سازدى جەرلەردى قورعاپ، كوركەم ەكولوگيا كارتيناسىن كەسكىندەدى
− شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ سازدى جەرلەردى قورعاۋ ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتكەندىگى تۋرالى حابار (1)
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ساۋ حۋا
2022.11.14 16:53 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
سازدى جەر − ماڭىزدى جاراتىلىستىق بايلىق، ”جەر شارىنىڭ بۇيرەگى“ دەپ اتالعان. شينجياڭ ەلىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىگىندەگى شولەيتتى جەرگە ورنالاسقانىمەن، دارا دا وزگەشە جاعراپيالىق جاراتىلىستىق قورشاعان ورتانىڭ ارقاسىندا، سازدى جەر بايلىعى ايرىقشا مول بولىپ، جالپى اۋماعى بۇكىل ەل بويىنشا 5 - ورىندا تۇرادى. جاقىنعى جىلداردان بەرى، شينجياڭ سازدى جەرلەردى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، باعالى سازدى جەر بايلىعىن ءونىمدى قورعاپ، سازدى جەردى قورعاۋدىڭ، دامىتۋدىڭ تىڭ تاراۋىن جازدى.
قۇمدى الاپتار مەن جاسىل القاپتار سازدى جەرلەردىڭ مىڭ بوياۋلى كورىنىسىن تۇلعالادى
10 - ايدان بەرى، توپ - توپ جىل قۇستارى قابا اۋدانى كوكتوعاي سازدى جەرىنە ايالداپ، اق قۇتان، قىزىل ۇيرەك، سۇرى تىرنا سياقتى جىل قۇستارى سازدى جەردە ەمىن - ەركىن سامعاپ، ازىق تەرىپ جەپ، ءالسىن - ءالى شاتتانا سايراپ، تىرشىلىكتىڭ جالىندى تىنىسىن اڭداتادى.
اۋعان جىل قۇستارى كوكتوعاي سازدى جەرىندە ءبىر ايداي ايالداپ، تولىقتاي قۋات جيناپ العان سوڭ، وڭتۇستىك جاققا قىس وتكىزۋگە ۇشىپ كەتەدى. تاياۋ جىلداردان بەرى، قابا اۋدانى ەكولوگيانى الدىمەن دامىتۋ ستراتەگياسىنا تاباندى بولىپ، ەكولوگيالىق جامىلعىلاردى قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى، ناتيجەسىندە تاماشا ەكولوگيالىق ورتا قىرۋار جىل قۇستارىن قابا اۋدانىنا كەلىپ ايالداۋعا جانە كوبەيۋگە، ءوسىپ - وربۋگە باۋرادى.
”مەن قاتارىنان 2 جىل سازدى جەردە جىل قۇستارىن سۋرەتكە ءتۇسىردىم، بۇل جەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ەرەكشە جاقسى، تۇمەندەپ سانالاتىن جىل قۇستارىنىڭ وسىندا جينالعان كورىنىسى ەرەكشە عالامات“، - دەيدى قابا اۋدانىنىڭ فوتوسۋرەت اۋەسقويى چىن دۇڭحۋا.
سازدى جەر مەن تەڭىز - مۇحيت، ورمان جەر شارىنىڭ ءۇش ۇلكەن ەكولوگيالىق جۇيەسىن قۇرايدى، سۋ كوزدەرىن بايىتۋ، سۋ ساپاسىن تازارتۋ، تاسقىن سۋدى ىركۋ - رەتتەۋ، كليماتتى رەتتەۋ جانە ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن قورعاۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى ەكولوگيالىق يقۋاتقا يە، قىرۋار جابايى حايۋاناتتاردىڭ ءومىر سۇرەتىن، ءوسىپ - ءوربيتىن، مەكەندەيتىن جەرى سانالادى.
شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا، ”ەكى ويپاتتى ورتاعا العان ءۇش تاۋ“ سىندى وزگەشە جەر ءتۇزىلىسى كوز تارتار جاراتىلىستىق كورىنىس پەن الۋان ءتۇرلى، مىڭ بوياۋلى سازدى جەر تۇرلەرىن تۇلعالاپ، شينجياڭنىڭ شۇرات ەكولوگياسىنداعى ماڭىزدى ءبىر بۋىنعا اينالعان.
باعراش اۋدانى اۋماعىنداعى شينجياڭ باعراش كولى مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشاسى ەلىمىز بويىنشا جەر اۋدانى ەڭ ۇلكەن مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشاسى سانالادى، وڭتۇستىك - سولتۇستىك باعىتتا 55 كيلومەترگە، شىعىس - باتىس باعىتتا 92 كيلومەترگە قۇلاش جايعان باقشانىڭ جالپى اۋدانى شامامەن 150 مىڭ گەكتار، ول كول سازدى جەرى، وزەن الابى سازدى جەرى، قامىستى سازدى جەر، شىم تەزەكتى جەر، ورماندىق، قۇمدىق سياقتى ەكولوگيالىق جۇيە تۇرلەرىنەن قۇرالادى. ءار جىلعى كۇز ماۋسىمىندا بۇل جەرگە قىرۋار اققۋ جينالىپ، كول ايدىنىمەن، قامىس - قۇراقتارمەن، قۇمدى شولمەن بىرگە كورىكتى ەكولوگيانىڭ كارتيناسىن كەستەلەپ، ءار جەردىڭ فوتوسۋرەت اۋەسقويلارىن وسىندا كەلىپ فوتوسۋرەت تۇسىرۋگە باۋرايدى.
ساناققا نەگىزدەلگەندە، شينجياڭ سازدى جەرلەرىندە وزەن الابى سازدى جەرى، كول سازدى جەرى، باتپاقتى سازدى جەر جانە جاساندى سازدى جەر سىندى 4 ءتۇر، 17 تيپ بار ەكەن، ولار، باستىسى، التاي تاۋىنا، تيانشان تاۋىنا، كۇنلۇن تاۋىنا جانە التىن تاۋ مەن تارىم ويپاتىنا، جوڭعار ويپاتىنا تارالعان، ءتۇرلى سازدى جەرلەردە شوق وزەكشە وسىمدىكتەردىڭ 1227 ءتۇرى، ومىرتقالى جانۋارلاردىڭ 234 ءتۇرى، بالىقتىڭ 87 ءتۇرى، قوس مەكەندىلەردىڭ 8 ءتۇرى، باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردىڭ 4 ءتۇرى، قۇستاردىڭ 121 ءتۇرى، ءسۇت قورەكتىلەردىڭ 14 ءتۇرى ءوسىپ - ءوربيدى.
سازدى جەر جۇرت قىزىعاتىن ساياحاتتىق جەرلەرگە اينالدى
اق قۇتان ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىنا ايرىقشا قاتاڭ تالاپ قوياتىن، سيرەك كەزدەسەتىن قۇس ءتۇرى، تەرىس وتتەگى يونى كوپ، بالىق، شايان سياقتى سۋ ورگانيزمدەرى مول، ەكولوگيالىق ورتاسى تاماشا جەرلەردە ءومىر سۇرگەندى ۇناتاتىن ونىڭ ”قورشاعان ورتانى قورعاۋشى قۇس“ دەگەن اتى بار.
شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن اششى كول − ەبنۇر كولىندە ءبىر كەزدەرى اق قۇتاننىڭ قاراسى وشكەن ەدى. الاپتاعى ادامداردىڭ ءجيى قيمىلدارى مەن جاراتىلىستىق بايلىقتى اسىرا اشۋدىڭ سەبەبىنەن، ەبنۇردىڭ سۋ ايدىنى كۇرت كەمەيىپ، توڭىرەگىندەگى ەكولوگيالىق ورتانىڭ ناشارلاۋىنا اپارىپ سوققان ەدى، حايۋاناتتار دا وسى سەبەپتەن ىركەس - تىركەس بۇل اراعا قوش ايتقان - دى.
تاياۋ جىلداردان بەرى بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى ەبنۇر كولىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە وڭاۋ ينجەنەرياسىن جەدەل اتقارىپ، ەبنۇر كولىنىڭ ەكولوگياسى جاقسارا باستاپ، ءبىر كورۋگە زار بولعان اق قۇتان دا قايتا ورالىپ، سازداعى وسىمدىكتەر بۇرىنعى 385 تۇردەن 687 تۇرگە، حايۋاناتتار بۇرىنعى 257 تۇردەن 327 تۇرگە، قۇس تۇرلەرى بۇرىنعى 190نان 262گە كوبەيدى.
شينجياڭ ەبنۇر كولى سازدى جەر مەملەكەت دارەجەلى جاراتىلىستىق قورىعىن باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى ياۋ شۋيىن بىلاي دەدى: قازىر ەبنۇر كولىنىڭ سۋ ايدىنى 500 دە 600 شارشى كيلومەتر اينالاسىندا ورنىعىپ، سازدى جەر جۇيەسى اناعۇرلىم كەمەلدەنىپ، ورگانيزمدەر توبى اناعۇرلىم مولايىپ، جىلىنا ءبىر ميلليوننان استام جىل قۇسى وسىندا كەلىپ دامىلدايدى.
ەبنۇر كولى سازدى جەرىنىڭ وزگەرىسى شينجياڭنىڭ سازدى جەرلەردى قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ سەرپىنىن ارتتىرۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى.
تاكلاماكان ءشولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگىنە ورنالاسقان لاليكول سازدى جەرى كەزىندە سارى قۇممەن قورشالىپ، سازدى جەردىڭ ەكولوگيالىق يقۋاتى ءونىمدى ساۋلەلەنبەگەن ەدى. 2012 - جىلى لاليكول سازدى جەرى مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشاسى بولىپ بەكىتىلدى، قاراقاش اۋدانى وعان قورعاۋ سيپاتتى اشۋ قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ، سازدى جەرلەردى قالپىنا كەلتىرۋ، باقىلاۋ، قورعاۋ - باپتاۋ، ساياحات جينالىس - كورمەسى، ۇلتتىق سالت - سانا، ەرەكشەلىككە يە جەمىس ورمانى سياقتىلار ءبىر تۇلعالانعان سازدى جەر كورىنىس ءوڭىرىن بىرتىندەپ تۇلعالادى. 2020 - جىلى شينجياڭ لاليكول مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشاسى مەملەكەتتىك 4A دارەجەلى كورىنىس ءوڭىرى بولىپ باعالانىپ، كوركى كوز تارتاتىن ”قۇمداعى مەرۋەرتكە“ اينالدى.
سازدى جەرلەردىڭ قۇنى ەكولوگيالىق رولىندا ايگىلەنىپ قالماستان، تابيعاتتى تاماشالاۋ، ساياحاتتاۋ، كوڭىل اشۋ سياقتى يقۋاتتارى دا بار. قازىرگە دەيىن شينجياڭدا سايرام كولى، ساياپىل كولى، ۇلىڭگىر كولى، باعراش كولى سياقتى 51 مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشاسى قۇرىلدى، قۇرىلعان سازدى جەرلەر ءتۇرى بويىنشا ولكە دارەجەلىدەن جوعارى جاراتىلىستىق قورىق 7 جەردە، مۇندا كوپتەگەن سازدى جەر باقشاسى اسەم كورىنىسىمەن ادامداردىڭ اڭسايتىن ساياحات كوزەۋلى جەرىنە اينالدى.
دارەجەگە ءبولىپ باسقارىپ، سازدى جەر حاۋىپسىزدىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى
سازدى جەرلەردى قورعاۋدا، ماڭىزدىسى، ارەكەت. سوڭعى جىلدارى شينجياڭ ءبىر قىدىرۋ كەلەلى شارالار قولدانىپ، سازدى جەرلەردى قورعاۋ مەن قالپىنا كەلتىرۋدى كۇشەيتتى، ءبىر جاعىنان، زاڭ شىعارۋ ارقىلى سازدى جەرلەردى قورعاۋ مەن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ سازدى جەرلەردى قورعاۋ ەرەجەسى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ماڭىزدى سازدى جەرلەردى تۇراقتاندىرۋ ءادىسى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ سازدى جەر باقشالارىن باسقارۋ ءادىسى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ سازدى جەر شاعىن قورىعىن باسقارۋ ءادىسى» سياقتى زاڭ - بەلگىلەمەلەر مەن حۇجاتتاردى جاريالاپ، سازدى جەر بايلىعىن قورعاۋعا تۇزىمدىك جانە زاڭدىق نەگىز ازىرلەدى. ەندى ءبىر جاعىنان، بۇكىل شينجياڭداعى جەر - جەر ەگىستىكتەن سازدى جەرلەردى قالپىنا كەلتىرۋ، سازدى جەرلەرگە ەكولوگيالىق سۋ تولىقتاۋ، قوناقتايتىن جەردى قالپىنا كەلتىرۋ، سازدى جەر وسىمدىك جامىلعىلارىن قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى شارالاردى بەلسەنە قولدانىپ، سازدى جەر اۋماعىن كەڭەيتىپ، سازدى جەردىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى جاقساردى.
”سازدى جەرلەردى قورعاۋ جانە باسقارۋ سەرپىنىن ارتتىرۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ سازدى جەردى قورعاۋ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، قورعاۋ قابىلەتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى“، - دەدى 11 - ايدىڭ 12 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى سازدى جەرلەردى باسقارۋ باسقارماسىنىڭ 4 - دارەجەلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋشىسى يان بەيبەي، - ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە شينجياڭ سازدى جەرلەردى دارەجەگە ءبولىپ قورعاۋ ءتۇزىمىن جەدەل ورناتىپ، مەملەكەتتىك ماڭىزدى سازدى جەر، اۆتونوميالى رايوننىڭ ماڭىزدى سازدى جەرى جانە ادەتتەگى سازدى جەر سىندى دارەجەگە ءبولىپ باسقارۋ جۇيەسىن بىرتىندەپ قالىپتاستىرىپ، ءار دارەجەلى سازدى جەرلەردىڭ ءىس ۇقىعى مەن شىعىس جاۋاپكەرشىلىگىن ءبولۋدى اناعۇرلىم ايقىنداپ، بۇكىل رايونداعى سازدى جەر ەكولوگياسىنىڭ حاۋىپسىزدىك ارناسىن ساپالىلاندىرىپ، سازدى جەر بايلىعىن عىلمي قورعاۋعا، اقاۋسىز دامىتۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
بۇگىنگى شينجياڭدا سازدى جەرلەردى قورعاۋ قىزمەتى عىلىم - تەحنيكا كۇشىنىڭ تىرەك بولۋىندا جەدەل العا ىلگەرىلەۋدە، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى سازدى جەرلەردى قاداعالاۋ ۇلكەن ساندى مالىمەت تۇعىرى اۆتونوميالى رايون دەڭگەيىندە العاشقى قادامدا قۇرىلىپ، جەر - جەردەگى مەملەكەتتىك سازدى جەر باقشالارىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىنا دەر كەزىندە قاداعالاپ وتىرۋعا بولاتىن بولدى. جەر - جەر تاعى سازدى جەرلەردى قورعاۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن بەلسەنە قاراستىرىپ، قۇرىپ، كەمەلدەندىرىپ، سازدى جەردىڭ ەكولوگيالىق ونىمدىلىگىنە تولەم بەرۋ سىناق ءتۇيىنىن ورىستەتۋ ارقىلى جىل قۇستارى سياقتى جابايى جانۋارلاردى قورعاۋدان تۋىنداعان زياندى ازايتىپ، سازدى جەرلەردى قورعاۋعا قاتىستى مۇددە بايلانىسىن سايكەستىرىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ جانە نەگىزگى ساتىداعى قورعاۋ، باسقارۋ قۇرىلىمدارىنىڭ سازدى جەرلەردى قورعاۋ بەلسەندىلىگىن جۇمىلدىرىپ، تۇتاس قوعامدا سازدى جەرلەردى قورعاۋدى قولدايتىن تاماشا ورتا قالىپتاستىردى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
سۋرەتتى حابار
لەبىز جازۋ
