋلى كۇرەسىن تەرەڭدەتىپ جانە وسىعان سايعان قىلمىس دەلولارىن زاڭ بويىنشا ءادىل، جوعارى ءونىمدى قاراپ، ءاربىر دەلونىڭ زاڭ مەن تاريحتىڭ سىنىنان وتۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، حالىق بۇقاراسىن اناعۇرلىم مول حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە بولەيمىز.

　　 ءۇشىنشى، ەكونوميكانى جوعارى ساپالى دامىتۋعا كۇش سالا قىزمەت وتەيمىز. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىندا شەشۋشى جەڭىسكە جەتۋ جانە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرىپ شىعۋ نىسانالىق مىندەتتەرى مەن ءادىليالىق ساياساتتاردى كەمەلدەندىرۋدى مىقتى مەڭگەرەمىز. اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل-قىستاق، ديقاندار قىزمەتى سالاسىنداعى ءتۇرلى قىلمىستاردى قاتاڭ جازالاپ، كەدەيلەردى زاڭمەن سۇيەمەلدەۋدى تەرەڭدەتىپ، كەدەيلەردى تۇتىنىم ارقىلى سۇيەمەلدەۋگە، جۇمىستاندىرۋ ارقىلى سۇيەمەلدەۋگە، كەدەيلەردى شارۋاشىلىق ارقىلى سۇيەمەلدەۋگە ءادىليالىق قامتاماسىزدىق بەرۋدى كۇشەيتىپ، فينانس، ورتا بايلىعى سياقتى دەلولارعا سوت جۇرگىزۋدى كۇشەيتىپ، ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋگە پارمەندى ءادىليالىق قىزمەت وتەيمىز. بەيجيڭ، شاڭحاي قاتارلى جەرلەردەگى سوت مەكەمەلەرىنىڭ ءادىسىن جالپىلاستىرىپ، اناعۇرلىم ورنىقتى، ءادىل، جاريا، بولجامدى زاڭمەن باسقارىلاتىن تيجارات-ساۋدا ورتاسىن بەلسەنە قالىپتاستىرامىز. مال-مۇلىك ۇقىعى مەن ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ءادىليالىق جاقتان قورعاۋدى، ساۋدا قۇپيالىعىن قورعاۋدى كۇشەيتەمىز. ساندى مالىمەت ۇقىعى مەن جەكەلەردىڭ ينفورماتسيا حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدى كۇشەيتىپ، ازاماتتاردىڭ جەكە ينفورماتسياسىن اشكەرەلەۋ، ساۋدالاۋ سياقتى قىلمىستاردى قاتاڭ جاازالاپ، سيفرلى ەكونوميكانىڭ اقاۋسىز دامۋىنا قىزمەت وتەيمىز. ءادىليالىق قىزمەت وتەۋدىڭ ساياساتتىق شارالارىن كەمەلدەندىرىپ، بەيجيڭ-تيانجين-حىبەيدى سايكەستىرە دامىتۋ، گۋاڭدۇڭ، شياڭگاڭ، اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى قۇرىلىسى، چاڭجياڭ اتىراۋى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن دامىتۋ، چاڭجياڭ اتىراۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە جوعارى ساپالى دامىتۋ، باتىس بولىك رايوندارىن بارىنشا اشۋ، شىعىس سولتۇستىكتى جاپپاي گۇلدەندىرۋ، ورتا بولىك رايوندارىن كوركەيتۋ، چىڭدۋ-چۇڭچيڭ رايونىنداعى قوس قالا ەكونوميكا شەڭبەرى قۇرىلىسى ت. ب. ءۇشىن جوعارى دەڭگەيلى ءادىليالىق قىزمەت وتەيمىز.

　　 ءتورتىنشى، حالىق تۇرمىسىن ءادىليالىق جاقتان قامتاماسىزداندىرۋدى كۇش سالا كۇشەيتەمىز. قاراۋدان ءوتىپ قابىلدانعاننان كەيىنگى ازاماتتىق زاڭنامانى مۇقيات دايەكتى اتقارىپ، ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەردى جالپى بەتتىك اداقتاپ، سايكەستى ءادىليالىق تۇسىندىرمەلەردى جاڭادان جاساپ، ۇيرەنۋ كۋرستارىن كۇشەيتىپ، ازاماتتىق ىستەر ءادىليالىق قابىلەتى مەن ورەسىن جوعارىلاتىپ، ازاماتتىق ىستەر تۇلعاسىنىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قورعاپ، ازاماتتىق ىستەر قاتىناسىن رەتتەپ، قوعام مەن ەكونوميكانىڭ ءتارتىبىن قورعايمىز. ”زاڭ اتقارۋشى بولسا، سول زاڭدى جالپىلاستىرۋ“ تالابىن تياناقتاندىرىپ، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى تالابىن ءادىليالىق سوتپەن توعىستىرا دامىتۋعا تاباندى بولىپ، دۇرىس ستيل، دۇرىس سالتتى ساۋلەلەندىرەمىز. اتقارۋ قىزمەتىن ماڭگىلىك ىركىلىكسىزدەندىرىپ، اتقارۋدىڭ قيىن بولۋىن شىن مانىندە شەشۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ءادىل، جۇيەلى، وركەنيەتتى اتقارۋدى كۇشەيتەمىز. قالا وڭىرلىك قوعامدى جونگە سالۋعا بەلسەنە قاتىناسىپ، حالىق سوتىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، زاڭمەن جونگە سالىناتىن اۋىل-قىستاق قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەيمىز. قورعانىستىق مۇددەنى، اسكەريلەر مەن ولاردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ، اسكەري ساپتان بوساعان اسكەريلەردىڭ زاڭدى ۇقىق-مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قورعايمىز. حالىقتىڭ ءۇنىن ءبىرىنشى سيگنال ەتۋگە تاباندى بولىپ، بۇقارا نازار اۋدارىپ وتىرعان قيىن، بىتەۋلى، كۇردەلى تۇيىندەردى ۇزدىكسىز شەشەمىز. ايەلدەردى، بالالاردى، قارتتاردى، مۇگەدەكتەردى ت. ب. ءادىليالىق جاقتان قورعاۋدى كۇشەيتەمىز. جۇمىستانۋ بارىسىنداعى وڭىرلىك، جىنىستىق كەمسىتۋشىلىكتى، جاڭا ءتيىپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە شالدىققانداردىڭ ەڭبەك توقتامى قاتىناسىن زاڭدىق بەلگىلەرمەگە قايشى تۇردە كۇشىنەن قالدىرۋ ارەكەتىن زاڭ بويىنشا باتىل تۇزەتىپ، ديقانداردىڭ ەڭبەكاقىسىن كەشەۋىلدەتۋ ماسەلەسىن زاڭ بويىنشا جونگە سالىپ، ەڭبەكشىلەردىڭ جۇمىستانۋ جاعىنداعى ءادىل ۇقىعىن قورعايمىز.

　　 بەسىنشى، سوت جۇرگىزۋ جۇيەسى مەن سوت جۇرگىزۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتەمىز. حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتى تياناقتاندىرۋ جونىندەگى پىكىرىن مۇقيات اتقارىپ، ءادىليانىڭ وڭاۋدى جەبەۋ جۇيەسى مەن وڭاۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز. رەفورمانى ”قايتا تەكسەرۋدى“ كۇشەيتىپ، رەفورمانىڭ تابىستارىن بەكەمدەپ، ءادىليالىق جاۋاپكەرشىلىك ءتۇزىمى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ جونىندەگى پىكىردى مۇقيات تياناقتاندىرىپ، تومەنگە جەتەكشىلىك ەتۋدى كۇشەيتىپ، رەفورمانىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز. ازاماتتىق ىستەر ارىز-شاعىم ءتارتىبىنىڭ كۇردەلىلەرى مەن جەڭىلدەرىن ءبولۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتەمىز. اكىمشىلىك ارىز-شاعىم سوت تەرگەۋى ءتارتىبىن ساپالاندىرامىز. داۋ-شاردى ءبىر ورىندا كوپ نەگىزدى شەشۋ جانە ارىز-شاعىمعا قىزمەت وتەۋ ناقتى ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتامىز. جاڭا جاعدايلاردى زەرتتەپ، جاڭا ماسەلەلەردى شەشىپ، كەسىم جاساۋ ولشەمىن بىرلىككە كەلتىرۋدى ىلگەرىلەتەمىز. ءادىليانى اشىق جۇرگىزۋدى تەرەڭدەتەمىز. ىندەت جاعدايى كەزىندە زەردەلى سوت مەكەمەسى قۇرىلىسىنىڭ قولدانىلمالى جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، ينتەرنەتتىك ءادىليا ۇلگىسىن كەمەلدەندىرەمىز.

　　 التىنشى، ادال، كىرشىكسىز، جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن، ىسىلعان سوت مەكەمەسى قوسىنىن كۇش سالا قۇرامىز. حالىق سوت مەكەمەسىنىڭ پارتيا ساياسي قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، باس تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، دارىندىلاردى باۋلۋ مەن قوسىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، ساياسيدا، كاسىپتە، جاۋاپكەرشىلىكتە، تارتىپتە، ستيلدە ىسىلعان جوعارى ساپالى قوسىندى جەتىلدىرىپ، نەگىزگى ساتىلاردىڭ نەگىزدىك قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، بايىرعى توڭكەرىستىك رايونداردىڭ، ۇلتتىق رايونداردىڭ، شەكارا رايونداردىڭ، كەدەي رايونداردىڭ سوت مەكەمەلەرىن دامىتۋعا قولداۋ بەرەمىز. شارلاۋدى، رەتتەۋ-تۇزەتۋدى، تياناقتاندىرۋدى مۇقيات ويداعىداي يگەرەمىز. حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋىن، دەموكراتيالىق باقىلاۋدى جانە ءارقايسى جاقتاعىلاردىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلدايمىز. پارتيانى جاپپاي قاتاڭ وڭاۋدىڭ سۋبيەكتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن بەكەمدەپ، فورماشىلدىقتى، تورەشىلدىكتى باتىل الاستاپ، ءادىلياداعى سىرتقى جانە ىشكى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ”ءۇش بەلگىلەمەگە“ ارتىق كيلىگۋىنەن ساقتانۋ سياقتى قاتاڭ ەرەجە-جارلىقتاردى باتىل اتقارىپ، ءىستى ىمىرا ىستەۋگە مۇمكىندىك قالدىرماي، ءادىلياداعى شىرىكتەسۋشىلەرگە تاسانالاتىن ورىن قالدىرماي، ”دەلو ارقىلى ءمورالدى ءتۇسىندىرۋ، دەلو ارقىلى ءتارتىپتى ءتۇسىندىرۋ، دەلو ارقىلى زاڭدى ءتۇسىندىرۋ“ ساقتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ءادىليالىق شىرىكتەسۋدى استە راقىم ەتپەۋ پوزيتسياسىمەن قاتاڭ جازالاپ، ”قاتاڭدىقتىڭ“ نەگىزگى اۋانىن ۇزاق ۋاقىت بويى مىقتى يگەرىپ، پاك ءادىليا ارقىلى ءادىليانى ءادىل جۇرگىزۋگە شىنايى كەپىلدىك جاسايمىز. كۇرەسشەڭدىك رۋحتى ساۋلەلەندىرىپ، كۇرەس جۇرگىزۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ، ءادىليالىق جاۋاپكەرلىك ارقىلى قايشىلىق-داۋ-شارلاردى شەشىپ، ءادىليانى ءادىل جۇرگىزۋ ارقىلى ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى جۇزەگە اسىرامىز.

　　قۇرمەتتى ۋاكىلدەر، بيىلعى حالىق سوت مەكەمەلەرىنىڭ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋدەگى جاۋاپكەرشىلىك اۋىر، بورىش داڭقتى. ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا جۇكتەلگەن قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى ادالدىقپەن وتەپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، قيىنشىلىقتاردان تايسالماي العا ۇمتىلىپ، ايانباي قاجىرلىلىقپەن ىستەپ، ”قوس 100 جىلدىق“ كۇرەس نىساناسىن، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەستەر قوسايىق!

　　جۇڭگو ۇلتتار ٴتىل - جازۋ اۋدارما مەكەمەسى اۋداردى

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

　　

جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى

وقىرمان نازارىنا

نازار سالا كەتەرسىز

بۇل حابارعا باعاڭىز

1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.

ورتالىق
ەل ءىشى
شينجياڭ
حالىقارا

سۋرەتتى حابار

مادەنيەت

تەلەفون: 67 /65368365-010 ‍حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved