سالتىمىزعا سىزات تۇسپەسىن
وجەت ايدارقان ۇلى
2016.01.18 13:45
{ ءارىپتىڭ ۇلكەن-كىشىلىگى كىشى ورتا ۇلكەن} باسىپ شىعارۋ
كىندىك كەسۋ-قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى. جاڭا تۋىلعان بالانىڭ كىندىگىن كىم كەسسە سول كىدىك شەشە بولادى ءارى بالانىڭ كىندىگىن كىم كەسسە سوعان تارتادى دەپ قاراعان ۇلتىمىز، اۋىلداعى بەدەلدى ، ۇرپاقتى ادامدارعا ىرىمداپ كىندىك كەسترەتىن بولعان. كىندىك كەسىپ كىندىك شەشە، كىندىك اكە بولۋ ءوزارا دوستىقتى، ىنتىماقتى ايگىلەپ، تاتۋ -ءتاتتى بەرەكەنىڭ ونان ارى ۇزىلمەي جالعاسا بەرۋىنە نەگىز قالايدى. ءبىز 80 دە 90 نەشە جاسقا كەلگەن اپالارىمىزدىڭ، 50 مەن 60 جاستارداعى ادامداردى «ول مەنىڭ كىندىك بالام ەدى» دەپ وتىراتىنىن ءجيى ەستيمىز. مىنە بۇدان كىندىك كەسۋدىڭ ءوزى بەرەكەنى ۇزبەي جالعاۋعا وزىندىك دانەكەر بولا الاتىندىعىن كورە الامىز. كىندىك شەشە بولعان كەي ايەلدەر ءتىپتى بالا قىرقىنان شىعىپ شيراپ، انا ابدەن سەرگىگەنگە دەيىن ءار كۇنى سول وتباسىنا بارىپ قارايلاسىپ وتىرعان. كىندىك شەشە دە، كىندىك اكە دە تەك بىرەۋ عانا بولادى، كىندىك شەشە بولعان ادام جاڭا تۋىلعان سابيگە كەڭ جەيدە تىگىپ كيگىزىپ ونى «ءيت جەيدە» دەپ اتاعان.ال،ءسابيدىڭ اتا-اناسى كىندىك شەشەسىنە كويلەك كيگىزىپ قالجاعا سويىلعان قويدىڭ تەرىسى مەن توستىگىن بەرەدى. كىندىك شەشە بولعان ادام، انانى الام، مىنانى تاعام دەپ قارسى جاعىن ورىنسىز مازالامايدى جانە وكپەلەمەيدى. قايتا كىندىك شەشە بولعانىن ماقتانىش ساناپ بەرەكەلەرىن ونان ارى قويۋلاتا تۇسەدى.
قازىر «كىندىك شەشە»، «كىندىك اكە» بولۋدىڭ جولى وزگەرىپ كەتكەن سەكىلدى. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، بۇرىن كىندىك شەشە،كىندىك اكە تەك ءبىر-بىرەۋ عانا بولىپ، دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدىڭ كىندىگىن كىم الدىمەن كەسىپ جولىن السا وزگەلەر وعان بارىپ جارماسىپ ەكىنشى كىندىك شەشە بولىپ قستىرىلمايدى. ال، قازىر ءبىر ءسابي دۇنيەگە كەلسە دوس-جاران، كورشى -قولاڭ، قىزمەتتەستەرى بولىپ ءبارى بارىپ، ەشكىمنىڭ قالاۋىنسىز-اق ۇيمەلەپ كىندىك شەشە، كىندىك اتا بولىپ الادى دا، وسىنىڭ سالدارىنان ءبىر بالادا سەگىز دە توعىز، ءتىپتى ودان دا كوپ كىندىك شەشە بولۋداي كەلەڭسىزدىك پايدا بولدى. الايدا وسىلار بوسانعان ايەل مەن ءومىر ەسىگىن ەندى عانا اشقان سابيگە بۇرىنعى كەزدەگى كىندىك شەشە، كىندىك اكەلەردەي قارايلاسپايدى. ولاردىڭ كوپ ساندىسى، ەگەر دۇنيەگە كەلگەن نارەستە قىز بالا بولسا، ول وقۋ جاسىنا تولىپ مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعاندا «ءتىل اشار» توي جاساسا نەمەسە ۇل بالا بولسا سۇندەت تويىن جاساعاندا كىندىك بالاسىنان التىن القا تاعۋدى كوزدەيدى ەكەن. ەگەر سول تويلاردا بالانىڭ اكە-شەشەسى ءبىر قانشاسىنا التىننان القا تاعىپ، ال ەندى بىرەۋلەرىنە التىن جۇزىك (ساقينا) سالسا وندا ول «التىن القا تاعاتىنى بار ءبىرىڭعاي تاقسا بولماي ما، جۇرت الدىندا بۇل قاي مازاق ەتكەنى، سولعۇرلى بەتىمىزدى ءتۇسىرىپ بىزگە دۇزىك عانا بەرىپ» دەپ تۇلان تۇتىپ وكپەلەپ، بۇلقان-تالقان بولادى. سوندىقتان وسىنداي داۋدان قۇتىلىۋ ءۇشىن «مىڭ بيەنىڭ بورىشىنان ءبىر قۇلاقتىڭ تىنىشى ارتىق» دەپ قاراعان بالانىڭ اتا-اناسى كىندىك اناسى قانشا بولسا سونشا التىن القا تاعىپ جولعا سالادى.
تاريحتا وتكەن نە ءبىر باي-ماناپتاردىڭ بالاسىنىڭ كىندىگىن كەسكەن كىندىك شەشەلەرگە دە ولار كويلەك كيگىزىپ، قالجاعا سويىلعان قويدىڭ تەرىسى مەن توستىگىن بەرۋ جورالعىسى ارقىلى سي كورسەتكەن عوي. دەمەك،ولار بالانىڭ كىندىك شەشەسىنە ات مىنگىزىپ،اتان جەتەكتەتۋدى، التىننان القا تاعۋدى بىلمەي نە بولماسا قيماي وتىرعانى جوق، ال، كىندىك شەشەلەرى دە «انانى المادىم، مىنانى سالمادىم»دەپ وكپەلەپ قيعىلىق سالماعان. مىنە مۇنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە بابالاردىڭ سالىپ كەتكەن سارا جولىنا قۇرمەت ەتۋ، ۇرپاقتارعا دۇرىس ونەگە ەدى. اتا-بابالارىمىزدىڭ قۇندى مۇراعاتتارىنا مۇراگەرلەك ەتكەندە، وعان ەش سىزات تۇسىرمەي، ءوز مانىندە كەيىنگى ۇرپاقتارعا اقاۋسىز تابىستاي الار ما ەدىك.
كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
قازىر «كىندىك شەشە»، «كىندىك اكە» بولۋدىڭ جولى وزگەرىپ كەتكەن سەكىلدى. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، بۇرىن كىندىك شەشە،كىندىك اكە تەك ءبىر-بىرەۋ عانا بولىپ، دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدىڭ كىندىگىن كىم الدىمەن كەسىپ جولىن السا وزگەلەر وعان بارىپ جارماسىپ ەكىنشى كىندىك شەشە بولىپ قستىرىلمايدى. ال، قازىر ءبىر ءسابي دۇنيەگە كەلسە دوس-جاران، كورشى -قولاڭ، قىزمەتتەستەرى بولىپ ءبارى بارىپ، ەشكىمنىڭ قالاۋىنسىز-اق ۇيمەلەپ كىندىك شەشە، كىندىك اتا بولىپ الادى دا، وسىنىڭ سالدارىنان ءبىر بالادا سەگىز دە توعىز، ءتىپتى ودان دا كوپ كىندىك شەشە بولۋداي كەلەڭسىزدىك پايدا بولدى. الايدا وسىلار بوسانعان ايەل مەن ءومىر ەسىگىن ەندى عانا اشقان سابيگە بۇرىنعى كەزدەگى كىندىك شەشە، كىندىك اكەلەردەي قارايلاسپايدى. ولاردىڭ كوپ ساندىسى، ەگەر دۇنيەگە كەلگەن نارەستە قىز بالا بولسا، ول وقۋ جاسىنا تولىپ مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعاندا «ءتىل اشار» توي جاساسا نەمەسە ۇل بالا بولسا سۇندەت تويىن جاساعاندا كىندىك بالاسىنان التىن القا تاعۋدى كوزدەيدى ەكەن. ەگەر سول تويلاردا بالانىڭ اكە-شەشەسى ءبىر قانشاسىنا التىننان القا تاعىپ، ال ەندى بىرەۋلەرىنە التىن جۇزىك (ساقينا) سالسا وندا ول «التىن القا تاعاتىنى بار ءبىرىڭعاي تاقسا بولماي ما، جۇرت الدىندا بۇل قاي مازاق ەتكەنى، سولعۇرلى بەتىمىزدى ءتۇسىرىپ بىزگە دۇزىك عانا بەرىپ» دەپ تۇلان تۇتىپ وكپەلەپ، بۇلقان-تالقان بولادى. سوندىقتان وسىنداي داۋدان قۇتىلىۋ ءۇشىن «مىڭ بيەنىڭ بورىشىنان ءبىر قۇلاقتىڭ تىنىشى ارتىق» دەپ قاراعان بالانىڭ اتا-اناسى كىندىك اناسى قانشا بولسا سونشا التىن القا تاعىپ جولعا سالادى.
تاريحتا وتكەن نە ءبىر باي-ماناپتاردىڭ بالاسىنىڭ كىندىگىن كەسكەن كىندىك شەشەلەرگە دە ولار كويلەك كيگىزىپ، قالجاعا سويىلعان قويدىڭ تەرىسى مەن توستىگىن بەرۋ جورالعىسى ارقىلى سي كورسەتكەن عوي. دەمەك،ولار بالانىڭ كىندىك شەشەسىنە ات مىنگىزىپ،اتان جەتەكتەتۋدى، التىننان القا تاعۋدى بىلمەي نە بولماسا قيماي وتىرعانى جوق، ال، كىندىك شەشەلەرى دە «انانى المادىم، مىنانى سالمادىم»دەپ وكپەلەپ قيعىلىق سالماعان. مىنە مۇنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە بابالاردىڭ سالىپ كەتكەن سارا جولىنا قۇرمەت ەتۋ، ۇرپاقتارعا دۇرىس ونەگە ەدى. اتا-بابالارىمىزدىڭ قۇندى مۇراعاتتارىنا مۇراگەرلەك ەتكەندە، وعان ەش سىزات تۇسىرمەي، ءوز مانىندە كەيىنگى ۇرپاقتارعا اقاۋسىز تابىستاي الار ما ەدىك.
كەلۋ قاينارى: «ىلە كەشى» - ىلە اقپارات تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
حابارلار
- ·ساياسي كەڭەس اۆتونوميالى رايوندىق 11 - كەز…
- ·مەملەكەتتىك 13 - كەزەكتى قىسقى سپورت جارىس…
- ·بۇركينافاسودا مەيمانساراي شابۋىلعا ۇشىراپ،…
- ·اۆتونوميالى رايون باسشىلارى قىسقى سپورت جا…
- ·ازيا قارجىلاندىرۋ بانكەسى باس باسقارماسىنى…
- ·تۇرعىنداردىڭ اۋرۋ كورسەتىپ، ەمدەلۋ قاراجات…
- ·ەلىمىزدە تاپقىرلىق پاتەنتىنە بايلانىستى جى…
- ·جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 18 – كەزەكتى ور…
- ·«وتباسى ستيل قۇرىلىسى» ءتارتىپ تەكسەرۋ كوم…
كوپ مەديا
ۇلتتىق مانەر
