- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
جىلقىنىڭ جاننات مەكەنى
2016.09.27 16:57 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
موڭعۇلكۇرەدە جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ شارپيتىن كولەمى كەڭ، كاسىپ اتتاعان شارۋاشىلىق ەسەپتەلەدى، مازمۇنى اسىل تۇقىم جەتىلدىرۋ، اسىل تۇقىممەن قامداۋ، نەگىزدىك قۇرىلعى، ەت، ءسۇت ونىمدەرى، بيولوگيالىق ءدارى جاساۋ، سپورت باسەكەسى، سەيىل - سەرۋەن، ۇلتتىق سالت - سانا ساياحاتى، قالا قۇرىلىسى جانە جەلىلەس كاسىپ سالالارى سياقتى سالالارعا سايادى. قازىر تۇتاس اۋداندا قولدا 100 مىڭعا جۋىق جىلقى، 50 مىڭ بيە بار، بۇل ىلە وزەنى اڭعارىنداعى قولداعى جىلقى سانىنىڭ %27ىن جانە %25ىن، شينجياڭداعى قولداعى جىلقى سانىنىڭ %11.5ىن يەلەيدى. 2015 - جىلى موڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعى ءونىم قۇنى 296 ميلليون يۋانعا جەتىپ، مال شارۋاشىلىعى ءونىم قۇنىنىڭ %32.2ىن يەلەدى؛ ساياحات كاسىبى كىرىسىنىڭ 250 ميلليون يۋانعا جەتۋىنە تۇرتكى بولىپ، ساياحات كاسىبىندە جىلقى شارۋاشىلىعىنا وراي كىرگەن تىكە كىرىس 112 ميلليون يۋانعا جەتتى؛ تىڭنان 1320 ادام كاسىپتەنىپ، كاسىپتەنۋدەن ارتقان كىرىس 22 ميلليون يۋانعا جەتتى.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، موڭعۇلكۇرە اۋدانى ءار الۋان نىسانداردان پايدالانىپ، جىلقى ءوسىرۋ تەحنيكاسى، قولدانىلمالى تەحنيكا، تۇقىم ءتۇرىن ەستەلىككە الۋ، جارىس جۇمىستارىن باسقارۋ، باپتاۋ، جاتتىقتىرۋ سياقتى ءتۇرلى كۋرستار اشتى، كۋرسقا قاتىناسقان جەرلىك تەحنيكا دارىندىلارى 794 ادام - رەتكە، ەگىنشى - مالشىلار 3250 ادام - رەتكە جەتتى.
قازىر تۇتاس اۋداندا جىلقى ءوسىرۋ، جاتتىقتىرۋ، باعىپ - باپتاۋ سياقتى دارىندىلار قوسىنى باستاپقى قادامدا قالىپتاستى. موڭعۇلكۇرە اۋدانى قوناقاي اۋىلى بەسقاراعاي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى قاناش قانيباي
تاريحى ۇزاق، تامىرى تەرەڭ جىلقى مادەنيەتى جۇڭگودا شينجياڭنان باسقا ەش جەردە جوق. سونداي - اق جىلقىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ەڭ باپ كەلەتىن تابيعي شارت - جاعداي جاعىندا دا شينجياڭعا جەتەتىن جەر جوق. تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى ۇلان - بايتاق دالانى مىڭداعان جىلدار بويى تۇلپار تۇياعى دۇبىرلەتكەن. ال قارامايلى تۇياقتى حايۋاناتتار تابيعي قورىعىنداعى كۇن سايىن ءوسىپ - ءونىپ كەلە جاتقان كەرقۇلان وسى ولكە مەن جىلقى توركىنىنىڭ ادامزاتتىڭ 5000 جىلدان الدەقايدا ارىدا جاتقان وركەنيەت قاينارىن كورسەتىپ وتىر.
«جىلقى شارۋاشىلىعى» ەكونوميكالىق ۇعىم رەتىندە العا قويىلماعان ەرتەرەك كەزدىڭ وزىندە - اق جىلقى شينجياڭداعى كوپتەگەن ۇلتتىڭ تۇرمىسىنىڭ كەم بولسا بولمايتىن ماڭىزدى بولىمىنە اينالدى. شينجياڭدا قازاق، موڭعۇل، قىرعىز سياقتى از ۇلتتاردىڭ «ات ۇستىندەگى ۇلت» دەگەن اتى بار، از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى مەرەكەلەرىنىڭ قۇرامداس ءبولىمى سانالاتىن ات ويىنى، بايگە، كوكپار، قىز قۋار سياقتىلاردىڭ بۇقارالىق نەگىزى كەڭ، جىلقى مادەنيەتىنە ءتان مايەگى قالىڭ بولىپ، جالپى جۇرتقا ايگىلى كوشپەندى مالشىلىق مادەنيەتىنىڭ نەگىزگى دانەكەرىنە اينالدى.
بيىل 10 - شىلدەدە 2016 - جىلعى جۇڭگو شينجياڭ ىلە تۇلپارى حالىقارالىق ساياحات فەستيۆالى «جۇڭگونىڭ تۇلپار مەكەنى» موڭعۇلكۇرەدە وتكىزىلدى. ۋاقىتتىڭ ۇزاق كوشىندە، موڭعۇلكۇرەدە ىلە جىلقىسى، موڭعۇل جىلقىسى، اقالتەكە، دون جىلقىسى، ورلوۆ جىلقىسى سياقتى اسىل تۇقىمدى جىلقىلارمەن بۋدانداستىرىلىپ، بۇگىنگى «موڭعۇلكۇرە تۇلپارى» جارىققا شىقتى. موڭعۇلكۇرەدە 100 مىڭ جىلقى بار. ال تۇلپار مەرەكەسى شينجياڭ بويىنشا ەڭ ىقپالدى جەرگىلىكتى مەرەكەلەردىڭ ءبىرى، مۇنىڭ قۇدىرەتتى تىرەگى − ءدال شينجياڭنىڭ جىلقى مادەنيەتىنىڭ قۇنارلى توپىراعى بولعاندىعىندا.
11 - شىلدەدە جۇڭگونىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنداعى بىلىكتى جانە ەگەي تۇلعالاردىڭ ەڭ ماڭىزدى باس قوسۋى − جۇڭگو جىلقى قوعامىنىڭ برەند قيمىلى «جۇڭگو - تيانشان جىلقى تۋرالى» تالقى مىنبەرىندە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، جۇڭگو جىلقى قوعامىنىڭ قۇرمەتتى ورىنباسار ءتوراعاسى عانيبات سابىكەي ۇلى ماقتان ەتەرلىك مىناداي ساندى مالىمەتتەردى جاريالادى: شينجياڭ − ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى مال شارۋاشىلىق رايونى، پايدالانۋعا بولاتىن جايلىم اۋدانى 720 ميلليون مۋ؛ ىلە جىلقىسى سياقتى جەرگىلىكتى 6 ءتۇرلى جىلقى تۇقىمىنىڭ قولداعى سانى 894 مىڭ، جىل سايىن 418 مىڭ 800 جىلقى قولدان شىعارىلادى، جىلقى ەتىنىڭ ءونىم مولشەرى 55 مىڭ 900 توننا، بۇكىل ەل بويىنشا 1 - ورىندا تۇرادى. ال وسى جىلقىلاردىڭ تۇقىمى بۇرىنعىعا قاراعاندا بارعان سايىن اسىلدانىپ كەلەدى. وسىنداي تاماشا جاعداي شينجياڭنىڭ جىلقى تۇقىمىن ۇزدىكسىز اسىلداندىرۋىنىڭ ناتيجەسىندە جارىققا شىعىپ وتىر.
جىلقى تۇقىمىن اسىلداندىرۋ جانە كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋ − شينجياڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتى
ونداعان جىلدار بويىندا، اسكەري ىستەرگە پايدالانۋ، ستراتەگيالىق دايىندىق، توقىراۋ، بازار شارۋاشىلىعى، ورنىن قايتا باستان تۇراقتاندىرۋ سياقتى ساتىلاردى باستان كەشكەن سوڭ، شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعى بۇگىندە ۇشۋ جولىندا زىمىراپ ۇشۋعا تاياپ قالعان ۇشاققا ۇقسايدى، ەندىگى ساتتە ۇشىپ زەڭگىر كوكتە قالىقتايدى. مۇنداعى ەڭ نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى − شينجياڭنىڭ ءار سالاسىنىڭ ونداعان جىلداردا ءاربىر تاريحي كەزەڭدە سول كەزدە جەتۋگە بولاتىن ەڭ جوعارى ولشەممەن جىلقى تۇقىمىن اسىلداندىرۋ قىزمەتىن تاباندىلىقپەن ۇزدىكسىز جۇرگىزگەندىگى. ال چيڭحاي، شيزاڭ، ىشكى موڭعۇل سياقتى باسقا مال شارۋاشىلىق رايوندارىنىڭ كۇشتى باسەكەسى الدىندا، شينجياڭنىڭ ىلە جىلقىسى باستاعان جىلقى تۇقىمدارى ونداعان جىلدار بويىندا جۇڭگونىڭ جەرگىلىكتى جىلقى تۇقىمدارىنىڭ اراسىندا بىرىنشىلىك ورىندى باستان - اياق مىقتاپ يەلەپ كەلەدى.
موڭعۇلكۇرەلىكتەر بۇكىل دۇنيە جۇزىنەن جىلقىنىڭ اسىل تۇقىمدارىن قاراستىرۋدا، سول ءۇشىن دە، موڭعۇلكۇرە اۋداندىق مال شارۋاشىلىق - مال شيپاگەرلىك پۋنكتىنىڭ باستىعى بولات ا ق ش - قا باردى. ول جەردە جىلقىنىڭ سانى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ كوپ ءارى ەڭ عىلمي باعىپ - باپتاۋ تەحنيكاسى دا سول جەردە. جىلقى شارۋاشىلىعىن، جىلقى تۇقىمىن اسىلداندىرۋعا ۇكىمەت تاراپىنان پارمەندى قولداۋ كورسەتىلگەنىنىڭ ءبىر ايعاعى وسى بولات. ال ۇكىمەتتىڭ جەتەكتەۋىندە، حالىقتىق كاپيتالدىڭ كوپتەپ سالىنۋى شينجياڭنىڭ ءار جەرىندە جىلقى تۇقىمىنىڭ اسىلدانۋىنا مۇمكىندىكتەر بەردى.
بۇگىندە شينجياڭدا جىلقىعا قاتىستى ءوندىرىس، عىلمي زەرتتەۋ، وڭدەۋدىڭ كەمەلدى جۇيەسى ورنادى. جىلقى جەتىلدىرۋ، ءوندىرىس جۇيەسى كۇن سايىن كەمەلدەنىپ كەلەدى، ىلە جىلقىسى ەلىمىزدەگى بايگە اتتارىنىڭ 1 - ماركاسىنا اينالدى. جىلقىنى ىندەتتەن ساقتاۋ جۇيەسى جانە مال شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋعا قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسى نەگىزىنەن قالىپتاستى. اسىل تۇقىمدى جىلقى ءوندىرىسى، سەيىل - سەرۋەن، كوڭىل اشۋ، بيولوگيالىق ءدارى جاساۋ، سپورتتىق باسەكە، جىلقى ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەۋ سياقتى جوعارى دەڭگەيلى كاسىپ جۇيەسى قۇرىلىسى تەزدەۋدە. كوپ جىكتى عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرى جانە كاسىبي دارىندىلاردى باۋلۋ جۇيەسى نەگىزىنەن ورناتىلدى. مەملەكەتتىك جىلقى شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىنا جاڭالىق ەنگىزۋ ستراتەگيالىق وداعى، شينجياڭ جىلقى زەرتتەۋ اكادەمياسى، ىلە جىلقى زەرتتەۋ، جەتىلدىرۋ ورتالىعى سياقتى كوپتەگەن زەرتتەۋ - اشۋ تۇعىرلارى قۇرىلىپ، كوپتەگەن سالادا ەل ىشىندەگى وزىق دەڭگەيگە جەتتى. جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ ءار ءتۇرلى تەحنيكالىق دارىندىلارى جەتىلدىرىلىپ، رايونىمىز ءىشى - سىرتىنداعى كاسىپورىنداردىڭ قارسى الۋىنا يە بولدى. شينجياڭ اسىل تۇقىمدى جىلقى ءوندىرىس رايونىنا، ءىشتى جىلقى نەسەبىن ءوندىرۋ، وڭدەۋ رايونىنا، قىمىز، جىلقى ەتىن ءوندىرۋ، وڭدەۋ رايونىنا، جىلقى مادەنيەتى سەيىل - سەرۋەن كوڭىل اشۋ رايونىنا، سونداي - اق ەل ىشىندەگى نەگىزگى جىلقى شارۋاشىلىعى دارىندىلارىن شىعاراتىن رايونعا اينالدى. ءۇمىت جولى جالعاسۋدا
«13 - بەسجىلدىق» جوبا باستالعان جىلى، كەلەشەكتە جەتىلدىرىلەتىن تىرەكتى كاسىپ سالاسىنىڭ ءبىرى رەتىندە، شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعى بۇرىن بولماعان دامۋ ورايىنا ءدوپ كەلدى. 12 - ماۋسىم كۇنى تۇستەن كەيىن اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى باسشىلارى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم تۇراقتى كوميتەتىنىڭ (كەڭەيتىلگەن) ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى، ماجىلىستە جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى جونىندەگى بايانداما تىڭدالىپ، «13 - بەسجىلدىق» جوبا مەزگىلىندەگى جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى جونىندە تاعى ورنالاستىرۋ جاسالدى.
ءماجىلىس بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامىتۋىنىڭ نەگىزى، باسىمدىلىعى بار. جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا باسا ءمان بەرۋدى ماڭىزدى كەڭەستىك كۇن تارتىبىنە قويۋ، وسى زامانعى جىلقى جەتىلدىرۋ، ءوندىرىس جۇيەسىن قۇرىپ، شينجياڭ جىلقىسىنىڭ تۇقىمى مەن ساپاسىن ءوسىرۋ، ءوندىرىس بازاسىن قۇرۋ جانە كاسىپ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ، شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ باسەكەلىك قابىلەتى مەن قوسالقى قۇنىن جوعارىلاتۋ، وسى زامانعى جىلقى شارۋاشىلىعى تيجارات جۇيەسىن قۇرىپ، شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ فورماسىنىڭ وزگەرۋىن جەبەپ، جىلقى شارۋاشىلىعىنا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىن ورناتۋ، شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ ورەسىن جوعارىلاتۋ سىندى 4 ءتۇيىندى قىزمەتتى مىقتى يگەرۋ؛ كاسىپورىندار جەتەكشى بولۋعا، بازار ارقىلى جەتەكتەۋگە، ۇكىمەت ءجون سىلتەۋگە، بايلىقتى تەڭ ءبولىسىپ، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋعا تاباندى بولۋ كەرەك.
ءدال وسى جولعى ماجىلىستە «شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بايانداماسى» ارناۋلى قاراپ ماقۇلدانىپ، «13 - بەسجىلدىق» جوبا مەزگىلىندەگى جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى جونىندە ناقتى ورنالاستىرۋ جاسالدى. العاشقى جوبا بويىنشا «13 - بەسجىلدىق» جوبانىڭ سوڭىندا شينجياڭداعى قولداعى جىلقىنىڭ سانى ءبىر ميلليونعا جەتەدى، جىلقىعا قاتىستى 1 - ، 2 - ، 3 - كاسىپتىڭ جالپى كاسىپ تىزبەگىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى 20 ميلليارد يۋاننان اسادى، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جىلقى كاسىبىنەن تاباتىن جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 1500 يۋاننىڭ ۇستىنە شىعادى، 50 مىڭنان استام ادام كاسىپتەندىرىلەدى؛ جىل سايىن جىلقى باعاتىن، جىلقى باپتايتىن، جىلقى ۇيرەتەتىن 1000نان استام تەحنيك شىعارىلىپ، شينجياڭدى بۇكىل ەل بويىنشا باستى بايگە اتتارىن جەتىلدىرۋ نەگىزگى بازاسى، جىلقى ونىمدەرىن وڭدەۋ بازاسى، جىلقى باپكەرلەرىن تاربيەلەپ شىعارۋ بازاسى، باسەكەلىك ات بايگەسى بازاسى ەتىپ قۇرىپ شىعادى، بۇكىل ەل بويىنشا ەڭ ىقپالدى جىلقى كاسىبى، جىلقى مادەنيەتىنەن ۇلگى كورسەتۋ بازاسى ەتىپ قۇرىپ شىعادى.
بۇل − شۇعىلالى نىسانا، ەڭ ماڭىزدىسى، ىسكە اسىرۋعا بولاتىن شىنايى نىسانا. تيانشان قويناۋىنداعى مال ءوسىرىپ جاتقان مالشىلاردان شارۋاشىلىعىن شالقىتىپ وتىرعان كاسىپكەرلەرگە، ودان ارى ىجداعاتتى جۇمىستار تىندىرىپ وتىرعان ۇكىمەتكە دەيىن، ءدال وسى ساتتە بارلىعى دا بار كۇش - قۋاتىن ءبىر نىساناعا اۋدارۋدا، 5 جىلعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا شينجياڭنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعى وسى ولكەدە ۇلكەن دامۋشىلىقتارعا قول جەتكىزەتىن بولادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
